1. Ka tou lau ia Taʼaga Lea 4:7, he koʼe ʼe ʼaoga kia tatou fuli ia te poto ʼo te ʼAtua?

 KAPAU neʼe tonu ke ke toʼo he tonu maʼuhiga, ʼe mahino ia neʼe ke kole ke ke maʼu te poto pea neʼe ke iloʼi ia tona ʼaoga ʼae kia koe. (Sakp. 1:5) Neʼe tohi fenei e te Hau ko Salomone: “ ʼE maʼuhiga ʼaupito te poto.” (Lau ia Taʼaga Lea 4:7.) ʼE mole talanoa ia Salomone ki he poto feia pe. Kae neʼe talanoa ki te poto ʼae ʼe haʼu mai ia Sehova ʼAtua. (Taag. 2:6) Kae ʼe tokoni mai koa ia te poto fakaʼatua ʼaia ke tou fakatokatoka ia te ʼu fihifihia ʼe tou tau mo ia, ia ʼaho nei? ʼEi, pea ko te aluʼaga ʼaia ka tou vakaʼi ʼi te alatike ʼaeni.

2. Kotea te aluʼaga ʼe feala ke tou fai moka ʼe tou fia liliu ko he tahi ʼe fakapotopoto?

² Kapau ʼe tou fia liliu ko he tahi ʼe fakapotopoto, ʼe feala ke tou ako mo maʼuliʼi te ʼu tokoni ʼa he ʼu tagata ʼe toko lua ʼe fakapotopoto. ʼUluaki, ʼe tou vakaʼi anai te faʼifaʼitaki ʼa Salomone. ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu “neʼe lahi ʼaupito te poto mo te fakasiosio poto ʼae neʼe foaki e te ʼAtua kia Salomone.” (1 Hau 4:29) Hili ia, pea ʼe tou talanoa leva ki te faʼifaʼitaki ʼa Sesu, ʼae neʼe mole he fakatatau ʼo tona poto. (Mat. 12:42) Neʼe fakakikite fenei ʼo ʼuhiga mo Sesu: “ ʼE nofo anai te laumalie ʼo Sehova ia ia, koia ʼe poto anai mo ʼatamai.”​—Esa. 11:2.

3. Kotea ka tou talanoa ki ai ʼi te alatike ʼaeni?

³ Neʼe lahi te poto ʼae neʼe foaki e te ʼAtua kia Salomone mo Sesu. Koia, neʼe feala ai ke nā foaki he ʼu tokoni ʼaoga ʼo ʼuhiga mo ni manatu ʼe maʼuhiga kia tatou fuli. ʼI te alatike ʼaeni, ʼe tou talanoa anai kia aluʼaga ʼe tolu: ʼE maʼuhiga ke tou maʼu  he manatu fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo te falā, mo te gaue pea mo tatou totonu.

4. Kotea ʼae neʼe kehekehe ai ia te aluʼaga ʼo Salomone pea mo ʼae ʼo Sesu?

⁴ Neʼe koloaʼia ʼaupito ia Salomone pea neʼe maʼuli fimalie ʼi hona ʼapi matalelei. (1 Hau 10:7, 14, 15) Kae neʼe mole koloaʼia ke feafeaʼi ia Sesu ia pea neʼe mole hona ia ʼapi. (Mat. 8:20) Neʼe maʼu e te ʼu tagata ʼaia ʼe toko lua he manatu fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo te ʼu koloa he ʼe ko te poto ʼae neʼe nā maʼu, neʼe haʼu ia mai ia Sehova ʼAtua.

5. Kotea te manatu fakapotopoto neʼe maʼu e Salomone ʼo ʼuhiga mo te falā?

⁵ Neʼe mahino kia Salomone ko te falā ʼe ko he “puipuiʼaga.” (Ekl. 7:12) ʼE feala ki te foʼi falā ʼae ʼe tou maʼu ke tou toʼo te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼaoga kia tatou pea mo ʼihi atu meʼa ʼe tou loloto ki ai. Logo la te koloaʼia ʼo Salomone, kae neʼe mahino kia ia ʼe ʼi ai ʼihi aluʼaga ʼe maʼuhiga age ʼi te falā. Ohage la, neʼe ina tohi fenei: “ ʼE lelei age he matagafua lelei [peʼe “he higoa,” nota.] ʼi ni koloa lalahi.” (Taag. 22:1) Neʼe toe tokagaʼi e Salomone ko te hahaʼi ʼae ʼe manako ki te falā ʼe tahitahiga tanatou fiafia ʼi te ʼu meʼa ʼae ʼe natou maʼu. (Ekl. 5:10, 12) Pea neʼe ina fakatokaga tatou ke ʼaua naʼa tou tuku tatatou falala ki te falā. Kotea tona tupuʼaga? He ʼe feala pe ke puli vave te falā ʼae ʼe tou maʼu.​—Taag. 23:4, 5.

6. Ka tou lau ia Mateo 6:31-33, kotea te manatu fakapotopoto neʼe maʼu e Sesu ʼo ʼuhiga mo te ʼu koloa?

⁶ Neʼe maʼu e Sesu he manatu fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo te ʼu koloa. Neʼe ina leleiʼia tana kai mo inu. (Luka 19:2, 6, 7) ʼI te tahi ʼaho, neʼe ina fakaliliu te vai ko he vino ʼe lelei. Pea neʼe ko tana ʼuluaki milakulo ʼaia. (Soa. 2:10, 11) ʼI tona ʼaho mate, neʼe ina tui he kofu totogi kovi. (Soa. 19:23, 24) Kae neʼe mole tuku e Sesu te ʼu koloa ke maʼuhiga age ʼi tona maʼuli. Neʼe ina ui fenei ki ʼana tisipulo: “ ʼE mole feala ke kaugana he tahi ki he ʼu pule ʼe toko lua . . . ʼE mole feala ke kotou kaugana ki te ʼAtua pea mo te Paʼaga.” (Mat. 6:24) Neʼe ui e Sesu kapau  ʼe tou fakamuʼamuʼa ia te Puleʼaga, ʼe tokaga anai ia Sehova ke tou maʼu ia te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼaoga kia tatou.​—Lau ia Mateo 6:31-33.

7. Kotea te ʼu lelei neʼe maʼu e he tehina ʼi tana maʼu he manatu fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo te falā?

⁷ Tokolahi ʼotatou tehina mo tuagaʼane, neʼe natou maʼu he ʼu fua lelei ʼuhi ko tanatou maʼuliʼi te ʼu tokoni fakapotopoto ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te falā. Tou talanoa ki te faʼifaʼitaki ʼa te tehina selipatea ʼaeni ʼe higoa ko Daniel. ʼE ina ui fenei: “ ʼI taku kei tupulaga, neʼe au fakatotonu ke maʼuhiga age kia au te ʼu gaue fakalaumalie.” Neʼe maʼuli fakafeʼauga ia Daniel, koia neʼe feala ai ke ina fai he ʼu gaue kehekehe maʼa Sehova. Neʼe ina toe ui fenei: “ ʼE au tala moʼoni atu ʼe mole au fakahemala ʼi he temi ʼi te tonu ʼae neʼe au fai. Neʼe feala pe ke lahi te falā ʼae ʼe au maʼu mo kapau neʼe maʼuhiga age kia au te faʼahi ʼaia, ka na ʼaua la neʼe mole au maʼu hoku ʼu kaumeʼa lelei ʼi te temi nei. Kapau la neʼe au fakamuʼamuʼa te falā, ʼe mole au maʼu te fiafia ʼe au maʼu ʼi te temi nei koteʼuhi ʼe au fakamuʼamuʼa te ʼu gaue ʼae maʼa Sehova. ʼE mole feala ki he toe falā ke ina fetogi ia te ʼu tapukina ʼae neʼe foaki mai e Sehova.” ʼE mahino ia, ʼe tou fiafia moka tou fakamuʼamuʼa ia te ʼu gaue fakalaumalie kae mole ko te falā.

8. Ka tou lau ia Ekelesiasi 5:18, 19, ʼe feafeaʼi hatatou iloʼi neʼe maʼu e Salomone he sio fakapotopoto ki te gaue?

⁸ Neʼe ui e Salomone ka gaue kinakina he tahi, ʼe ina maʼu ai he fiafia lahi. Neʼe ina fakaʼuhiga te faʼahi ʼaia ko te “meʼa ʼofa ia mai te ʼAtua.” (Lau ia Ekelesiasi 5:18, 19.) Neʼe ina tohi fenei: “ ʼE maʼu anai ni lelei ʼi te ʼu gaue kinakina fuli pe.” (Taag. 14:23) Neʼe iloʼi lelei pe e Salomone te meʼa ʼae ʼe palalau ki ai. Neʼe faʼa gaue. Neʼe ina laga te ʼu ʼapi, mo to te ʼu gaueʼaga vite pea mo fai he ʼu ʼoloto mo he ʼu maʼanuʼaga. Neʼe ina toe fakatuʼu mo he ʼu kolo. (1 Hau 9:19; Ekl. 2:4-6) Neʼe ko he gaue kinakina kae neʼe ina maʼu ai he toe fiafia lahi. Neʼe iloʼi e Salomone neʼe mole ko te ʼu gaue pe ʼaia neʼe tonu ke ina fakahoko ke ina maʼu ai te fiafia. Neʼe toe lahi te ʼu gaue neʼe ina fai maʼa Sehova. Ohage la, neʼe tokaga ki te laga ʼo te fale lotu ki te tauhi kia Sehova. Pea neʼe ina laga lolotoga taʼu ʼe fitu. (1 Hau 6:38; 9:1) ʼI te ʼosi fai e Salomone ia te ʼu gaue kehekehe, neʼe ina tokagaʼi ko te faʼahi maʼuhiga ʼe feala ke fai e he tahi ʼe ko te tauhi kia Sehova. Neʼe ina tohi fenei: “Neʼe au logo kia meʼa fuli pea koʼeni tona fakaʼosi: Manavasiʼi ki te ʼAtua moʼoni pea ke fakalogo ki ʼana fakatotonu.”​—Ekl. 12:13.

9. Neʼe tokaga feafeaʼi ia Sesu ke mole maʼuhiga fau kia ia ʼana gaue ʼi te ʼaho fuli?

⁹ Neʼe faʼa gaue ia Sesu. Neʼe gaue tufuga ʼi tona ʼu ʼuluaki taʼu ʼae neʼe nofo ai ʼi te kele. (Mko. 6:3) Neʼe leleiʼia ia Sesu e ʼanā matuʼā he neʼe tokoni ki te taupau ʼo he famili ʼe hahaʼi. Neʼe haohaoa ia Sesu pea neʼe feala ke ina fai he gaue ʼe haohaoa. Koia neʼe lagi fakaʼamu ai te tokolahi ki te ʼu gaue ʼae neʼe ina fai. ʼE mahino ia, neʼe leleiʼia e Sesu tana gaue ʼaia. Logo pe la tana tokaga ki ʼana gaue ʼi te ʼaho fuli, kae neʼe ina tuku ai pe hona temi ki te ʼu gaue fakalaumalie. (Soa. 7:15) Neʼe faifakamafola tuʼumaʼu ia Sesu. Kae ki muli age, neʼe ina ui age ki te hahaʼi: “ ʼAua naʼa kotou gaue ki te meʼa kai ʼae ʼe pala, kaʼe ki te meʼa kai ʼae ʼe tologa pea mo ina taki ki te maʼuli heʼe gata.” (Soa. 6:27) Pea ʼi tana Akonaki ʼi Te Moʼuga, neʼe ina ui fenei: “Kotou tanaki maʼa koutou he ʼu koloa ʼi selo.”​—Mat. 6:20.

10. Kotea te faigataʼaʼia ʼe feala ke tau mo ʼihi ʼi tanatou gaue fakamalama?

¹⁰ Ka tou maʼu te poto Fakaʼatua pea ʼe tokoni mai ke tou maʼu he sio fakapotopoto  ʼo ʼuhiga mo te gaue fakamalama. ʼI totatou ʼuhiga Kilisitiano, ʼe akoʼi tatou ke tou ‘gaue kinakina mo fai he gaue ʼe lelei.’ (Efe. 4:28) ʼE tau tokagaʼi e ʼotatou patolo ʼe tou aga fakahagatonu mo gaue kinakina. ʼE feala leva ke natou ui mai ʼe natou leleiʼia tatatou faʼahiga gaue. Pea tou fai leva he ʼu hola fakalaka, he ʼe tou loto ke palalau lelei totatou patolo ʼo ʼuhiga mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. Kae kapau ʼe tou fai te faʼahi ʼaia, ʼe mole kei tou maʼu leva he temi ke tou fakatahi ai mo totatou famili mo fai ʼatatou gaue kia Sehova. Koia ʼe tonu ai ke tou fai he ʼu fetogi mo maʼuli fakapotopoto.

11. Kotea te ako neʼe maʼu e he tehina ʼo ʼuhiga mo te sio fakapotopoto ki te gaue?

¹¹ Neʼe tokagaʼi e te tehina tupulaga ko William ia te maʼuhiga ʼae ke mole tou fakamaʼuhigaʼi fau te gaue fakamalama. Neʼe ui fenei e William ʼo ʼuhiga mo he tagata ʼafeā neʼe gaue ki ai ʼi muʼa atu: “Neʼe tuku mai e [te tehina ʼaia] he faʼifaʼitaki lelei he neʼe ina maʼu he manatu fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo te gaue. Neʼe gaue kinakina pea neʼe felogoi lelei mo te hahaʼi ʼuhi ko te lelei ʼo tana gaue. Kae ʼi te fakaʼosi ʼo tana gaue, neʼe ina fakaʼaogaʼi tona temi mo tona malohi ki tona kiʼi famili pea mo Sehova. Pea neʼe au tokagaʼi ʼe kau ia natou ʼae ʼe maʼuli fiafia.” *

12. Neʼe fakaha feafeaʼi e Salomone neʼe ina maʼu he manatu fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo ia totonu? Pea kotea leva neʼe hoko ki ʼamuli?

¹² ʼI te tauhi agatonu ʼo Salomone kia Sehova, neʼe ina maʼu he manatu fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo ia totonu. ʼI tana kei tupulaga, neʼe ina iloʼi ʼaki he agavaivai ʼona tuʼakoi pea neʼe ina kole te takitaki ʼa Sehova. (1 Hau 3:7-9) ʼI tana kamata hau, neʼe ina toe iloʼi ia te kovi ʼae ʼo te fialahi. Neʼe ina tohi fenei: “ ʼE muʼamuʼa te fiameʼalahi ʼi te malaʼia, pea ʼe muʼamuʼa te fiatuʼu ʼi te lakahala.” (Taag. 16:18) Kae neʼe mole mulimuli ia Salomone ki te tokoni ʼaeni neʼe ina fai. Hili pe he kiʼi temi ki tana nofo hau, neʼe liliu leva ʼo fialahi pea neʼe mole  fakalogo ki te ʼu fakatotonu ʼa te ʼAtua. Ohage la, neʼe ui feia ʼi he lao ʼe mole tonu anai ki he hau Hepeleo “ke lahi ʼona ʼohoana, naʼa maliu kehe tona loto.” (Tet. 17:17) Neʼe mole fakaʼapaʼapa ia Salomone ki te lao ʼaia. Neʼe ina maʼu ʼona ʼohoana ʼe 700 mo ʼana fafine ʼe 300, pea ko te tokolahi neʼe ko te hahaʼi pagani. (1 Hau 11:1-3) Neʼe lagi manatu ia ʼe mole feala ke tuʼutamakiʼi ai. Kae ki muli age neʼe tau leva ia Salomone mo te ʼu nunuʼa ʼo tana talagataʼa ʼae kia Sehova.​—1 Hau 11:9-13.

13. Kotea ʼe tou ako mai te agavaivai ʼa Sesu?

¹³ Neʼe taupau e Sesu he manatu fakapotopoto mo agavaivai ʼo ʼuhiga mo ia totonu. ʼI muʼa ʼo te hifo mai ia Sesu ki te kele, neʼe lahi te ʼu meʼa taulekaleka neʼe ina fai ʼi tana tauhi kia Sehova. Pea ‘ ʼaki ia ia, neʼe fakatupu ai ia meʼa fuli ʼae, te ʼu meʼa ʼae ʼi te lagi pea mo te ʼu meʼa ʼae ʼi te kele.’ (Kol. 1:16) ʼI te papitema ʼo Sesu, neʼe ina manatuʼi te ʼu faʼahi ʼae neʼe ina fakahoko ʼi tana maʼuli fakatahi mo tana Tamai. (Mat. 3:16; Soa. 17:5) Kae neʼe mole fialahi ia Sesu ʼi tana manatuʼi ia te ʼu faʼahi ʼaia. Neʼe mole he temi, neʼe ina fakaha ai ʼe maʼoluga age ia ʼi ʼihi. Neʼe ina ui ki ʼana tisipulo ‘neʼe mole haʼu ia ki te kele ke tauhi ia ia, kaʼe ke ina tauhi te hahaʼi pea mo foaki tona maʼuli ko he totogi maʼa te tokolahi.’ (Mat. 20:28) ʼAki he agavaivai, neʼe ina toe iloʼi ʼe mole feala ke ina fai he meʼa ʼi tona loto faʼitaliha. (Soa. 5:19) Neʼe agavaivai ʼaupito ia Sesu. Neʼe ina tuku mai he faʼifaʼitakiʼaga lelei.

14. Kotea ʼe tou ako mai ia Sesu ʼo ʼuhiga mo te maʼu ʼo he manatu ʼe lelei kia tatou totonu?

¹⁴ Neʼe akoʼi e Sesu ki ʼana tisipulo ke natou maʼu te manatu ʼe lelei ʼo ʼuhiga mo natou totonu. ʼI te tahi ʼaho, neʼe ui fenei age e Sesu: “Kua lau fuli ʼokotou fuluʼi ʼulu.” (Mat. 10:30) ʼE fakalotomalohi te manatu ʼaia kia tatou, tafito la moka ʼe tou maʼu he manatu ʼe mole lelei ʼo ʼuhiga mo tatou totonu. ʼE ha ʼi te ʼu palalau ʼaia, ʼe tokaga moʼoni ia tatatou Tamai ʼae ʼi selo kia tatou pea ʼe tou maʼuhiga kia te ia. ʼE mole tou fia fakafeagai anai ki te fakamau ʼa Sehova ʼo tou manatu ʼe mole tou tuha ke tou tauhi age kia te ia pea ke tou maʼuʼuli ʼo heʼe gata ʼi tona malama foʼou.

15. (1) Kotea te manatu fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo tatou totonu ʼe fakalotomalohiʼi tatou ʼi Te Tule Leʼo ke tou fakaha? (2) Kapau ʼe tou tokaga fau kia tatou totonu, kotea te ʼu tapuakina ʼe mole tou maʼu anai, ohage ko tona fakaha ʼi te ʼu pāki ʼo te pasina 24?

 ¹⁵ Hili ki ai taʼu ʼe hogofulu-ma-nima, neʼe fakalotomalohiʼi tatou ʼi ʼi he Tule Leʼo ke tou maʼu te manatu fakapotopoto ʼaeni ʼo ʼuhiga mo tatou totonu: “ ʼE mahino ia, ʼe mole tou loto ke lahi fau tatatou manatu kia tatou totonu ʼo tou liliu ai ʼo fialahi. Kae ʼe mole tonu ke tou toe manatu ʼe mole hotatou ʼaoga. Kae ʼe tonu ke tou faiga ke tou maʼu he manatu fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo tatou ke tou iloʼi ʼotatou fealagia pea mo ʼotatou tuʼakoi. ʼE ui fenei e he tuagaʼane: ‘ ʼE mole ko au leva ko he tahi ʼe agakovi ʼosi pea ʼe mole ui leva ʼe au lelei age ʼosi ʼi te hahaʼi. ʼE ʼi ai ʼoku kalitate pea mo ʼoku vaivaiʼaga ohage pe ko te hahaʼi fuli.’ ” * Koia ʼe tou tokagaʼi ai pe koʼe ʼe lelei ke tou maʼu he manatu fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo tatou totonu.

16. He koʼe ʼe foaki mai e Sehova he ʼu tokoni fakapotopoto?

¹⁶ Neʼe foaki mai e Sehova he ʼu tokoni fakapotopoto ʼaki tana Folafola. ʼE ʼofa ia tatou pea ʼe ina loto ke tou fiafia. (Esa. 48:17, 18) Ko te tonu lelei ʼe feala ke tou fai pea ke tou fiafia moʼoni ai, ʼe ko te haga fakamuʼamuʼa ia te finegalo ʼo Sehova. Kapau ʼe tou fai feia, ʼe mole tou tau anai mo te ʼu fihifihia ʼae ʼe tau mo natou ʼae ʼe tokakaga fau ki te falā mo te gaue peʼe kia natou totonu. Koia tou fakatotonu fuli ke tou fakapotopoto pea mo fakafiafiaʼi ia te loto ʼo Sehova.​—Taag. 23:15.