1, 2. He ko ʼe ʼe lagi fia iloʼi e ʼihi ʼo ʼuhiga mo te ʼu fiku?

 ʼI TE temi muʼa, neʼe leleiʼia e te kau Iselaele te ʼu fiku. (Nau. 3:12; Luka 13:6-9) Ia ʼaho nei, ʼe lahi te ʼu koga meʼa ʼi te kele ʼe maʼu ai te ʼu fiku. ʼE lelei te ʼu fiku ki te sino, pea ʼe ui pe la e ʼihi ʼe lelei ki te mafu.

² ʼI te tahi temi, neʼe fakatatau e Sehova te hahaʼi ki he ʼu fiku. Neʼe fia palalau ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼae neʼe ʼi tonatou loto. Ko te ʼu palalau ʼae neʼe ina fai ʼe toe tokoni anai kia tatou pea mo natou ʼae ʼe tou ʼoʼofa ai. ʼI tatatou vakavakaʼi ʼana palalau ʼaia, tou fakakaukauʼi, e tatou kau Kilisitiano, te ʼu ako ʼe feala ke tou maʼu mai ai.

3. Ko ai ʼae neʼe fakata e te ʼu fiku ʼae ʼe talanoa ki ai ia Selemia kapite 24?

³ ʼI te taʼu 617 I.M.T.S., a neʼe fai e te hahaʼi ʼo Suta te ʼu aga neʼe fehiʼa ki ai Sehova. Neʼe ina fakaha age kia Selemia te aluʼaga ʼae ka hoko kia Suta. Neʼe talanoa kia kato fiku ʼe lua, ʼae neʼe fakaʼuhiga kia faʼahiga hahaʼi ʼe lua. Ko te ʼu fiku ʼi te tahi kato neʼe “lelei haohaoa,” pea ko te ʼu fiku ʼi te tahi age kato neʼe “kovi.” (Lau ia Selemia 24:1-3.) Ko te ʼu fiku kovi neʼe fakata ki te Hau ko Setesiasi mo natou ʼae neʼe hage ko ia. Neʼe ʼamanaki ʼohofi natou e te Hau ko Nepukatenesale mo ʼana kau tau. Kaʼe neʼe ʼi ai te ʼu hahaʼi neʼe natou hage ko he ʼu fiku lelei, ohage la ko Esekiele, mo Taniela mo ʼana kaumeʼa ʼe toko tolu, pea mo ʼihi atu. Ki muli age neʼe ʼave popula natou ki Papilone. Ko ʼihi Sutea neʼe toe foki mai ki Selusalemi pea mo natou toe laga tona fale lotu.—Sel. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.

4. He ko ʼe koa ʼe fakalotomalohi kia tatou te ʼu palalau ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te hahaʼi ʼi Suta ʼae neʼe lelei tanatou aga?

⁴ Neʼe ui fenei e Sehova ʼo ʼuhiga mo natou ʼaia neʼe lelei tanatou aga: “ ʼE au foaki anai kia natou he loto  ke natou iloʼi au, ko au ko Sehova, pea e tonu anai ke natou liliu ko taku hahaʼi.” (Sel. 24:7, MN) ʼE fakalotomalohi kia tatou te ʼu palalau ʼaia, he ha ai ʼe fia foaki e te ʼAtua ki te hahaʼi “he loto ke natou iloʼi” ia ia, ko tona fakaʼuhiga ke natou fia iloʼi ia ia pea mo fia kau ki tana hahaʼi. Kotea ʼae ʼe feala ke tou fai ke tou maʼu te loto ʼaia? ʼAki tatatou ako te Tohi-Tapu mo maʼuliʼi te ʼu meʼa ʼe tou ako. Pea tou fakahemala mo liaki tatatou aga ʼae ʼe kovi. ʼAki te temi, ʼe tou foaki leva totatou maʼuli ki te ʼAtua pea mo papitema ʼi te huafa ʼo te Tamai, mo te ʼAlo, pea mo te laumalie maʼoniʼoni. (Mat. 28:19, 20; Gaue 3:19) Kua kotou fakahoko koa te ʼu faʼahi ʼaia? Pe kotou lolotoga kau tuʼumaʼu koa ki te ʼu fono ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova pea mo kotou ʼamanaki fakahoko te ʼu faʼahi ʼaia?

5. ʼI te tohi ʼa Selemia, ko ai ʼae neʼe talanoa tafitō ki ai?

⁵ Tatau aipe pe kua tou fakahoko ia te ʼu faʼahi fuli ʼaia, kaʼe ʼe tonu ke hoko atu pe tatatou maʼu te manatu ʼae ʼe lelei pea mo tokakaga ki tatatou aga. Kotea tona tupuʼaga? ʼE tou iloʼi anai tona tali moka tou vakavakaʼi te ʼu faʼahi ʼae neʼe tohi e Selemia ʼo ʼuhiga mo te loto. Neʼe tohi e Selemia ʼihi faʼahi ʼo ʼuhiga mo te ʼu fenua ʼae neʼe ia tafa ʼo Suta. Kaʼe neʼe tohi tafitō ia ʼo ʼuhiga mo te fenua ʼo Suta, ʼi te temi ʼae neʼe puleʼi e te ʼu hau ʼe toko nima. (Sel. 1:15, 16) Neʼe kua foaki e te hahaʼi ʼo Suta tonatou maʼuli kia Sehova. ʼI te temi ʼo Moisese, neʼe tali e te hahaʼi ke natou liliu ko te hahaʼi ʼa Sehova. (Eke. 19:3-8) Pea ʼi te temi ʼo Selemia, neʼe toe ui fenei e te hahaʼi: “E matou olo atu kia koe, koteuhi ko [Sehova] ia koe, ko tomatou Atua.” (Sel. 3:22) Kaʼe neʼe lelei koa tonatou loto?

6. He ko ʼe ʼe tonu ke tou fia iloʼi pe kotea ʼae ʼe ui e te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te loto?

⁶ ʼE feala ke fakaʼaogaʼi e te ʼu toketa he ʼu masini moʼo vakaʼi ʼi loto ʼo totatou sino pea mo sio pe kei ta lelei totatou mafu. Kaʼe ʼe toe feala foki kia Sehova ke ina iloʼi pe kotea ʼae ʼi totatou loto, totatou ʼuhiga ʼo loto. ʼE ina ui fenei: “E pikopiko te loto o fakalaka i te u mea fuli, pea e agakovi ia ia: Ko ai e feala ke ina iloi ia ia? Ko au, [Sehova], e au sio o kaku ki te [“loto,” MN], . . . ke tuku ki te tagata taki tahi o mulimuli ki ona ala, o mulimuli ki te fua o ana gaue.” (Sel. 17:9, 10) ʼE feala ke sio, pe ke iloʼi e te ʼAtua te ʼu meʼa ʼae ʼe tou loto ki ai, mo ʼatatou fakakaukau, mo ʼatatou aga pea mo ʼatatou fakatuʼutuʼu ki te ka haʼu. ʼE vakavakaʼi anai e te ʼAtua tokotou loto. Kaʼe ʼe toe feala mo koutou ke kotou faiga ʼo vakavakaʼi pe kotea ʼae ʼi tokotou loto.

7. ʼO mulimuli ki te ʼu palalau ʼa Selemia, neʼe feafeaʼi te loto ʼo ʼihi kau Sutea ʼi tona temi?

⁷ ʼE tonu ke tou vakavakaʼi totatou loto. Neʼe kotea te manatu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te loto ʼo ʼihi kau Sutea ʼi te temi ʼo Selemia? Kotou tokagaʼi te tali ʼaeni ʼa Selemia: “E heeki silikosisioi te loto o te fale katoa o Iselaele.” Neʼe mole talanoa ia ʼo ʼuhiga mo te faʼahiga silikosisio ʼae neʼe fakamaʼua ʼi te Lao ki te ʼu tagata Sutea. ʼE tou iloʼi feafeaʼi te faʼahi ʼaia? He logola neʼe kua silikosisio te kau tagata Sutea, kaʼe neʼe ui e Sehova “nee mole silikosisio,” ko tona fakaʼuhiga neʼe “heeki silikosisioi [tonatou] loto.” (Sel. 9:25, 26) Kotea te fakaʼuhiga ʼo te ʼu palalau ʼaia?

8, 9. Neʼe feafeaʼi te loto ʼo ʼihi kau Sutea ʼi te temi ʼo Selemia? Kotea ʼae neʼe tonu ke natou fai?

⁸ Neʼe fakaha age e te ʼAtua ki te kau Sutea te ʼu faʼahi neʼe tonu ke natou fai, pea ʼe tokoni mai te faʼahi ʼaia ke tou mahino ai ki tana ui ʼae “heeki silikosisioi te loto.” Neʼe ina ui age ke natou toʼo ʼi tonatou loto te meʼa ʼae ʼe kovi. Kotea tona  tupuʼaga? Neʼe ina fakamahino fenei: “Ke aua naa alu atu kia koutou toku hauhau . . . o tupu ko te kovi o akotou gaue.” Neʼe natou fai he ʼu gaue ʼe kovi koteʼuhi neʼe kovi tonatou loto. (Lau ia Maleko 7:20-23.) Neʼe natou agatuʼu, pea neʼe mole natou fia fetogi. Kia Sehova neʼe kovi ʼanatou fakakaukau mo te ʼu meʼa ʼi tonatou loto ʼae neʼe tupu ai tanatou aga feia. (Lau ia Selemia 5:23, 24; 7:24-26.) Neʼe fakaha age e te ʼAtua pe feafeaʼi hanatou fetogi te aluʼaga ʼaia, ʼo ina ui fenei: “Koutou silikosisio koutou [kia Sehova], koutou silikosisio okotou loto.”—Sel. 4:4; 18:11, 12.

⁹ ʼI hona aluʼaga fakata, neʼe tonu ke tafa e te kau Sutea ʼi te temi ʼo Selemia tonatou loto. Neʼe toe feia mo te aluʼaga ʼo te kau Iselaele ʼi te temi ʼo Moisese. (Tet. 10:16; 30:6) Neʼe lava feafeaʼi ki te kau Sutea ke natou “silikosisio” tonatou loto? Neʼe tonu ke natou toʼo ia te ʼu manatu, pe ko te ʼu holi ʼae neʼe fakafeagai ki te ʼu fakatotonu ʼa Sehova.—Gaue 7:51.

10. Neʼe vakavakaʼi feafeaʼi e Tavite tona loto? ʼE feafeaʼi hatatou faʼifaʼitakiʼi ia Tavite?

¹⁰ ʼE tou loto fakafetaʼi ki te ʼAtua ʼi tana fakamahino mai pe kotea te loto. Kapau kua tou tauhi kia Sehova, pea ʼe ʼaoga moʼoni koa ke tou tokakaga ki totatou loto? Tokolahi ʼi te kokelekasio ʼe natou tauhi agatonu kia Sehova pea mo aga maʼa. ʼE mole natou liliu ko he ʼu fiku ʼe “kovi.” Kaʼe kotou manatuʼi, maʼia mo te tagata faitotonu ko Tavite, neʼe ina ui fenei kia Sehova: “Ke ke fakaaata au, oi Atua, pea ke ke iloi toku loto! Ke ke ahiahii au, pea ke ke iloi aku manatu! Ke ke sio pe e au nofo i he ala kovi.”—Pes. 17:3; 139:23, 24.

11, 12. (1) He ko ʼe ʼe tonu ke tou vakavakaʼi totatou loto? (2) Kotea ʼae ʼe mole fai anai e Sehova?

¹¹ ʼE loto e Sehova ke tou iloʼi takitokotahi ia ia, ko tona fakaʼuhiga ke tou haga fai pe te ʼu meʼa ʼe ina leleiʼia. Neʼe ui e Selemia ko Sehova ʼe ina vakavakaʼi te kau faitotonu pea ʼe sio ki “te u ifiifi mo te u mafu.” (Sel. 20:12) Kapau ʼe vakavakaʼi e Sehova maʼia mo te loto ʼo te kau faitotonu, pea ʼe mole tonu koa la ke tou vakavakaʼi e tatou totonu pe kotea moʼoni ʼae ʼi totatou loto? (Lau ia Pesalemo 11:5.) Moka tou fai te faʼahi ʼaia, pea ʼe lagi tou tokagaʼi anai ʼe ʼi ai he agaaga, pe ko he holi pe ko he fakatuʼutuʼu ʼe kovi ʼi totatou loto, ʼo lagi faigataʼa ai hatatou fakalogo kia Sehova. ʼE lagi tonu ke tafa totatou loto ke toʼo te meʼa ʼae ʼe kovi. Kotea la he ʼu agaaga pe ko he ʼu manatu ʼe lagi nofo ʼi totatou loto? ʼE feafeaʼi hatatou fetogi?—Sel. 4:4.

¹² ʼE mole fakakinau anai tatou e Sehova ke tou fetogi. Neʼe ina ui ʼo ʼuhiga mo te ʼu fiku “lelei,” ʼe ina “foaki anai kia natou he loto ke natou iloʼi” ia ia. Kaʼe neʼe mole ina fakakinau natou ke fetogi tonatou loto. Neʼe tonu ke natou fia iloʼi e natou totonu ia te ʼAtua, pea ʼe tonu ke toe feia mo tatou.

13, 14. ʼE lava agahala feafeaʼi he tahi ʼuhi ko te ʼu meʼa ʼae ʼi tona loto?

¹³ Neʼe ui e Sesu ʼe feala ki he tahi ke  “manatu kovi,” ke faifakapo pe ke tono, pe ke ina fai he tahi atu ʼu aga heʼe ʼaoga ʼuhi ko te ʼu meʼa ʼae ʼi tona loto. (Mat. 15:19) Ohage la, kapau ʼe taupau e he tahi ʼi tona loto he ʼu holi ʼe kovi, pea ʼe feala ke tono pe ke feʼauʼaki. Kapau ʼe mole fakahemala, pea ʼe mole kei ʼofa anai te ʼAtua kia ia. Pea tatau aipe pe mole agahala, kaʼe ʼe feala pe ke ina tuku ke tuputupu ʼo malohi ia te ʼu holi kovi ʼi tona loto. (Lau ia Mateo 5:27, 28.) ʼE maʼuhiga ke tou vakaʼi naʼa tou maʼu te ʼu holi kovi ʼaia ʼi totatou loto. ʼI tokotou loto, ʼe kotou holi koa ki he tahi kaʼe ʼe ko he ʼu holi ʼe mole lelei kia mata ʼo Sehova? ʼE tonu koa ke kotou fetogi te meʼa ʼae ʼi tokotou loto?

¹⁴ ʼO toe feia, ʼe lagi tuku e he Kilisitiano ke tuputupu tona ita ki tona tehina, ʼo kaku ki tana fehiʼa kia ia ʼi tona loto. (Lev. 19:17) ʼE tonu ke faiga lahi ke ina taʼaki te ʼu meʼa ʼaia ʼe ina logoʼi ʼi tona loto.—Mat. 5:21, 22.

15, 16. (1) ʼE lava maʼu feafeaʼi e he Kilisitiano he loto “heeki silikosisioi”? (2) ʼI takotou manatu, he ko ʼe ʼe mole loto e Sehova ke tou maʼu he loto “heeki silikosisioi”?

¹⁵ Tokolahi te kau Kilisitiano ʼe mole natou logoʼi te ʼu faʼahi ʼaia ʼi tonatou loto. Kaʼe neʼe toe talanoa foki ia Sesu ʼo ʼuhiga mo he ʼu “manatu kovi.” Ohage la, ʼe lagi tou manatu ʼe mole he faʼahi ʼe maʼuhiga age ʼi tatatou nofo agatonu ʼae ki totatou famili. ʼE moʼoni, ʼe loto e te kau Kilisitiano ke natou ʼoʼofa ki tonatou famili, ke mole natou hage ko te hahaʼi ʼo te malama ia ʼaho nei ʼae ʼe “hee ofa.” (2 Tim. 3:1, 3) Kaʼe ʼe feala ke lahi fau leva tatatou agatonu ki totatou famili. Maʼa te tokolahi, ʼe malohi age pe ia te toto. Kapau ʼe nofo ita he tahi ʼo tonatou famili ki he tahi age, pea ʼe natou toe iita mo natou. Ko te ʼu tokolua ʼo Tina neʼe kovi ʼaupito tonatou iita he neʼe gaohi koviʼi ia ia. Neʼe tupu ai tanatou tamateʼi te ʼu tagata fuli. (Sen. 34:13, 25-30) Pea ʼi te lotomamahi ʼo Apesalone, neʼe tupu ai tana fakapogi ia Amone. (2 Sam. 13:1-30) ʼE moʼoni, ʼe feala ke hoko he tuʼutamaki moka tou maʼu he ʼu “manatu kovi.”

¹⁶ ʼE lahi te ita ʼa ʼihi moka neʼe gaohi koviʼi he tahi ʼo tonatou famili, pe natou mahalo neʼe gaohi koviʼi. Pea ʼe feafeaʼi tanatou aga kia ia ʼae ʼe natou manatu neʼe agakovi? ʼE lagi mole natou fia fakatahi mo ia pe mole natou fakaafe ia ia ki tonatou loto fale. (Hep. 13:1, 2) Kaʼe ko te Kilisitiano ʼae ʼe ʼofa ki ʼona tehina, ʼe mole feia anai tana aga. ʼE iloʼi e Sehova pe kotea ʼae ʼi totatou loto. Kapau ʼe sio  ifo ʼe tou maʼu te ʼu manatu kovi ʼaia, pea ʼe ina ui mai anai ʼe “heeki silikosisioi [totatou] loto.” (Sel. 9:25, 26) Ko ia ʼe fai ai e Sehova te tokoni ʼaeni: “Koutou silikosisio okotou loto.”—Sel. 4:4.

17. Kapau ʼe tou manavasiʼi kia Sehova, pea he ko ʼe ʼe faigafua anai hatatou fai ni fetogi ʼi totatou loto?

¹⁷ Ka kotou vakavakaʼi tokotou loto, ʼe lagi kotou tokagaʼi ʼe kotou tuai ʼi te fakalogo ki te ʼu fakatotonu ʼa Sehova. ʼE lagi feala ke kotou maʼu he loto “heeki silikosisioi.” ʼE lagi kotou mataku ki te tagata. Pe ʼe lagi kotou loto ke kotou iloa pe ke kotou maʼu koloa. ʼI ʼihi temi, ʼe lagi kotou ʼuigataʼa pe kotou fia fai pe koutou te ʼu meʼa ʼae ʼe kotou loto ki ai. Neʼe feia pe la mo ʼihi. (Sel. 7:24; 11:8) Neʼe tohi e Selemia ko te kau Sutea ʼi tona temi neʼe natou maʼu “he loto uigataa mo agatuu.” Neʼe mole natou “mataku [kia Sehova],” pe natou manavasiʼi kia te ia, logola tona ʼofa kia natou pea mo foaki ia meʼa fuli neʼe ʼaoga kia natou. (Sel. 5:23, 24) Kapau ʼe tou manavasiʼi peʼe tou fakaʼapaʼapa kia Sehova, pea ʼe tou toʼo anai te kovi ʼi totatou loto. ʼE faigafua ai anai hatatou fai ni fetogi ʼi totatou loto pea mo fakalogo kia Sehova.

18. Kotea ʼae neʼe fakapapau e Sehova ʼo ʼuhiga mo natou ʼae ʼe kau ki te fuakava foʼou?

¹⁸ Kapau ʼe hoko atu tatatou faiga ʼi te faʼahi ʼaia, pea ʼe foaki mai anai e Sehova “he loto ke [tou] iloʼi” ia te ia. Neʼe ina fakapapau te faʼahi ʼaia ki te kau fakanofo, ʼae ʼe kau ki te fuakava foʼou. Neʼe ina ui fenei: “E au tuku anai taku lao ki onatou loto, e au tohi anai ia ia i onatou mafu, pea e au liliu anai ko tonatou Atua, pea e natou liliu anai ko taku hahai.” Neʼe ina toe hoko atu fenei: “E mole toe ako anai e he tahi tona oloi, pee ko he tahi tona tehina, o ui: Koutou iloi [ia Sehova]! Koteuhi e iloi anai au e natou fuli, mai ae e veliveli ki ae e lahi, . . . koteuhi e au fakamolemole anai tanatou agakovi, pea e mole au toe manatui anai tanatou agahala.”—Sel. 31:31-34. b

19. Kotea ʼae ʼe tou fakaʼamu ki ai?

¹⁹ ʼE tou fakaʼamu ke hoko la te ʼu meʼa ʼae neʼe fakapapau e te ʼAtua. ʼE tonu ke tou fia iloʼi e tatou fuli ia Sehova pea mo fia kau ki tana hahaʼi. Kaʼe ʼe feala pe hatatou iloʼi ia Sehova ʼo talu ai mo kapau ʼe fakamolemole ʼatatou agahala ʼaki te sakilifisio ʼo Kilisito. Moka ʼe feala ke fakamolemole ʼatatou agahala, pea ʼe tonu ai ke tou loto fakamolemole, tatau aipe pe faigataʼa tona fai. ʼE tonu ke tou faiga lahi ke tou toʼo te ita pe ko te fehiʼa ʼi totatou loto. ʼE tou fakaha ai ʼe tou fia tauhi kia Sehova pea kua lelei age tatatou iloʼi ia te ia. ʼE tou hage anai ko te hahaʼi ʼae neʼe ui fenei e Sehova kia natou: “E koutou kumi anai au, pea e kotou mau anai au, mo kapau e kotou kumi au i tokotou loto katoa. . . . [Pea] e au tuku anai ke koutou mau au.”—Sel. 29:13, 14.