Masasarigan nga Sagdon Para ha Pagpadaku hin mga Anak

“DISINOYBE anyos ako hadto, naukoy hirayo ha akon mga kapamilya, ngan diri gud andam,” siring ni Ruth mahitungod han iya siyahan nga pagburod. Tungod kay hiya mismo usa la nga anak, waray hiya maghunahuna hinduro mahitungod han pagin kag-anak. Diin hiya makakabiling hin masasarigan nga sagdon?

Ha luyo nga bahin, hi Jan, nga yana amay han duha nga dagku na nga anak, nahinunumdom: “Ha tinikangan may kompyansa gud ako. Pero waray pag-iha nasantop ko nga kulang ako hin praktikal nga kahibaro.” Kon an mga kag-anak ha tinikangan diri maaram han gimaopayi nga paagi ha pagpadaku han ira mga anak o ha urhi nagugupong hira mahitungod han ira pamaagi, diin hira makakabiling hin bulig?

Yana, nagtitikadamu an namimiling hito ha Internet. Kondi bangin naghuhunahuna ka kon mationan-o ba kamasasarigan an sagdon nga makikita dida. May-ada maopay nga hinungdan nga mag-ikmat. Maaram ka gud ba kon hin-o an naghahatag ha imo hin sagdon? Mationan-o hira kamalampuson ha ira mismo mga anak? Sigurado nga karuyag mo mag-ikmat may kalabotan ha mga butang nga nakakaapekto ha imo pamilya. Sugad han gin-unabi ha nauna nga artikulo, bisan an sagdon han mga eksperto usahay diri makapatagbaw. Salit diin ka makakabiling?

An gihitaasi nga Surok han giya mahitungod ha pagpadaku hin mga anak amo hi Jehova nga Dios, an Nagpatikang han pamilya. (Efeso 3:15) Hiya an amo la nga totoo nga eksperto. Ha iya Pulong, an Biblia, naghahatag hiya hin masasarigan, praktikal nga instruksyon nga epektibo gud. (Salmo 32:8; Isaias 48:17, 18) Kondi, nadepende ha aton an pag-aplikar hito.

Ginhangyo an pipira nga mag-asawa nga isaysay kon ano an ira hinbaroan samtang ginpapadaku an ira mga anak nga magin timbang ngan mahadlukon ha Dios nga mga adulto. Siring nira nga an ira kalamposan ha kadak-an resulta han pag-aplikar han mga prinsipyo han Biblia. Naobserbahan nira nga an sagdon han Biblia masasarigan pa gihapon yana sugad ha panahon han siyahan nga iginsurat ito.

Maggahin hin Panahon ha Ira

Han hi Catherine, nga may-ada duha nga anak, ginpakianhan kon ano nga sagdon an nakabulig gud ha iya, gin-unabi dayon niya an Deuteronomio 6:7. Ito nga bersikulo nasiring: “Igtutdo mo [an mga prinsipyo han Biblia] ha kamainuyatmon ha imo mga anak, ngan maghimangraw ka mahitungod hini kon malingkod ka ha imo balay, ngan kon maglalakat ka ha dalan, ngan kon ikaw mahigda, ngan ha imo pagbuhat.” Nasantop ni Catherine nga basi masunod ito, kinahanglan maggahin hiya hin panahon ha iya mga anak.

Bangin naghuhunahuna ka nga ‘masayon ito yaknon pero makuri buhaton.’ Tungod kay damu nga pamilya an nagkikinahanglan hin doble nga kita basi maitagana an mga ginkikinahanglan, paonan-o an okupado nga mga kag-anak makakagahin hin dugang nga panahon ha ira mga anak? Hi Torlief, nga an iya anak nga lalaki may-ada na kalugaringon nga pamilya, nasiring nga an importante amo an pagsunod ha sagdon nga mababasa ha Deuteronomio. Iupod an imo mga anak bisan ngain ka kumadto, ngan natural la nga magkakaada kamo mga higayon ha pag-istorya. “Kami han akon anak magkaupod nga nagtatrabaho ha mga proyekto ha balay,” siring ni Torlief. “Magkaupod nga nagbibiyahe kami sugad nga pamilya. Ngan durungan kami nga nangangaon.” Sugad nga resulta, siring niya, “an amon anak diri gud nag-aalang ha pagpahayag han iya inaabat.”

Kondi, kumusta man kon nawawara an komunikasyon ngan nagigin makuri na an pag-iristorya? Usahay nahitatabo ini samtang an mga anak nagdadaku. Hini liwat, makakabulig an paggahin hin dugang nga panahon ha ira. Hi Ken, nga bana ni Catherine, nahinunumdom nga han an ira anak nga babaye nagin tinedyer, nagreklamo hiya nga diri hiya pinamamatian han iya tatay. Komon ito nga reklamo han mga tinedyer. Ano an mahimo niya buhaton? Nahinunumdom hi Ken:  “Nagdesisyon ako paggahin hin dugang nga panahon ha iya nga kami la nga duha, ginhihisgotan an iya mga panhunahuna, pagbati, ngan kapakyasan. Nakabulig gud ito.” (Proberbios 20:5) Kondi, natoo hi Ken nga nagin epektibo ini nga paagi tungod kay komon la ha ira panimalay an komunikasyon. “Tikang pa hadto kami han akon anak may-ada maopay nga relasyon,” siring niya, “salit diri hiya nag-aalang pakiistorya ha akon.”

Makapainteres nga an usa nga bag-o nga surbey nagreport nga an mga tinedyer tulo ka pilo nga mas may tendensya kay ha ira mga kag-anak ha pagsiring nga waray igo nga panahon nga magkaupod an mga kag-anak ngan mga anak. Salit kay ano nga diri sundon an sagdon han Biblia? Igahin an pinakadaku nga panahon ha imo mga anak nga imo mahihimo—ha pagpahalibway ngan ha pagtrabaho, ha balay ngan kon nagbibiyahe, ha aga kon nabangon kamo ngan ha gab-i antes kamo mangaturog. Kon mahihimo, iupod hira bisan ngain ka kumadto. Sugad han iginpapasabot han Deuteronomio 6:7, waray puydi isaliwan ha paggahin hin panahon ha imo mga anak.

Tutdui Hira hin Husto nga mga Prinsipyo

Hi Mario, nga may-ada duha nga anak, nagrirekumenda liwat hini: “Ipakita ha mga anak an duro nga gugma, ngan basahi hira.” Kondi, an katuyoan diri la amo an pag-aghat han ira abilidad ha paghunahuna. Kinahanglan tutdoan mo hira kon paonan-o makilala an husto ngan an sayop. Hi Mario nagdugang: “Admi an Biblia upod nira.”

Para hito nga katuyoan, an Biblia nagsasagdon ha mga kag-anak: “Diri niyo pag-aghaton ha kasina an iyo mga anak; kondi aghata hira ha pagturon-an ngan paglaygay han Ginoo.” (Efeso 6:4) An pagpabug-at ha pagtutdo hin mga prinsipyo ha moral waray na ha damu nga panimalay yana. An iba naghuhunahuna nga kon dagku na an mga anak, personal nga makakadesisyon na hira kon ano nga mga prinsipyo an ira kakarawaton. Makatadunganon ba ito para ha imo? Sugad la nga an lawas han mga bata nagkikinahanglan hin husto nga pagkaon basi magdaku nga makusog ngan mahimsog, sugad man an ira hunahuna ngan kasingkasing nagkikinahanglan hin instruksyon. Kon an imo mga anak diri mahibaro hin mga prinsipyo ha moral dida ha iyo panimalay, posible nga susubaron nira an mga panhunahuna han ira mga kaeskwela ngan magturutdo o han kanan media.

An Biblia makakabulig ha mga kag-anak ha pagtutdo ha ira mga anak kon paonan-o makikilala an husto ngan an sayop. (2 Timoteo 3:16, 17) Hi Jeff, usa nga eksperyensyado nga Kristiano nga tigurang nga may-ada duha nga anak, nagrirekumenda nga gamiton an Biblia ha pagtutdo ha mga anak hin husto nga mga prinsipyo. Siring niya: “An paggamit han Biblia nabulig ha mga anak nga masantop kon ano an inaabat han Maglalarang ha usa nga butang, diri la an inaabat han ira mga kag-anak. An amon naobserbahan amo an naiiba nga epekto han Biblia ha hunahuna ngan kasingkasing. Basi tadungon an sayop nga paggawi o panhunahuna, naggagahin kami hin panahon ha pagbiling hin angayan nga teksto. Katapos, ha pribado, iginpapabasa namon ito ha amon anak. Agsob nga nagluluha o nagtatangis pa ngani an bata katapos niya mabasa ito. Nahipausa gud kami. An Biblia nagkaada mas daku nga epekto kay ha bisan ano nga amon maisisiring o mabubuhat.”

An Hebreo 4:12 nagsasaysay: “An pulong han Dios buhi, ngan maabtik, . . . ngan madagmit makasabot ha mga hunahuna ngan mga tinguha han kasingkasing.” Salit an mensahe han Biblia diri kay personal la nga mga opinyon o eksperyensya han mga tawo nga ginamit han Dios ha pagsurat hito. Lugod, nagrirepresentar ito han panhunahuna han Dios mahitungod ha mga isyu ha moral. Tungod hito, naiiba ini ha ngatanan nga iba pa nga sagdon. Pinaagi ha paggamit han Biblia ha pagtutdo ha imo mga anak, binubuligan mo hira nga subaron an panhunahuna han Dios mahitungod ha mga butang. An imo pagbansay may-ada mas daku nga epekto, ngan mas daku an posibilidad nga matugkad mo an kasingkasing han imo anak.

Hi Catherine, nga gin-unabi kanina, nauyon hito. Hiya nagsiring: “Kon mas makuri an kahimtang, mas namimiling kami hin giya ha Pulong han Dios—ngan epektibo gud ito!” Mahimo mo ba gamiton hin dugang pa an Biblia ha pagtutdo ha imo mga anak kon paonan-o makilala an husto ngan an sayop?

Magin Makatadunganon

Iginpatin-aw ni apostol Pablo an usa pa nga importante nga prinsipyo nga makakabulig ha pagpadaku hin anak. Iya ginsagda an mga igkasi-Kristiano: “Ipahayag niyo an iyo kaaghop [“pagkamakatadunganon,” NW] ha ngatanan nga mga tawo.” (Filipos 4:5) Sigurado nga upod hito an pagpakita ha aton mga anak han aton pagin makatadunganon. Ngan hinumdumi, ipinapakita han pagin  makatadunganon an “kinaadman nga tikang ha kahitas-an.”—Jakobo 3:17.

Kondi, ha ano nga paagi an pagin makatadunganon may bahin ha pagbansay ha aton mga anak? Bisan kon ginbubuligan naton hira tubtob ha aton mahihimo, diri naton ginkukontrol an ira tagsa nga paggios. Pananglitan, hi Mario, nga ginkotar kanina, usa han mga Saksi ni Jehova, ngan hiya nahinumdom: “Pirme namon igindadasig ha amon mga anak an pagpabawtismo, bug-os-panahon nga ministeryo, ngan iba pa nga espirituwal nga mga tumong. Kondi amon iginpapatin-aw nga hira an magdidesisyon pag-abot han panahon.” Ano an resulta? An ira duha nga anak nag-aalagad yana sugad nga bug-os-panahon nga mga ebanghelisador.

An Biblia nagpapahamangno ha mga amay ha Kolosas 3:21: ‘Ayaw niyo pag-aringita an iyo mga anak, nga diri hira magturaw.’ Inaapresyar ni Catherine ito nga bersikulo. Kon nagtitikaubos na an pasensya han usa nga kag-anak, masayon na la hiya masina o mamirit. Kondi, siring niya, “ayaw pirita an imo anak nga buhaton an sobra pa kay han imo ginlalaoman ha imo kalugaringon.” Hi Catherine usa liwat han mga Saksi ni Jehova, ngan nagdugang hiya: “Himoa nga makalilipay an pag-alagad kan Jehova.”

Hi Jeff, nga gin-unabi kanina, naghatag hinin praktikal nga suhestyon: “Samtang nagdadaku an amon mga anak, usa nga sangkay an nagsiring ha amon nga nasantop niya nga agsob gud hiya magdumiri ha paghatag han ginhahangyo han iya mga anak.” Tungod hito nahuhulop hira, inaabat nira nga ginmamaltrato hira. Basi malikyan ini, iginrekumenda niya nga mamiling kami hin mga paagi nga ihatag an ira mga hangyo.

“Nasantop namon nga maopay ini nga sagdon,” siring ni Jeff. “Namiling kami hin mga higayon nga makaupod han amon nga anak an iba ha pagbuhat hin mga butang ha mga kahimtang nga amon inuuyonan. Salit nakikiistorya kami ha ira ngan nasiring: ‘Maaram ka ba nga hi talpulano nagbubuhat hini o hito? Kay ano nga diri ka kumadto liwat?’ O kon ginhahangyo kami han amon kabataan nga ipasyada hira, nangangalimbasog kami nga buhaton ito bisan kon kinakapoy kami. Ginbuhat namon ito basi la malikyan an pagsiring hin diri.” Ito an kahulogan mismo han pagin makatadunganon—diri nagpapasulabi, makonsiderasyon, ngan nagpapahiuyon nga diri iginkukompromiso an mga prinsipyo han Biblia.

Pahimulusi an Masasarigan nga Sagdon

An kadam-an hini nga mga mag-asawa mga apoy na yana. Nalilipay hira ha pagkita nga an amo gihapon nga mga prinsipyo han Biblia nabulig ha ira mga anak nga maglampos sugad nga mga kag-anak. Mahimo ka ba magpahimulos han sagdon han Biblia?

Han hi Ruth, nga gin-unabi ha tinikangan, nagin nanay, hiya ngan an iya bana usahay naabat nga waray naggigiya ha ira. Kondi diri ito an kahimtang. May-ada hira han gimaopayi nga giya han Pulong han Dios, an Biblia. An mga Saksi ni Jehova nagpupublikar hin damu nga ekselente nga bulig ha pag-aram ha Biblia nga makakabulig ha mga kag-anak. Upod hini an Mahibaro Tikang ha Bantogan nga Magturutdo, My Book of Bible Stories, Questions Young People Ask—Answers That Work, ngan The Greatest Man Who Ever Lived. Hi Torlief nga bana ni Ruth nagsiring: “Yana hura gud an basado-ha-Biblia nga sagdon nga masayon magamit han mga kag-anak. Kon sasalingabuton la nira ito, mabubuligan hira ha pag-atubang ha ngatanan nga bahin han kinabuhi samtang nagtutubo an usa nga anak.”

 [Kahon/Retrato ha pahina 5]

Kon Ano an Ginsisiring han MGA EKSPERTO . . . Kon Ano an Ginsisiring han BIBLIA

Ha Pagpakita hin Gugma:

Ha The Psychological Care of Infant and Child (1928), hi Dr. John Broadus Watson nagsagda ha mga kag-anak: “Ayaw gud hangkopi ngan hadki” an imo mga anak. “Ayaw gud hira sabaka.” Kondi, hinin bag-o pa la, hira Dr. Vera Lane ngan Dorothy Molyneaux nagsiring ha magasin nga Our Children (Marso 1999): “Ipinapakita han surbey nga an gudtiay nga kabataan nga waray makaeksperyensya hin pisikal nga mga hapyod ngan mga kapahayagan han gugma agsob nga diri naglalampos ha kinabuhi.”

Ha kabaliktaran, ha Isaias 66:12 gin-uunabi nga an Dios nagpapakita han iya gugma ha iya katawohan pinaagi hin mga kapahayagan han kinag-anak nga gugma. Ha pariho nga paagi, han ginpugngan han mga disipulo ni Jesus an mga tawo ha pagdara hin kabataan ngadto kan Jesus, iya ginsaway hira, nasiring: “Tuguti an mga kabataan pagkadi ha akon, ngan ayaw hira pagdid-i.” Katapos, “han iya pangugosa, iya pinanbendisyonan hira.”—Markos 10:14, 16.

Ha Pagtutdo hin Husto nga mga Prinsipyo:

Ha usa nga artikulo ha New York Times Magazine han 1969, ginpabug-atan ni Dr. Bruno Bettelheim nga an bata may-ada “katungod ha paghimo han iya personal nga mga opinyon, nga naiimpluwensyahan diri han [kanan iya mga kag-anak] may awtoridad [nga pagtutdo], kondi han iya la personal nga eksperyensya ha kinabuhi.” Kondi, paglabay hin haros 30 ka tuig, hi Dr. Robert Coles, awtor han The Moral Intelligence of Children (1997) nagkarawat: “An kabataan nagkikinahanglan gud hin katuyoan ngan giya ha kinabuhi, mga prinsipyo” nga inuuyonan han ira mga kag-anak ngan iba nga adulto.

An Proberbios 22:6 nagsasagda ha mga kag-anak: “Pahiaraa an bata ha dalan nga iya paglalaktan, ngan bisan ha iya katigurang diri hiya mabaya hito.” An Hebreo nga pulong nga iginhubad nga “pahiaraa” nangangahulogan liwat hin “pagtikang” ngan nagpapasabot dinhi han pagtikang han paghatag han siyahan nga instruksyon ha minasus-an. Hito nga paagi an mga kag-anak gin-aaghat nga tikangan an pagtutdo ha ira mga anak hin husto nga mga prinsipyo tikang pa ha ira pagkaminasus-an. (2 Timoteo 3:14, 15) An ira hinbabaroan durante hini nga mga tuig han pagmolde ha ira posible nga magpapabilin.

Ha Pagdisiplina:

Hi Dr. James Dobson nagsurat ha The Strong-Willed Child (1978): “An pisikal nga pagsirot nga iginpapadapat hin mahigugmaon nga kag-anak usa nga paagi ha pagtutdo diin napupugngan an maraot nga batasan.” Ha luyo nga bahin, ha usa nga artikulo nga ginkuha tikang ha ikapito nga edisyon han popular nga libro nga Baby and Child Care (1998), hi Dr. Benjamin Spock nagsiring: “An paglamba nagtututdo ha mga bata nga an mas magurang, mas makusog may-ada gahum ha pagbuhat han iya karuyag, husto man o sayop hiya.”

May kalabotan ha disiplina, an Biblia nasiring: “An pudlos ngan an pagsaway nahatag hin kinaadman.” (Proberbios 29:15) Kondi, diri ngatanan nga kabataan nagkikinahanglan hin pisikal nga pagsirot. An Proberbios 17:10 nasiring ha aton: “An pagsaway labi pa nga nakakapasantop ha usa nga may sarabotan kay han usa ka gatos ka lapdos ha usa nga lurong.”

[Retrato]

Gamita an Biblia ha pagtugkad han kasingkasing

[Retrato ha pahina 7]

An maaramon nga mga kag-anak nag-oorganisa hin kaliawan para ha ira mga anak