Zaho teraka tamin’ny 1934. Babako ndreky mamako baka a Suisse fa irô nifindra ta Timmins, tanàna hely ta Ontario, ta Kanada. Kadirin’ny tamin’ny 1939, mamako nanomboko namaky gazety Tilikambo Fiambesan̈a ndreky nan̈aton̈o fivorian̈an’ny Vavolombelon̈on’i Jehovah. Nindesiny niaraka taminany koa zahay zanany fito mianadahy. Tsy elan’izin̈y, izy nanjary Vavolombelon̈on’i Jehovah.

Papako tsy ravoravo foeky tamy fanapahan-kevitrin’ny mamako zen̈y. Fa mamako ndraiky ten̈a tia fahamarin̈ana, ndreky tapa-kevitry tsy hiala amizio, ndray tamy voalohandohan’ny taon̈o 1940 tan̈y. Tamy zen̈y baka asan’ny Vavolombelon̈on’i Jehovah tsy niken’ny fanjakan̈a, ta Kanada teto. Nikarakarainy tsara fo papa ndreky najainy, ndray papa natetiky nan̈ano volandraty taminany. Ke modely tsaran’ny mamanay zen̈y nan̈ampy zahay kibo araiky han̈araka fahamarin̈ana koa. Mamparavoravo fa ela ny ela, niova toe-tsain̈in’ny papanay in̈y, ke izy lôso tsara fan̈ahy taminay.

Tamin’ny Aoty 1950, zaho nan̈aton̈o fivoriambe Fitombosan’ny Asan’ny Zan̈ahary, tamy tanànan’i New York. Zaho koa fa baka nivory niaraka tamy rahalahy ndreky ranabavy baka amy tany isan-karazany ndreky nitandren̈y fan̈adikadin̈ana irô nahazo diplaomy tamy Sekolin’i Gileada, zaho nahay tihampitombo fanompoan̈a Jehovah fo! Ke zaho nahaitapa-kevitry fo hanompo manontolo andra. Ke niaraka zaho navy taminay tan̈y, zaho fa nan̈ano fangatahan̈a han̈ano mpisava lalan̈a maharitry edy. Fa birôn’ny sampan̈an’i Kanada koa fa namaly, irô nivolan̈a fa zaho mila man̈ano batisa antsendriky. Ke tamy 1 Oktobra 1950, zaho natao batisa. Fanjava araiky tafaran’izin̈y, zaho efa nan̈ano mpisava lalan̈a maharitry edy. Ta Kapuskasing faritaninaka voanalohany. Izio kilometara maromaro miala amy tany nipitrahanay.

 Tamy voalohandohan’ny taon̈o 1951, birôn’ny sampan̈a nandrisiky lan̈iany olo mahay teny fransay hifindra amy faritany mampiasa fivolan̈ana io tamy tanàna araiky ta Québec. Mbala nila mpitory marobe baka tan̈y. Zaho mahay teny fransay ndreky angiley, ke zaho nan̈eky hifindra. Zaho baka tiô voatendry ta Rouyn. Tsisy olo haiko tan̈y, fa adiresy namian̈a zaho nikoran̈iko taloha in̈y edy tany nandihanako. Fa nandeha tsara raha jiaby tan̈y. Nanjary kamarady koa zahay ndreky Marcel aviô tiako koa fanompoako ta Québec tan̈atin’ny efatra taon̈o. Voatendry mpisava lalan̈a manokan̈a tan̈y zaho baka tiô.

Tamy zaho ta Québec in̈y, ravoravo zaho voakaiky han̈ano Sekolin’i Gileada kilasy faha-26, ta South Lansing, ta New York. Tamy 12 Fevrie 1956 zahay nahazo diplomy, ke zaho voatendry ta Ghana b amy ziôty, Afriky Andrefa. Fa talohan’ny zaho nandeha tan̈y, zaho nimpody ta Kanada antsendriky tan̈atin’ny “herin̈iandra vitsivitsy”, nikarakara taratasy.

Nahadin̈y fito fanjava zaho niambin̈y fivitan’ny taratasinaka io ta Toronto. Zaho tamy zen̈y nipetraka tamindry Cripps, ke tao nahaizako Sheila, zanakandrô man̈angy. Zahay nanjary nifankatia. Ke zisty zaho efa nieritreritry handeha hangataka izy in̈y, nahazo vizànaka. Zahay ndreky Sheila koa fa nivavaka momba vadian̈a in̈y, zahay nanapa-kevitry fa zaho mila mandeha fo amy fanendrena nazoko io, fa hifandefa taratasy fo, mandra-pahitanay fotoan̈a mety han̈anaovan̈a mariazinay io. Tsy nora ndraiky nan̈ano zen̈y, fa koa fa nandeha fotoan̈a, hitanay fa ten̈a nety fanapahan-kevitrinay in̈y.

Fanjava araiky dia nataoko io. Zaho nandeha train, baka iô sambo, aviô avion, zay vo navy ta Acra, ta Ghana. Zaho tan̈y voatendry mpiandraikitrin’ny vondrom-paritry. Zaho nila nan̈ano dia nitety Ghana ziska ta Côte d’Ivoire amy ziôty io, ndreky ta Togo. Tamin’ny ankamarozan’ny dianaka io, zaho tsisy naman̈a, aviô tomabily namian’ny sampan̈a nampiasaiko. Tiako mare nandeha nitsidiky irô mpiara-manompo aby io!

 Isaka faran’ny herin̈iandra, zaho voatendry niandraikitry fivoriamben’ny faritry. Tsisy tran̈o fan̈anaovan̈a fivoriambe tamy zen̈y. Ke rahalahy aby io nan̈ôrin̈y tran̈otran̈o valiha, aviô ravin’ny palmie natao tafony, baka olo tsy main’ny taniandra. Tsisy frigô nety nan̈ambilan̈a hena koa tan̈y, ke irô rahalahy aby io nitondra biby velon̈o, nirohizan̈a tamy tany nan̈anaovan̈a fivoriambe io. Baka iô izio nivonen̈a, natao hanin̈in’olo nan̈aton̈o izio.

Nisy raha nampitokiky tamindrô fivoriambe aby io. Tandraraiky Herb Jennings, c misionera namanay nan̈ano kabaro, vôsotro aomby araiky. Ke izio nilomoay nandeha tan̈ivon’olo maro tiô. Najanon’ny rahalahy Herb kabaronany, fôtony aomby io nasiaka mare. Fa baka tiô, nisy rahalahy efatra naro fatatra nanambotro aomby io, aviô nan̈ampody izy tamy tany nandrohizan̈a izy. Ke olo jiaby niorakoraka!

Fa koa fa andavanandra ndraiky, zaho nan̈aboaka filmantsika, Fitambaran’olon’ny Donia Vaovao Miasa, tamin’olo tamy tanàna narikitry tiô. Karaha ty nataoko: Zaho nan̈enjan̈a lamba fotsy tamy pôtô aroe na tamy vodin’ny kakazo aroe, baka iô nampiasa projecteur. Tian’olo mare video io! Naro tamindrô io vo sambany tamin’io nahita video. Irô nandrômbo mare, izikoa fa nahita sarin’olo natao batisa. Filma io nan̈ampy mare irô hahita fa atsika io olo miray sain̈y, aviô eran-tany misy atsika.

Kadiriny taon̈o aroe navianay tan Afriky, zaho ravoravo mare nandeha nan̈ano fivoriambe iraisam-pirenena tamin’ny 1958, tamy tanànan’i New York. An̈isan’ny raha namparavoravo mare zaho tamin’io nahita Sheila. Izy tamin’io efa mpisava lalan̈a manokan̈a ta Québec. Zahay efa nifanoratra fo, fa tamin’io, zahay nifankahita ndraiky koa. Zaho nan̈ontany izy, asa izy man̈eky hanambady zaho. Ke izy nan̈eky. Zaho baka tiô nanoratra tamy Rahalahy Knorr. d Nan̈ontaniako izy asa Sheila mba afaka man̈ano Sekolin’i Gileada, aviô man̈araka zaho an Afriky. Nan̈eky Rahalahy Knorr. Navy ta Ghana fo Sheila tamy farany. Ke tamy 3 Oktobra 1959 zahay nan̈ano mariazy ta Accra. Tsapanay fa Jehovah ten̈a nitahy zahay, fôtony nataonay voalohan-toeran̈a fo izy tamy fiain̈ananay.

Tamin’ny 1961 zahay navoatendry ta Cameroun, nirahan̈a han̈ampy birôn’ny sampan̈a vaovao vo nifôron̈o tan̈y. Ke zaho naro raha natao  mare. Zaho tamy zen̈y mbala vo voatendry mpikarakara sampan̈a, ke mbala naro raha mila nianarako. Aviô tamin’ny 1965, navesatra i Sheila. Zaho nan̈eky fa ten̈a tsy nora taminay nieritreritry hitaiza zen̈y. Fa tamy zahay mbala endrakendraka tamy vaovao io ndreky tamin’ny andraikitry vaovao miambin̈y zahay io, aviô efa niomankoman̈a handeha ta Kanada, nisy raha nampalahelo koa.

Natsoaka anaka i Sheila. Nikoran̈in’ny dokotera taminay fa lelahy zen̈y tsaiky io. Ndray efa 50 taon̈o lôso, fa mbala tsy nadin̈anay fo izio. Fa nata zahay nalahelo mare tamy raha nandalo io, zahay mbala nifantoko tamy fanendrenanay fo. Ten̈a tianay baka izio.

Irô rahalahy ndreky ranabavy ta Cameroun tan̈y niatriky fan̈injehan̈a mare, fôtony irô tsy nan̈ano politiky. Nahainaresaka fo fan̈injehan̈a zen̈y izikoa fa nisy fifidianan̈a filoham-pirenena. Baka iô tamy 13 May 1970, raha ten̈a navozoanay niboaka. Fanjakan̈a tamy zen̈y baka nandrova asan’ny Vavolombelon̈on’i Jehovah. Baka iô nalaindrô birôn’ny sampan̈a tsara sady mbala vaovao. Mbala vo dimy fanjava fo nifindranay tamizio. Baka iô, herin̈iandra tafaran’izin̈y, misionera jiaby, an̈isan’izen̈y zahay, nirahin’ny fanjakan̈a niala tamy firenena io. Ten̈a tsy nora taminay niala irô rahalahy ndreky ranabavy aby io. Ten̈a tianay irô ke zahay niasaloha, han̈ano karakôry irô koa ingianay.

Zahay nidôko tsiota fanjava tamy birôn’ny sampan̈a ta France. Tan̈y zaho nan̈ano erakan’ny vitako, nanohy nikarakara raha nilaindrô rahalahy ndreky ranabavy ta Cameroun. Baka iô tamy Desambra tamy taon̈o io fo, zahay navoatendry tamy birôn’ny sampan̈a ta Nizeria. Izio tamy zen̈y nanomboko niandraikitry asa ta Cameroun. Ravoravo mare nandray zahay, irô mpiara-manompo ta Nizeria tan̈y. Ravoravo koa zahay nanompo tan̈y tan̈atin’ny taon̈o maromaro.

Tamin’ny 1973, zahay nila nan̈ano fanapahan-kevitry araiky sarotro. Nisy aretin̈y fatatra baka navoa Sheila. Ke nitomoan̈y izy tamy zahay nan̈aton̈o fivoriambe ta New York. Ho izy taminaka: “Tsy vitako eky ay! Reraka zaho. Marary mare zaho.” Efa 14 taon̈o tamin’io zahay niaraka nanompo tan Afriky Andrefa. Nidera izy mare zaho fôtony izy tsy nivadiky. Fa zahay ndraiky nila nan̈ano fan̈ovoan̈a. Zahay koa fa baka nikoran̈a momba raha nahazo zahay io, ndreky nivavaka mare momba izio, zahay tapa-kevitry handeha himpody ta Kanada. Tan̈y baka zahay nafaka nikarakara fahasalaman̈anany tsarabe. Nijanon̈o nan̈ano misionera ndreky fanompoan̈a manontolo andra io fanapahan-kevitry faran’ny sarotro taminay, sady nampangôtsoko mare fônay.

Zahay koa fa navy ta Kanada, zaho nahita asa tamy kamaradiko efa ela. Izy baka nanan̈a tany fivarotan̈a tomabily, tamy tanàna araiky tavaratran’i Toronto. Zahay namôndro tran̈o, ndreky nivanga entan̈a efa navy nampiasain̈y, nahavitanay nanomboko fiain̈ana vaovao. Zahay tsy niditry trosa. Tianay tsotra fo fiain̈ananay, fôtony zahay nan̈anten̈a fa mbala himpody amy fanompoan̈a manontolo andra fo andra araiky an̈y. Tsy nampoizinay foeky fa betibetiky fan̈antinan̈anay zen̈y efa tanteraka.

 Zaho nanomboko nan̈ano asa an-tsitrapô isaka sabotsy, tamy tany nan̈oren̈ana Tran̈o Fan̈anaovan̈a Fivoriambe, ta Norval, ta Ontario. Koa fa nandeha fotoan̈a, zaho voatendry mpiandraikitry Tran̈o Fan̈anaovan̈a Fivoriambe. Efa nahaitsara koa Sheila tamy zen̈y. Ke zahay nahatsapa fa izy hahavita han̈ano fanendrena vaovao io. Ke tamy Ziain 1974, zahay nifindra tamy tran̈o fipitrahan̈a tamy Tran̈o Fan̈anaovan̈a Fivoriambe tao! Ravoravo mare zahay fa tafimpody ndraiky tamy fanompoan̈a manontolo andra.

Nakiry izy, mbala nahaitsara fo Sheila. Taon̈o aroe tafaran’izin̈y, zahay nafaka nan̈ano asan’ny faritry ndraiky ta Manitoba. Izio mbala an̈atin’ny faritanin’ny Kanada. Manintsy mare tan̈y izikoa fa ririn̈iny. Fa kanefa nafana mare fandraisandrô mpiara-manompo aby io zahay. Ke ten̈a ravoravo zahay tan̈y. Nianaranay fa tsy tany anompoan̈a Jehovah raha ten̈a maventy, fa atsika manohy manompo Jehovah.

Zahay koa fa nan̈ano asan’ny faritry taon̈o maromaro, navoakaiky nanompo tamy Betelan’i Kanada, tamin’ny 1978. Tsy ela tafaran’izen̈y, nisy leson sarotro ndreky ten̈a maventy nianarako. Zaho taminio navoatendry han̈ano kabaro lera araiky sy sasany tamy teny fransay, tamy fivorian̈a manokan̈a, ta Montréal. Tsy ten̈a nahalian̈a mpan̈atriky fomba nan̈anaovako kabaro io. Ke nisy rahalahy araiky baka tamy Sampan-draharahan’ny Fanompoan̈a nan̈amia torohevitry zaho, momba izio. Tôkony rango tamy zen̈y baka zaho efa tontohitry fa zaho tsy ten̈a mahay man̈ano kabaro. Kanefa zaho tamy zen̈y mbala tsy nahatsapa zen̈y foeky, ke tsy ten̈a niraisiko tsara torohevitry io. Nimalo aby zahay. Neloko mare zaho, fôtony fahitako izy, izy nankaratsy raha nataoko fo, fa tsy mba nidera zaho. Zaho baka nifantoko tamy fomba nan̈amezan̈a torohevitry in̈y fo ndreky momba olo nan̈amia izio. Ke ten̈a tsy nety raha nataoko zen̈y.

Andra vitsivitsy tafaran’izen̈y, nisy rahalahy araiky an̈isan’ny Komitin’ny Sampan̈a nikoran̈a momba raha io ndraiky taminaka. Nivolan̈iko taminany fa zaho tsy ten̈a nandray tsara torohevitry namian̈a zaho io, ke zaho niala tsin̈y momba raha zen̈y. Zaho baka tiô nimpody nikoran̈a tamy rahalahy nan̈amia torohevitry zaho in̈y. Tsara fan̈ahy izy nan̈eky fifonan̈anaka. Raha zen̈y nampianatra zaho fa ten̈a raha maventy manetry ten̈a, ke tsy adin̈ako foeky. (Ohab. 16:18) Aviô impirimpiry zaho nivavaka tamy Jehovah momba raha io, ke zaho tapa-kevitry fa hiraisiko tsara fo, izikoa fa misy torohevitry amian̈a zaho.

Efa 40 taon̈o zaho zay manompo amy Betelan’i Kanada, baka iô rango tamin’ny 1985, zaho nanan̈a tombontsoa man̈ano asan’ny Komitin’ny Sampan̈a. Fa tamy Fevrie 2021, naty Sheila vadiko. Ten̈a ngoma izy mare zaho, aviô zaho koa miady mare amy tsy fahasalaman̈anaka. Fa nohon’ny zaho maro raha atao fo amy fanompoan̈a Jehovah ndreky ravoravo, “tsy ten̈a tsapako andra mandalo.” (Mpito. 5:20) Fa ndray maro sarotro raha mandalo amy fiain̈ananaka, misy raha maro koa maharavoravo zaho. Nan̈ano fanompoan̈a Jehovah tamy toeran̈a voanalohany fo zaho ndreky nan̈ano fanompoan̈a manontolo andra, tan̈atin’ny 70 taon̈o, ke zaho ten̈a afa-pô. Mivavaka koa zaho baka irô rahalahy ndreky ranabavintsika tanora aby io tsy ho vôly han̈ano fanompoan̈a Jehovah amy toeran̈a voanalohany, fôtony zaho matoky fa efa zen̈y edy hahafahandrô hankafy fiain̈ana mahafa-pô ndreky feno raha tsara.