Mga Makililimos, Pagpakilimos—Paonan-o Ini Sadang Hunahunaon?

BISAN kon an pulong nga “pagpakilimos” mahimo mangahulogan hin paghangyo o panginyupo, ini nga artikulo naghihisgot labi na mahitungod han pagpakilimos ha punto han nahiaraan nga pagpinangaro hin bulig ha publiko.

An kahikayan ha patriarka, nga sumala ha Biblia nag-eksister antes ngan katapos han bug-os-kalibotan nga Baha ha panahon ni Noe, waray ruhaduha nga daku gud an nahimo ha pagpugong hin mga kahimtang diin an mga indibiduwal nahibubulag, aada ha makuri hinduro nga mga kahimtang, ngan nadepende la ha bulig han publiko, ngan tungod hini napugngan hito an pagdamu han grupo han mga kablas. Tikang ha kadaan nga mga panahon, an pag-abiabi ha mga estranghero o mga biyahero baga hin kalyap nga ginbubuhat; ha pinakaminos an sugad nga pag-abiabi gin-uunabi ha mga asoy han Biblia, nga may-ada pipira la nga higayon nga waray buhata ito. (Genesis 19:1-3; Eksodo 2:18-20; Hukom 19:15-21) An katukod han mga syudad nagin usa nga hinungdan han pagluya han patriarkal nga kahikayan ngan posible nga ini, upod han hakugnon nga tendensya ha pagpahimulos han pag-abiabi o bulig han iba, nagpatikang han pagpakilimos ha butnga han katawohan.

An pagpakilimos, o an batasan ha pagpalimos matin-aw nga maiha na hinduro nga nagtikang ha mga nasud han Oriente. Tungod hini labi nga nagigin mas makatirigamnan an kamatuoran nga ha Hebreo nga Kasuratan diri mababasa an bisan ano nga pangirilal-an nga nag-eksister an anoman nga pagpakilimos o nagin problema ini ha nasud han Israel tikang ha panahon nga naporma ito tubtob han kadistyero hito ha Babilonya. Han tigawas na hira ha Ehipto ngan matatapos na an ira pagin uripon dida hito nga nasud, an mga Israelita “nangaro [usa nga porma han Hebreo nga berbo nga sha·ʼalʹ] . . . ha mga Ehiptohanon hin mga alahas nga salapi, ngan mga alahas nga bulawan, ngan mga panapton. . . . Ngan ira gin-agawan an mga Ehiptohanon.” (Eksodo 12:35, 36) Kondi, uyon ini ha sugo ngan tagna han Dios, ngan matin-aw nga ginhunahuna ito nga husto la nga bayad ha ira maiha nga pagtrabaho sugad nga mga uripon ngan ha ira gin-antos nga mga kawaray-hustisya han mga Ehiptohanon. (Eksodo 3:21, 22; itanding an Deuteronomio 15:12-15.) Waray ito maghatag hin susbaranan para ha pagpakilimos.

An Mosaiko nga Balaud may-ada mapwersa nga mga surundon para ha kaopayan han mga kablas, nga kon susundon, magwawara han ngatanan nga hinungdan han pagpakilimos. (Lebitiko 19:9, 10; Deuteronomio 15:7-10; 24:19-21) An Hebreo nga Kasuratan marig-on nga nagpapahayag hin pagsarig ha pagtagana han Dios para hadton padayon nga nagbubuhat hin katadongan, sugad la han ginsiring han lagas na nga hi David: “Waray pa ako makakita nga an mga magtadong pagpasibay-an, bisan ngani waray pa an iya mga katulinan pagpakilimos [usa nga porma han Hebreo nga pulong nga biq·qeshʹ] hin tinapay,” bisan kon an sugad nga magtadong nga mga tawo mismo iginhuhulagway sugad nga mahinatagon hinduro. (Salmo 37:25, 26; itanding ha eksperyensya han apostata nga Jerusalem ha Pagtangis 1:11; 4:4.) Ha luyo nga bahin, an Proberbios 20:4 naghuhulagway han hubya nga tawo nga “[nakikilimos] ha katbari,” ngan an Salmo 109:10 naghuhulagway nga an sirot nga iginpapadapat ha magraot nga mga tawo amo an pag-obligar ha ‘iya mga anak nga maglinakaton ngan makilimos, ngan mamiling hin kan-on ha butnga han mga kamingawan.’ Hinin duha nga urhi nga teksto, an pulong nga “pagpakilimos” naghuhubad han Hebreo nga pulong nga sha·ʼalʹ, nga ha kadak-an nangangahulogan hin “pangaro” o “paghangyo” (Eksodo 3:22; 1 Hadi 3:11); kondi, iginpapasabot hinin duha nga kahimtang nga an pangaro ginbuhat hin aktibo, ngan bangin ha publiko, nga nagtitigaman han pagpakilimos.

Gintotoohan nga durante han peryodo tikang ha panahon han pagbalik han mga Judio tikang ha kadistyero (537 A.K.P.) tubtob ha pagkanhi ni Jesus ha tuna, an ideya nga nahimo han mga Judio nga an paghatag hin mga limos, o bulig nga mga  regalo, nakakabulig mismo para ha kaluwasan. Ginpapamatud-an ini han nakasurat ha Apokripal nga libro han Eklesiastikus (3:30) (iginsurat han siyahan nga bahin han ikaduha ka siglo A.K.P.) nga an “paglimos nakakabayad han mga sala.” Waray ruhaduha nga an sugad nga panhunahuna nagdasig han pagpakilimos. (Itanding an pagpanhatag nga iginpapahibaro ha publiko nga ginkondenar ni Jesus ha Mateo 6:2.)

An pagsakop han langyaw nga mga nasud nagresulta hin panalumpigos ha Judio nga katawohan ngan waray ruhaduha nga nagin hinungdan han makatirigamnan nga pag-undang han pag-aplikar han Mosaiko nga Balaud may kalabotan ha mga katungod ha tuna han kaapoy-apoyan ngan ha pariho hito nga mga tagana. Ini, ngan an palso nga relihiyoso nga mga pilosopiya, nga napakyas ha pagpasilsil hin putli ngan may-prinsipyo nga gugma ha mga amyaw (Mateo 23:23; Lukas 10:29-31), posible nga nagin hinungdan liwat han pag-uswag han pagpakilimos ha Palestina. Salit damu an aton nakikita nga mga teksto ha Kristiano Griego nga Kasuratan nga nag-uunabi ha mga makililimos dida hito nga nasud.

An buta, piol, ngan masakiton nga mga tawo amo an pipira han mga makililimos nga iginhulagway ha panahon ni Jesus ngan han mga apostol. An ophthalmia (usa nga sakit han mga mata nga komon pa gihapon ha Butnga Sinirangan) bangin amo an hinungdan han pagkabuta han iba hini nga mga tawo. (Markos 10:46-49; Lukas 16:20, 22; 18:35-43; Juan 9:1-8; Buhat 3:2-10) Pariho han mga makililimos yana nga panahon, agsob nga nakada hira ha ligid han mga aragian han publiko o hirani ha mga lugar nga pirme ginkakadtoan han damu nga mga tawo, sugad han ha templo. Bisan pa han kabantogan han paglimos, ginmiminos hadto an mga makililimos, salit an tinaporan ha parabola ni Jesus nagsiring, “ha pakilimos naawod ako.”—Lukas 16:3.

An duha nga Griego nga berbo nga gin-gamit ha pagpasabot han pagpakilimos may-ada kalabotan ha ai·teʹo, nga nangangahulogan hin “pangaro.”—Mateo 7:7.

An Griego nga pulong nga pto·khosʹ, nga gin-gamit ni Lukas (16:20, 22) ha pagrekord han pag-unabi ni Jesus kan Lasaro sugad nga makililimos, naghuhulagway ha usa nga nakaob ngan nagkakamang, ngan nagtutudlok ito ha mga kablas hinduro, nagkukuri hinduro, ngan mga makililimos. Gin-gamit ini mismo nga termino ha Mateo 5:3 (NW) may kalabotan hadton “mahunahunaon han ira espirituwal nga panginahanglan [“adton mga makililimos para ha espiritu,” footnote]” (“kablas ha espiritu,” KJ). May kalabotan ha paggamit han pto·khosʹ dinhi hini nga teksto, an Word Studies in the New Testament (1957, Tomo I, pahina 36) ni M. R. Vincent nasiring nga “matin-aw hinduro ngan angayan ito dinhi, sugad nga nagpapasabot han bug-os nga kakurian may kalabotan ha espirituwal, nga an pagin mahunahunaon hito ginkikinahanglan basi makasulod ha ginhadian han Dios, ngan diri ito masusulbad pinaagi han kalugaringon la nga mga pangalimbasog han usa, kondi pinaagi la han hura nga kalooy han Dios.”

Ini mismo nga termino gin-gamit liwat ni Pablo ha Galasia 4:9 ha pagpahayag han iya kabaraka hadton “[nabalik] ngadto ha mga maluya ngan mga kablasanon [pto·khaʹ] nga mga binata nga mga pagturon-an” nga ginbubuhat hadto. An sugad nga mga butang “kablasanon” kon itanding ha espirituwal nga karikohan nga makukuha pinaagi kan Jesu-Kristo.

Bisan kon hi Jesus ngan an iya mga apostol nagpakita hin pagkabuotan ha mga makililimos, waray nira ig-aghat an pagpakilimos; bisan kon mapinasalamaton nga ginkarawat nira an pag-abiabi, waray hira pakilimos. Ginsidngan ni Jesus adton nagsunod ha iya basi la makakuha hin tinapay nga sadang nira tagdon, “diri [an] karan-on nga nakakamatay, kondi [an] karan-on nga nakakagpadayon han kinabuhi nga waray kataposan.” (Juan 6:26, 27) Ginsidngan ni Pedro an piol nga makililimos ha templo: “Salapi ngan bulawan waray ako; kondi an aada ha akon amo an ihahatag ko ha imo,” ngan iya gin-gamit an iya espirituwal nga mga regalo ha pagtambal hito nga lalaki. (Buhat 3:6) Bisan kon usahay an mga apostol nagugutom, waray inuukyan, ngan nagkukulang hin maisusul-ot, nagtrabaho hira, ‘nagbubuhat ha ira kalugaringon nga mga kamot, ha gab-i ngan ha adlaw, basi diri hira makapabug-at ha iba.’ (1 Korinto 4:11, 12; 1 Tesalonika 2:9) An prinsipyo nga ginsunod han mga Kristiano amo ini: “Kon hin-o an diri magbuhat, diri man hiya kumaon.”—2 Tesalonika 3:10-12.