Ko te mate ʼe hage ko hotatou fili fakamataku ʼe tou faiga malohi ke tou tauʼi. Koia moka mate he tahi ʼe tou ʼoʼofa ai, ʼe mole tou tali te aluʼaga ʼaia. Tahi ʼae faʼahi, ʼi tatatou kei tupulaga ʼe tou manatu ʼe tou hao anai mai te fili ʼaia, pea ʼe tou taupau tuʼumaʼu te manatu ʼaia.

Neʼe fakakaukauʼi tafitō e te ʼu Falaone, te ʼu hau ʼafeā ʼo Esipito, pe ʼe feafeaʼi tanatou maʼu te maʼuli tuputupua. Neʼe natou fakaʼaogaʼi ki ai he temi loaloaga ʼo toe feia mo ʼanatou kaugana ʼe toko lau ʼi afe. Ko te ʼu pyramides ʼe ko he ʼu fakamoʼoni ki ʼanatou faiga ʼaia. Neʼe laga e te ʼu Falaone ia te ʼu toe fale maka lalahi ʼaia pea neʼe tuku ai ʼonatou sino mate, ke feala leva ki ʼonatou laumalie ke natou toe toʼo ʼonatou sino ʼaia. Kaʼe ʼaki te temi neʼe popo te ʼu sino, koia ʼe toe fakamoʼoni te ʼu pyramides ki te to noa ʼo ʼanatou faiga.

Neʼe toe fakaʼamu te ʼu hau ʼo Siaina ke natou maʼu te maʼuli tuputupua. Kaʼe neʼe natou fakaʼaogaʼi te tahi age puleʼaki, ia he kiʼi vai fakamilakulo. Neʼe fakamaʼua e te Hau ko Qin Shi Huang ki tana hahaʼi popoto ke natou teuteuʼi he kiʼi vai fakamilakulo, ʼae ʼe ina lava haofaki tona maʼuli mai te mate. Kaʼe neʼe natou fio ʼaki te mercure, ko he meʼa kona, pea neʼe lagi mate ai te hau.

ʼI te taʼu 1513 H.T.S., a neʼe mavae mai Porto Rico ia te tagata folau faifekumi Sepania ko Juan Ponce de León, ʼo ina kumi te vai ʼe feala ai ke nofo tupulaga ʼo talu ai. Neʼe tau ki te potu fenua kua higoa nei ko Floride ʼi Amelika pea hili ki ai ni taʼu, neʼe mate ai ʼi te fetauʼaki ʼae neʼe hoko mo te kau Initia. Pea talu mai ai heʼeki maʼu te vai ʼaia.

Ko te ʼu Falaone, mo te ʼu hau pea mo te ʼu tagata folau faifekumi neʼe natou faiga fuli ke natou malo ʼi te mate. Pea logo la ʼe mole tou leleiʼia tanatou gaohi koviʼi te hahaʼi, kaʼe ʼe tou mahino ki tanatou fakatuʼutuʼu ʼaia, koteʼuhi ʼe mole tou fia mamate.

He ko ʼe koa ʼe mole tou tali te mate? ʼE fakaha mai tona tupuʼaga ʼi te Tohi-Tapu. ʼE ui fenei ai ʼo ʼuhiga  mo totatou Tupuʼaga, ia Sehova ʼAtua b: “Kua ina fai te u mea fuli ke matalelei i tona temi totonu. Kua ina tuku foki ki onatou loto [ʼo te hahaʼi] te manatu o te mauli heegata.” (Ekelesiasi 3:11) Koia ʼe tou fakaʼamu ai ke tou maʼuli fiafia ʼi te kele ʼo talu ai, kaʼe ʼo mole kaku pe ki te taʼu 80. (Pesalemo 90:10) ʼE ko totatou loto ʼaia.

He ko ʼe koa neʼe tuku e te ʼAtua ki totatou loto te “manatu o te mauli heegata”? ʼE loto koa e te ʼAtua ke to noa tatatou fakaʼamu ʼaia? Kailoa. ʼE ina fakapapauʼi mai ʼe pulihi anai te mate. ʼE tohi liuliuga ʼi te Tohi-Tapu te fakapapau ʼaia pea mo ʼae ʼo ʼuhiga mo te maʼuli heʼe gata.—Vakaʼi te fakamatala ʼae ʼi te ʼa takai  “ ʼE Pulihi Anai Te Mate.”

Neʼe ui fenei e Sesu Kilisito: “Pea koeni te mauli heegata, ke natou iloi koe, ia koe, ko te Atua e tahi mo mooni, pea mo ae nee ke fekaui mai, Sesu-Kilisito.” (Soane 17:3) Koia ʼe ʼi ai te ʼamanaki moʼoni maʼa natou ʼae kua mamate, pea neʼe fakamahino fakalelei mai e Sesu ko te ʼAtua pe ʼae ka lava malo ʼi te mate.