“An Balaud han Makinaadmananon”—Usa nga Surok han Kinabuhi

“O PAGKAHILAROM han kamanggaran han kinaadman ngan hibabroan han Dios! Mationan-o pagkamatin-aw an mga paghukom niya, ngan diri hitultulan an iya mga dalan!” nagsiring hi apostol Pablo ha daku nga tingog. (Roma 11:33) Ngan an matinumanon nga patriarka nga hi Job nagsiring: “[Hi Jehova nga Dios] makinaadmananon [an] kasingkasing.” (Job 9:4) Oo, an Maglalarang han langit ngan han tuna diri matupngan ha kinaadman. Ano an masisiring mahitungod han balaud, o sinurat nga Pulong, hito nga Maglalarang?

An salmista nagkanta: “An balaud ni Jehova hingpit, nga makakaopay han kalag: an pagpamatuod ni Jehova totoo, nga nakakahimo nga makinaadmananon an usa nga numnom. An mga sugo ni Jehova magtul-id nga nakakalipay ha kasingkasing: an kasugoan ni Jehova uray, nga nakakalamrag han mga mata.” (Salmo 19:7, 8) Sigurado nga hinsabtan gud ni Hadi Salomon han kadaan nga Israel an pagkatotoo hito nga mga pulong! Hiya nagsiring: “An balaud han makinaadmananon amo an burabod han kinabuhi, nga an usa makalakat tikang ha mga bitik han kamatayon.” (Proberbios 13:14) Ha nauna nga 13 nga bersikulo han Proberbios kapitulo 13, iginpakita ni Salomon kon paonan-o an sagdon nga aada ha Pulong han Dios makakabulig ha aton nga mapauswag an kalidad han aton kinabuhi ngan malikyan nga mameligro ito.

Magin Masayon Tutdoan

“An anak nga makinaadmananon namamati han kanan iya amay pagtutdo; kondi an mayubit diri namamati han pagsaway,” siring han Proberbios 13:1. An disiplina tikang ha usa nga amay mahimo magin malumo o istrikto. Mahimo ito umabot anay sugad nga pagbansay, ngan kon diri ito kinakarawat, ha kataposan maabot ito sugad nga sirot. Maaramon an anak nga nakarawat han disiplina han iya amay.

“Kon hin-o an hinigugma han Ginoo ginsisirotan [“gindidisiplina,” NW] niya,” siring han Biblia, “ngan ginhahampak niya an tagsatagsa nga anak nga iya kinakarawat.” (Hebreo 12:6) Usa nga paagi nga gindidisiplina kita han aton langitnon nga Amay amo an pinaagi han iya sinurat nga Pulong, an Biblia. Kon binabasa naton an Biblia nga may pagtahod ngan igin-aaplikar an aton hinbabaroan dida hito, ha pagkamatuod gindidisiplina kita han iya Pulong. Para ini ha aton kaopayan, kay an ngatanan nga ginsisiring ni Jehova para gud ha aton kapulsanan.—Isaias 48:17.

An disiplina mahimo liwat umabot ha aton sugad nga pagsaway tikang ha igkasi-tumuroo nga interesado ha aton espirituwal nga kaopayan. An bisan ano nga sagdon nga uyon ha Pulong han Dios mahimo hunahunaon, diri sugad nga tikang hito nga tawo, kondi sugad nga tikang ha gihitaasi nga Surok han kamatuoran. Maaramon kita kon karawaton naton ito sugad nga tikang kan Jehova. Kon buhaton naton ito ngan tugotan ito nga makaimpluwensya ha aton panhunahuna, makapauswag han aton pagsabot ha Kasuratan, ngan makasaway han aton mga paagi, nagpapahimulos kita han disiplina. Ito liwat an kahimtang may kalabotan ha sagdon nga aton nakakarawat ha Kristiano nga mga katirok ngan tikang ha basado-ha-Biblia nga mga publikasyon. An pagbuhat uyon ha aton hinbabaroan pinaagi han sugad hito nga sinurat o yinakan nga mga pulong maopay gud nga paagi han pagdisiplina ha kalugaringon.

 An nagtatamay, ha luyo nga bahin, diri makinarawaton ha disiplina. “Tungod kay naghuhunahuna hiya nga maaram hiya han gimaopayi,” siring han usa nga reperensya, “diri [hiya] masayon tutdoan.” Diri hiya nakarawat bisan han pagbadlong—usa nga mas marig-on nga klase han disiplina. Kondi posible ba nga mapamatud-an niya nga sayop an disiplina han Amay? Waray pa gud magsayop hi Jehova, ngan diri gud hiya magsasayop. Pinaagi han diri pagkarawat han disiplina, nagigin takos la an paratamay hin pagtamay. Pinaagi han pipira nga pinili-hin-maopay nga mga pulong, iginpapakita ni Salomon ha maopay nga paagi an bili han pagin masayon matutdoan!

Bantayi an Imo Dila!

Basi ipakita an bili han pagin ginigiyahan han Pulong han Dios ha aton pagyakan, ipinariho han hadi han Israel an baba ha usa nga puno hin kahoy nga nagbubunga hin prutas. Hiya nasiring: “An tawo makaon hin maopay pinaagi han bunga han iya baba; kondi an kalag han malingoon makaon han pagraugdaog.” (Proberbios 13:2) An iginyakan nga mga pulong amo an bunga han baba. Ngan gin-aani han tawo an iya iginpugas pinaagi han iya mga pulong. “Kon an iya mga pulong maopay an intensyon ngan gintuyo ha pagtikang hin pakigsangkay ha iya mga igkasi-tawo,” siring han usa nga eskolar, “makaon hiya hin maopay, magpapahimulos hin makalilipay ngan mamurayawon nga pagkinabuhi.” Iba an kahimtang han malingoon nga tawo. Karuyag niya magbuhat hin kamadarahog ngan makadaot ha iba. Iya gin-aani an mga resulta han iya madarahog nga mga plano. An mga lit-ag han kamatayon aada ha iya purtahan.

“Hiya nga nagbabantay han iya baba nagtitipig han iya kinabuhi,” nagpapadayon hi Salomon. “Hiya nga naabri hin haluag han iya mga im-im mamamay-ada kagunawan.” (Proberbios 13:3) An nadaot nga reputasyon, nasakitan nga mga emosyon, nagkaproblema nga mga relasyon, ngan pisikal nga kadaot pa ngani amo an posible nga mga resulta han waray-hunahunaa, linurong nga mga pagyakan. An waray-kontrol nga mga pulong nagriresulta liwat hin kawaray pag-uyon han Dios, kay gintatagad han Dios nga may baratunon an ngatanan tungod han ira mga pulong. (Mateo 12:36, 37) Ha pagkamatuod, an pagkontrol hin maopay ha aton baba magluluwas ha aton tikang ha kadaot. Kondi, paonan-o naton mahibabaroan an pagbantay ha aton baba?

Usa nga simple nga paagi nga mahihimo ini amo an diri pagyinakan hin sobra. “Ha kadam-an nga mga pulong diri kukulangon an kalapasan,” siring han Biblia. (Proberbios 10:19) Usa pa nga paagi amo an paghunahuna antes magyakan. An gingiyahan nga parasurat nagpapahayag: “May-ada hadton nagyayakan hin waray pangalam-agam nga sugad hin nadulot nga kampilan.” (Proberbios 12:18) Kon diri ginhuhunahuna anay han nagyayakan an iya isisiring, an nagyayakan ngan an iya mga mamarati mahimo mabido. Salit, an Biblia naghahatag ha aton hinin praktikal nga sagdon: “An kasingkasing han matadong nagtutoon [“namamalandong,” NW] pagbaton.”—Proberbios 15:28.

Magin Maduruto

“An kalag han hubya naungara,” siring ni Salomon, “ngan waray hiya bisan ano; kondi an kalag han maduruto pagpapatambukon.” (Proberbios 13:4) “An punto [hini nga proberbio] amo nga an hingyap la waray gud pulos,” siring han usa nga reperensya, ngan “an pagin maduruto amo gud an may bili. An hubya nga mga tawo mga biktima han mga hingyap . . . nga nakakaapekto ha ira, ngan waray gud iginbubunga an ira kahubya.” Kondi, an kalag, o an hingyap, han mga maduruto natatagbaw—nagtatambok.

Ano an masisiring mahitungod hadton nagpupugong ha pagdedikar ngadto kan Jehova tungod kay karuyag nira nga likyan an responsabilidad? Bangin ipakita nira nga naruruyag hira ha pag-ukoy ha bag-o nga kalibotan han Dios, kondi disidido ba hira nga magbuhat uyon hito? Usa nga kinahanglanon  para hadton “nagkagowa tikang ha daku nga kagol-anan” amo an ira pagtoo ha halad lukat ni Jesus, pagdedikar kan Jehova, ngan pagsimbolo han ira dedikasyon pinaagi han bawtismo ha tubig.—Pahayag 7:14, 15.

Tagda liwat kon ano an nahiuupod ha pagkab-ot hin katungdanan han pagin paramangno ha kongregasyon. An hingyap nga makab-ot inin maopay nga buruhaton angay gud kumendasyonan ngan igindadasig ha Kasuratan. (1 Timoteo 3:1) Kondi, an paghingyap la hin katungdanan diri igo na. Basi magin kuwalipikado para hin katungdanan ginkikinahanglan an pagpatubo han kinahanglanon nga mga kalidad ngan mga abilidad. Nagkikinahanglan ito hin maduruto nga personal nga pangalimbasog.

Pagkamatadong—Usa nga Panalipod

An matadong nga tawo nagpapatubo hin diosnon nga mga kalidad ngan nagyayakan hin kamatuoran. Maaram hiya nga an pagbuwa kontra ha balaud ni Jehova. (Proberbios 6:16-19; Kolosas 3:9) May kalabotan hini, hi Salomon nasiring: “An tawo nga matadong nangangalas hin buwa. Kondi an tawo nga maraot magpapakaalo, ngan magdadara hin pagpakaraot.” (Proberbios 13:5) An matadong nga tawo diri la naglilikay ha pagbuwa; ha pagkamatuod nangangalas hiya hito. Maaram hiya nga bisan kon baga hin diri ito makakabido, nakakadaot ito ha maopay nga mga relasyon han tawo. Dugang pa, nadadaot an pagkamasasarigan han usa nga nagbubuwa. An maraot nagios ha makaarawod nga paagi, pinaagi man ha pagbuwa o ha iba pa nga paagi, ngan hito nga paagi nagpapakaalo ha iya kalugaringon.

Basi ipakita nga mapulsanon an pagbuhat hin husto ha paniplatan han Dios, an maaramon nga hadi nasiring: “An pagkamatadong nagbabantay ha iya nga maligdong dida ha dalan; kondi an karaotan naggugun-ob han makasasala.” (Proberbios 13:6) Pariho hin usa nga darangpanan, an pagkamatadong nagpapanalipod ha usa nga tawo, samtang an karaotan nagdadaot ha iya.

Ayaw Pagpakuno-kuno

Tungod kay nakakasabot ha kinaiya han tawo, an hadi han Israel nakaobserba: “May tawo nga nagpapakabahandianon, balitaw man waray bisan ano: may tawo nga nagpapakakablas, balitaw man may-ada daku nga manggad.” (Proberbios 13:7) An usa ka tawo bangin diri sugad han nakikita ha iya. An iba nga mga pobre bangin magpakariko—bangin basi magparayaw, magpakita hin impresyon han pagin malampuson, o basi la matipigan an iya kadungganan. An riko nga tawo bangin magpakapobre, basi la maitago an iya karikohan.

Diri maopay an pagparayaw hin diri totoo o an pagtago han karikohan. Kon gutiay la an aton materyal nga panag-iya, an paggasto hin kwarta ha mga kahimyangan basi la magin riko pagkit-on diri maghahatag ha aton ngan ha aton pamilya han mga kinahanglanon ha kinabuhi. Ngan an  pagpakapobre bisan kon may-ada hiya karikohan posible nga makahimo han usa ka tawo nga hakog, ginkukuha ha iya an husto nga dungog ngan pagtahod ha kalugaringon ngan an kalipay tungod han pagin mahinatagon. (Buhat 20:35) An pagkinabuhi nga tangkod nagriresulta hin pagkaada mas maopay nga kinabuhi.

Tipigi nga Simple an mga Hingyap

“An lukat han kanan tawo kinabuhi amo an iya bahandi,” siring ni Salomon, “kondi an kablas diri namamati hin tarhog.” (Proberbios 13:8) Ano an leksyon hinin may kaaram nga puplunganon?

May-ada mga kapulsanan ha pagin riko, kondi an pagkaada karikohan diri pirme naggagarantiya hin kalipayan. Ha makuri nga mga panahon diin kita nagkikinabuhi, an mga riko ngan an ira mga pamilya agsob nga namimeligro nga makidnap ngan tagoon basi ipalukat. Usahay, an usa nga riko mahimo magbayad basi malukat an iya kinabuhi o an kinabuhi han usa nga membro han pamilya. Kondi agsob nga ginpapatay an usa nga ginkidnap. An sugad nga tarhog aada pirme ha mga riko.

An tawo nga gutiay la an panag-iya waray han sugad nga kabaraka. Bisan kon bangin waray hiya han damu nga mga kahimyangan ngan materyal nga mga butang nga napapahimulosan han mga riko, mas gutiay an posibilidad nga magin puntirya hiya han mga parakidnap. Usa ini nga kapulsanan han pagtipig han aton mga hingyap nga simple ngan diri paggamit han aton panahon ngan kusog ha pamiling hin bahandi.—2 Timoteo 2:4.

Magrayhak ha “Kapawa”

Nagpapadayon hi Salomon ha pagpakita nga an pagbuhat han mga butang ha paagi ni Jehova makakaopay gud ha aton. “An kapawa han matadong nakakalipay,” nasiring hiya, “kondi an lamparahan han maraot pagpaparungon.”—Proberbios 13:9.

An lampara nagsisimbolo han aton gintataporan nga maghahatag hin kahayag ha aton dalan ha kinabuhi. ‘An pulong han Dios lawag ha tiil han matadong ngan suga ha iya agian.’ (Salmo 119:105) Nagsusulod ito han waray tubtoban nga kahibaro ngan kaaram han Maglalarang. Kon mas ginpapauswag naton an aton pagsabot ha kaburut-on ngan katuyoan han Dios, nagigin mas mahayag an espirituwal nga suga nga naggigiya ha aton. Daku gud ito nga surok han kalipay! Kay ano nga magpaulang kita ha kalibotanon nga kinaadman o ha mga “buwa nga gintawag nga kaaram”?—1 Timoteo 6:20; 1 Korinto 1:20; Kolosas 2:8.

May kalabotan ha maraot, mationan-o man kahayag pagkit-on an iya suga ngan mationan-o man kamainuswagon hiya pagkit-on, mapaparong an iya suga. Mahingangadto hiya ha kasisidman, diin mahipapakdol an iya tiil. Dugang pa, ‘mawawaray balos’ para ha iya.—Proberbios 24:20.

Kondi, ano an sadang naton buhaton, kon diri kita sigurado ha sadang naton buhaton ha espisipiko nga kahimtang? Ano man kon diri kita sigurado kon may-ada ba kita awtoridad ha pagbuhat? An Proberbios 13:10 nagpapahamangno: “Ha pagpalabilabi maabot an pagkasumpaki la.” An pagbuhat nga waray kahibaro o waray awtorisasyon amo an pagbuot-buot ngan nagriresulta hin mga problema ha iba. Diri ba mas maopay an pagpakiana ha iba nga may-ada kahibaro ngan pagsabot? “Ha sinagdonan hin maopay [may-ada] kinaadman,” siring han maaramon nga hadi.

 Likayi an Palso nga mga Ginlalaoman

Mahimo magin mapulsanon an kwarta. An pagkaada igo nga kwarta mas maopay kay ha pagkinabuhi ha makuri nga paagi o ha kakablas. (Eklesiastes 7:11, 12) Kondi, mahimo makalimbong an bangin naton hunahunaon nga mga kapulsanan han bahandi nga nakuha ha maraot nga paagi. Hi Salomon nagpapahamangno: “An manggad nga nakuha pinaagi han parayaw magtitikaiban; kondi hiya nga nagtitirok pinaagi han kabudlay mamay-ada dugang.”—Proberbios 13:11.

Tagda, pananglitan, an bitik han paghuygo. Mahimo gastuson han parahuygo an iya gintrabahoan gud nga kwarta nga naglalaom ha pagdaog hin daku nga kantidad. Kondi agsob nga ginbubuhat ini samtang iginsasakripisyo an kaopayan han iya pamilya! Ngan ano an nahitatabo kon nagdadaog an hugador? Tungod kay masayon la nga nakuha an kwarta, bangin gutiay la hinduro an iya pagpabili hito. Dugang pa, bangin waray gud hiya kaabtik ha pagdumara han iya bag-o nga nakuha nga premyo. Diri ba posible nga masayon mawara an iya mga karikohan hin sugad la kasayon han iya pagkaada hito? Ha luyo nga bahin, an bahandi nga hinay-hinay nga natitirok—pinaagi han pagbuhat hin desente nga trabaho—padayon nga nagdudugang ngan mahimo gamiton para ha kapulsanan han usa.

“An paglaom nga ginlanganlangan nakakasakit han kasingkasing,” siring ni Salomon, “kondi kon an hingyap naabot, ini amo an kahoy han kinabuhi.” (Proberbios 13:12) An waray katuman nga mga ginlalaoman posible nga magresulta hin mga kapakyasan nga nakakasakit han kasingkasing. Nahitatabo ini ha adlaw-adlaw nga kinabuhi. Kondi, diri ini an kahimtang ha mga ginlalaoman nga bug-os nga iginbasar ha Pulong han Dios. Mahimo kita magkaada bug-os nga pagsarig nga matutuman ito. Bisan an aton ginhuhunahuna nga mga paglangan posible nga magin diri gud nakakapanluya.

Pananglitan, maaram kita nga an bag-o nga kalibotan han Dios hirani na. (2 Pedro 3:13) Malipayon nga ginpapamulat naton nga may kaikag an katumanan han mga saad han Dios. Ano an nahitatabo kon ginagamit naton an panahon antes umabot an bag-o nga kalibotan han Dios ha pagin sagipo “ha buruhaton han Ginoo,” ha pagdasig ha mga igkasi-tumuroo, ngan ha pagpatubo hin mas duok pa gud nga relasyon kan Jehova? Imbes nga magin ‘masakit ha kasingkasing,’ puno kita hin kalipay. (1 Korinto 15:58; Hebreo 10:24, 25; Jakobo 4:8) Kon umabot na an katumanan han maiha na nga ginpinamulat nga hingyap, usa ito nga kahoy han kinabuhi—makapadasig ngan makarepresko gud.

Balaud han Dios—Usa nga Surok han Kinabuhi

Ha pag-ilustrar han panginahanglan ha pagsunod ha Dios, an Proberbios 13:13 nasiring: “Bisan hin-o nga magtamay han pulong nagdadara hin kagunawan ha iya ngahaw; kondi hiya nga nahahadlok han pulong babalosan.” Kon ginpakyas han usa nga utangan an iya saad pinaagi han diri pagbayad han iya utang, mawawara niya an iya iginprenda. Ha pariho nga paagi, may-ada mawawara ha aton kon mapakyas kita ha pagsunod han mga sugo han Dios. Ano an mawawara ha aton?

“An balaud han makinaadmananon amo an burabod han kinabuhi, nga an usa makalakat tikang ha mga bitik han kamatayon.” (Proberbios 13:14) An pagkinabuhi nga waray han balaud han pinakamaaramon nga Dios, hi Jehova, amo an pagkinabuhi nga waray giya nga makakabulig ha aton ha pagkaada mas maopay ngan mas hilawig nga kinabuhi. Daku gud ito nga mawawara! Salit, maaramon nga adman ngan pamalandungon gud naton an Pulong han Dios ngan tugotan ito nga makaimpluwensya han aton panhunahuna, pagyakan, ngan panggawi.—2 Korinto 10:5; Kolosas 1:10.

[Mga Retrato ha pahina 23]

An paggios uyon ha sagdon han Kasuratan usa ka maopay nga paagi han pagdisiplina ha kalugaringon

[Mga Retrato ha pahina 24, 25]

“An kasingkasing han matadong nagtutoon [“namamalandong han,” NW] pagbaton”

[Mga Retrato ha pahina 24, 25]

An pagin sagipo “ha buruhaton han Ginoo” nakakalipay hinduro ha aton