1-3. (1) He koʼe neʼe ita ia Paulo ʼi tana hu atu ki Ateni? (2) Kotea te ako ʼe tou maʼu mai te akonaki ʼa Paulo?

 KUA nofo leva Paulo ʼi Ateni, ko te kolo lahi ʼaia neʼe faiakonaki ai te ʼu tagata faifilisofia iloa ko Socrate, mo Platon pea mo Aristote. Pea ko te hahaʼi ʼo te kolo neʼe ko te ʼu hahaʼi ʼe tauhi lotu lelei. Neʼe lahi te ʼu fakatata kehekehe neʼe maʼu ai, ʼi te ʼu fale lotu, mo te ʼu malaʼe pea mo te ʼu ala. Neʼe lahi te ʼu ʼatua neʼe tauhi ki ai te kau Ateni. Koia neʼe mamahi ai te loto ʼo Paulo, he ʼe ina iloʼi ʼe fehiʼa te ʼAtua ki te ʼu fakatata. (Eke. 20:4, 5) Pea ʼe toe feia pe mo te apositolo ko Paulo.

² ʼI te hu atu ʼa Paulo ki te fakatauʼaga koloa, neʼe fakalialia ʼosi ʼi tana sio ki te ʼu tuʼuga fakatata ʼo te ʼatua ko Helemesi ʼi te huʼaga lahi. Neʼe lahi ʼosi te ʼu aletale neʼe fakatuʼu ai. Kotea ka fai anai e Paulo? ʼE faifakamafola anai koa ki te hahaʼi tauhi taulaʼatua ʼaia? ʼE ina lava lolomi anai koa tona ita pea mo fai he ʼu palalau ʼe tali leleiʼi anai e te kau Ateni? ʼE lava tokoni anai koa ki ʼihi ia natou ke natou iloʼi ia te ʼAtua moʼoni?

³ ʼE fakamatala ʼi te tohi ʼo Gaue 17:22-31 ia te akonaki ʼae neʼe fai e Paulo ki te hahaʼi popoto ʼo Ateni. Pea ʼe ha ʼi tana akonaki tana poto palalau, mo tana aga fakaʼeteʼete pea mo tana fakasiosio poto. Ka tou sivisivi lelei tana akonaki ʼe lahi te ʼu ako ʼe feala ke tou fakaʼaogaʼi moʼo fai he ʼu palalau ʼe tupu ai te fia logo ʼa te hahaʼi ki ʼatatou palalau pea mo fakakaukauʼi.

4, 5. Neʼe faifakamafola ʼifea ia Paulo ʼi tana ʼi Ateni? Pea ko ai ʼae neʼe faifakamafola kia natou?

⁴ Neʼe ko te taʼu 50 H.T.S. a, ʼae neʼe alu ia Paulo ki Ateni, neʼe ko tana lua folau misionea ʼaia. Pea neʼe fakatalitali ai ke alu age ia Silasi pea mo Timoteo ki Pelea. Kae neʼe alu ʼo “faipalalau ʼi te sinakoka mo te kau Sutea,” ohage ko tana fai mahani. Neʼe toe alu foki ʼo kumi he koga meʼa ʼe feala ke felaveʼi  ai mo ni hahaʼi ʼe mole Sutea. Koia neʼe alu ai ki te “te fakatauʼaga koloa.” (Gaue 17:17) Neʼe tuʼu te fakatauʼaga koloa ʼi te potu noleto uesite ʼo te Acropole, pea neʼe hage tona lahi ko malaʼe aka ʼe 10. Kae neʼe mole ko he koga meʼa pe ke fakatau ai te ʼu koloa, kae neʼe ko te fakatahiʼaga ʼaia ʼo te kolo. ʼE ui fenei ʼi te tohi neʼe ko “te koga meʼa ʼaia neʼe fakatahi ai te kau faikoloa, mo te kau faipolitike, mo fai ai te ʼu agaʼi fenua ʼo te kolo.” Neʼe leleiʼia e te kau Ateni tanatou fakatahitahi ai ʼo tahi fakaha tana manatu.

⁵ ʼI te fakatauʼaga koloa ʼaia neʼe felaveʼi ai Paulo mo ni hahaʼi popoto neʼe kau ʼi he ʼu fale ako faifilosofia b ʼe lua ʼe natou fefakataupiepieʼaki, ko te kau Epikula mo te kau Setoika. Neʼe tui te kau Epikula neʼe hoʼi tupu feia pe te maʼuli. Ki tanatou manatu, “neʼe mole he ʼuhiga ʼo tanatou tuʼania te ʼu ʼatua, mo te mate. Neʼe feala pe ke manuʼia tonatou maʼuli pea mo matali te mamahi.” Kae ki te kau Setoika, neʼe natou falala pe natou ki tonatou poto fakatagata pea ki tanatou manatu ko te ʼAtua ʼe mole ko he Tahi ʼe mauli moʼoni. Neʼe mole he tahi ia natou neʼe natou tui ki te ʼu akonaki ʼae neʼe fai e te ʼu tisipulo ʼa Kilisito ʼo ʼuhiga mo te fakatuʼuake ʼo te kau mate ki te maʼuli. Neʼe mole alu tahi te ʼu manatu ʼa te ʼu kutuga ʼaia ʼe lua pea mo te ʼu moʼoni ʼae neʼe fakamafola e Paulo pea mo tui ki ai te kau Kilisitiano moʼoni.

6, 7.Neʼe tali feafeaʼi e te hahaʼi popoto Keleka ia te faifakamafola ʼa Paulo? Kae ʼe feafeaʼi kia tatou ʼi te temi nei?

⁶ Neʼe tali feafeaʼi e te kau popoto Keleka ia te faifakamafola ʼa Paulo? Neʼe ʼi ai ʼihi neʼe natou ui e ko te “tagata gutu palalau,” peʼe “ko he tahi ʼe togi tegaʼi ʼakau.” (Gaue 17:18) Neʼe ui e te tagata sivi Tohi-Tapu, neʼe tautau fakaʼaogaʼi ia te kupusiga palalau ʼaia “ki he kiʼi manulele ʼe ina togitogi te ʼu kiʼi pulapula, pea ki muli age neʼe fakaʼuhiga leva ki he tahi ʼe ina tae te ʼu toega meʼa kai pea mo te ʼu ʼotaʼota ʼi te fakatauʼaga koloa. Ki muli age, neʼe toe fakaʼuhiga ki he tahi ʼe fia iloʼi meʼa fuli, mo kumi he ʼu fakamahino ʼo ʼuhiga mo he ʼu aluʼaga, kae mole pe la mahino katoa ki ai.” Ki te manatu ʼa te ʼu tagata popoto ʼaia, ko Paulo neʼe ko te tagata neʼe mole ʼatamai, ʼe ina feʼaveʼaki pe ia he ʼu manatu ʼa ʼihi. Kae neʼe mole mataku ia Paulo ʼi te ʼu leakovi ʼae neʼe natou fai age ki ai.

⁷ ʼE toe feia pe ia ʼaho nei. ʼE tautau leakoviʼi te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼuhi ko te ʼu akonaki Fakatohi-tapu ʼae ʼe natou tui ki ai. Ohage la, ʼe akoʼi e te kau faiako ʼe hifo te tagata mai te ʼu manu, pea ko natou fuli ʼae ʼe mole natou tui ki te faʼahi ʼaia ʼe mole ko he ʼu hahaʼi popoto. ʼE natou loto ke ui e te hahaʼi ko tatou ko te ʼu hahaʼi ʼe “togi tegaʼi ʼakau” moka tou fakaha ia te ʼu manatu ʼae ʼi te Tohi-Tapu pea mo ni fakamoʼoni neʼe fakatupu e he tahi ia meʼa fuli. Kae ʼe mole tou matataku tatou. ʼE tou tauʼi tatatou tui, ʼae ki te ʼAtua poto neʼe ina fakatupu ia te maʼuli ʼi te kele, pea ko te ʼAtua ʼaia ko Sehova.​—Fkha. 4:11.

8. (1) Neʼe tali feafeaʼi e ʼihi te faifakamafola ʼa Paulo? (2) ʼE toe fakaʼuhiga kitea te Aleopasi ʼae neʼe ʼave ki ai ia Paulo? (Vakaʼi te kiʼi nota.)

⁸ Neʼe ʼi ai te tahi ʼu aluʼaga neʼe hoko ʼuhi ko te faifakamafola ʼa Paulo. Neʼe  ui e ʼihi: “ ʼE hage ia ʼe palalau ʼo ʼuhiga mo he ʼu ʼatua matapule.” (Gaue 17:18) Neʼe palalau koa ia Paulo ki te kau Ateni ʼo ʼuhiga mo ni ʼatua foʼou? ʼE ko he fehuʼi ʼe maʼuhiga mai tona aluʼaga ʼae, ʼi ni sekulo ki muʼa atu, neʼe ko te tukugakovi ʼaia neʼe fai ʼo ʼuhiga mo Socrate, ʼo tupu tona fakamauʼi pea mo tona fakatuʼa ki te mate. Koia neʼe ʼave ai ia Paulo ki te Aleopasi pea mo fakatotonu age ki ai ke ina fakamahino te ʼu akonaki ʼae neʼe ina fai, he ʼe matafaikehe ki te kau Ateni. c ʼE tauʼi feafeaʼi anai e Paulo ia te moʼoni, ia muʼa ʼo ni hahaʼi ʼe mole natou iloʼi ia te ʼu tohi taputapu?

9-11. (1) Kotea ʼae neʼe fai e Paulo ke feala ke felogoi mo te hahaʼi? (2) ʼE feafeaʼi hatatou faʼifaʼitakiʼi ia Paulo ʼi te faifakamafola?

⁹ ʼE tou manatuʼi neʼe mamahi te loto ʼo Paulo ʼi tana sio ki te tauhi ʼa te hahaʼi ki te ʼu fakatata. Kae neʼe mole ina fai he akonaki ʼe ina valokiʼi ai te ʼu fakatata, kae neʼe ina lolomi tona loto. Neʼe faiga ia, ʼaki he aga fakaʼeteʼete,  ke ina fai he ʼu palalau ʼe lave lelei ki ʼonatou loto. Neʼe ina ui fenei: “ ʼU tagata ʼo Ateni, ʼi te ʼu faʼahi fuli ʼe au sio ʼe hage ʼe lahi age takotou manavasiʼi ki te ʼu ʼatua ʼi ʼihi age hahaʼi.” (Gaue 17:22) ʼE hage pe neʼe ina ui fenei: ‘ ʼE au sio ko koutou ko he ʼu hahaʼi ʼe tauhi lotu lelei.’ Neʼe ina vikiʼi te kau Ateni ʼuhi ko tanatou tauhi lotu lelei. Neʼe mahino ia Paulo ki te fakakiviʼi ʼo te kau Ateni ʼi te faʼahi fakalaumalie, ʼaki te ʼu akonaki hala, kae ʼe feala pe ke natou tali ia te moʼoni. ʼE hage pe ko ia ki muʼa atu, neʼe ina fai te ʼu meʼa ʼaia he neʼe nofo ‘ ʼi te fakapoʼuli fakalaumalie pea neʼe heʼeki ina maʼu te tui.’​—1 Tim. 1:13.

¹⁰ Neʼe palalau leva ia Paulo ki he aletale neʼe fakatuʼu e te kau Ateni “Ki He ʼAtua ʼe Mole Matou Iloʼi.” ʼE ui ʼi te tohi, “neʼe ko he agamahani ʼa te kau Keleka pea mo ʼihi atu ʼu fenua, tanatou fakatuʼu he ʼu aletale maʼa ‘ni ʼatua ʼe mole ʼiloʼi.’ Neʼe natou fai te faʼahi ʼaia, naʼa meʼa hala age pe neʼe mole natou tokagaʼi he tahi ʼi te ʼu ʼatua, ʼo tupu tana ita.” Neʼe fakatuʼu e te kau Ateni ia te aletale ʼaia he neʼe natou tui ʼe ʼi ai pe te ʼAtua ʼe mole natou iloʼi. Neʼe ko te faigamalie ʼaia kia Paulo ke palalau ki te logo lelei. Neʼe ina ui leva: “Ko te ʼatua ʼaia ʼe kotou atolasio ki ai kae ʼe mole kotou iloʼi, ʼe ko ia ʼae ʼe au tala atu.” (Gaue 17:23) Neʼe ko he faʼahiga fai ʼe lelei ʼaupito. Neʼe mole haʼu ia ʼo palalau ʼo ʼuhiga mo he ʼatua foʼou peʼe faikehe, ohage ko te ui ʼa te hahaʼi. Kae neʼe haʼu ia ʼo palalau ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua ʼae ʼe mole natou iloʼi, ia te ʼAtua moʼoni.

¹¹ ʼE feafeaʼi hatatou faʼifaʼitakiʼi ia Paulo ʼi te faifakamafola? Ka tou faipalalau mo he tahi, tou fakatokagaʼi pe ʼe ʼi ai la he meʼa ʼi tona loto fale peʼe ʼi te ʼoloto, ʼe tou iloʼi ai pe ʼe ko he tahi ʼe lotu. ʼE feala ke tou ui fenei age: ‘ ʼE au sio ko koe ʼe ke lotu. Neʼe au fakaʼamu pe ʼe au felaveʼi anai mo he tahi ʼe lotu.’ Ka tou fai te ʼu palalau ʼaia ʼaki he aga fakaʼeteʼete, ʼe tou faiga ai ke hoko atu te faipalalau. Tou manatuʼi ʼe mole tonu ke tou fakamauʼi fakatomuʼa te hahaʼi ʼuhi ko tanatou lotu. Tokolahi te ʼu tehina mo te ʼu tuagaʼane neʼe ko he ʼu hahaʼi neʼe tauhi lotu lelei mo tui moʼoni ki ni akonaki hala.

12. Neʼe fakaalu tahi feafeaʼi e Paulo tana faʼahiga faifakamafola ʼo mulimuli ki te hahaʼi?

¹² Neʼe iloʼi e Paulo neʼe tui te hahaʼi ki te ʼu filosofia Fakakeleka kae neʼe mole natou mahino ki te ʼu Tohi Taputapu. Koia neʼe ina fai ai faʼahi ʼe 3 moka faifakamafola. ʼUluaki, neʼe ina fakamahino te ʼu akonaki Fakatohi-tapu kae neʼe mole ina lau fakahagatonu age te ʼu Tohi Taputapu. Lua, ka palalau kia natou, ʼi ʼihi temi ʼe ina fakaʼaogaʼi te kupu “tatou” moʼo fakaha ʼe hage pe ia ia ko natou. Tolu, neʼe talanoa ʼo ʼuhiga mo he ʼu tohi neʼe fai e ni tagata faitohi Keleka, moʼo fakaha ko te ʼu manatu ʼae ʼe palalau ki ai neʼe kua palalau ki ai te ʼu tagata ʼaia. Tou vakaʼi leva te akonaki ʼae neʼe ina fai. Kotea te ʼu moʼoni maʼuhiga neʼe ina fakamahino ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua ʼae ʼe mole iloʼi e te kau Ateni?

13. Kotea ʼae neʼe fakamahino e Paulo ʼo ʼuhiga mo te fakatupu ʼo te ʼatulaulau? Pea kotea tona fakaʼuhiga?

 ¹³ Neʼe fakatupu e te ʼAtua te ʼatulaulau. Neʼe ina kamata fenei tana akonaki: “Ko te ʼAtua ʼae neʼe ina fakatupu te ʼatulaulau pea mo te ʼu meʼa fuli ʼae ʼe maʼu ai, ʼi tona ʼuhiga ʼAliki ʼo te lagi mo te kele, ʼe mole nofo ia ʼi te ʼu fale lotu ʼae neʼe faʼu e te tagata.” (Gaue 17:24) Neʼe mole hoʼi tupu feia te ʼatulaulau. Ko te ʼAtua moʼoni ʼae neʼe ina fakatupu ia meʼa fuli. (Pes. 146:6) ʼE mole hage ia ia ko te ʼatua ko Atena peʼe ko te tahi ʼu ʼatua, ʼae ʼe hoki iloga tonatou maʼuhiga ʼi ʼonatou fale lotu peʼe ko ʼonatou ʼaletale. Kae ʼe mole he fale neʼe faʼu e te tagata ʼe feʼauga tona lahi ke nofo ai te Tuʼi ʼAliki ʼo te lagi mo te kele. (1 Hau. 8:27) ʼE mahino lelei te ʼu palalau ʼa Paulo: ʼE lahi age te ʼAtua moʼoni ʼi te ʼu fakatata ʼae neʼe faʼu e te tagata pea mo tuku ʼi te ʼu fale ʼae neʼe toe faʼu pe e te tagata.​—Esa. 40:18-26.

14. Neʼe fakamahino feafeaʼi e Paulo ʼe mole fakalogo te maʼuli ʼo te ʼAtua ki te tagata?

¹⁴ ʼE mole fakalogo te maʼuli ʼo te ʼAtua ki te tagata. Neʼe ko te agamahani ʼa te hahaʼi tanatou fakamataleleiʼi ʼanatou fakatata ʼaki ni teu matalelei, pea mo ni koloa totogi kovi, pea mo tuku ni meʼa kai mo ni meʼa inu ki te vaʼe ʼaletale naʼa meʼa age ʼe aoga kia natou. Kae neʼe ʼi ai ʼihi kau faifilosofia ʼi te nofoʼaki neʼe natou tui ʼe mole he meʼa ʼe foaki e te tagata ʼe ʼaoga ki he ʼatua. Koia neʼe lagi natou manatu tahi mo Paulo ʼi tana ui ʼae “ ʼe mole ina kole ke tokoni age te tagata kia te ia, ohage ʼe ʼaoga kia te ia he meʼa.” ʼE moʼoni foki, ʼe mole he koloa ʼe feala ke foaki e te tagata kia ia ʼae neʼe ina fakatupu ia meʼa fuli. Ko ia ʼae ʼe ina foaki ki te tagata te meʼa ʼae ʼe ʼaoga ki ai. ʼE ina foaki “te maʼuli, mo te manava pea mo te ʼu meʼa fuli pe,” ohage ko te laʼa, te ʼua pea mo te kele maʼuli. (Gaue 17:25; Sen. 2:7) ʼE mole fakalogo te maʼuli ʼo te ʼAtua ki te tagata, kae ko ia ʼae ʼe ina Foaki ia meʼa fuli ke maʼuli te tagata.

15. Kotea te ʼu fakamahino neʼe fai e Paulo ki te kau Ateni ʼo ʼuhiga mo tanatou manatu ʼae ʼe natou maʼuhiga age natou ʼi te hahaʼi ʼae ʼe mole Keleka? Pea kotea te ako maʼa tatou?

¹⁵ Neʼe fakatupu e te ʼAtua te tagata. Neʼe manatu te kau Ateni ʼe natou maʼuhiga age natou ʼi te hahaʼi ʼae ʼe mole keleka. Kae ʼe mole alu tahi te manatu ʼaia pea mo te manatu ʼae ʼi te Tohi-Tapu. (Tet. 10:17) Neʼe palalau ia Paulo ki te koga ʼaia ʼaki he aga fakaʼeteʼete. Neʼe lagi tuta te hahaʼi ʼi tanatou  fakakaukauʼi te ʼu palalau ʼa Paulo, ʼae neʼe fakatupu e te ʼAtua mai te tagata ʼe tahi “te hahaʼi ʼo te ʼu lanu fuli.” (Gaue 17:26) Neʼe talanoa ia Paulo kia Atama, te ʼuluaki tagata ʼae neʼe fakatupu e te ʼAtua. (Sen. 1:26-28) Ko te kui ʼaia ʼa te tagata fuape, koia ʼe mole he lanu, peʼe ko he fenua ʼe maʼoluga ʼage ʼi he tahi fenua. Pea neʼe mahino pe te hahaʼi ki tana palalau. ʼE ʼi ai te ako maʼuhiga ʼe tou maʼu ʼi heni. ʼE moʼoni ʼe tonu ke tou aga fakapotopoto pea mo aga fakaʼeteʼete moka tou faifakamafola, kae ʼe mole tou fufu leva ʼihi koga ʼo te moʼoni ke natou tali fakafaigafua.

16. Kotea te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te tagata?

¹⁶ Neʼe loto e te ʼAtua ke nofo ovi te tagata kia ia. ʼE fiu te faiga ʼa te kau tagata faifilosofia ke natou fakamahino pe kotea te ʼuhiga ʼo te maʼuli ʼo te tagata, kae neʼe mole natou lavaʼi. Kae neʼe fakamahino e Paulo pe kotea te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te tagata. Neʼe ina loto “ke natou kumi ia te ʼAtua. Pea kapau ʼe natou kumi fakataufa ia ia, ʼe feala hanatou maʼu moʼoni ia ia. ʼE mahino ia ʼe mole mamaʼo ia tatou takitokotahi.” (Gaue 17:27) Ko te ʼAtua ʼae neʼe mole iloʼi e te kau Ateni, neʼe ko he ʼAtua neʼe feala pe ke natou mahino ki ai. ʼE mole mamaʼo ia natou ʼae ʼe natou fia maʼu moʼoni ia ia pea mo mahino ki ai. (Pes. 145:18) Kotou fakatokagaʼi neʼe ui e Paulo “ ʼe mole mamaʼo ia tatou,” ko tona fakaʼuhiga neʼe kau mo ia ia natou ʼae neʼe natou ‘kumi fakataufa ia te ʼAtua.’

17, 18. He koʼe ʼe tonu ke fia fakaovi te hahaʼi ki te ʼAtua? Pea kotea te ako ʼe feala ke tou taʼofi mai te faʼahiga faiakonaki ʼa Paulo?

¹⁷ Neʼe tonu ki te tagata fuape ke natou fia kumi ia te ʼAtua. Neʼe ui e Paulo “ ʼaki ia ia, ʼe tou maʼuʼuli, mo gaūgaūe pea mo tou ʼi heni.” Ki te manatu ʼa ʼihi tagata sivi Tohi-Tapu, neʼe fakaʼaogaʼi e Paulo ia te ʼu palalau ʼae neʼe  fai e te tagata Kelete ʼe faituketuke, ʼe higoa ko Épiménide, neʼe maʼuli ʼi te fa sekulo I.M.T.S. pea neʼe ko te tagata neʼe iloa ʼi te lotu. ʼOsi ʼaia pea neʼe fakamahino e Paulo pe koʼe ʼe tou fia fakaovi ki te ʼAtua: “Ohage pe ko tona ui fenei e ʼihi ʼo ʼakotou tagata faʼu palalau fakatuketuke: ‘Mo tatou foki ʼe ko ʼana fanau.’ ” (Gaue 17:28) ʼE tonu ke mahino ki te hahaʼi fuli ʼe natou kau ki te famili ʼo te ʼAtua, he ʼe ko ia ʼae neʼe ina fakatupu ia te ʼuluaki tagata ʼae ʼe hifo mai ai te hahaʼi fuli. Neʼe lau fakaʼatamai e Paulo he ʼu tohi neʼe fai e he ʼu tagata Keleka, he neʼe ina iloʼi ʼe fakaʼapaʼapa lahi te hahaʼi ki ai. d ʼE toe feia pe mo tatou, ʼi ʼihi temi ʼe tou talanoa ki ni manatu ʼe tuʼu ʼi te ʼu tohi hisitolia, peʼe ko he ʼu tikisionalio, pea mo te tahi atu ʼu tohi ʼe iloʼi lelei e te hahaʼi. Ohage la, kapau ʼe tou fia fakamahino ki he tahi ia te haʼuʼaga ʼo ʼihi toʼotoʼoga peʼe ko ʼihi ʼaho lalahi ʼo te lotu hala, ʼe faigafua anai tana tui mo kapau ʼe tou fakaʼaogaʼi he tohi kua mahani ki ai te hahaʼi.

¹⁸ Neʼe palalau leva ia Paulo ʼi tana akonaki ki te ʼu moʼoni ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua, pea neʼe ina fai ʼo mulimuli ki te nofoʼaki. Kotea ʼae neʼe loto e Paulo ke fai e te kau Ateni, hili tanatou mahino ki te faʼahi ʼaia? Neʼe ina fakamahino atu aipe.

19, 20. (1) Neʼe fakamahino feafeaʼi e Paulo ko natou ʼae ʼe tauhi ki te ʼu fakatata ʼe mole natou fakapotopoto? (2) Kotea ʼae neʼe uga e Paulo ke fai e te hahaʼi?

¹⁹ Neʼe fia uga e Paulo te hahaʼi ke natou fai he ʼu fakatuʼutuʼu. Neʼe ina hoko atu fenei: “Koia, mai tona aluʼaga ʼae ko tatou ko te ʼu fanau ʼa te ʼAtua, ʼe mole tonu ke tou manatu ʼe tatau te ʼAtua mo te aulo, mo te siliva pea mo te maka, peʼe tatau mo he meʼa neʼe togi e te tagata ʼo mulimuli ki tana fakakaukau mo tona poto.” (Gaue 17:29) ʼE moʼoni foki, kapau ko te ʼAtua ʼae neʼe ina fakatupu te tagata, ʼe mole feala ke fakatatau te ʼAtua ki ni fakatata neʼe faʼu e te tagata. Neʼe fakamahino ai e Paulo ko natou ʼae ʼe tauhi ki te ʼu fakatata ʼe mole natou fakapotopoto. (Pes. 115:4-8; Esa. 44:9-20) ʼI te ui ʼae e Paulo “ ʼe mole tonu ke tou,” neʼe ina fakaha ai tana loto ʼae ke tali gafua e te hahaʼi ʼana palalau.

²⁰ Koia neʼe ina fakaha lelei age kia natou ʼe tonu ke natou fai he ʼu fakatuʼutuʼu: “Neʼe mole tokagaʼi e te ʼAtua te ʼu temi ʼae neʼe fakapoʼuli ai te hahaʼi, kae ʼi te temi leva ʼaeni, ʼe ina tala ki te hahaʼi ʼo te ʼu potu fuli ʼe tonu ke natou fakahemala.” (Gaue 17:30) Neʼe lagi punamaʼuli ʼihi ia natou ʼi tana ui ʼae ʼe tonu ke natou fakahemala. Kae neʼe ina fakaha lelei ʼi tana akonaki ʼe natou tuʼu maʼua ki te ʼAtua he ʼe ko ia ʼae neʼe ina foaki age te maʼuli. ʼE tonu ke natou kumi ia ia, mo iloʼi te moʼoni ʼo ʼuhiga mo ia, pea mo fakaalu tahi ʼonatou maʼuli pea mo te moʼoni. Koia neʼe tonu ai ki te kau Ateni ke natou  mahino ʼe natou agahala ʼuhi ko tanatou tauhi ki te ʼu fakatata pea ʼe tonu ke natou situʼa ki te faʼahi ʼaia.

21, 22. Kotea te ʼu palalau neʼe fai e Paulo moʼo fakaʼosi tana akonaki? Pea kotea tona fakaʼuhiga kia tatou?

²¹ Neʼe fakaʼosi fenei leva e Paulo tana akonaki: “Koteʼuhi neʼe ina [te ʼAtua] fakatuʼutuʼu he ʼaho ke ina fakamauʼi ai te kele katoa ʼi te faitotonu ʼaki he tagata neʼe ina fakanofo, pea neʼe ina foaki ki te hahaʼi fuli he fakamoʼoni ʼi tana fakatuʼuake ia ia mai te kau mate.” (Gaue 17:31) Neʼe tonu ke natou kumi te ʼAtua moʼoni ʼuhi ko te ʼaho ʼo te fakamau ʼae ka hoko mai. Neʼe toʼo e Paulo te higoa ʼo ia ʼae neʼe fakanofo ke Tuʼi Fakamau, kae neʼe ina ui neʼe tupu tagata pea neʼe mate, pea neʼe fakatuʼuake e te ʼAtua ki te maʼuli.

²² ʼE maʼuhiga ʼosi kia tatou te ʼu palalau fakaʼosi ʼae neʼe fai e Paulo. ʼE tou iloʼi neʼe fakanofo e te ʼAtua ia Sesu Kilisito ko te Tuʼi Fakamau. (Soa. 5:22) ʼE tou iloʼi ko te loaloaga ʼo te aho ʼo te fakamau ʼe ko taʼu ʼe afe pea kua vave hoko mai. (Fkha. 20:4, 6) Pea ʼe mole tou tuʼania he ʼe tou iloʼi ʼe lahi anai te ʼu tapuakina ka maʼu e te kau agatonu. ʼE tou tui papau ʼe hoko moʼoni anai te ʼu tapuakina ʼaia ʼe tou amanaki ai koteʼuhi neʼe kua fakatuʼuake ia Sesu Kilisito ki te maʼuli.

23. Neʼe tali feafeaʼi e te hahaʼi ia te akonaki ʼa Paulo?

²³ Neʼe mole tatau te faʼahiga tali ʼa te hahaʼi ia te akonaki ʼa Paulo. “Neʼe manukinuki ʼihi” ʼi tanatou logo ki tana palalau ʼo ʼuhiga mo te fakatuʼuake ʼa te kau mate. Neʼe natou ui: “Hoki matou toe fagono atu anai ki te faʼahi ʼaia ʼi he tahi ʼaho.” (Gaue 17:32) Kae neʼe ʼi ai ʼihi neʼe natou tali lelei pe: “Neʼe fakatahi age kia ia ʼihi tagata pea neʼe natou liliu ko he ʼu tisipulo. Neʼe kau ai ia Tenisio, neʼe ko he tuʼi fakamau ʼi te fakamauʼaga ʼo te Aleopasi, mo te fafine neʼe higoa ko Tamalisi pea mo ʼihi atu.” (Gaue 17:34) ʼE toe feia pe mo tatou moka tou faifakamafola. ʼE ʼi ai ʼihi ʼe natou manukiʼi tatou, pea ko ʼihi ʼe natou fakafisi. Kae ʼe tou fiafia moka tali e ʼihi te logo lelei ʼo te Puleʼaga pea mo natou tui ki ai.

24. Kotea ʼe tou ako mai te akonaki ʼae neʼe fai e Paulo ʼi te Aleopasi?

²⁴ Ka tou fakakaukauʼi lelei te akonaki ʼa Paulo, ʼe tou mahino lelei ki te faʼahiga fakamahino lelei ʼo te moʼoni pea mo fakamoʼoni ki ai, ʼo mulimuli pe ki te hahaʼi ʼae ʼe tou faipalalau mo natou. ʼE tou toe mahino ki te maʼuhiga ʼo te faʼa kataki pea mo te aga fakaʼeteʼete moka tou faipalalau mo te hahaʼi neʼe fakakiviʼi natou ʼaki te ʼu akonaki hala. Tou taʼofi te ako maʼuhiga ʼaeni: ʼE mole tonu ke tou fetogi te moʼoni ʼuhi pe ko tatatou fia fakalai ki te hahaʼi, ke ʼaua naʼa natou iita. Kapau ʼe tou faʼifaʼitakiʼi ia Paulo, ʼe feala anai ke tou liliu ko he ʼu faiako faiva ʼi te faifakamafola. ʼE toe feia pe mo te kau tagata ʼafea, ʼe natou hikihiki anai te lelei ʼo tanatou faiakonaki ʼi te kokelekasio. ʼE ko he faʼahiga teuteuʼi ʼaia ʼo tatou ke tou tokoni ki te hahaʼi ke ‘natou kumi ia te ʼAtua pea mo maʼu moʼoni ia ia.’​—Gaue 17:27.