1-3. Kotou fakamatala pe neʼe fafaga feafeaʼi e Sesu te hahaʼi kauga malie ʼo ovi ki te kolo ko Petesaita. (Vakaʼi ia te ʼuluaki pakī.)

 KOTOU fakakaukauʼi te meʼa ʼaeni neʼe hoko, ʼi muʼa pe ʼo te Pasikate ʼo te taʼu 32 H.T.S. (Lau ia Mateo 14:14-21.) Ko te toko 5 000 hahaʼi tagata, ʼo mole lau te hahaʼi fafine mo te ʼu tamaliki, neʼe natou muliʼi ia Sesu mo ʼana tisipulo ki he koga meʼa lavaki ʼe tuʼu ovi ki te kolo ko Petesaita, ʼi te potu noleto ʼo te kauvai ʼo te Tai ʼo Kalilea.

² ʼI tana sio ki te hahaʼi kauga malie ʼaia, neʼe ʼofa mamahi Sesu kia natou, ʼo ina fakamalolo natou ʼae neʼe mahahaki pea mo lahi te ʼu meʼa neʼe ina akoʼi age ʼo ʼuhiga mo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. ʼI te kua afiafi, neʼe kole e te kau tisipulo kia Sesu ke ina fekauʼi te hahaʼi ke natou olo ki te ʼu kiʼi kolo liliki ʼae neʼe ovi age ʼo toʼo ai hanatou meʼa kai. Kaʼe neʼe ui fenei e Sesu ki ʼana tisipulo: “Kotou foaki kia natou hanatou meakai e koutou totonu.” Neʼe natou punamaʼuli ai, koteʼuhi neʼe mole lahi te meʼa kai ʼae neʼe natou maʼu, neʼe ko foʼi pane pe ʼe nima mo kiʼi ika pe ʼe lua.

³ ʼI te ʼofa ʼae ʼa Sesu, neʼe ina fakahoko ai te milakulo, ko te milakulo pe ʼaia ʼe tahi ʼe fakamatala e te ʼu tagata faitohi Evaselio ʼe tokofa. (Mko. 6:35-44; Luka 9:10-17; Soa. 6:1-13) Neʼe ui e Sesu ki ʼana tisipulo ke natou fakanofo fakakutuga te hahaʼi ʼi te luna, ʼo taki toko 50 pea mo taki toko 100. ʼI tana ʼosi fai te fakafetaʼi, neʼe ina kamata tofitofi te ʼu pane mo vaevae te ʼu ika. Pea neʼe mole foaki fakahagatonu e Sesu te meʼa kai ki te hahaʼi, kaʼe neʼe ina foaki “ki te kau tisipulo, ae nee natou tufatufa leva natou ki te hahai.” Neʼe ko he milakulo ia he neʼe makokona ai te hahaʼi fuli! ʼE kotou fakafuafua age muʼa ki te fakaʼaogaʼi e Sesu he tokosiʼi, ʼana tisipulo, moʼo fafaga te toko lau ʼi afe ʼaia. a

4. (1) Ko te faʼahiga meʼa kai fea ʼae neʼe maʼuhiga age kia Sesu ke ina foaki, pea kotea tona tupuʼaga? (2) Kotea ʼae ka tou vakaʼi ʼi te alatike ako ʼaeni pea mo ʼae ka hoa mai?

⁴ Kaʼe neʼe maʼuhiga age kia Sesu ke ina foaki ki ʼana tisipulo te meʼa kai fakalaumalie. Neʼe ina iloʼi ko te kai ki  te meʼa kai fakalaumalie, te ʼu moʼoni ʼae ʼe tuʼu ʼi te Folafola ʼa te ʼAtua, ʼe ina taki ki te maʼuli heʼe gata. (Soa. 6:26, 27; 17:3) ʼE ko te ʼofa ʼae neʼe ina uga ia Sesu ke ina fafaga te hahaʼi kauga malie ʼaki te ʼu foʼi pane mo te ʼu ika, pea neʼe ina toe uga pe ia ia ke ina fakaʼaogaʼi he temi moʼo akoʼi ʼana tisipulo. (Mko. 6:34) Kaʼe neʼe mahino kia ia, ʼe nounou pe tona temi ʼi te kele pea ʼe toe liliu anai ki selo. (Mat. 16:21; Soa. 14:12) ʼE feafeaʼi anai kia Sesu, moka kua ʼi selo, hana haga fafaga aipe ʼana tisipulo ʼi te kele ʼi te faʼahi fakalaumalie? ʼE toe mulimuli pe anai ki tana faʼahiga fai, ʼae ko te fakaʼaogaʼi ʼo he tokosiʼi moʼo fafaga ʼo te kauga malie. Kaʼe ko ai koa te tokosiʼi ʼaia? Tou vakaʼi pe neʼe fakaʼaogaʼi feafeaʼi e Sesu he tokosiʼi moʼo fafaga ʼana ʼuluaki tisipulo fakanofo ʼae neʼe kauga malie. ʼI te alatike ʼae ka hoa mai, ʼe tou vakaʼi anai te fehuʼi ʼaeni ʼe maʼuhiga ʼaupito kia tatou takitokotahi: ʼE tou lava iloʼi feafeaʼi te tokosiʼi ʼae ʼe fakaʼaogaʼi e Kilisito ia ʼaho nei moʼo fafaga ʼo tatou?

5, 6. (1) Kotea te tonu maʼuhiga neʼe fai e Sesu ke fafaga tuʼumaʼu pe ʼana tisipulo ʼi te faʼahi fakalaumalie hili tana mate? (2) Neʼe teuteuʼi feafeaʼi e Sesu ʼana apositolo ke natou fakahoko he gaue maʼuhiga hili tana mate?

⁵ Ko te pule famili ʼae ʼe ina fakahoko ʼona maʼua, ʼe ina fai he ʼu fakatuʼutuʼu ke mole hala tona famili ʼi he meʼa moka mate. ʼO toe feia pe, ko Sesu, ʼae neʼe liliu ko te Pule ʼo te kokelekasio Fakakilisitiano, neʼe ina fai he ʼu fakatuʼutuʼu ke maʼu pe e ʼana tisipulo te meʼa kai fakalaumalie hili tana mate. (Efe. 1:22) Ohage la, ia taʼu ʼe lua ʼi muʼa ʼo tana mate, neʼe fai e Sesu he tonu maʼuhiga. Neʼe ina kamata filifili natou ʼae ka ʼuluaki kau ki te tokosiʼi, ʼae ka natou fafaga te kauga malie ki muli age. Tou vakaʼi te meʼa ʼae neʼe hoko.

⁶ ʼI tana ʼosi faikole ʼi te po katoa, neʼe fakamaʼopoʼopo e Sesu ʼana tisipulo pea ina filifili ai te toko 12 kau apositolo. (Luka 6:12-16) ʼI te ʼu taʼu ʼe lua neʼe hoa ki ai, neʼe fakatahi lelei mo te toko 12, ʼo ina akoʼi natou ʼaki ʼana palalau pea mo tana faʼifaʼitaki. Neʼe ina iloʼi neʼe lahi te ʼu meʼa neʼe tonu ke natou ako; pea tahi, neʼe hoko atu pe te fakahigoaʼi ʼo natou ko ni kau “tisipulo.” (Mat. 11:1; 20:17) Neʼe ina foaki ni tokoni ʼaoga kia natou takitokotahi pea mo ina akoʼi lahi natou ki te minisitelio. (Mat. 10:1-42; 20:20-23; Luka 8:1; 9:52-55) Neʼe ha lelei ai tana teuteuʼi natou ki he gaue maʼuhiga hili tana mate mo tana toe hake ki selo.

7. Neʼe fakaha feafeaʼi e Sesu te faʼahi ʼae ka tokakaga tafitō anai ki ai ʼana apositolo?

⁷ Kotea te gaue ka fakahoko e te kau apositolo? ʼI te ʼamanaki hoko mai ʼo te Penikosite ʼo te taʼu 33 H.T.S. neʼe ha lelei ai ko te kau apositolo ʼae ka natou takitaki te kokelekasio. Kaʼe ʼe natou tokakaga tafitō anai ki tea? ʼI te ʼosi fakatuʼuake ʼa Sesu, neʼe ina fakaha te faʼahi ʼaia ʼi tana faipalalau mo te apositolo ko Petelo. (Lau ia Soane 21:1, 2, 15-17.) Neʼe ina ui fenei kia Petelo, kaʼe nofo ai pe ʼihi kau apositolo: “Fafaga aku akeno.” Koia, neʼe fakaha ai e Sesu ʼe kau anai ʼana apositolo ki te tokosiʼi ʼae ka ina fakaʼaogaʼi moʼo foaki te meʼa kai fakalaumalie ki te kauga malie. ʼE ha ʼi te ʼu palalau ʼaia ʼa Sesu tona ʼofa ʼae ki ʼana kiʼi ovi. b

8. ʼI te Penikosite, neʼe fakaha feafeaʼi e te kau tisipulo foʼou tanatou mahino lelei ʼae pe ko ai ʼae neʼe fakaʼaogaʼi e Kilisito?

⁸ ʼO kamata ʼi te Penikosite ʼo te taʼu 33 H.T.S., ko Kilisito ʼae neʼe kua fakatuʼuake, neʼe ina fakaʼaogaʼi ʼana apositolo moʼo fafaga te toe ʼo ʼana tisipulo fakanofo. (Lau ia Gaue 2:41, 42.) Ko te kau Sutea mo natou neʼe tafoki ki te lotu Sutea, ʼae neʼe liliu ʼi te ʼaho ʼaia ko he kau Kilisitiano fakanofo, neʼe natou mahino lelei neʼe fakaʼaogaʼi e Sesu ʼana apositolo moʼo fafaga ʼo natou. ʼAki he falala katoa, “nee natou kataki fualoa,” peʼe nonofo agatonu, ki “te akonaki a te kau apositolo.” Neʼe uʼa kai te kau tisipulo foʼou ʼaia ki te meʼa  kai fakalaumalie, pea neʼe natou iloʼi lelei ʼe natou maʼu anai ʼifea. ʼAki he agatonu katoa, neʼe natou kumi ki te kau apositolo ke natou fakamahino age te ʼu folafola mo te ʼu gaue ʼa Sesu, pea mo te ʼu vaega ʼae neʼe talanoa kia te ia. c—Gaue 2:22-36.

9. Neʼe fakaha feafeaʼi e te kau apositolo tanatou tokaga tafitō pe ki tonatou maʼua ʼae ko te fafaga ʼo te ʼu ovi ʼa Sesu?

⁹ Neʼe tokaga tafitō pe te kau apositolo ki tonatou maʼua ʼae ko te fafaga ʼo te ʼu ovi ʼa Sesu. Ohage la, kotou tokagaʼi pe neʼe feafeaʼi tanatou fakatokatoka te fihifihia maʼuhiga neʼe feala ke hoko ai he maveuveu ʼi te kokelekasio foʼou. Neʼe ko he fihifihia ʼo ʼuhiga mo te meʼa kai fakasino. Koteʼuhi, ʼi te tufa ʼo te meʼa kai ʼi te ʼaho fuli, neʼe lahi te tokagaʼi ʼo te ʼu fafine vitua ʼae neʼe lea Fakahepeleo, kaʼe liʼakina te ʼu fafine vitua ʼae neʼe lea Fakakeleka. Neʼe fakatokatoka feafeaʼi e te kau apositolo te fihifihia maʼuhiga ʼaia? Ko “te toko hogofulu ma lua” neʼe natou hinoʼi te ʼu tehina ʼe toko fitu kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie, moʼo tokaga ki te tufa ʼo te meʼa kai. Ko ʼihi ʼi te kau apositolo neʼe lagi natou tokoni ki te tufa ʼo te meʼa kai ʼi te temi ʼae neʼe fafaga fakamilakulo ai e Sesu te kauga malie. Kaʼe neʼe mahino leva kia natou ʼe maʼuhiga age ke natou tokakaga tafitō ki te tufa ʼo te meʼa kai fakalaumalie. Koia, neʼe natou tokakaga katoa ki “te gaue ki te folafola.”—Gaue 6:1-6.

10. Neʼe fakaʼaogaʼi feafeaʼi e Kilisito te kau apositolo mo te kau tagata ʼafeā ʼae neʼe ʼi Selusalemi?

¹⁰ ʼI te taʼu 49 H.T.S., neʼe gaue ni tagata ʼafeā kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie mo te kau apositolo ʼae neʼe kei maʼuʼuli. Pea ko “te kau apositolo mo te kau matuatua” ʼaia ʼi Selusalemi neʼe ko natou te kolesi pule. (Lau ia Gaue 15:1, 2.) Pea ko Kilisito, te Pule ʼo te kokelekasio, neʼe ina fakaʼaogaʼi te kiʼi kutuga ʼaia ʼo te ʼu tehina kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie, moʼo fai ni tonu ʼo ʼuhiga mo he ʼu fehuʼi ʼe pipiki ki te ʼu akonaki Fakakilisitiano pea mo takitaki te fakamafola mo te akoʼi ʼo te logo lelei ʼo te Puleʼaga.—Gaue 15:6-29; 21:17-19; Kol. 1:18.

11, 12. (1) Kotea ʼae ʼe ha ai neʼe tapuakina e Sehova te fakatuʼutuʼu ʼo tona ʼAlo moʼo fafaga ʼaki te ʼu ʼuluaki kokelekasio Fakakilisitiano? (2) Neʼe iloga lelei feafeaʼi natou ʼae neʼe fakaʼaogaʼi e Kilisito moʼo tufa te meʼa kai fakalaumalie?

¹¹ Neʼe tapuakina koa e Sehova te fakatuʼutuʼu ʼaia ʼo tona ʼAlo moʼo fafaga ʼaki te ʼu ʼuluaki kokelekasio Fakakilisitiano? ʼE mahino ia. He ko ʼe ʼe tou lava tui papau ki ai? ʼE fakamatala mai ʼi te tohi ʼo Gaue, ʼi te fakalaka ʼa te apositolo ko Paulo mo ʼona kaumeʼa ʼi te ʼu kolo, neʼe natou fakahoko ki te ʼu tehina “te u tonuaga nee fai e te kau apositolo mo te  kau matuatua o Selusalemi, ke natou fai ki ai. Nee asilisili malohi te u Ekelesia [peʼe kokelekasio] i te tui, pea nee natou asilisili kaugamalie i te u aho takitahi.” (Gaue 16:4, 5) Kotou tokagaʼi neʼe tuputupu te ʼu kokelekasio ʼaia ʼuhi ko tanatou mulimuli agatonu ki te kolesi pule ʼi Selusalemi. ʼE mole ko he fakamoʼoni koa la ʼaia ʼo te tapuakina e Sehova te fakatuʼutuʼu ʼaia ʼo tona ʼAlo moʼo fafaga ʼaki te ʼu kokelekasio? Tou manatuʼi, neʼe lava hoko te tuputupu fakalaumalie ʼaia ʼaki pe te tapuakina lahi ʼa Sehova.—Taag. 10:22; 1 Ko. 3:6, 7.

¹² Neʼe tou sio neʼe tatau pe te faʼahiga fai ʼa Sesu moʼo fafaga ʼana tisipulo: neʼe ina fakaʼaogaʼi he tokosiʼi moʼo fafaga ʼo te kauga malie. Neʼe iloga lelei natou ʼaia neʼe ina fakaʼaogaʼi moʼo tufa te meʼa kai fakalaumalie. Ko te kau apositolo, ʼae neʼe natou ʼuluaki faʼufaʼu te kolesi pule, neʼe feala hanatou fakamoʼoni neʼe tokoni te ʼAtua kia natou. ʼE ui fenei ia Gaue 5:12: “Nee fai e te nima o te kau apositolo ni milakulo mo ni mea fakaofoofo ia mua o te hahai.” d Koia, neʼe mole he tupuʼaga ke fehuʼi fenei e natou ʼae neʼe liliu ko ni Kilisitiano: “Ko ai moʼoni koa natou ʼae ʼe fakaʼaogaʼi e Kilisito moʼo fafaga ʼana ovi?” Kaʼe ʼi te ʼosi mamate ʼa te kau apositolo, neʼe fetogi leva.

13, 14. (1) Kotea te fakatokaga neʼe fai e Sesu ʼo ʼuhiga mo he temi faigataʼa ka hoko, pea neʼe hoko ʼanafea ʼana palalau ʼaia? (2) Kotea te ʼu faʼahi ʼe lua ʼae neʼe tupu mai ai te faigataʼa ʼaia? (Vakaʼi te nota ʼi te fakaʼosi ʼo te alatike.)

¹³ Neʼe fakakikite e Sesu ʼe hoko anai he temi faigataʼa ki te kokelekasio Fakakilisitiano. Kotou manatuʼi, ʼi tana lea fakatata ʼo te fulumeto mo te vao kovi, neʼe fakatokaga e Sesu ʼe nunusi anai te vao kovi (te kau Kilisitiano loi) ʼi te lotolotoiga ʼo te fulumeto (te kau Kilisitiano fakanofo). Neʼe ina ui ko te ʼu pulapula ʼaia ʼe lua ʼe tuku anai ke hohomo fakatahi, ʼo aʼu pe anai ki te temi ʼo te taʼukai, ʼae ka hoko ʼi “te fakaosi o te malamanei.” (Mat. 13:24-30, 36-43) Mole faʼa fualoa ki ai, pea neʼe kamata hoko te ʼu palalau ʼaia ʼa Sesu. e

¹⁴ Neʼe kamata te aposetasia f ʼi te temi ʼae neʼe kei maʼuʼuli ai te kau apositolo, kaʼe ko te kau apositolo agatonu ʼaia ʼa Sesu neʼe natou “taofi” te ʼu akonaki hala ke ʼaua naʼa ʼulihi te kokelekasio. (2 Tes. 2:3, 6, 7) Kaʼe ʼi te mate ʼa te apositolo fakamuli, neʼe tauaka pea mo mafola leva te aposetasia lolotoga te temi loaloaga ʼae neʼe homo ake ai te fulumeto mo te vao kovi, ʼo fakalaka ʼi ni taʼu ʼe lau ʼi teau. Pea tahi, lolotoga te temi ʼaia, neʼe liliu ai ʼo lahi te vao kovi kaʼe siʼisiʼi te ʼu kau ʼi fulumeto. Neʼe mole he kutuga kua fakatuʼutuʼu lelei moʼo tufa tuʼumaʼu te meʼa kai fakalaumalie. Kaʼe neʼe fetogi leva ki muli age. Ko ʼanafea ʼae neʼe hoko ai?

15, 16. Neʼe kotea te ʼu fua ʼo te vakaʼi fakalelei ʼo te Tohi-Tapu e te kau Ako Tohi-Tapu, pea kotea te fehuʼi ʼe lagaʼi ai?

¹⁵ ʼI te ovi ʼae ki te fakaʼosi ʼo te homo fakatahi ake ʼo te vao kovi mo te fulumeto, neʼe hahaʼi natou ʼae neʼe fia logo ki te ʼu moʼoni ʼo te Tohi-Tapu. Kotou manatuʼi, ʼi te ʼu taʼu 1870, ko te kiʼi kutuga, ʼae neʼe higoa ko te kau Ako ʼo Te Tohi-Tapu, neʼe natou fakatahitahi pea mo kamata he ʼu ako Tohi-Tapu. Ko te ʼu ako Tohi-Tapu ʼaia neʼe kehe ia mo te ʼu lotu pea mo te ʼu maga ʼi lotu ʼo te Keletiate. Ko te kau Ako Tohi-Tapu ʼaia, neʼe natou ako fakalelei te Folafola ʼa te ʼAtua ʼaki he agavaivai ke natou maʼu ai te moʼoni.—Mat. 11:25.

¹⁶ Neʼe fua lelei ʼaupito tanatou vakaʼi fakalelei ʼaia te Tohi-Tapu. Ko te kau tagata mo fafine agatonu ʼaia neʼe natou tala te ʼu akonaki hala pea mo fakamafola te ʼu moʼoni ʼo te Tohi-Tapu, ʼo natou ta te ʼu tohi Fakatohi-tapu mo tufa ki te ʼu koga meʼa mamaʼo. Neʼe malave mo tui ki ai te hahaʼi tokolahi ʼae neʼe fia kai mo fia inu ki te ʼu moʼoni ʼo te Tohi-Tapu. ʼE lagaʼi ai te fehuʼi ʼaeni: “ ʼI te ʼu taʼu ʼi muʼa ʼo te taʼu 1914, neʼe ko te kau Ako Tohi-Tapu koa te kutuga ʼae neʼe fakanofo e Kilisito moʼo fafaga  ʼana ovi?” Kailoa ia. Neʼe kei lolotoga hohomo fakatahi pe te vao kovi mo te fulumeto, pea neʼe heʼeki tokalelei te kutuga ʼae ka fakaʼaogaʼi e Kilisito moʼo tufa te meʼa kai fakalaumalie. Neʼe heʼeki hoko te temi ʼae ke tuku keheʼi ai te kau Kilisitiano loi ʼae neʼe hage ko te vao kovi mai te kau Kilisitiano moʼoni, ia te fulumeto.

17. Kotea te ʼu aluʼaga maʼuhiga neʼe kamata hoko ʼi te taʼu 1914?

¹⁷ Ohage ko tatatou ako ʼi te alatike kua ʼosi atu, neʼe kamata te temi ʼo te taʼukai ʼi te taʼu 1914. Neʼe kamata hoko ni aluʼaga maʼuhiga ʼi te taʼu ʼaia. Neʼe fakanofo Hau Sesu, pea neʼe kamata ai mo te ʼu ʼaho fakamuli. (Apk. 11:15) Mai te taʼu 1914 ki te kamata ʼo te taʼu 1919, ko Sesu mo tana Tamai neʼe nā ʼaʼahi mo fakamaʼa te fale lotu fakalaumalie. g (Mala. 3:1-4) Pea ʼo kamata ʼi te taʼu 1919, neʼe ko te temi ʼaia neʼe kamata ai te tanaki ʼo te fulumeto. Neʼe kua hoko mai koa te temi ʼae ke fakanofo ai e Kilisito he kutuga neʼe fakatuʼutuʼu moʼo tufa te meʼa kai fakalaumalie? ʼEi!

18. ʼI te lea fakapolofeta ʼa Sesu, ko ai ʼae ka ina fakanofo, pea neʼe kotea te fehuʼi maʼuhiga neʼe lagaʼi ʼi te kua kamata ʼo te ʼu ʼaho fakamuli?

¹⁸ ʼI te lea fakapolofeta ʼa Sesu ʼo ʼuhiga mo te ʼu temi fakaʼosi, neʼe ina fakakikite ʼe ina fakanofo anai he “tagata faifekau” moʼo foaki “te meakai [fakalaumalie] i tona temi totonu.” (Mat. 24:45-47) Ko ai anai te “tagata faifekau” ʼaia? ʼO mulimuli pe ki tana faʼahiga fai ʼi te temi ʼo te kau apositolo, ʼe toe fakaʼaogaʼi e Sesu he tokosiʼi moʼo fafaga ʼo te kauga malie. Kaʼe ʼi te kua kamata ʼo te ʼu ʼaho fakamuli, neʼe lagaʼi te fehuʼi maʼuhiga ʼaeni: Ko ai koa te tokosiʼi ʼaia? ʼE tou vakaʼi anai ʼi te alatike ka hoa mai te fehuʼi ʼaia pea mo ʼihi atu ʼo ʼuhiga mo te lea fakapolofeta ʼa Sesu.