Baruk—An Matinumanon nga Sekretaryo ni Jeremias

KILALA mo ba hi “Baruk an anak nga lalaki ni Neria”? (Jeremias 36:4) Bisan kon upat la nga kapitulo han Biblia an nag-unabi ha iya, kilala gud hiya ha mga nagbabasa han Biblia sugad nga an personal nga sekretaryo ngan duok nga sangkay ni propeta Jeremias. Magkaupod hira ha ultimo nga 18 ka masamok nga katuigan han ginhadian han Juda, ha makangingirhat nga pagbungkaga ha Jerusalem han mga Babilonyahanon han 607 A.K.P., ngan ha sumunod nga pagdistyero ha Ehipto.

Diri pa la maiha nga an kadiskobrehi han duha nga bulla a tikang han ikapito ka siglo A.K.P. nga may nakasurat nga “Panag-iya ni Berekhyahu [Hebreo nga ngaran ni Baruk], anak ni Neriyahu [Hebreo nga ngaran ni Neria], an Eskriba,” nakaaghat han interes han mga eskolar ngada hini nga tawohan ha Biblia. Hin-o hi Baruk? Ano an iya gintikangan nga pamilya, edukasyon, ngan kahimtang ha sosiedad? Ano an iginpapakita han iya pagkamaunungon kan Jeremias? Ano an aton mahibabaroan ha iya? Pamilngon naton an mga baton pinaagi ha pag-usisa han mga impormasyon ha Biblia ngan ha mga reperensya ha kasaysayan.

Gintikangan Ngan Kahimtang ha Sosiedad

Damu nga eskolar yana an natoo nga hi Baruk tikang ha prominente nga pamilya han mga eskriba ha Juda. Naghatag hira hin pipira nga hinungdan para hini. Pananglitan, gintatawag han asoy ha Biblia hi Baruk pinaagi hin espesyal nga titulo, “an sekretaryo,” o “an eskriba” ha pipira nga hubad. Gin-uunabi liwat han Kasuratan nga hi Seraya, an iya bugto nga lalaki, usa nga importante nga opisyal ha palasyo ni Hadi Sedekia.—Jeremias 36:32; 51:59.

An arkeologo nga hi Philip J. King nagsurat mahitungod han mga eskriba ha panahon ni Jeremias: “An mga eskriba, nga membro hin grupo han mga propesyonal, prominente ha Juda durante han ikatarapos han ikapito ngan temprano han ikaunom ka siglo A.K.P. . . . An titulo iginhatag ha higtaas nga opisyal han hadi.”

Dugang pa, an asoy ha Jeremias kapitulo 36, nga aton detalyado nga paghihisgotan, sugad hin nagpapakita nga mahimo makaistorya ni Baruk an mga magsaragdon han hadi ngan gintutugotan hiya paggamit han karaonan o han katirokan han kabinete ni Gemaria, usa nga prinsipe o opisyal. An eskolar ha Biblia nga hi James Muilenberg nagsiring: “Mahimo makasulod hi Baruk ha katirokan han kabinete han eskriba tungod kay may katungod hiya ngan membro hiya mismo han mga opisyal han hadi nga nagkatirok durante han importante nga okasyon han pagbasa han linukot nga basahon ha publiko. Kaupod niya an mga igkasi-opisyal.”

An publikasyon nga Corpus of West Semitic Stamp Seals dugang nga nagpapamatuod han pagin eskriba ni Baruk: “Tungod kay an bulla ni Berekhyahu hin-agian kaupod han damu hinduro nga bulla han iba pa nga higtaas nga opisyal, makatadunganon an paghunahuna nga hi Baruk/Berekhyahu nagtatrabaho ha pariho nga kategoriya han iba nga opisyal.” An mga impormasyon baga hin nagpapasabot nga hi Baruk ngan an iya bugto nga hi Seraya higtaas nga opisyal nga sinuporta ha matinumanon nga propeta nga hi Jeremias durante han makatirigamnan nga mga tuig antes mabungkag an Jerusalem.

 Pagsuporta kan Jeremias ha Kadaygan

Uyon ha kronolohiya, siyahan nga ginhisgotan hi Baruk ha Jeremias kapitulo 36, ha “ikaupat ka tuig ni Jehoyakim,” o han mga 625 A.K.P. Hito nga panahon, nag-aalagad hi Jeremias sugad nga propeta ha sulod hin 23 ka tuig na.—Jeremias 25:1-3; 36:1, 4.

Yana ginsidngan ni Jehova hi Jeremias: “Kumuha ka mausa ka likid han basahon, ngan pagsurat dida han ngatanan nga pulong nga akon iginyakan ha imo patok ha Israel, ngan patok ha Juda, ngan patok ha ngatanan nga nasud, . . . tikang ha mga adlaw ni Josia bisan ngada hini nga adlaw.” An asoy nagpapadayon: “Tinawag ni Jeremias hi Baruk an anak nga lalaki ni Neria; ngan hi Baruk nagsurat tikang ha baba ni Jeremias han ngatanan nga pulong ni Jehova.”—Jeremias 36:2-4.

Kay ano nga iginpatawag hi Baruk? Ginsidngan hiya ni Jeremias: “Ako sinadhan; diri ako makakasulod ngadto ha balay ni Jehova.” (Jeremias 36:5) Matin-aw nga diri na ginpapasulod hi Jeremias ha lugar han templo diin babasahon an mensahe ni Jehova, bangin tungod kay nasina an mga awtoridad ha nauna nga mga mensahe. (Jeremias 26:1-9) Waray ruhaduha nga hi Baruk sinsero nga magsiringba ni Jehova, ngan hiya “nagbuhat sumala han ngatanan nga kan Jeremias an manaragna iginsugo ha iya.”—Jeremias 36:8.

An pagsurat han mga pahamangno nga iginhatag durante han naglabay nga 23 ka tuig hilaba nga proseso, ngan bangin naghuhulat liwat hi Jeremias han husto nga panahon. Kondi han Nobyembre o Disyembre 624 A.K.P., maisugon nga “nagbasa hi Baruk dida han basahon han mga pulong ni Jeremias dida han balay ni Jehova, dida ha sulod ni Gemaria . . . , ha mga talinga han ngatanan nga mga tawo.”—Jeremias 36:8-10.

Ginpahibaro ni Mikaya nga anak nga lalaki ni Gemaria an iya amay ngan an damu nga prinsipe han nahitabo, ngan ira ginhangyo hi Baruk nga basahon ha daku nga tingog an linukot nga basahon ha ikaduha nga higayon. “Yana nahinabo,” siring han asoy, “han ira pakabati han ngatanan nga pulong, nga hira nanlingi ha kahadlok an usa ha usa, ngan nagsiring kan Baruk: Ha waray ruhaduha susumatan namon an hadi mahitungod hini ngatanan nga pulong. . . . Kadto na, tumago ka, ikaw ngan hi Jeremias; ngan waray tawo nga mahibaro kon hain kamo.”—Jeremias 36:11-19.

Han hinbatian ni Hadi Jehoyakim an mahitungod han iginsurat ni Baruk nga igindikta ni Jeremias, hiya nasina ngan gin-gisi an linukot nga basahon, iginlabog ito ha kalayo, ngan ginsugo an iya kasundalohan nga arestuhon hira Jeremias ngan Baruk. Tungod han sugo ni Jehova, an duha nga kalalakin-an naghimo hin ikaduha nga kopya han basahon samtang nagtatago.—Jeremias 36:21-32.

Waray ruhaduha nga hinsabtan ni Baruk an mga peligro nga nahidadabi hini nga toka. Sigurado nga maaram hiya han mga panarhog kan Jeremias pipira la ka tuig antes hito. Posible nga hinbatian liwat niya an nahitabo kan Uria, nga nanagna “sumala han ngatanan nga pulong ni Jeremias” kondi ginpatay ni Hadi Jehoyakim. Ha gihapon, andam hi Baruk nga gamiton an iya propesyon ngan koneksyon ha gobyerno basi suportahan hi Jeremias hini nga toka.—Jeremias 26:1-9, 20-24.

Ayaw Paghingyap hin “Dagku nga mga Butang”

Durante han pagsurat han siyahan nga linukot nga basahon, naeksperyensyahan ni Baruk an usa nga peryodo han kasakitan. Hiya nagsiring ha daku nga tingog: “Kairo ko yana! Kay kan Jehova gindugangan hin kasub-anan an akon maul-ol; ako kinakapoy ha akon pag-araba, ngan waray ako pakaagi hin kapahuwayan.” Ano an hinungdan hini?—Jeremias 45:1-3.

Waray iginhatag nga direkta nga baton. Kondi handurawa an kahimtang ni Baruk. Tungod han 23 ka tuig nga pagpinahamangnoon ha mga tawo han Israel ngan Juda, sigurado nga nagin matin-aw hinduro an ira apostasya ngan pagsalikway kan Jehova. Sigurado nga ginkalasan hi Baruk ha desisyon ni Jehova ha pagbungkag han Jerusalem ngan Juda ngan ha pagdistyero han nasud ngadto ha Babilonya ha sulod hin 70 ka tuig—impormasyon nga iginpahayag ni Jehova hito mismo nga tuig ngan bangin nahiupod liwat ha linukot nga basahon. (Jeremias 25:1-11) Dugang pa, posible liwat nga an iya marig-on nga pagsuporta kan Jeremias hinin kritikal nga panahon mahimo magin hinungdan han kawara han iya katungdanan ngan karera.

Anoman an kahimtang, nanhilabot hi Jehova basi buligan hi Baruk nga mahinumdoman pirme an tiarabot nga paghukom. “Adton akon gintukod  akon pagbubungkagon, ngan adton akon gintanom akon paggagabuton; ngan ini dida ha bug-os nga tuna,” nagsiring hi Jehova. Katapos iya ginsagdonan hi Baruk: “Ngan nangingita ka ba han dagku nga mga butang para ha imo ngahaw? Ayaw pangita ha ira.”—Jeremias 45:4, 5.

Waray idetalye ni Jehova kon ano ini nga “dagku nga mga butang,” kondi sigurado nga maaram hi Baruk kon ito ba hakugnon nga mga ambisyon, pagin kilala, o karikohan. Ginsagdonan hiya ni Jehova nga magin reyalistiko ngan hinumdoman an mahitatabo ha unhan: “Akon pagdadad-on an karaotan ngada ha ngatanan nga unod . . . kondi an imo kinabuhi akon ihahatag ha imo sugad nga dinakpan ha ngatanan nga lugar ngain ka kakadto.” An pinakapresyoso nga panag-iya ni Baruk, an iya kinabuhi, matitipigan diin man hiya kumadto.—Jeremias 45:5.

Katapos hini nga mga panhitabo nga iginhulagway ha Jeremias kapitulo 36 ngan 45, nga nahitabo tikang han 625 tubtob 624 A.K.P., waray na gin-unabi an Biblia mahitungod kan Baruk tubtob han pipira ka bulan antes bungkagon han mga Babilonyahanon an Juda han 607 A.K.P. Ano an nahitabo hito nga panahon?

Ginsuportahan Utro ni Baruk hi Jeremias

Durante han paglikos han mga Babilonyahanon ha Jerusalem, nakita utro hi Baruk ha asoy han Biblia. Hi Jeremias “ginsadhan didto ha ruwang han magbarantay” han ginsidngan hiya ni Jehova nga paliton an lote han iya patod ha Anatot sugad nga pangirilal-an nga magkakaada pagpahiuli. Iginpatawag hi Baruk basi bumulig ha legal nga mga proseso.—Jeremias 32:1, 2, 6, 7.

Hi Jeremias nagsaysay: “Ako nagpirma [“nagsurat,” NW] han karig-onan, ngan ginlakrehan ini, ngan tinawag hin mga saksi, ngan pagtimbangon para ha iya an salapi dida ha mga timbangan. Busa akon kinuha an karig-onan ha pagpalit, nga duha adton linakrehan . . . ngan adton inabrihan: ngan akon ihinatag an karig-onan ha pagpalit, ngadto kan Baruk.” Katapos iya ginsugo hi Baruk nga isulod ini nga mga karig-onan ha pagpalit ha surudlan nga lapok basi matipigan. Natoo an iba nga eskolar nga han siniring hi Jeremias nga “nagsurat” hiya han karig-onan, nangangahulogan ini nga iya igindikta ito kan Baruk, an propesyonal nga eskriba, nga amo an aktuwal nga nagsurat.—Jeremias 32:10-14; 36:4, 17, 18; 45:1.

 Ginsunod nira Baruk ngan Jeremias an legal nga proseso hito nga panahon. An usa amo an pagkaada duha nga karig-onan han pagpalit. An libro nga Corpus of West Semitic Stamp Seals nagsasaysay: “An siyahan nga dokumento tinatawag nga an ‘selyado nga karig-onan’ tungod kay ginlukot ito ngan ginselyohan hin bulla o mga bulla; nakada hito an orihinal nga bersyon han ginkauyonan. . . . An ikaduha, an ‘abrido nga karig-onan’ usa nga kopya han selyado, ginkasabotan nga bersyon, ngan para ini ha normal nga pag-usisa. Salit, may-ada duha nga dokumento, an orihinal ngan an ikaduha nga kopya, nga ginsurat ha duha nga magkaiba nga papiro.” Ginpapamatud-an han mga nadiskobrehan han mga arkeologo an kustomre han pagtago han mga dokumento ha surudlan nga lapok.

Ha kataposan, ginsakop han Babilonya an Jerusalem, ginsunog ito, ngan gindistyero an ngatanan gawas han pipira nga pobre. Igintoka ni Nabukodonosor hi Gedalia sugad nga gobernador. Ginpatay hiya paglabay hin duha ka bulan. An nahibibilin nga mga Judio nagplano pagbalhin ha Ehipto, nga kontra han giniyahan nga sagdon ni Jeremias, ngan dinhi hini nga punto gin-unabi utro hi Baruk.—Jeremias 39:2, 8; 40:5; 41:1, 2; 42:13-17.

Ginsidngan han Judio nga mga lider hi Jeremias: “Ikaw nagyayakan hin buwa: hi Jehova nga aton Dios waray pagsugo ha imo pagsiring: Diri kamo makadto ha Ehipto paghapit didto; kondi hi Baruk an anak nga lalaki ni Neria nagtugpo ha imo patok ha amon, ha pagtubyan ha amon ha kamot han mga Kaldeanhon, nga ira kami pamatayon, ngan panad-on kami nga bihag ngadto ha Babilonya.” (Jeremias 43:2, 3) An akusasyon baga hin nagpapakita han gintotoohan han Judio nga mga lider nga may-ada daku nga impluwensya hi Baruk kan Jeremias. Natoo ba hira nga tungod han katungdanan ni Baruk o han iya maiha na nga pagin sangkay ni Jeremias, diri na hiya nagios sugad nga eskriba la han propeta? Posible, kondi anoman an ginhuhunahuna han Judio nga mga lider, an mensahe tikang gud kan Jehova.

Bisan pa han mga pahamangno tikang ha Dios, binaya an nanhibilin nga mga Judio ngan ira gindara hi “Jeremias an manaragna ngan hi Baruk an anak nga lalaki ni Neria.” Hi Jeremias nagsurat: “Hira inabot ngadto ha tuna ha Ehipto; kay hira waray sumugot han tingog ni Jehova: ngan hira inabot ngadto ha Tapanes,” usa nga syudad nga hirani ha giutan ha este nga baba han Nilo, ha giutan han Sinai. Dida hito, waray na unabiha pa hi Baruk han Biblia.—Jeremias 43:5-7.

Ano an Aton Hibabaroan Tikang kan Baruk?

Damu nga birilhon nga leksyon an aton mahibabaroan tikang kan Baruk. Usa nga makatirigamnan gud nga leksyon amo an iya pagin andam nga gamiton an iya propesyon ngan koneksyon ha pag-alagad kan Jehova, anoman an mga resulta hito. Damu han mga Saksi ni Jehova yana—kalalakin-an ngan kababayin-an—an nagpapakita hin pariho nga disposisyon, ginagamit an ira mga kaabtik ha pag-alagad ha Bethel, konstruksyon, ngan pariho hito. Paonan-o mo maipapakita ini nga disposisyon nga pariho han kan Baruk?

Han ginpahinumdoman hi Baruk nga durante han kataposan nga mga adlaw han Juda waray na panahon para ha personal nga “dagku nga mga butang,” matin-aw nga ginios hiya ha positibo nga paagi, tungod kay naluwas gud an iya kinabuhi. Makatadunganon nga iaplikar naton ini nga sagdon, tungod kay nabubuhi liwat kita ha kataposan nga mga adlaw han sistema han mga butang. Amo gihapon an saad ni Jehova ha aton—maluluwas an aton kinabuhi. Mahimo ba kita gumios uyon hito nga mga pahinumdom sugad han ginbuhat ni Baruk?

May-ada liwat praktikal nga leksyon nga mahibabaroan tikang hini nga istorya. Ginbuligan ni Baruk hi Jeremias ngan an iya patod nga buhaton an ginkikinahanglan nga legal nga mga proseso ha ira ginhimo nga pagpalit ngan pagbaligya hin lote, bisan kon an duha nga kalalakin-an magpatod. Usa ini nga Kasuratanhon nga susbaranan para ha mga Kristiano nga may negosyo upod han ira espirituwal nga kabugtoan. Kasuratanhon, praktikal, ngan mahigugmaon an pagsunod hini nga ehemplo ha pagsurat han mga ginkasarabotan ha negosyo.

Bisan kon diri damu ka beses nga mababasa naton an mahitungod kan Baruk ha Biblia, takos hiya tagdon han ngatanan nga Kristiano yana. Susubaron mo ba an maopay nga susbaranan hinin matinumanon nga sekretaryo ni Jeremias?

[Footnote]

[Retrato ha pahina 16]

An “bulla” ni Baruk

[Ginkuhaan han Retrato]

Bulla: Ha pagtugot han Israel Museum, Jerusalem