Kapitulo Bainte-noybe

Ginbalosan an Pagtoo han Usa nga Hadi

Isaias 36:1–39:8

1, 2. Paonan-o pinamatud-an ni Hesekia nga mas maopay hiya nga hadi kay ha kan Ahas?

 HI Hesekia 25 anyos han nagin hadi hiya han Juda. Magigin ano nga klase hiya hin magmarando? Masunod ba hiya ha mga pitad han iya amay, hi Hadi Ahas, ngan mag-aaghat ha iya mga sakop nga sumunod ha palso nga mga dios? O pangungunahan ba niya an mga tawo ha pagsingba kan Jehova, sugad han ginbuhat han iya kaapoy-apoyan nga hi Hadi David?—2 Hadi 16:2.

² Waray pag-iha katapos nga nahitrono hi Hesekia, nagin matin-aw nga karuyag niya “magbuhat hadton matadong ha mga mata ni Jehova.” (2 Hadi 18:2, 3) Ha iya siyahan nga tuig, nagsugo hiya nga aydon an templo ni Jehova ngan ibalik an pag-alagad ha templo. (2 Kronikas 29:3, 7, 11) Katapos iya gin-organisa an daku nga selebrasyon han Paskua diin an bug-os nga nasud gin-imbitar—upod na an napulo nga tribo ha norte han Israel. Diri gud adto hingangalimtan nga piyesta! Waray gud kapariho hito tikang pa ha mga panahon ni Hadi Salomon.—2 Kronikas 30:1, 25, 26.

 3. (a) Ano an ginbuhat han mga umurukoy han Israel ngan Juda nga tinambong ha Paskua nga ginhikay ni Hesekia? (b) Ano an mahibabaroan han mga Kristiano yana tikang ha disidido nga paggios hadton tinambong hiton nga Paskua?

³ Ha kataposan han pagsaurog han Paskua, adton mga tinambong napagios nga utdon an sagrado nga mga poste, rumpagon an sagrado nga mga harigi, bungkagon an higtaas nga mga lugar ngan an mga halaran han ira palso nga mga dios, ngan katapos hito binalik hira ha ira mga siyudad, determinado nga mag-alagad ha totoo nga Dios. (2 Kronikas 31:1) Daku gud ito nga kaibahan ha ira relihiyoso nga paggios hadto! Tikang hini, an totoo nga mga Kristiano yana mahibabaro han bili han ‘diri pagpasibaya ha pagtarotarampo.’ An sugad nga mga katirok, ha lokal man nga mga kongregasyon o ha mas daku nga katirok ha mga asembleya ngan mga kombensyon, may-ada importante nga bahin ha ira pagkarawat hin pagdasig ngan pagin napagios han pagminagburugto sugad man han espiritu han Dios ha “pag-aghat ha gugma ngan ha mga mag-opay nga buhat.”—Hebreo 10:23-25.

Ginsarihan an Pagtoo

4, 5. (a) Paonan-o ipinakita ni Hesekia an iya pagbulag ha Asirya? (b) Ano nga paggios ha militar an ginhimo ni Senakerib kontra ha Juda, ngan ano nga mga paagi an ginhimo ni Hesekia basi malikyan an apurado nga pag-atake ha Jerusalem? (c) Paonan-o nangandam hi Hesekia basi panalipdan an Jerusalem tikang ha mga Asiryahanon?

⁴ Seryoso nga mga pagsari an aatubangon han Jerusalem. Gin-utod na ni Hesekia an pakig-alyansa ha mga Asiryahanon nga ginhimo han iya waray-pagtoo nga amay nga hi Ahas. Iya pa ngani ginpirde an mga Pilisteohanon, nga mga kaalyado han Asirya. (2 Hadi 18:7, 8) Nakapasina ini ha hadi han Asirya. Salit, aton mababasa: “Nahinabo ha ikanapulo-kag-upat ka tuig ni Hadi Hesekia, nga hi Senakerib an hadi ha Asirya nakada patok han ngatanan nga pinarig-onan nga bungto han Juda ngan nakuha hira.” (Isaias 36:1) Bangin tungod kay naglalaom nga mapanalipdan an Jerusalem tikang ha apurado nga pag-atake han mabangis nga kasundalohan han Asirya, inuyon hi Hesekia ha pagbayad kan Senakerib hin daku nga suhol nga 300 ka talento nga salapi ngan 30 ka talento nga bulawan. a—2 Hadi 18:14.

⁵ Tungod kay waray igo nga bulawan ngan salapi ha burutangan han bahandi han hadi nga isusuhol, ginkuha ni Hesekia an bisan ano nga presyoso nga mga metal nga iya makukuha ha templo. Iya liwat gin-utod an mga purtahan han templo, nga ginpalitadahan hin bulawan, ngan iginpadara ito ngadto kan Senakerib. Natagbaw hini an Asiryahanon, kondi ha halipot la nga panahon. (2 Hadi 18:15, 16) Matin-aw, nasantop ni Hesekia nga ha halipot la nga panahon  nga diri sasamukon han mga Asiryahanon an Jerusalem. Salit, kinahanglan himoon an mga pangandam. Ginsadhan han mga tawo an mga surok han tubig nga makakagsuplay hin tubig ha naatake nga mga Asiryahanon. Ginparig-on liwat ni Hesekia an mga pader han Jerusalem ngan nagtukod hin burutangan han mga armas, upod na an “mga hinganiban ngan [an] mga taming nga damu gud.”—2 Kronikas 32:4, 5.

 6. Kan kanay sinarig hi Hesekia?

⁶ Kondi, sinarig hi Hesekia, diri ha maabtik nga mga estratihiya ha girra o ha mga kuta, kondi kan Jehova han mga kasundalohan. Iya ginsagdonan an iya mga punoan ha militar: “Pagmakusganon ngan pagmaisugon, ayaw kahadlok o ayaw kahulop tungod han hadi ha Asirya, o tungod han ngatanan han kadam-an nga upod niya; kay may-ada darodaku nga upod ha aton kay han upod ha iya: an upod ha iya amo an butkon nga unod; kondi an upod ha aton amo hi Jehova an aton Dios ha pagbulig ha aton, ngan ha pakig-away han aton mga away.” Sugad nga pag-uyon, an mga tawo nagtikang “sumarig dida ha mga pulong ni Hesekia an hadi ha Juda.” (2 Kronikas 32:7, 8) Handurawa an masunod nga makapainteres nga mga hitabo samtang ginrirepaso an kapitulo 36 tubtob 39 han Isaias.

Iginpahayag ni Rabsake an Iya Kondisyon

 7. Hin-o hi Rabsake, ngan kay ano nga ginsugo hiya ngadto ha Jerusalem?

⁷ Ginsugo ni Senakerib hi Rabsake (usa nga titulo ha militar, diri personal nga ngaran) upod an duha pa nga hitaas nga opisyal ngadto ha Jerusalem basi ito piriton ha pagsurender. (2 Hadi 18:17) Didto ha gawas han pader han siyudad gintapo hira han tulo nga representante ni Hesekia, hi Eliakim nga tinaporan ha panimalay ni Hesekia, hi Sebna nga sekretaryo, ngan hi Joa nga anak nga lalaki ni Asap nga parasurat.—Isaias 36:2, 3.

 8. Paonan-o nangalimbasog hi Rabsake nga paluyahon an pag-ato han Jerusalem?

⁸ Simple an tuyo ni Rabsake—kombinsihon an Jerusalem ha pagsurender nga waray away. Nagsinggit anay hiya ha Hebreo nga mga pulong: “Ano nga pagsarig ini nga imo tinataporan? . . . Hin-o [an] imo sinasarigan, nga ikaw sinmuki patok ha akon?” (Isaias 36:4, 5) Katapos gintamay ni Rabsake an nahahadlok nga mga Judio, ginpapahinumdom hira nga bug-os nga nahibubulag hira. Kan kanay hira maaro hin bulig? Hiton “pilas nga tangbo,” an Ehipto? (Isaias 36:6) Hini nga panahon, an Ehipto sugad gud man hin narumok nga tangbo; ha pagkamatuod, ito nga gahum ha kalibotan hadto temporaryo nga nasakop han Etiopia, ngan an presente nga Paraon han Ehipto, hi Hadi Tirhaka, diri Ehiptohanon kondi Etiopiahanon. Ngan hirani na hiya mapirde han Asirya. (2 Hadi 19:8, 9) Tungod kay diri makakaluwas an Ehipto ha kalugaringon hito, diri ito makakabulig ha Juda.

 9. Ano an matin-aw nga nagtugway kan Rabsake ha pagsiring nga isasalikway ni Jehova an Iya katawohan, kondi ano an totoo nga mga kahimtang?

⁹ Nangatadongan yana hi Rabsake nga hi Jehova diri makikig-away para ha Iya katawohan tungod kay diri Hiya nalilipay ha ira. Hi Rabsake nagsiring: “Kon ikaw sumiring ha akon: Kami nasarig kan Jehova nga amon Dios: Diri ba hiya adto, kanay higtaas nga mga lugar ngan kanay mga halaran kan Hesekia ginkuha?” (Isaias 36:7) Siyempre, imbes nga isalikway hi Jehova pinaagi han pagbungkaga han higtaas nga mga lugar ngan han mga halaran ha nasud, ha pagkamatuod an mga Judio binalik kan Jehova.

10. Kay ano nga diri importante kon damu o gutiay la an mga paradepensa han Juda?

¹⁰ Sunod, ginpahinumdom ni Rabsake an mga Judio nga ha ngatanan nga paagi nalabwan gud hira ha militar. Nagpahayag hiya hinin mapahitas-on nga ayat: “Akon ka tatagan maduha ka yukot nga kakabayohan, kon ikaw ha imo bahin takos makabutang hin manarakay ha ira.” (Isaias 36:8) Kondi, ha pagkamatuod, importante ba kon damu o gutiay la an binansay nga mga parapangabayo han Juda? Diri, tungod kay an kaluwasan han Juda diri nadepende ha labaw nga puwersa ha militar. An Proberbios 21:31 nagsasaysay han mga butang hini nga paagi: “An kabayo igin-aandam patok ha adlaw han away; kondi an pagdaog kan Jehova.” Katapos  nag-angkon hi Rabsake nga an bendisyon ni Jehova aada ha mga Asiryahanon, diri ha mga Judio. Kay kon diri, nangatadongan hiya, an mga Asiryahanon diri gud unta makakasulod ha teritoryo han Juda.—Isaias 36:9, 10.

11, 12. (a) Kay ano nga nagpirit hi Rabsake ha pagyakan ha “yinaknan nga Judiohanon,” ngan paonan-o hiya nagsari ha pagsulay ha namamati nga mga Judio? (b) Ano an bangin nagin epekto han mga pulong ni Rabsake ha mga Judio?

¹¹ Nabaraka an mga representante ni Hesekia mahitungod han magigin epekto han mga pangatadongan ni Rabsake ha mga tawo nga nakakabati ha iya ha igbaw han pader han siyudad. Ini nga mga opisyal nga Judio naghangyo: “Pagyakan, ako nanginginyupo ha imo ngadi ha imo mga surugoon ha yinaknan nga Siryahanon: kay kami nakakasabot hini: ngan ayaw pagyakan ha amon ha yinaknan nga Judiohanon, dida ha mga talinga han katawohan nga aada ha kuta.” (Isaias 36:11) Kondi hi Rabsake waray plano nga magyakan ha Siryahanon nga yinaknan. Karuyag niya magsabwag hin mga liso han pagruhaduha ngan kahadlok dida ha mga Judio basi hira sumurender ngan an Jerusalem masakop nga waray away! (Isaias 36:12) Salit an Asiryahanon nagyakan utro ha “yinaknan nga Judiohanon.” Iya ginpahamangnoan an mga umurukoy ha Jerusalem: “Ayaw kamo palimbong kan Hesekia; kay diri hiya makakaluwas ha iyo.” Pagkatapos hini, nagsari hiya pagsulay ha mga namamati pinaagi han paghulagway han magigin klase hin kinabuhi han mga Judio ilarom ha pagmando han Asirya: “Pakigdait kamo ha akon, ngan gawas kamo ngadi ha akon; ngan kaon kamo an tagsatagsa han iya balagon, ngan an tagsatagsa han iya kahoy nga igera, ngan inom kamo an tagsatagsa han mga tubig han iya kalugaringon nga tangke. Ngada nga ako makanhi ngan magdara ha iyo ngadto ha tuna nga pariho han iyo kalugaringon nga tuna, usa nga tuna han trigo ngan han bag-o nga alaksiw, usa nga tuna han tinapay ngan han mga urubasan.”—Isaias 36:13-17.

¹² Waray aanihon an mga Judio hini nga tuig—an pag-atake han mga Asiryahanon nakaulang ha ira ha pagtanom hin mga itaranom. An paglaom nga makakaon hin maduga nga mga ubas ngan makainom hin matugnaw nga tubig sigurado nga makaruruyag gud ha mga tawo nga namamati ha igbaw han pader. Kondi diri pa tapos hi Rabsake ha pagsari nga paluyahon an mga Judio.

13, 14. Bisan pa han mga argumento ni Rabsake, kay ano nga an nahitabo ha Samaria waray kalabotan ha kahimtang han Juda?

¹³ Tikang ha iya natirok nga mga argumento, ginamit ni Rabsake an iba pa nga mga pulong ha pag-atake. Iya ginpahamangnoan an mga Judio nga diri tumoo kan Hesekia kon hiya sumiring: “Hi Jehova magluluwas ha aton.” Hi Rabsake nagpahinumdom ha mga Judio nga an mga dios han Samaria waray makapugong han pagpirde han mga Asiryahanon ha napulo nga tribo. Ngan kumusta man an mga dios han iba nga mga nasud nga nasakop na han Asirya? “Hain an mga dios han Hamat ngan han Arpad?” nagpakiana hiya. “Hain an mga dios han Separbaim? Ngan nakaluwas ba hira han Samaria tikang ha akon kamot?”—Isaias 36:18-20.

¹⁴ Siyempre, diri nasabot hi Rabsake, usa nga magsiringba ha palso nga mga dios, nga daku an kaibahan butnga han apostata nga Samaria ngan han Jerusalem ilarom ni Hesekia. An palso nga mga dios han Samaria waray gahum ha pagluwas ha napulo-ka-tribo nga ginhadian. (2 Hadi 17:7, 17, 18) Ha luyo nga bahin, iginsalikway na han Jerusalem ilarom ni Hesekia an palso nga mga dios ngan binalik ha pag-alagad kan Jehova. Kondi, an tulo nga representante nga taga-Judea waray magsari ha pagsaysay hini kan Rabsake. “Hira nanhilom, ngan waray magbaton ha iya bisan usa ka pulong; kay an kanan hadi sugo nasiring: Ayaw hiya batona.” (Isaias 36:21) Hira Eliakim, Sebna, ngan Joa binalik kan Hesekia ngan naghimo hin opisyal nga report mahitungod han ginsiring ni Rabsake.—Isaias 36:22.

Nagdesisyon hi Hesekia

15. (a) Ano nga desisyon an inatubang yana ni Hesekia? (b) Paonan-o ginpasarig utro ni Jehova an iya katawohan?

¹⁵ Kinahanglan magdesisyon yana hi Hadi Hesekia. Masurender ba an Jerusalem ha mga Asiryahanon? makikig-upod ba ha puwersa militar han Ehipto? o magpapabilin ha iya posisyon ngan maato? Hi Hesekia aada ha duro nga pag-ipit. Nagpakadto hiya ha templo, samtang ginsusugo hi Eliakim ngan Sebna, upod an katigurangan nga mga saserdote, ha pagpakiana kan Jehova pinaagi kan propeta Isaias. (Isaias 37:1, 2) Nakasul-ot hin tela nga sako, an mga sinugo han hadi dinaop kan Isaias, nasiring: “Ini nga adlaw amo an adlaw ha kasamok, ngan ha pagsaway, ngan ha pagpakaalo . . . Bangin hi Jehova an imo Dios makabati han mga pulong ni Rabsake, nga kanan hadi ha Asirya nga iya agaron sinugo ha pag-ayat  han buhi nga Dios, ngan magsaway han mga pulong nga kan Jehova an imo Dios hinbatian.” (Isaias 37:3-5) Oo, gin-aayat han mga Asiryahanon an buhi nga Dios! Tatagdon ba ni Jehova an ira mga pagtamay? Pinaagi kan Isaias, ginpasarig utro ni Jehova an mga Judio: “Ayaw kahadlok han mga pulong nga imo hinbatian, nga han mga surugoon han hadi ha Asirya iginpasipara ha akon. Kitaa, akon hiya bubutangan hin usa nga espiritu, ngan hiya makakabati hin mga sumat, ngan mauli ngadto ha iya kalugaringon nga tuna; ngan akon hiya pupukanon didto ha iya kalugaringon nga tuna pinaagi hin kampilan.”—Isaias 37:6, 7.

16. Ano nga mga surat an iginpadara ni Senakerib?

¹⁶ Ha pariho nga panahon, gintawag hi Rabsake nga magpakadto kan Senakerib samtang nakikiggirra an hadi ha Libna. Aatubangon ni Senakerib an Jerusalem ha urhi. (Isaias 37:8) Bisan pa hito, an pagbaya ni Rabsake waray makawara han pag-ipit kan Hesekia. Nagpadara hi Senakerib hin nagtatarhog nga mga surat nga naghuhulagway kon ano an dadangatan han mga umurukoy han Jerusalem kon diri hira sumurender: “Ikaw nakabati kon ano an nabuhat han kahadian ha Asirya ha ngatanan nga tuna, ha paggunaw ha ira hin tinuod: ngan maluluwas ka ba? Nakaluwas ba ha ira an mga dios han mga nasud, nga kanan akon mga amay gin-gunaw? . . . Hain na an hadi ha Hamat; ngan an hadi ha Arpad, ngan an hadi han bungto ha Separbaim, ha Hena, ngan ha Iba?” (Isaias 37:9-13) Ginpapabug-atan han Asiryahanon nga waray pulos nga umato—an pag-ato magriresulta la hin dugang nga problema!

17, 18. (a) Ano an motibo ni Hesekia ha paghangyo kan Jehova hin panalipod? (b) Paonan-o ginbaton ni Jehova an Asiryahanon pinaagi kan Isaias?

¹⁷ Tungod kay nabaraka hinduro ha magigin resulta han desisyon nga kinahanglan niya himoon, iginlatag ni Hesekia an mga surat ni Senakerib didto ha templo ha atubangan ni Jehova. (Isaias 37:14) Ha kinasingkasing nga pag-ampo nanginyupo hiya kan Jehova nga pamatian an mga tarhog han Asiryahanon, ngan gintapos an iya pag-ampo ha mga pulong nga: “Busa yana, O Jehova nga amon Dios, luwasa kami tikang ha iya kamot, nga an ngatanan nga ginhadian ha tuna mahibaro nga ikaw hi Jehova, . . . ikaw la [“an Dios,” “NW”].” (Isaias 37:15-20) Tikang hini matin-aw nga nababaraka gud hi Hesekia, diri ha iya kalugaringon nga kaluwasan, kondi ha pasipara nga maihahatag ha ngaran ni Jehova kon mapirde han Asirya an Jerusalem.

¹⁸ Inabot an baton ni Jehova ha pag-ampo ni Hesekia pinaagi kan Isaias. An Jerusalem kinahanglan diri sumurender ha Asirya; kinahanglan hiya tumindog ha iya posisyon. Sugad hin nagyayakan ngadto kan Senakerib, maisugon nga iginsaysay ni Isaias an mensahe ni Jehova ha Asiryahanon: “An uray nga anak nga babaye han Sion nagtamay ha imo ngan nakatawa ha imo ha pagyubit; an anak nga babaye han Jerusalem nagpiling-piling han iya ulo [ha nakakatamay nga paagi] ngada ha imo.” (Isaias 37:21, 22) Katapos hi Jehova nagdugang, nga baga in nasiring: ‘Hin-o ka nga nagtatamay ha Baraan nga Usa han Israel? Maaram ako han imo mga buhat. Hitaas an imo mga ambisyon; naghahambog ka hinduro. Nasarig ka ha imo militar nga gahum ngan nakasakop na hin damu nga tuna. Kondi mapipirde ka. Papakyason ko an imo mga plano. Malulupig ko ikaw. Katapos bubuhaton ko ha imo an ginbuhat mo ha iba. Bubutangan ko ikaw hin kaw-it ha irong ngan tutugwayan ka tipabalik ha Asirya!’—Isaias 37:23-29.

“Maaamo Ini an Pangirilal-an Para ha Imo”

19. Ano nga tigaman an iginhatag ni Jehova kan Hesekia, ngan ano an kahulogan hito?

¹⁹ Ano an garantiya ni Hesekia nga matutuman an tagna ni Isaias? Hi Jehova nabaton: “Maaamo ini an pangirilal-an para ha imo: Hini nga tuig kamo mangangaon hadton tinubo ha iya la, ngan ha ikaduha ka tuig hadton saringsing ha amo ngahaw; ngan ha ikatulo ka tuig kamo magsasabwag ngan magbabari ngan magtatanom han mga urubasan, ngan makaon han bunga hini.” (Isaias 37:30) Hi Jehova magtatagana hin pagkaon para ha nalikosan nga mga Judio. Bisan kon waray makagtanom hin binhi tungod han pagsulong han mga Asiryahanon, makakakaon hira tikang ha mga nahisalin ha inani han naglabay nga tuig. Ha masunod nga tuig, usa ka tuig nga sabbath, kinahanglan pabay-an nira an ira mga uma, bisan pa han ira makuri nga kahimtang. (Eksodo 23:11) Nagsaad hi Jehova nga kon susundon han mga tawo an iya tingog, matubo an igo nga lugas ha mga hagna basi may makaon hira. Katapos, ha masunod nga tuig, an kalalakin-an magsasabwag hin binhi ha nahiaraan nga paagi ngan magpapahimulos han mga bunga han ira trabaho.

20. Ha ano nga paagi “manggagamot tipaubos ngan mamumunga tipaigbaw” adton makakapalagiw ha pag-atake han Asiryahanon?

²⁰ Igintatanding yana ni Jehova an iya katawohan ha usa nga tanom nga diri masayon magabot: “Adton  makakapalagiw tikang ha panimalay ni Juda . . . sigurado nga manggagamot tipaubos ngan mamumunga tipaigbaw.” (Isaias 37:31, 32, “NW”) Oo, adton nasarig kan Jehova waray sadang kahadlokan. Hira ngan an ira mga anak magpapabilin nga marig-on ha tuna.

21, 22. (a) Ano an igintagna mahitungod kan Senakerib? (b) Paonan-o ngan kakan-o natuman an mga pulong ni Jehova mahitungod kan Senakerib?

²¹ Kumusta man an mga tarhog han Asiryahanon kontra ha Jerusalem? Hi Jehova binaton: “Hiya diri makanhi hini nga bungto, o diri man mapana hin udyong dida, diri man hiya makada ha atubangan hini dara an taming, o diri magtutukod hin bungto ha atubangan hini. Ha dalan nga iya inulpotan, ha amo ngahaw hiya mabalik, ngan hiya diri makada hini nga bungto.” (Isaias 37:33, 34) Diri ngay-an magkakaada away butnga han Asirya ngan han Jerusalem. Ha diri linalaoman, an mga Asiryahanon, diri an mga Judio, an mapipirde nga waray away.

²² Ha pagtuman han iya ginsiring, nagpadara hi Jehova hin usa nga anghel nga nagpatay han pinakamag-opay ha mga tropa ni Senakerib—185,000 nga kalalakin-an. Posible nga nahitabo ini ha Libna, ngan ha pagmata ni Senakerib iya mismo nakita nga patay na an mga lider, mga punoan, ngan magkusog nga kalalakin-an han iya kasundalohan. Tungod ha duro nga kaawod, binalik hiya ha Ninibe, kondi bisan pa han iya nahibantog nga kapirde, matig-a nga nagpabilin hiya nga debotado ha iya palso nga dios nga hi Nisrok. Paglabay hin pipira ka tuig, samtang nagsisingba ha templo ni Nisrok, hi Senakerib ginpatay han duha han iya mga anak nga lalaki. Makausa pa, an waray kinabuhi nga hi Nisrok napamatud-an nga waray gahum ha pagluwas.—Isaias 37:35-38.

An Pagtoo ni Hesekia Mas Ginparig-on Pa

23. Ano nga problema an inatubang ni Hesekia han hi Senakerib siyahan nga inatake ha Juda, ngan ano an iginpasabot hini nga problema?

²³ Han panahon han siyahan nga pag-atake ni Senakerib ha Juda, hi Hesekia nagkaada grabe nga sakit. Ginsumatan hiya ni Isaias nga mamamatay hiya. (Isaias 38:1) Nabaraka hinduro an 39-anyos nga hadi. An iya nababarak-an diri la an iya kalugaringon nga kaopayan kondi an kabubuwason liwat han katawohan. An Jerusalem ngan an Juda namimeligro nga sulungon han mga Asiryahanon. Kon mamatay hi Hesekia, hin-o an mangunguna ha pakig-away? Hito nga panahon, hi Hesekia waray anak nga lalaki nga masunod ha pagmando. Ha kinasingkasing nga pag-ampo nanginyupo hi Hesekia kan Jehova nga kalooyan hiya.—Isaias 38:2, 3.

24, 25. (a) Paonan-o mapinairon nga ginbaton ni Jehova an pag-ampo ni Hesekia? (b) Ano nga milagro an ginbuhat ni Jehova, nga iginhulagway ha Isaias 38:7, 8?

²⁴ Waray pa hi Isaias pakagawas ha mga bungsaran han palasyo han ginpabalik hiya ni Jehova ngadto ha higdaan han masakit nga hadi dara an usa pa nga mensahe: “Akon hinbatian an imo pag-ampo, akon hinkit-an an imo mga luha: kitaa, akon dudugangan an imo mga adlaw manapulo kag lima ka tuig. Ngan akon ka luluwason ngan ini nga bungto tikang ha kamot han hadi ha Asirya: ngan akon pananalipdan ini nga bungto.” (Isaias 38:4-6; 2 Hadi 20:4, 5) Paririg-unon ni Jehova an iya saad pinaagi hin talagsahon nga tigaman: “Akon pababalikon dida ha balitang an lambong nga nag-agi na dida ha kan Ahas orasan ha adlaw, manapulo ka balitang dida ha orasan.”—Isaias 38:7, 8a.

²⁵ Sumala ha Judio nga historyador nga hi Josephus, may-ada hadto hagdan ha sulod han palasyo han hadi, nga bangin may-ada harigi ha hirani hito. Kon naiigo han sirak han adlaw an harigi, nagkakaada ito lambong ha mga balitang. An oras nahibabaroan han usa pinaagi han pagkita ha pagbag-o han lambong ha mga balitang. Yana hi Jehova magbubuhat hin milagro. Katapos magtipaubos an lambong ha mga balitang ha kasagaran nga paagi, magtitipabalik ito hin napulo ka balitang ha inagian hito. Hin-o an nakabati na hin sugad nga hitabo? An Biblia nasiring: “Busa binalik an adlaw manapulo ka balitang ha orasan diin ini lalahos na.” (Isaias 38:8b) Waray pag-iha katapos hito, nag-opay hi Hesekia tikang ha iya sakit. An mga sumat mahitungod hini nagsarang tubtob ha Babilonya. Han mabatian ito han hadi han Babilonya, nagpadara hiya hin mga mensahero ngadto ha Jerusalem basi hibaroan an totoo nga mga kahimtang.

26. Ano an usa nga resulta han pagpahilawiga han kinabuhi ni Hesekia?

²⁶ Mga tulo ka tuig katapos han milagroso nga katambal ni Hesekia, natawo an iya suhag nga anak nga lalaki, hi Manases. Han daku na hi Manases, waray hiya magpakita hin apresasyon ha pagpaid han Dios, nga kon waray hito diri unta hiya matatawo! Lugod, ha iya haros bug-os nga kinabuhi, nagbuhat hi Manases hin duro nga karaotan ha paniplatan ni Jehova.—2 Kronikas 32:24; 33:1-6.

 Usa nga Sayop nga Desisyon

27. Ha ano nga mga paagi nagpakita hi Hesekia hin apresasyon kan Jehova?

²⁷ Pariho ha iya kaapoy-apoyan nga hi David, hi Hesekia usa ka tawo nga may pagtoo. Ginpabilhan niya an Pulong han Dios. Sumala ha Proberbios 25:1, ginhikay niya an pagtirok han basahon nga makikita yana ha Proberbios kapitulo 25 tubtob 29. An iba natoo nga hiya liwat an nagkomposo han ika-119 nga Salmo 119. An makapabantad nga kanta han pagpasalamat nga ginkomposo ni Hesekia han mag-opay hiya tikang ha iya sakit nagpapakita nga hiya usa ka tawo nga may-ada hilarom nga apresasyon. Nagsiring hiya nga an pinakaimportante nga butang ha kinabuhi amo an pakagdayaw kan Jehova ha Iya templo “ha ngatanan nga adlaw han aton kinabuhi.” (Isaias 38:9-20) Sugad unta hini an abaton naton ngatanan mahitungod han putli nga pagsingba!

28. Ano nga sayop nga desisyon an nahimo ni Hesekia mga pipira ka panahon katapos han iya milagroso nga katambal?

²⁸ Bisan kon matinumanon, hi Hesekia diri hingpit. Nakahimo hiya hin seryoso nga sayop ha pagdesisyon mga pipira ka panahon katapos hiya tambalon ni Jehova. Hi Isaias nagsasaysay: “Hadto nga panahon hi Merodakbaladan an anak nga lalaki ni Baladan, an hadi ha Babilonya, nagpadara hin mga surat ngan hin pahalipay ngadto kan Hesekia; kay hiya nakabati nga hiya nasakit, ngan nag-opay. Ngan hi Hesekia nalipay hini, ngan iginpakita ha ira an balay han iya birilhon nga mga butang, an salapi, ngan an bulawan, ngan an mga panakot, ngan an birilhon nga lana, ngan an bug-os nga balay han iya kutamaya, ngan an ngatanan nga hin-agian dida ha iya mga bahandi: waray dida ha iya balay, o waray ha iya bug-os nga ginhadian, nga waray ni Hesekia igpakita ha ira.”—Isaias 39:1, 2. b

29. (a) Ano an posible nga motibo ni Hesekia han iya ipinakita an iya bahandi ha mga delegado han Babilonya? (b) Ano an magigin resulta han sayop nga desisyon ni Hesekia?

²⁹ Bisan katapos han mapait nga kapirde pinaagi han anghel ni Jehova, an Asirya nagpadayon ha pagin tarhog ha damu nga mga nasud, upod na an Babilonya. Bangin karuyag ni Hesekia nga lipayon an hadi han Babilonya sugad nga posible nga kaalyado ha tidaraon. Kondi, diri karuyag ni Jehova nga an mga umurukoy han Juda makig-upod ha ira mga kaaway; karuyag niya nga sumarig hira ha iya! Pinaagi kan propeta Isaias, an tidaraon iginpahibaro ni Jehova kan Hesekia: “An mga adlaw maabot nga an ngatanan nga aada ha imo balay, ngan adton kanan imo mga amay gintipigan ngada hini nga adlaw, pagdadad-on ngadto ha Babilonya: waray mahibibilin . . . Ngan an iba han imo mga anak nga magawas tikang ha imo, nga imo ig-aanak, ira pananad-on ngan hira magkakahihimo nga mga yunuko dida ha palasyo han hadi ha Babilonya.” (Isaias 39:3-7) Oo, an nasud mismo nga karuyag lipayon ni Hesekia ha kataposan maninikas han mga bahandi han Jerusalem ngan pauubson an iya mga tuminungnong ha pagkauripon. An pagpakita ni Hesekia han iya bahandi ha mga Babilonyahanon mas nakaaghat la han ira kahakog.

30. Paonan-o nagpakita hi Hesekia hin maopay nga paggios?

³⁰ Bangin ha pag-unabi ha hitabo diin ipinakita ni Hesekia an iya bahandi ha mga Babilonyahanon, an 2 Kronikas 32:26 nasiring: “Hi Hesekia nagpaubos tungod han pagpalabilabi han iya kasingkasing, . . . hiya ngan an mga umurukoy ha Jerusalem, ha pagkaagi nga an kapungot ni Jehova waray ipadapat ha ira ha mga adlaw ni Hesekia.”

31. Ano an nahitabo kan Hesekia, ngan ano an igintututdo hini ha aton?

³¹ Bisan pa han iya pagin diri hingpit, hi Hesekia usa ka tawo nga may pagtoo. Maaram hiya nga an iya Dios, hi Jehova, usa ka totoo nga persona nga may-ada mga pagbati. Han inatubang ha pag-ipit, hi Hesekia kinasingkasing nga nag-ampo kan Jehova, ngan hi Jehova binaton ha iya. Gintagan hiya ni Jehova nga Dios hin kamurayawan ha nahibibilin pa nga mga adlaw han iya kinabuhi, ngan tungod hito, mapasalamaton hi Hesekia. (Isaias 39:8) Hi Jehova sadang magin sugad gud katotoo ha aton yana nga panahon. Kon naabot an mga problema, hinaot magin pariho kita kan Hesekia, nga nasarig kan Jehova para han kinaadman ngan kasulbaran, tungod kay hiya “mahatagon ha ngatanan ngan diri mabadlungon.” (Jakobo 1:5) Kon kita padayon nga magpapailob ngan matoo kan Jehova, makakasiguro kita nga hiya “magbabalos han ngatanan nga nagbibiling ha iya,” yana ngan ha tidaraon.—Hebreo 11:6.

[Mga footnote]

[Mga Pakiana]