Haran—Sentro hin mga Buruhaton ha Kadaan nga Panahon

KON an pulong nga Haran nababatian han mga pamilyar ha Kasuratan, nahinunumdom dayon hira ha matinumanon nga patriarka nga hi Abraham. Han nagbibyahe tikang ha Ur ngadto ha Kanaan, hi Abraham, an iya asawa nga hi Sara, an iya tatay nga hi Tera, ngan an iya umangkon nga hi Lot inukoy hin madaliay ha Haran. Didto hi Abraham nagkaada damu nga panag-iya. Han namatay hi Tera, nagpadayon pagbyahe hi Abraham ngadto ha tuna nga iginsaad han tinuod nga Dios. (Gen. 11:31, 32; 12:4, 5; Buh. 7:2-4) Ha urhi, ginpakadto ni Abraham an iya pinakaedaran nga surugoon ha Haran o ha kahirani nga lugar basi mamiling hin asawa para kan Isaak. An apo ni Abraham nga hi Jakob inukoy liwat didto hin pipira ka tuig.—Gen. 24:1-4, 10; 27:42-45; 28:1, 2, 10.

Han gintarhog han hadi han Asirya nga hi Senakerib hi Hadi Hesekias han Juda, iya gin-unabi nga an Haran usa han “mga nasud” nga nasakop han mga hadi han Asirya. An gin-unabi dinhi nga “Haran” diri la nagtutudlok ha syudad han Haran kondi ha mga distrito liwat ha palibot hito. (2 Hadi 19:11, 12) Gin-unabi han tagna ni Esekiel nga an Haran usa han mga nangunguna nga nakikignegosyo ha Tiro. Ginpapamatud-an hini nga an Haran importante nga sentro han komersyo hadto.—Esek. 27:1, 2, 23.

Yana, an Haran usa la nga gutiay nga bungto nga nahimumutang hirani ha Şanlıurfa ha este han Turkey. Kondi may-ada panahon nga an kadaan nga syudad han Haran usa gud nga sentro hin mga buruhaton. Usa ito han pipira gud la nga kadaan nga lugar nga gin-unabi ha Biblia nga tubtob yana waray mabag-o an ngaran. An Asiryahanon nga ngaran hito nga Harranu mahimo mangahulogan hin “Kalsada” o “Aragian hin mga Byahero.” Iginpapakita hini nga an Haran hadto nahimumutang ha nangunguna nga mga ruta han komersyo butnga han mas dagku nga syudad. Sumala ha mga inskripsyon nga naukab ha Haran, an nanay ni Hadi Nabonido han Babilonya amo an hitaas nga saserdote nga babaye ha templo ni Sin, an bulan nga dios han Haran. An iba nasiring nga gin-ayad ni Nabonido ito nga templo. Katapos, damu nga imperyo an nagin gamhanan ngan ha urhi napukan, kondi an Haran nagpabilin pa gihapon.

Iba na gud an Haran yana kon itanding ha naglabay. An kadaan nga Haran riko hinduro ngan kilala nga syudad. Kondi yana usa na la ito nga lugar diin an mga atop han balay pariho han aada ha retrato. Ha palibot hito aada an kagubaan han kadaan nga mga sibilisasyon. Ha bag-o nga kalibotan han Dios, damu nga inukoy ha Haran hadto—pati na hira Abraham, Sara, ngan Lot—an babanhawon. Sigurado nga mas damu pa gud an ira maisusumat ha aton mahitungod han Haran, an sentro hin mga buruhaton ha kadaan nga panahon.

[Retrato ha pahina 20]

Mga kagubaan han Haran

[Retrato ha pahina 20]

Atop han mga balay ha Haran

[Retrato ha pahina 20]

An Haran yana