1, 2. (1) Ko ai ʼae neʼe ʼuluaki fakatupu e te ʼAtua pea neʼe ina fakaʼaogaʼi feafeaʼi ia ia? (2) ʼE tou iloʼi feafeaʼi ʼe fakatuʼutuʼu lelei te kau ʼaselo?

KO TOTATOU Tupuʼaga ia Sehova ʼe ina fakatuʼutuʼu lelei ia meʼa fuli. Ohage la, ʼuluaki neʼe ina fakatupu tona Alo ia Sesu. Pea ʼi te Tohi-Tapu ʼe fakahigoaʼi ia ia ko “te Folafola” koteʼuhi ʼe ko ia te fakafofoga tafitō ʼo te ʼAtua. ʼE ui fenei ai: “ʼI [te] kamataʼaga neʼe ʼi ai te Folafola, pea neʼe nofo te Folafola mo te ʼAtua.” Neʼe gaue fakatahi ia mo Sehova ʼi te lagi lolotoga he ʼu lau ʼi miliona taʼu. ʼE toe ui fenei ʼi te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo Sesu: “Neʼe fakatupu ia meʼa fuli ʼaki ia ia, pea neʼe mole he meʼa neʼe fakatupu, ka neʼe mole fakatupu ʼaki ia ia.” Kua hili ki ai taʼu ʼe 2 000 tupu, neʼe fekauʼi mai e Sehova te Folafola ia Sesu Kilisito ki te kele. Pea ʼi tona ʼuhiga tagata haohaoa, neʼe ina fakahoko leleiʼi ia te ʼu meʼa fuli neʼe kole age e tana Tamai ke ina fai.—Soa. 1:1-3, 14, MN.

² ʼI muʼa ʼo te haʼu ʼa Sesu ki te kele neʼe tauhi agatonu ia ki te ʼAtua ohage ko he “tufuga faiva.” (Taag. 8:30, MN) Pea ʼaki ia ia neʼe fakatupu ai e Sehova ni lau ʼi miliona ʼaselo ʼi te lagi. (Kol. 1:16) ʼE fakaha mai fenei ʼi te Tohi-Tapu ʼe maʼu e Sehova ia he foʼi kautau ʼaselo ʼe lelei tonatou fakatuʼutuʼu: “Nee laui afe mo afe natou ae nee tauhi kia ia, pea mo miliona mo miliona natou ae nee tutuu i ona mua.”—Tan. 7:10; Pes. 103:21.

3. Ko fetuʼu pea mo kele ʼe fia? Pea ʼe feafeaʼi tonatou fakatuʼutuʼu?

 ³ ʼI te temi ʼae neʼe fakatupu e Sehova ia te ʼatulaulau, neʼe lahi ʼaupito te ʼu fetuʼu pea mo te ʼu kele neʼe ina fakatupu ʼe mole feala hona malau. ʼO lahi feafeaʼi? ʼE fakamatala ʼi te sulunale (Houston, Texas, Chronicle), neʼe fai te sivi pea neʼe manatu ai te kau popoto ʼe maʼu ʼi te temi nei ʼi te ʼatulaulau ia te ʼu fetuʼu pea mo te ʼu kele ʼe lau ʼi miliale mo miliale. Kaʼe ʼe lelei koa tonatou fakatuʼutuʼu? ʼEi, koteʼuhi moka fakatahi te ʼu fetuʼu e liliu leva ko te fakapupuʼaga fetuʼu. Pea ʼe feala ki te ʼu fakapupuʼaga fetuʼu takitahi ke maʼu ai ni kele pea mo te ʼu lau ʼi miliale fetuʼu. Ko te ʼu fakapupuʼaga fetuʼu ʼaia ʼe natou faʼufaʼu leva te ʼu amas pea ka fakatahiʼi ʼe higoaʼi ko te ʼu superamas.

4. ʼE tou iloʼi feafeaʼi ʼe fakatuʼutuʼu e te ʼAtua ʼana kaugana ʼi te kele?

⁴ Ko te ʼu ʼaselo ʼi te lagi pea mo te ʼu fetuʼu mo te ʼu kele ʼi te ʼatulaulau ʼe fakaofoofo tonatou fakatuʼutuʼu. (Esa. 40:26) Koia ʼe feala ai ke tou tui ʼe toe fakatuʼutuʼu pe e totatou Tupuʼaga ʼana kaugana ʼi te kele. ʼE toe ʼaoga foki ke fakatuʼutuʼu lelei ʼana kaugana koteʼuhi ʼe lahi ʼaupito te ʼu gaue maʼuhiga ʼae ke natou fai. Lolotoga ni taʼu ʼe lau ʼi afe neʼe fakatuʼutuʼu e Sehova tana hahaʼi ke feala hanatou tauhi agatonu kia te ia. Pea ʼe lahi te ʼu faʼifaʼitaki ʼe ha ai neʼe nofo ia mo natou pea “e mole ko he Atua o te maveuveu, kae ko te Atua o te tokalelei.”—Lau ia 1 Kolinito 14:33, 40.

5. Neʼe gata feafeaʼi te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te kele?

⁵ ʼI te temi ʼae neʼe fakatupu ai e Sehova ia te ʼuluaki taumatuʼa, neʼe ina fakatotonu fenei age: “Kolua fanaunau, kolua liuliuga, kolua fakahahai te kele, pea kolua pulei ia ia; kolua pule ki te u ika o te tai, mo te u manulele o te lagi, pea mo te u manu fuli ae e taka i te kele.” (Sen. 1:28) Neʼe mole fakatupu e Sehova he toko lau ʼi miliona hahaʼi ʼi he lakaga pe ʼe tahi. Koteʼuhi ʼe maʼu anai e Atama mo Eva hanā fanau, pea ʼe toe maʼu pe anai e ʼanā fanau hanatou fanau ʼo kaku pe ki tanatou fakafonu te kele. Pea ko te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ke natou gaueʼi te kele katoa ke liliu ko he palatiso. Kaʼe neʼe gata fakatemi leva tana fakatuʼutuʼu ʼaia ʼi te lakaga ʼae neʼe talagataʼa ai ia Atama mo Eva kia te ia. (Sen. 3:1-6) Tokolahi te ʼu fanau ʼa Atama mo Eva neʼe mole natou tauhi kia Sehova pea ki muli age “nee sio leva [Sehova] kua lahi te agakovi a te tagata i te kele, pea kua alu pe te manatu fuli o tona loto i te aho fuli ki te mea ae e kovi.” Pea neʼe fonu te kele ʼi te aga fakalialia mo te agamalohi ʼuhi ko te agakovi ʼaia. Koia neʼe fakatotonu ai e te ʼAtua ke ina fakaʼauha te hahaʼi agakovi fuli ʼaki ia tana fakato ia te tulivio ʼi te malamanei katoa.—Sen. 6:5, 11-13, 17.

6, 7. (1) He ko ʼe neʼe haofaki e Sehova ia Noe? (Vakaʼi te ʼuluaki pakī.) (2) Kotea ʼae neʼe hoko ki te hahaʼi fuli ʼae neʼe mole fia fakalogo kia Noe?

⁶ Kaʼe neʼe mole ko te hahaʼi fuli ʼae neʼe fakaʼauha ʼi te Tulivio. Neʼe ʼofa leva ia Sehova kia Noe koteʼuhi neʼe “ko he tagata agatonu” pea neʼe haʼele ia mo te ʼAtua moʼoni. Neʼe ui e Sehova kia Noe ke ina faʼu ia he toe ʼaleka pea mo ina foaki ki ai te ʼu fakatotonu fuli moʼona faʼu. (Sen. 6:8, 9, 14-16) Neʼe faʼu te ʼaleka moʼo haofaki ia te tagata mo te ʼu manu mai te Tulivio. Pea neʼe mulimuli lelei pe ia Noe mo tona kiʼi famili ki te ʼu fakatotonu ʼa Sehova. ʼI tanatou ʼosi fakaulu te ʼu manu ki te ʼaleka, “nee mapunui leva e [Sehova] te matapa.”—Sen. 7:5, 16.

⁷ Neʼe fakatokaga e Noe ia te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo te Tulivio, kaʼe tokolahi neʼe mole natou fia fakalogo. (2 Pet. 2:5) Pea neʼe kamata to leva te Tulivio ʼi te taʼu 2370 I.M.T.S. * Neʼe fakaʼauha ai e Sehova “te u mea fuli ae nee mauli,” kaʼe neʼe  ina haofaki pe ia te tagata agatonu ko Noe, mo ʼona foha pea mo ʼonatou ʼohoana ʼi te ʼaleka. (Sen. 7:23) Ia ʼaho nei ʼe tou haʼu fuli mai te tagata agatonu ʼaia ko Noe pea mo tona kiʼi famili. Koteʼuhi neʼe mamate fuli natou ʼae neʼe mole fia fakalogo ki te ʼu fakatokaga ʼa Noe ʼo ʼuhiga mo te Tulivio.

8. Kotea ʼae ʼe ha ai neʼe lelei te fakatuʼutuʼu ʼo Iselaele ʼi te temi ʼae neʼe fakatotonu ai e te ʼAtua ke ulu tana hahaʼi ki te Kele ʼo Te Fakapapau?

⁸ Hili taʼu ʼe 800 tupu ki te Tulivio, neʼe fakatuʼutuʼu e te ʼAtua ke liliu te kau Iselaele ko he puleʼaga. Neʼe ina fakatuʼutuʼu ia faʼahi fuli ʼo tonatou maʼuli kaʼe tafitō tanatou faʼahiga tauhi ʼae kia te ia. Ohage la, neʼe ina hinoʼi ʼihi ko ni kau pelepitelo mo Levite. Neʼe ina toe fakatuʼutuʼu foki ke tauhi ʼihi fafine ʼi te huʼaga ʼo te fale fono. (Eke. 38:8) Neʼe fakatotonu e Sehova ki te puleʼaga ʼo Iselaele ke natou olo ʼo maʼuʼuli ʼi Kanaane. Kaʼe tokolahi te kau Iselaele neʼe natou matataku pea mo fakafisi ki ai, koia neʼe ui fenei ai e Sehova kia natou: “E mole kotou feulufi anai ki te fenua ae nee au fakapapau ke fakanofo ai koutou, gata pe kia Kalepo, foha o Sefune, mo Sosue, foha o Nune.” Neʼe ko Sosue mo Kalepo pe ʼae neʼe lelei ʼanā fakamatala hili tanā olo ʼo vakaʼi fakafufu te Kele ʼo Te Fakapapau. (Num. 14:30, 37, 38) Ki muli age, neʼe fakanofo e Sehova ia Sosue ke ina takitaki te kau Iselaele. (Num. 27:18-23) Kaʼe ʼi muʼa pe ʼo tonatou taki ʼae e Sosue ki Kanaane, neʼe ui fenei e Sehova kia ia: “Ke ke fakamalohi mo ke loto toa. Aua naa ke mataku, pea aua naa ke loto vaivai, koteuhi ko [Sehova], tou Atua, e nofo mo koe i te u kogamea fuli ae e ke alu ai anai.”—Sos. 1:9.

9. Neʼe kotea te manatu ʼa Laape ʼo ʼuhiga mo Sehova pea mo tana hahaʼi?

⁹ Neʼe nofo ia Sehova ʼAtua mo Sosue ʼi te ʼu potu fuli pe. Ohage la, ʼi te taʼu 1473 I.M.T.S., neʼe fakatuʼu ovi leva e te kau Iselaele ia tonatou nofoʼaga ki te kolo ʼo Kanaane, ko Seliko. Pea neʼe fekauʼi e Sosue te ʼu tagata ʼe tokolua ke nā olo ʼo vakaʼi fakafufu ia te kolo ko Seliko, ʼae neʼe nā felaveʼi ai mo te fafine paomutu ko Laape. Neʼe faigaʼi e te ʼu tagata ʼo te kolo ke natou puke te ʼu tagata ʼaia, kaʼe neʼe fakanono naua e Laape ʼi te ʼato ʼo tona ʼapi. Pea neʼe ina ui fenei leva kia naua: “E au iloi  kua tuku atu e [Sehova] kia koutou te fenua aeni . . . Koteuhi kua matou logo nee fakamamaha e [Sehova] i okotou mua te u vai o te tai Kula, . . . pea mo te mea ae nee kotou fai ki te u hau e lua o te kau Amole.” Neʼe ina toe ui fenei: “Ko [Sehova] ko tokotou Atua, e Atua ia ia i oluga i te atu lagi, pea i lalo i te kele.” (Sos. 2:9-11) Neʼe lagolago ia Laape mo tona famili ki te hahaʼi ʼae neʼe filifili e Sehova. Ki muli age, ʼi te maʼu ʼae e te kau Iselaele ia te kolo ko Seliko, neʼe tokaga ia Sehova ke haofaki ia Laape pea mo tona famili. (Sos. 6:25) Ko te fafine agatonu ko Laape neʼe fakaʼapaʼapa lahi ia kia Sehova pea mo tana kautahi.

10. Kotea ʼae neʼe ui e Sesu ki te kau takitaki lotu Sutea, pea kotea tona tupuʼaga?

¹⁰ ʼI te temi ʼae neʼe takitaki ai natou e te tagata agatonu ko Sosue, neʼe fua lelei tonatou maʼuli pea neʼe natou maʼu te ʼu kolo takitahi ʼo te fenua ʼo Kanaane. Kaʼe ki muli age, lolotoga taʼu ʼe 1 500 ʼape, neʼe liuliuga te heʼe agatonu ʼa te kau Iselaele. ʼI te temi ʼae neʼe haʼu ai ia Sesu ki te kele, neʼe talagataʼa ʼaupito te kau Iselaele kia Sehova mo ʼana polofeta, koia neʼe ui ai e Sesu ko te kau Iselaele ʼo Selusalemi ʼe natou “tamatei te kau polofeta.” (Lau ia Mateo 23:37, 38.) Neʼe liakī ai e Sehova ia te kau takitaki lotu Sutea ʼuhi ko tanatou talagataʼa. Koia neʼe ui fenei ai e Sesu kia natou: “E too anai te puleaga o te Atua maia koutou, o tuku ki he puleaga ae e ina fakatupu anai ni fua.”—Mat. 21:43.

11, 12. (1) Kotea ʼae ʼe ha ai neʼe foaki e Sehova tana tapuakina ki he kautahi foʼou ʼi te temi ʼo te kau ʼuluaki Kilisitiano? (2) Ko ai ʼae neʼe kau ki te kautahi foʼou ʼaia?

¹¹ Mole faʼa fualoa ki te haʼu ʼa Sesu ki te kele, neʼe liakī leva e Sehova ia te puleʼaga ʼo Iselaele. Kaʼe neʼe kei ʼi ai pe tana kautahi ʼi te kele ʼe faʼufaʼu e ni kaugana agatonu ʼe natou fakalogo kia Kilisito pea mo ʼana akonaki. ʼI te Penikosite ʼo te taʼu 33 H.T.S., * neʼe foaki leva e Sehova tana tapuakina ki he kautahi foʼou. Neʼe fakatahitahi ai te teitei toko 120 kau tisipulo ʼa Sesu pea “fokifa pe nee hau leva mai te lagi he gugulu o hage ko ae a he matagi malohi, pea nee ina fakafonu te fale katoa.” Pea “nee ha leva kia natou ni alelo, o hage ko ni aleloi afi, pea nee natou mavetevete o tahi tuu kia natou takitahi. Pea nee natou fonu fuli leva i te Laumalie Maonioni, pea nee natou kamata palalau leva i ihi age lea.” (Gaue 2:1-4) ʼE mahino ia, neʼe ha ʼi te aluʼaga fakaofoofo ʼaia ko Sehova neʼe lagolago ki te kautahi foʼou ʼaia ʼo te ʼu tisipulo ʼa Kilisito.

¹² ʼI te ʼaho pe ʼaia, neʼe hilifaki ia te teitei toko 3 000 hahaʼi ki te kautahi foʼou ʼa Sehova. ʼE toe ui ʼi te Tohi-Tapu ko Sehova neʼe ina haga “fakatahii age . . . i te aho takitahi ki te Ekelesia natou fuli kua haofaki.” (Gaue 2:41, 47) Neʼe fua lelei te gaue faifakamafola ʼa te kau tisipulo ʼa Sesu, koia neʼe ui fenei ai ʼi te Tohi-Tapu: “Nee mafola te folafola a te Atua o toe asilisili age, pea nee tupu o toe kaugamalie age te kau tisipulo i Selusalemi.” Tokolahi te hahaʼi fakamalotoloto ʼo kau ai mo te kau pelepitelo, neʼe natou tali te ʼu akonaki ʼa Kilisito. (Gaue 6:7) Ki muli age, ʼi te ʼaumai ʼae e Sehova he hahaʼi neʼe mole ko ni Sutea ki te kokelekasio Fakakilisitiano, neʼe ha lelei ai tana lagolago ki te kautahi foʼou.—Lau ia Gaue 10:44, 45.

13. Kotea te gaue ʼae neʼe foaki e te ʼAtua ki tana kautahi foʼou ke ina fakahoko?

¹³ ʼE mahino ia neʼe ko te gaue ʼaia ʼae neʼe foaki e te ʼAtua ki te ʼu tisipulo ʼa Kilisito ke natou fai. ʼI tana ʼi te kele, neʼe tuku e Sesu ia he faʼifaʼitaki lelei kia natou. ʼI te hili pe ʼo tana papitema, neʼe kamata faifakamafola leva ia ʼo ʼuhiga mo “te puleaga o te atu lagi.” (Mat. 4:17) Neʼe akoʼi e Sesu ki ʼana tisipulo ke natou fakahoko te gaue ʼaia. Neʼe ina toe ui kia natou ʼe natou liliu  anai ko ʼana fakamoʼoni ʼi “Sutea katoa, mo Samalia o kaku ki te u potu fuli o te malamanei.” (Gaue 1:8) Neʼe mahino koa te ʼu tisipulo ʼa Sesu pe kotea ʼae neʼe tonu ke natou fakahoko? ʼEi. ʼI te tahi ʼaho, neʼe fakaha e Paulo mo Palenapa ki te kau Sutea ʼe faifakamafola anai te ʼu tisipulo ʼa Sesu ki te hahaʼi ʼo te ʼu puleʼaga. Neʼe ui fenei e Paulo mo Palenapa: “Ko te fakatotonu aia nee tuku mai e [Sehova] kia maua: Nee au fakanofo ia koe ke liliu ko te malama o te u puleaga, ke ke ave te fakamauli o kaku ki te potupotu o te kele.” (Gaue 13:14, 45-47) Talu mai te temi ʼo Sesu, ko te kautahi ʼa te ʼAtua ʼe ina tala ki te hahaʼi pe kotea ʼae neʼe fai e Sehova moʼo haofaki ia te malamanei.

14. Kotea ʼae neʼe hoko ki Selusalemi ʼi te temi muʼa pea ko ai ʼae neʼe hao?

¹⁴ Tokolahi te kau Sutea neʼe mole natou tali te logo lelei ʼo ʼuhiga mo Sesu pea neʼe mole natou fakalogo ki te tala age ʼae e Sesu ʼe hoko anai ia he tuʼutamaki ki Selusalemi. Neʼe ina fakatokaga fenei ʼana tisipulo: “Ka kotou sio anai kua takatakai ia Selusalemi e te u fua solia, pea e kotou iloi leva kua hokosia mai tona maumaui. Koia, ko natou e nonofo anai i Sutea ke natou feholaki ki te u mouga, pea ko natou e nonofo anai i Selusalemi ke natou mavae i ai, pea ko natou e nonofo anai i te u gaueaga ke aua naa natou toe ulu ki te kolo.” (Luka 21:20, 21) Pea ohage pe ko tona fakakikite e Sesu, neʼe fakaʼauha ia Selusalemi. Neʼe agatuʼu te kau Sutea ki te kau Loma pea ʼi te taʼu 66 H.T.S., neʼe ʼa takai leva ia Selusalemi e te kautau Loma pea mo ʼamanaki fakaʼauha. Kaʼe neʼe mavae fakafokifa leva te kautau Loma pea neʼe maʼu ai e te ʼu tisipulo ʼa Sesu he faiga malie ke natou feholaki mai Selusalemi pea mo Sutea. Tokolahi neʼe natou fakalaka ʼi te Vaitafe ʼo Solotane pea mo hake ki te ʼu moʼuga. Pea ʼi te taʼu 70 H.T.S., neʼe toe liliu mai te kautau Loma pea mo fakaʼauha ai ia Selusalemi. Kaʼe kotea ʼae neʼe hoko ki te kau Kilisitiano? Neʼe natou hao koteʼuhi neʼe natou fakalogo ki te fakatokaga ʼa Sesu.

15. Neʼe tuputupu te kokelakasio Fakakilisitiano logo la te ʼu aluʼaga fea?

¹⁵ ʼI te temi ʼo te kau apositolo, neʼe fakatagaʼi ia te kau Kilisitiano pea neʼe ʼahiʼahiʼi tanatou tui. Logo la te faʼahi ʼaia, kaʼe neʼe liliu te tokolahi ko ni kau Kilisitiano. (Gaue 11:19-21; 19:1, 19, 20) Kotea tona tupuʼaga? Koteʼuhi neʼe ʼofa te ʼAtua ki te kokelekasio Fakakilisitiano.—Taag. 10:22.

16. Kotea ʼae neʼe tonu ke fai e te kau Kilisitiano fuli ke malohi tuʼumaʼu tanatou tui?

¹⁶ Ke feala ke malohi tuʼumaʼu tanatou tui pea mo natou logotahi, neʼe tonu ki te kau Kilisitiano takitokotahi ke natou faiga. Neʼe tonu ke natou ako te Tohi-Tapu, mo kau tuʼumaʼu ki te ʼu fono pea mo faʼafai ʼi te minisitelio. Pea neʼe lelei foki te fakatuʼutuʼu ʼo te ʼu kokelekasio. Neʼe lotolelei te kau tagata ʼafeā mo te kau faifekau fakaminisitelio ke natou tokoni kia natou pea neʼe ʼaoga tanatou gaue kinakina ki te ʼu kokelekasio. (Filp. 1:1; 1 Pet. 5:1-4) Pea neʼe natou fiafia ʼi te toe ʼaʼahi ʼo natou e te ʼu taupau feʼoloʼaki, ohage ko Paulo. (Gaue 15:36, 40, 41) ʼE tou toe fiafia foki koteʼuhi ʼe hage pe tatatou tauhi ʼi te temi nei ko ʼae ʼa te kau ʼuluaki Kilisitiano. Koia ʼe tou lotofakafetaʼi ʼaupito ai kia Sehova ki tana haga aipe ʼo fakatuʼutuʼu lelei ʼana kaugana. *

17. Kotea ʼae ka talanoa anai ki ai te alatike ka hoa mai?

¹⁷ ʼE tou maʼuʼuli nei ʼi te ʼu ʼaho fakamuli pea kua vave fakaʼauha pe te malama ʼa Satana. Kaʼe ko te kautahi ʼa te ʼAtua ʼi te kele ʼe kua haʼele vave age ia ʼi te temi nei. Koia ʼe ke haʼele tahi koa mo te kautahi ʼa Sehova? ʼE hoki fakaha anai ʼi te alatike ka hoa mai pe feafeaʼi hau lava fai te faʼahi ʼaia.