KO HE kiʼi toe ʼe pelepelegesi. Koia, ka tou tutupu ake, ʼe tou maʼu pe te puipui ʼi ʼatatou matuʼā. ʼI tatatou kamata akoako haʼele, ko te ʼu hahaʼi ʼae ʼe tou felaveʼi mo ia ʼe hage kia tatou ko he ʼu hahaʼi lalahi ʼaupito. ʼE tou matataku ia natou mo kapau ʼe mole nonofo ovi mai ʼatatou matuʼā. Kaʼe, ʼe fimalie ʼotatou loto moka puke totatou nima e tatatou faʼe peʼe ko tatatou tamai.

ʼI tatatou kei veliveli, ʼe fakalogo totatou maʼuli fimalie ki te ʼofa mo te ʼu tokoni ʼae ʼe foaki mai e ʼatatou matuʼā. ʼI tatatou logoʼi tonatou ʼofa, ʼe fakamalohiʼi ai totatou maʼuli fimalie. Ka natou leleiʼia te ʼu meʼa ʼae neʼe tou fai, ʼe tou loto falala ai mo fai he ʼu faiga.

ʼI tatatou lalahi ake, ʼe toe kau mo ʼotatou kaumeʼa ki totatou puipui. ʼE fimalie ʼotatou loto ʼi tanatou nonofo mo tatou pea ʼe mole kei tou matataku ʼi te olo ki te ako.

ʼE mahino ia, ko te ʼu manatu ʼaia ʼe hoko ʼi he maʼuli ʼo he fanau ʼe fiafia. Kaʼe, ko ʼihi tupulaga ʼe mole lahi ʼonatou kaumeʼa lelei, pea tokolahi foki te ʼu fanau ʼe mole natou maʼu te tokoni ʼo ʼanatou matuʼā. ʼE fakamatala fenei e Melissa: “Ka au sio ki te ʼu pāki ʼo he ʼu famili ʼe logo tahi neʼe natou fai he ʼu gaue, neʼe au manatu fenei: ‘Neʼe au fakaʼamu ke au hage ko te ʼu famili ʼaia ʼi taku kei veliveli.’ ” * ʼE lagi ke logoʼi he ʼu manatu feia.

Neʼe lagi mole ke lavaʼi he meʼa ʼi tau kei veliveli. Neʼe lagi mole ʼofainaʼi koe mo maʼu he ʼu tokoni. ʼE lagi ke manatuʼi te ʼu ke tuʼumaʼu ʼo ʼau matuʼā ʼo tupu ai tanā mavete. Pea neʼe lagi ke tukugakoviʼi ia koe ʼo ʼuhiga mo te aluʼaga ʼaia. Peʼe neʼe lagi gaohi koviʼi koe e he tahi ʼo ʼau matuʼā.

Kotea ka fai anai e he fanau ʼe maʼuli tuʼania? Ko ʼihi ʼe natou fakaʼaogaʼi te toloke peʼe natou inu kava fakavale lolotoga tonatou temi tupulaga. Ko ʼihi ʼe natou kau ki he kutuga fakatupu maveuveu ke feala ai hanatou logoʼi ʼe natou ʼaoga ki niʼihi. Ko ʼihi ʼe natou kamata fakatahi mo he tama peʼe ko he taʼahine ke feala hanatou maʼu te ʼofa. Kaʼe, ko te ʼu felogoʼi ʼaia ʼe tahitahiga tona tologa pea ʼe feala ke mole natou fimalie ai.

Ko te kau tupulaga ʼae ʼe natou tekeʼi te ʼu hele ʼaia, ʼe feala pe ke natou lalahi ake mo te manatu ʼae ʼe mole feala anai ke natou falala kia natou totonu. ʼE  fakamahino fenei e Ana: “Neʼe au iloʼi papau ʼe mole ʼi ai hoku ʼaoga, he ʼe ko te meʼa ʼaia neʼe ui tuʼumaʼu mai e taku faʼe. ʼE au manatuʼi neʼe mole he temi neʼe ina fai mai ai he ʼu fakamalō peʼe ina fakaha mai tona ʼofa.”

Ko te ʼu aluʼaga ʼae neʼe hoko ʼi tatatou kei veliveli, ʼe mole ko te tupuʼaga pe ʼaia ʼo tatatou maʼuli tuʼania. ʼE lagi tou maʼuli tuʼania ʼuhi ko te mavete, peʼe ko te vaivai matuʼa, peʼe lagi ko tatatou tuʼania ki te agaaga ʼo totatou sino. Tatau aipe pe ʼe kotea tona tupuʼaga, kaʼe ʼe feala ke puli ai totatou fiafia pea mo fakatupu kovi ki ʼatatou felogoʼi mo ʼihi. Kotea ʼae ʼe feala ke tou fai moʼo katakiʼi te ʼu manatu ʼaia?

ʼE tonu ke tou iloʼi ʼe feala ke tokoni mai he tahi. Koia, ʼe feala kia tatou fuli ke tou falala ki he tahi ʼe ina fealagia mo fia tokoni mai, pea ko te ʼAtua totonu.

ʼE fakaha mai e te ʼAtua te manatu ʼaia ʼaki tana polofeta ko Esaia. ʼE ina ui fenei: “Aua naa ke feaveaki ni mata tuania, koteuhi ko au ko tou Atua; e au fakamalohii ia koe, e au hau o tokoni kia koe, e au taofi ia koe aki toku nima matau malo.” (Esaia 41:10, 13) ʼE fakalotofimalie tatatou iloʼi ʼae ʼe fia puke e te ʼAtua totatou nima ʼi hona aluʼaga fakata. Koia, ʼe mole ʼaoga ai ke tou tuʼania.

ʼE tou maʼu ʼi te Tohi-Tapu te ʼu hisitolia ʼo te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua neʼe natou tuʼania kaʼe neʼe natou puke te nima ʼo te ʼAtua. Ko Ana, te faʼe ʼa Samuele, neʼe manatu ʼe mole hona ʼuhiga he neʼe paʼa. Neʼe tau fakalainoaʼi ia ia ʼuhi pe ko tana mole maʼu hana tamasiʼi. Koia, neʼe mole kei fia kai pea neʼe tagi tuʼumaʼu. (1 Samuele 1:6, 8) Hili pe tana fakaha ki te ʼAtua te ʼu meʼa ʼae neʼe ina logoʼi ʼi tona loto, neʼe mole kei lotomamahi.—1 Samuele 1:18.

ʼI ʼihi temi, neʼe toe logoʼi e te tagata faipesalemo ko Tavite tona maʼuli tuʼania. Lolotoga ni taʼu, neʼe faiga te Hau ko Saulo ke ina matehi. Neʼe tuʼa lahi te hao ʼa Tavite mai te ʼu faiga ʼae ke matehi ia ia pea ʼi ʼihi temi neʼe taʼomia ʼi ʼona fihifihia. (Pesalemo 55:4-6; 69:2) Logo la te aluʼaga ʼaia, kaʼe neʼe ina tohi fenei: “E au moemoe, pea e au moe mate i te tokalelei, koteuhi ko koe toko tahi, [Sehova], e ke foaki kia au te malolo i toku nofoaga.”—Pesalemo 4:9.

Ko Ana mo Tavite, neʼe nā tuku ʼanā kavega kia Sehova pea neʼe nā tokagaʼi neʼe tokoni age kia naua. (Pesalemo 55:23) ʼE tou lava faʼifaʼitaki feafeaʼi ia naua, ia ʼaho nei?

1. Tou falala kia Sehova ʼi tona ʼuhiga Tamai.

ʼE fakalotomalohiʼi tatou e Sesu ke tou ako ke tou iloʼi tana Tamai, “te Atua e tahi mo mooni.” (Soane 17:3) ʼE ui fenei e te apositolo ko Paulo: “E mole mamao ia maia tatou takitahi.” (Gaue 17:27) Pea neʼe tohi fenei e Sakopo: “Kotou fakaoviovi ki te Atua, pea e fakaoviovi atu anai ia kia koutou.”—Sakopo 4:8.

Ke tou tauʼi tatatou tuʼania, ʼe ʼaoga ke tou tui papau kua tou maʼu hatatou Tamai ʼe ʼi selo ʼe ʼofa pea mo tokaga kia tatou. ʼE moʼoni, ʼe ʼaoga he temi ke tou maʼu te falala ʼaia, kaʼe neʼe tokagaʼi e te tokolahi neʼe tokoni moʼoni kia natou. ʼE ui fenei e Caroline: “ʼI te liliu ʼa Sehova ko taku Tamai, kua au maʼu leva he tahi ʼe feala ke au fakaha ki ai te ʼu meʼa ʼae ʼi toku loto. Neʼe au logoʼi ai he toe fakafimalie.”

ʼE manatuʼi fenei e Rachel: “Ko Sehova ʼae neʼe tokoni mai ke fimalie toku loto ʼi te temi ʼae neʼe liakī ai au e ʼaku matuʼā. ʼE feala ke au palalau kia te ia pea mo kole ke tokoni mai ki ʼoku fihifihia. Pea neʼe tokoni mai.” *

2. Tou kumi he famili fakalaumalie.

Neʼe akoʼi e Sesu ki ʼana tisipulo ke natou fetokagaʼaki ohage ko he ʼu tehina mo he ʼu tuagaʼane. Neʼe ina ui fenei kia natou: “Ko te u tehina fuli koutou.” (Mateo 23:8) Neʼe ina loto ke feʼofaʼofani ʼana tisipulo pea ke natou liliu ko he foʼi famili fakalaumalie.—Mateo 12:48-50; Soane 13:35.

ʼE faiga fakamalotoloto te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ke natou faʼufaʼu he famili fakalaumalie moʼoni, ʼaki tanatou fakaha te ʼofa pea mo te fakafimalie ʼi ʼonatou kokelekasio. (Hepeleo 10:24, 25) Tokolahi te hahaʼi neʼe natou tokagaʼi te ʼofa ʼaia ʼi te ʼu fono. Pea neʼe feala ke natou maʼu ai he ʼu fakalotomalohi ʼe puli ai ʼonatou lotomamahi.

ʼE manatuʼi fenei e Eva: “Neʼe ʼi ai toku kaumeʼa lelei ʼi taku kokelekasio neʼe mahino ki ʼoku mamahi. Neʼe fakalogo mai, mo ina lau mai he ʼu vaega Tohi-Tapu pea neʼe ma faikole fakatahi. Neʼe tokaga kia au ke ʼaua naʼa au nofo tokotahi. Neʼe tokoni mai ke au fakaha ki tuʼa te ʼu meʼa ʼae ʼi toku loto. ʼUhi ko tana tokoni, neʼe au kamata logoʼi ai toku fimalie.” ʼE ui fenei e Rachel: “Kua au maʼu ‘he tamai mo he faʼe’ ʼi taku kokelekasio. ʼE natou tokoni moʼoni mai ke au logoʼi ʼe ʼofainaʼi au pea mo au fimalie.”

 3. Tou ʼofa mo agalelei ki te hahaʼi.

Kapau ʼe tou fakaha te ʼofa mo agalelei ki te hahaʼi, ʼe feala ke tou maʼu he ʼu fakakaumeʼa ʼe tologa. Neʼe ui fenei e Sesu: “E lahi age te manuia i te foaki i te tali.” (Gaue 20:35) ʼE mahino ia, ka tou fakaha te ʼofa, ʼe toe lahi age anai mo tatatou tali. ʼE ui fenei e Sesu ki ʼana tisipulo: “Koutou foaki, pea e foaki atu anai kia koutou.”—Luka 6:38.

Ka tou fakaha mo tali te ʼofa, ʼe lahi age anai totatou fimalie. Ohage ko tona ui ʼi te Tohi-Tapu, “ko te ofa e mole puli i he aho.” (1 Kolinito 13:8) ʼE ui fenei e María: “ ʼI ʼihi temi ʼe au maʼu he ʼu manatu fakalotovaivai ʼo ʼuhiga mo au, kaʼe ʼe mole moʼoni. Koia, ʼe au lava tekeʼi te ʼu manatu ʼaia ʼaki taku tokoni ki niʼihi pea mo taku mole manatu pe kia au totonu. ʼE au logoʼi tuʼumaʼu toku fiafia moka au tokoni ki te hahaʼi.”

Ko te ʼu aluʼaga ʼe tolu ʼae neʼe tou talanoa ki ai, ʼe mole tou maʼu atu aipe he fakafimalie ʼe tologa. Kaʼe, ʼe feala ke ʼaoga ʼaupito kia tatou. ʼE ui fenei e Caroline: “ ʼE kei au logoʼi pe taku maʼuli tuʼania. Kaʼe, ia ʼaho nei, ʼe mole kei au tukugakoviʼi ia au totonu he ʼe tokaga te ʼAtua kia au. Pea ʼe lahi ʼoku kaumeʼa lelei ʼe natou tokoni mai ke au logoʼi te fimalie.” Neʼe toe logoʼi e Rachel he aluʼaga feia ʼo ina ui fenei: “ ʼI ʼihi temi, ʼe au taʼomia ʼuhi ko toku lotomamahi. Kaʼe, ʼe ʼi ai ʼoku tehina mo tuagaʼane fakalaumalie ʼe feala ke au kumi tokoni kia natou. Pea ʼe natou tokoni mai ke au maʼu he ʼu manatu fakalotomalohi. Kaʼe kua au maʼu taku Tamai ʼe ʼi selo ʼe feala ke au felogoʼi tuʼumaʼu mo ia. Koʼena la tona kehekehe.”

ʼE toe ʼi ai he puleʼaki ʼe tologa. ʼE talanoa ʼi te Tohi-Tapu ki te malama foʼou ʼae ʼe feala kia tatou fuli ke tou maʼuʼuli fimalie ai. ʼE fakapapau fenei mai ʼi te Folafola ʼa Te ʼAtua: “E natou tahi heka anai ʼi tona lalo fuʼu vite pea mo tona lalo fuʼu fiku, pea ʼe mole ʼi ai anai he tahi ʼe ina fakamatakuʼi natou.” (Mikea 4:4, MN) ʼI te temi ʼaia, ʼe mole he tahi ʼe ina fai atu anai he meʼa ʼe kovi. ʼO toe feia pe ki te ʼu mamahi ʼo te temi muʼa, ‘ ʼe mole tou toe manatuʼi anai.’ (Esaia 65:17, 25) Ko te ʼAtua mo tona ʼAlo, ia Kilisito Sesu, ʼe nā fakatuʼu anai “te faitotonu.” Pea ʼe iloʼi anai e te tagata ia “te malolo mo te fimalie o heegata.”—Esaia 32:17.