1. Kotea ʼe logoʼi e te tokolahi ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼae ʼe natou maʼu?

NEʼE kua ke logo koa ki te ui ʼae e te hahaʼi, “ʼE mole tou tokagaʼi te ʼu meʼa ʼae ʼe tou maʼu, kaʼe ʼe hoki tou tokagaʼi pe ʼi te temi ʼae ʼe puli ai”? Lagi neʼe kua ke logoʼi te faʼahi ʼaia. Ohage la ko he tahi ʼe lahilahi ake ʼi he famili ʼe koloaʼia, ʼe feala ke ina meʼa noaʼi te ʼu meʼa fuli. Peʼe feala ki he tahi ke mole mahino pe ʼe kotea ʼae ʼe maʼuhiga ʼi tona maʼuli, koteʼuhi heʼeki fakapotopoto.

2, 3. (1) Ko te faʼahiga manatu fea ʼe tonu ke tekeʼi e te kau tupuluga Kilisitiano? (2) Kotea ʼae ʼe lava tokoni mai ke tou fakamaʼuhigaʼi ia te ʼu meʼa ʼae ʼe tou maʼu?

² Kapau ko koe ko he tupulaga, kotea ʼae ʼe maʼuhiga kia koe? Ia aho nei, tokolahi te kau tupulaga ʼe maʼuhiga age kia natou ia te ʼu koloa ʼi ʼanatou felogoʼi mo te hahaʼi. ʼE lagi natou fakaʼamu ki he gaue lelei, he ʼapi matalelei, pea mo te ʼu kiʼi masini foʼou. Kapau ʼe fakatafito tonatou maʼuli ki te ʼu meʼa ʼaia, ʼe puli ia natou ia te meʼa ʼae maʼuhiga age, ia tanatou felogoʼi ʼae mo te ʼAtua. Moka neʼe ke lahilahi ake mo he ʼu matuʼā  Kilisitiano, ʼe mahino ia neʼe ke maʼu ia he meʼa ʼofa fakalaumalie fakaofoofo. (Mateo 5:3, MN) Kapau ʼe mole ke lotofakafetaʼi ʼo ʼuhiga mo tou tofiʼa fakalaumalie, ʼe fua kovi anai kia koe ʼi tou maʼuli katoa.

³ Kaʼe ʼe mole tonu ke hoko te faʼahi ʼaia kia koe. ʼE tou vakavakaʼi anai ia he ʼu faʼifaʼitaki Fakatohi-tapu, ʼe tokoni atu anai ke ke fakamaʼuhigaʼi ia tou tofiʼa fakalaumalie. ʼE tokoni anai te ʼu faʼifaʼitaki ʼaia, ki te kau tupulaga pea mo tatou fuli ʼae ʼe tou fakamaʼuhigaʼi ia te ʼu meʼa ʼae neʼe foaki mai e Sehova.

4. Kotea ʼae ʼe ui ia 1 Samuele 8:1-5 ʼo ʼuhiga mo te ʼu foha ʼo Samuele?

⁴ Ko ʼihi ʼae ʼe talanoa ki ai te Tohi-Tapu neʼe natou maʼu ia he tofiʼa fakalaumalie taulekaleka, kaʼe neʼe mole natou fakamaʼuhigaʼi. Neʼe kamata tauhi ia te polofeta ko Samuele kia Sehova ʼi tana kei veliveli, pea neʼe haga nofo agatonu aipe kia te Ia. (1 Samuele 12:1-5) Neʼe tuku e Samuele ia he faʼifaʼitaki ʼe lelei, kaʼe neʼe mole faʼifaʼitakiʼi ia ia e ʼona foha, ia Soele mo Apisa. Neʼe nā agafakakakā pea mo agakovi.—Lau ia 1 Samuele 8:1-5.

5, 6. Kotea ʼae neʼe hoko ki te ʼu foha pea mo te mokopuna ʼo Sosiasi?

⁵ Neʼe toe feia mo te ʼu foha ʼo te Hau ko Sosiasi. Ko Sosiasi neʼe ko he hau agatonu neʼe ʼofa pea mo tauhi kia Sehova. ʼI te temi ʼae neʼe maʼu ai ia te tohi ʼo te lao ʼa te ʼAtua pea mo lau kia Sosiasi, neʼe ina muliʼi ia te ʼu fakatotonu ʼa Sehova. Neʼe ina pulihi ia te tauhi taula ʼatuā mo te gaohi meʼa fakatemonio ʼi te fenua, pea mo uga ia te hahaʼi ke natou fakalogo kia Sehova. (2 Hau 22:8; 23:2, 3, 12-15, 24, 25) Neʼe maʼu e ʼona foha ia he tofiʼa fakalaumalie taulekaleka. Kaʼe ʼi te liliu leva ʼo ʼona foha ʼe toko tolu mo tona mokopuna ko he ʼu hau, neʼe mole he tahi ia natou neʼe ina fakamaʼuhigaʼi ia te meʼa ʼae neʼe natou maʼu.

⁶ ʼI te temi ʼae neʼe nofo hau ai ia te foha ʼo Sosiasi ko Soakase, neʼe ina fai te meʼa ʼae ʼe “kovi kia mata” ʼo Sehova. Neʼe hau ia mahina pe ʼe tolu ʼi te temi ʼae neʼe pilisoniʼi ai ia ia e he Falaone ʼo Esipito. Ki muli age, neʼe mate mamaʼo ai mai tona ʼapi ʼi tana lolotoga pilisoni. (2 Hau 23:31-34) ʼOsi ʼaia, pea ko tona tehina ko Sosakimi neʼe nofo hau ia taʼu ʼe 11. ʼO toe feia mo ia, neʼe mole ina fakamaʼuhigaʼi ia te meʼa ʼae neʼe ina maʼu mai tana tamai. ʼI te lahi ʼo tana agakovi, neʼe ui fenei e Selemia ʼo ʼuhiga mo ia: “E tanu anai ia ia o hage ko he asino.” (Selemia 22:17-19) Ko te foha ʼo Sosiasi ʼae ko Setesiasi pea mo tona mokopuna ko Sosakini, neʼe nā toe agakovi pea  neʼe mole nā mulimuli ki te faʼifaʼitaki agatonu ʼa Sosiasi.—2 Hau 24:8, 9, 18, 19.

7, 8. (1) Neʼe maumauʼi feafeaʼi e Salomone ia tana tofiʼa fakalaumalie? (2) Kotea ʼe feala ke tou taʼofi mai te ʼu faʼifaʼitaki Fakatohi-tapu ʼae neʼe natou maumauʼi ia tonatou tofiʼa fakalaumalie?

⁷ Neʼe ako e te Hau ko Salomone mai tana tamai ia Tavite, pe ʼe feafeaʼi ia te tauhi ʼae kia Sehova. Kaʼe ki muli age, neʼe mole lotofakafetaʼi ki tona tofiʼa fakalaumalie. “I te temi matua o Salomone, nee fakamaliu leva e ona ohoana tona loto ki ni ihi ake atua; pea nee mole katoa leva tona loto [kia Sehova], tona Atua, o hage ko te loto o Tavite, tana tamai.” (1 Hau 11:4) ʼUhi ko te faʼahi ʼaia, neʼe mole kei maʼu e Salomone ia te ʼofa ʼo Sehova.

⁸ Neʼe maʼu e te ʼu tagata fuli ʼaia ia te fealagia ʼae ke natou iloʼi ia Sehova pea mo fai ia te meʼa ʼae ʼe totonu. Pea meʼa fakaʼofaʼofa foki, he neʼe mole natou fakaʼaogaʼi lelei ia te fealagia ʼaia. Kaʼe ʼe mole ko te kau tupuluga fuli ʼae ʼe natou maumauʼi ia tonatou tofiʼa fakalaumalie. ʼE tou vakaʼi anai ʼi te temi nei, ia he ʼu faʼifaʼitaki ʼo he kau tupuluga ʼe tou lava mulimuli ki ai.

9. Neʼe foaki feafeaʼi mai e te ʼu foha ʼo Noe ia he faʼifaʼitaki ʼe lelei? (Vakaʼi te ʼuluaki pāki.)

⁹ Neʼe foaki mai e te ʼu foha ʼo Noe ia he faʼifaʼitaki ʼe lelei. Neʼe natou maʼu ia te pilivilesio lahi ʼae ko te tokoni kia Noe ki te faʼu ʼo te aleka moʼo haofaki te hahaʼi. Neʼe mahino kia natou ʼe tonu ke natou fakalogo kia Sehova, pea ke natou hu ki te aleka ʼi muʼa ʼo te to ʼo te Tulivio. (Senesi 7:1, 7) Kotea ʼae neʼe hoko? ʼE ui ia Senesi 7:3, neʼe natou fakahu ia te ʼu manu ki te aleka moʼo “fakamauli onatou faahiga i oluga o te kele katoa.” Neʼe toe haofaki foki mo te tagata. Neʼe maʼu e te ʼu foha ʼo Noe ia te pilivelesio ʼae ke natou tokoni ki te haofaki ʼo te tagata, pea mo toe fakatuʼu ia te tauhi moʼoni ʼi te kele. Koteʼuhi neʼe natou fakamaʼuhigaʼi ia tonatou tofiʼa fakalaumalie.—Senesi 8:20; 9:18, 19.

10. Neʼe fakaha feafeaʼi e te ʼu tupulaga Hepeleo ʼe toko fa, ia tanatou lotofakafetaʼi ki tonatou tofiʼa fakalaumalie ʼi Papilone?

¹⁰ Hili ki ai te ʼu taʼu ʼe lauʼi teau, neʼe mole mulimuli ia te ʼu tupulaga Hepeleo ʼe toko fa ki te faʼahiga maʼuli ʼa te kau Papilone. Neʼe puke ia Hanania mo Misaele mo Asalia pea mo Taniela ʼo ʼave ki Papilone ʼi te taʼu 617 ʼi muʼa ʼo te temi ʼo Kilisito. Neʼe natou talavou mo ʼatamai pea neʼe feala ke natou iloa ʼi Papilone. Kaʼe neʼe mole galo kia natou ia tonatou haʼuʼaga pea mo te ʼu meʼa ʼae neʼe natou ako. Ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo te haga ʼa Sehova ʼo tapuakinaʼi lahi ia natou.—Lau iaTaniela 1:8, 11-15, 20.

11. Neʼe maʼu feafeaʼi e ʼihi ia te ʼu fua lelei mai te tofiʼa fakalaumalie ʼa Sesu?

¹¹ Ko Sesu ʼe ko te faʼifaʼitaki lelei tokotahi ʼaia ʼo he tahi neʼe ina fakamaʼuhigaʼi ia tona tofiʼa fakalaumaulie. Pea neʼe ʼofa moʼoni ia Sesu ki te ʼu meʼa ʼae neʼe akoʼi age e tana Tamai. ʼE ha lelei te faʼahi ʼaia ʼi tana ui fenei: “E au palalau o mulimuli ki te mea nee ako mai kia au e te Tamai.” (Soane 8:28) Neʼe fiafia ʼi te vaevae ki ʼihi te ʼu meʼa ʼae neʼe ina ako pea ke toe fua lelei kia natou. Neʼe ina ui fenei: “E tonu  foki ke au fakaha ki te u kolo ake ae te logo lelei o te puleaga o te Atua; koteuhi ko te tupuaga aia o toku fekaui mai ai.” (Luka 4:18, 43) ʼE mole fakamaʼuhigaʼi e te malama ʼaeni ia te moʼoni ʼae ʼe haʼu mai te ʼAtua. Pea ko te tupuʼaga la ʼaia, ʼo te tokoni ʼa Sesu ki ʼana tisipulo ke ‘mole natou kau ki te malamanei.’—Soane 15:19.

12. (1) ʼE fakaʼuhiga feafeaʼi ia 2 Timoteo 3:14-17 ki te kau tupulaga ia ʼaho nei? (2) Ko te ʼu fehuʼi fea ʼae ʼe tonu ke fai e te kau tupulaga Kilisitiano kia natou totonu?

¹² Kapau ʼe ʼoʼofa ʼau matuʼā ia Sehova, ʼe ke maʼu ai ia he tofiʼa fakalaumalie. Ko te faʼahi ʼae ʼe ui ʼi te Tohi-Tapu ʼo uhiga mo Timoteo, ʼe feala ke toe fakaʼuhiga kia koe. (Lau ia 2 Timoteo 3:14-17.) Neʼe akoʼi koe e ʼau matuʼā ke ke iloʼi ia Sehova pea mo feafeaʼi hau fakafiafiaʼi ia ia. Lagi neʼe akoʼi koe talu mai tau kei veliveli. Pea neʼe tokoni atu ai ke ke liliu ʼo “poto, o uhiga mo te haofaki aki te tui ae e mau ia Sesu-Kilisito,” pea ke ‘lelei tou teuteuʼi’ moʼo tauhi ki te ʼAtua. Kaʼe ʼe ke leleiʼia moʼoni koa te meʼa ʼae ʼe ke maʼu? Fai kia koe te ʼu fehuʼi ʼaeni: ‘Kotea taku manatu ʼo ʼuhiga mo te kau fakamoʼoni agatonu ʼae neʼe maʼuʼuli ʼi muʼa atu? ʼE ʼau fiameʼameʼa koa ʼi taku kau ki te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova? ʼI toku iloʼi ʼae e te ʼAtua, kotea ʼae ʼe au logoʼi? ʼE au mahino koa ki te toe pilivilesio makehe pea mo taulekaleka ʼae ʼe au maʼu?’

13, 14. Kotea ʼae ʼe fia fai e ʼihi ʼae neʼe lahilahi ake ʼi te moʼoni? Kaʼe he koʼe ʼe ko he agavale anai ia? Tuku mai he faʼifaʼitaki.

¹³ Ko ʼihi tupulaga ʼae neʼe lahilahi ake mo he ʼu matuʼā Kilisitiano, ʼe lagi mole natou mahino ki te ʼu lelei ʼo te moʼoni pea mo te kovi ʼo te malama ʼa Satana. Neʼe fia olo ʼihi ʼo vakaʼi pe ʼe feafeaʼi ia te maʼuli ʼi  te malama. Tou toʼo he kiʼi faʼifaʼitaki: ʼE ke lele anai koa ki he motoka ʼe fakalaka ʼi te ala moʼo ʼahiʼahi pe ʼe ke lavea ai peʼe ke mate ai anai? ʼE ko he agavale anai. Koia ʼe mole tou faiga anai ke tou ʼahiʼahiʼi ia te ʼu meʼa ʼae ʼe kovi ʼo te malamanei ke tou iloʼi ai ʼona mamahi.—1 Petelo 4:4.

¹⁴ Ko he tupulaga ʼe higoa ko Gener neʼe lahilahi ake ʼi te moʼoni ʼi Asia. Neʼe papitema ʼi tona taʼu 12. Kaʼe ʼi ni ʼu kiʼi taʼu pe ki muli age, neʼe ina leleiʼia ia te faʼahiga maʼuli ʼo te malama he neʼe fia maʼuli faʼifaʼitaliha. Neʼe ina kamata lohiʼi ia tona famili pea mo fai ia te ʼu meʼa fakafufu. ʼI tona taʼu 15, neʼe ina fai ia te ʼu meʼa kovi ʼae neʼe fai e ʼona kaumeʼa, ohage la ko te inu kava mo te gutu tauvele. Pea neʼe alu tauhala ia Gener ki fale, koteʼuhi neʼe alu ʼo fale hoka pea mo gaoʼi ʼi he ʼu gaoʼi viteo agamalohi mo ʼona kaumeʼa. Ki muli age, neʼe mahino kia ia neʼe mole fiafia ʼi te ʼu meʼa ʼae neʼe ina fai, pea neʼe ina logoʼi ʼe mole hona ʼuhiga. Pea kua toe liliu mai ki te moʼoni. ʼE ina ui ʼi ʼihi temi ʼe kei ina leleiʼia pe ia te malama, kaʼe ko te tapuakina ʼa Sehova ʼae ʼe maʼuhiga age kia ia.

15. Pe neʼe tou lahilahi ake ʼi he ʼu matuʼā Kilisitiano peʼe kailoa, kotea ʼae ʼe tonu ke tou fakakaukauʼi fuli?

¹⁵ Tatau aipe pe ʼe mole ʼi te moʼoni ʼau matuʼā, kaʼe fakakaukauʼi ia te pilivilesio fakaofoofo ʼae ʼe ke maʼu, ia tau iloʼi pea mo tau tauhi ki te Tupuʼaga. ʼI te toko lauʼi miliale hahaʼi ʼo te kele, neʼe lotolelei ia Sehova ke ina fakaha atu kia koe pe ko ai ia ia. ʼI toe tapuakina leva. (Soane 6:44, 45) Pe neʼe tou ako te moʼoni mai ʼatatou matuʼā peʼe kailoa, kaʼe ʼe tou fiafia lahi ʼi tatatou iloʼi ia te moʼoni. (Lau ia 1 Kolinito 2:12.) ʼE ui fenei e Gener: “Ko ai ia au ke iloʼi au e Sehova, ia te Pule ʼo te ʼatulaulau?” (Pesalemo 8:5) ʼE ui fenei e te tuagaʼane Kilisitiano: “ʼE fiameʼameʼa ia te kau ako moka tokagaʼi natou e tonatou tagata faiako. Kaʼe ʼe feafeaʼi age la ia te toe pilivilesio ʼae ko te iloʼi tatou e Sehova ia totatou Faiako Lahi.”

16. Kotea te tonu fakapotopoto ʼae ʼe ʼaoga ke toʼo e te kau tupulaga Kilisitiano?

¹⁶ Fakakaukauʼi ia tou tofiʼa fakalaumalie taulekaleka, pea mo ke fakatuʼutuʼu ke ke tauhi kia Sehova. Mulimuli ki te ʼu  faʼifaʼitaki lelei ʼo te kau agatonu ʼo te temi muʼa. ʼAua naʼa ke faʼifaʼitakiʼi ia te tokolahi ʼo te kau tupulaga ʼo te malama ʼae ʼe natou fakaʼaogaʼi kovi ia tonatou maʼuli, pea ʼe mole ʼi ai honatou ʼamanaki.—2 Kolinito 4:3, 4, MN.

17-19. He koʼe ʼe ko he agafakapotopoto hakita kehe mai te malama?

¹⁷ ʼE mahino ia, ʼe mole faigafua hakita faigaʼi ke kita kehe mai te malama. Kaʼe, ʼe ko te agafakapotopoto ʼaia ʼe tonu ke tou fai. Fakakaukauʼi age muʼa ia he tama faigaoʼi ʼe faiga ke kau ki te ʼu faigaoʼi Fakamalamanei. Ke ina kakusia ia te faʼahi ʼaia, ʼe tonu ke kehe mai ʼihi kau tama faigaoʼi. ʼE ina tekeʼi anai ia meʼa fuli ʼae ʼe fakapuli temi pea mo fakaleluʼi ai ia ia. ʼE lotolelei anai ke kehe mai te kau faigaoʼi ʼae, ke lahi age ai tona temi ako faigaoʼi pea ke ina fakahoko ia tana fakatuʼutuʼu.

¹⁸ Tokolahi te hahaʼi ʼi te temi nei ʼe mole natou fakakaukauʼi ia te ʼu nunua kovi ʼo tanatou aga, kaʼe ʼe ko he faʼahi ia ʼe fai e te ʼu kaugana ʼa Sehova. Kapau ʼe tou kehe mai te malama pea mo tou tekeʼi ia te ʼu aga heʼe ʼaoga ʼae ʼe feala ke ina maumauʼi ʼatatou felogoʼi mo Sehova, “ʼe tou puke maʼu [anai] ia te maʼuli moʼoni.” (1 Timoteo 6:19, MN) Ko te tuagaʼane ʼae neʼe tou talanoa ki ai ʼi muʼa atu, ʼe ina ui fenei: “Moka ke fakaha ia tau tui, ʼe ke maʼu ai ia he fimalie ʼi te fakaʼosi ʼo te ʼaho. ʼE fakamoʼoni ai ʼe ke maʼu ia te malohi moʼo fakafeagai ki te malama ʼa Satana. Kaʼe ko te faʼahi ʼae ʼe maʼuhiga, ʼe hage pe ʼe ke lava sio kia Sehova ʼAtua ʼe malimali fakafiafia atu kia koe. Pea ʼi te lakaga aia, ʼe ke logo fimalie ai koteʼuhi ʼe ke kehe mai te malamanei.”

¹⁹ ʼAua tau fakaʼaogaʼi kovi ia tou maʼuli ʼaki tau manatu pe ki te meʼa ʼae ʼe feala ke ke maʼu ʼi te temi nei. (Ekelesiasi 9:2, 10) ʼE ke mahino ki te tupuʼaga ʼo tau maʼuli ʼi te kele pea mo ke maʼu ia te fealagia ʼae ke ke maʼuli ʼo heʼegata. Ko te faʼahi ʼaia, ʼe tokoni atu ke ke toʼo he ʼu tonu ʼe lelei pea ke ʼaua naʼa ke ‘haʼele ohage ko te haʼele ʼa te ʼu puleʼaga.’ Koia kua ʼi ai he ʼuhiga moʼoni ʼo tou maʼuli.—Efeso 4:17; Malakia 3:18.

20, 21. ʼE feafeaʼi anai totatou ka haʼu mo kapau ʼe tou fai he ʼu tonu ʼe lelei? Kaʼe kotea ʼae ʼe fakamaʼua mai e Sehova kia tatou?

²⁰ Kapau ʼe tou fai he ʼu tonu ʼe lelei, ʼe feala ke tou maʼuli fiafia ʼi te temi nei pea mo maʼuli anai ʼo heʼe gata ʼi te malama foʼou ʼa te ʼAtua. ʼE tapuakinaʼi lahi anai tatou e Sehova ʼo laka age ʼi te ʼu meʼa ʼae ʼe feala ke tou manatu ki ai. (Mateo 5:5; 19:29; 25:34) Kaʼe ʼe mole ina foaki anai te ʼu tapuakina ʼaia ki te hahaʼi fuli. Koteʼuhi ʼe ina fakamaʼua mai kia tatou ke tou fakalogo kia te ia. (Lau ia 1 Soane 5:3, 4.) Kaʼe ko ʼatatou faiga ʼae ke tou tauhi agatonu kia Sehova ʼi te temi nei, ʼe fua lelei anai kia tatou.

²¹ Kua lahi te ʼu lelei neʼe foaki mai e Sehova. ʼE tou maʼu ia te ʼatamai malama totonu ʼo tana Folafola, pea mo tou mahino lelei ki te moʼoni ʼo ʼuhiga mo ia mo ʼana fakatuʼutuʼu. ʼI tokita ʼuhiga Fakamoʼoni ʼa Sehova, ʼe tou maʼu ia te pilivilesio ʼae ko te fua ʼo tona huafa. Pea ʼe fakapapauʼi mai e te ʼAtua ʼe nofo anai mo tatou moʼo tokoni mai. (Pesalemo 118:7) Pe ʼe kei tou tupulaga peʼe kua tou matutuʼa, tou hoko atu ia tatatou fakamaʼuhigaʼi ia totatou tofiʼa fakalaumalie pea mo tatatou loto ʼae ke tou ‘fakakololiaʼi’ ia Sehova ʼo talu ai.—Loma 11:33-36; Pesalemo 33:12.