Ano an Kahulogan han Pagin Maunungon?

GINHUNAHUNA han mga Judio nga Hasidim han ikaduha ka siglo A.K.P. an ira kalugaringon nga tinuod nga maunungon. An ira ngaran nagtitikang ha cha·sidhʹ, an basihan nga pulong ha Hebreo para han “maunungon.” Ginkuha ito tikang ha nombre nga cheʹsedh, nga agsob ihubad nga “mahigugmaon nga kalooy,” “maunungon nga gugma,” “pagkabuotan,” “pagkamaopay,” “kalooy.” Sumala ha Theological Dictionary of the Old Testament, an cheʹsedh “aktibo, makitawo, ngan nagpapadayon [ngan] nagpapasabot diri la hin tawhanon nga disposisyon, kondi liwat hin buhat nga nagtitikang hini nga disposisyon. Usa ito nga buhat nga nagtitipig o nagpapauswag han kinabuhi. Usa ito nga impluwensya para han kaopayan han usa nga nag-aantos hin maraot nga hitabo o kakurian. Usa ito nga kapahayagan hin pagkamagsangkay.”

Matin-aw, ha damu nga mga yinaknan waray usa ka pulong nga makakapahayag han bug-os nga kahulogan nga iginkaw-ing hinin Hebreo nga pulong sugad han paggamit ha Biblia. Ha anoman nga kahimtang, an pagin maunungon sumala ha Biblia nangangahulogan hin labaw pa han matinumanon nga pagsunod ha mga panaad. Nag-uupod ito han ideya han mahigugmaon nga pagtagad ngan paghimo hin totoo nga aksyon basi magpahimulos an iba. Basi hisabtan kon ano an kahulogan han totoo nga pagkamaunungon, tagda kon paonan-o ipinakita ito ni Jehova kan Abraham, Moises, David, ha nasud han Israel, ngan ha katawohan ha kabug-osan.

Iginpakita ni Jehova an Pagkamaunungon

Hi Jehova nagsiring ha iya sangkay nga hi Abraham: “Ako an imo taming.” (Genesis 15:1; Isaias 41:8) Diri la kay ginyakan ni Jehova ini nga mga pulong, kondi ginios liwat hiya uyon hito. Ginpanalipdan ngan ginluwas ni Jehova hi Abraham ngan an iya panimalay tikang kan Paraon ngan kan Abimelek. Ginbuligan niya hi Abraham nga luwason hi Lot tikang ha pag-alyansa han upat nga hadi. Iginbalik ni Jehova an mga kalidad ha pag-anak han 100-anyos nga hi Abraham ngan han 90-anyos nga hi Sara basi pinaagi ha ira mahimo umabot an iginsaad nga Binhi. Regular nga nakigkomunikar hi Jehova kan Abraham pinaagi han mga bisyon, mga inop, ngan mensahero nga mga anghel. Ha pagkamatuod, hi Jehova nagpakita hin pagkamaunungon kan Abraham samtang hiya buhi ngan maiha pa liwat katapos niya mamatay. Sulod hin mga siglo, gintipigan ni Jehova an iya mga saad ha mga katulinan ni Abraham, an nasud han Israel, bisan pa han ira pagkadiri-masinugtanon. An relasyon ni Jehova kan Abraham usa nga pagpakita kon ano an totoo nga pagin maunungon—gugma nga iginpakita ha buhat.—Genesis, kapitulo 12-25.

Ginsiring nga “nagyakan hi Jehova kan Moises ha bayhon ngan bayhon, sugad han usa ka tawo nga nakighimangraw ha iya sangkay.” (Eksodo 33:11) Oo, hi Moises may-ada relasyon kan Jehova nga mas duok kay han bisan hin-o iba nga propeta antes kan Jesu-Kristo. Paonan-o iginpakita ni Jehova an pagkamaunungon kan Moises?

Sugad nga 40-anyos nga lalaki nga may gahum ngan abilidad, naglugaring pagbuot hi Moises ha pagpagawas han iya katawohan. Kondi diri pa ito an panahon. Kinahanglan  pumalagiw hiya kay nameligro an iya kinabuhi. Ha sulod hin 40 ka tuig nagbantay hiya han mga karnero ha Midian. (Buhat 7:23-30) Kondi, waray hiya pabay-i ni Jehova. Han angayan na an panahon, iginbalik hi Moises basi tugwayan an Israel paggawas ha Ehipto.

Ha pariho nga paagi, iginpakita ni Jehova an pagkamaunungon kan David, an bantogan nga ikaduha nga hadi han Israel. Samtang batan-on pa hi David, nagsiring hi Jehova kan propeta Samuel: “Buhat, dihogi hiya; kay amo hiya.” Tikang hito nga panahon padayon, maunungon nga ginpanalipdan ngan gingiyahan ni Jehova hi David samtang nagigin hamtong hiya sugad nga an tidaraon nga hadi han bug-os nga Israel. Ginluwas hiya ni Jehova “tikang ha kulo han leon, ngan tikang ha kulo han oso,” ngan tikang ha kamot han Pilisteohanon nga higante nga hi Goliat. Gintagan niya hi David hin damu nga mga kadaogan kontra ha mga kaaway han Israel, ngan ginluwas ni Jehova hi David tikang ha bangkaw nga iginlabay han nangangabugho, nagdudumot nga hi Saul.—1 Samuel 16:12; 17:37; 18:11; 19:10.

Siyempre, hi David diri hingpit nga tawo. Ha pagkamatuod, hiya seryoso nga nakasala. Kondi, imbes nga isalikway hiya, hi Jehova nagpakita hin maunungon nga gugma ha mabinasulon gud nga hi David. Ha bug-os nga kinabuhi ni David, pauroutro nga ginios hi Jehova ha pagtipig ngan pagpauswag han kinabuhi. Hiya naghilabot para ha usa nga nag-aantos hin kakurian. Mahigugmaon gud nga kalooy ini!—2 Samuel 11:1–12:25; 24:1-17.

An nasud han Israel ha kabug-osan sinulod ha espesyal nga dedikado gud nga relasyon kan Jehova han inuyon hira ha mga kondisyon han kauyonan han Mosaiko nga Balaud ha Bukid Sinai. (Eksodo 19:3-8) Salit, an Israel iginhuhulagway sugad nga asawa ni Jehova. Ha Israel ginsiring ito: “Gintawag ka ni Jehova sugad hin usa nga asawa.” Ngan hi Jehova nagsiring ha iya: “Ha dayon nga mahigugmaon nga pagpaid ako mamamay-ada kalooy ha imo.” (Isaias 54:6, 8) Paonan-o ipinakita ni Jehova an pagkamaunungon hinin espesyal nga relasyon?

Hi Jehova an nag-una ha pagtagana han mga kinahanglanon han mga Israelita ngan ha pagparig-on han ira relasyon ha iya. Iya ginluwas hira tikang ha Ehipto, gin-organisa hira ha pagin usa nga nasud, ngan gindara hira ha “tuna diin pag-aagay in gatas ngan in dugos.” (Eksodo 3:8) Naghatag hiya hin regular nga espirituwal nga instruksyon pinaagi han mga saserdote, mga Lebita, ngan han padayon nga sunod-sunod nga mga propeta ngan mga mensahero. (2 Kronikas 17:7-9; Nehemia 8:7-9; Jeremias 7:25) Han binalhin an nasud ha pag-alagad ha iba nga mga dios, ginsaway hira ni Jehova. Han hira nagbasol, iya ginpasaylo hira. Oo, an nasud han Israel usa ka makuri pakiupdan nga “asawa.” Kondi, waray dayon hiya isalikway ni Jehova. Tungod han iya mga saad kan Abraham, maunungon nga nagpabilin Hiya ha mga Israelita tubtob nga natuman an Iya mga saad may kalabotan ha ira. (Deuteronomio 7:7-9) Maopay gud ito nga susbaranan para ha mga mag-asawa yana nga panahon!

Nagpapakita liwat hi Jehova hin pagkamaunungon ha katawohan ha kabug-osan tungod kay naghahatag hiya hin importante nga mga kinahanglanon ha kinabuhi para ha ngatanan nga katawohan, matadong ngan diri-matadong. (Mateo 5:45; Buhat 17:25) Labaw pa hito, hiya nagtagana han halad lukat han iya Anak basi an ngatanan nga katawohan magkaada higayon nga mahigawas tikang ha pagkauripon ha sala ngan kamatayon ngan basi magpahimulos han mahimayaon nga mga paglaom han  hingpit, waray kataposan nga kinabuhi ha Paraiso. (Mateo 20:28; Juan 3:16) An igintagana nga lukat amo an gilalabawi nga buhat ha pagtipig ngan pagpauswag han kinabuhi. Totoo nga ito “panhilabot para han kaopayan han usa nga nag-aantos hin maraot nga hitabo o kakurian.”

Pamatud-i an Imo Pagkamaunungon Pinaagi han Positibo nga mga Buhat

Tungod kay may-ada pariho nga kahulogan ha mahigugmaon nga kalooy, an pagkamaunungon nagpapasabot gud liwat han kahulogan han paghatag ngan pagkarawat. Kon an mahigugmaon nga kalooy ipinapakita ha imo, niyan mahimo liwat laoman an pariho sugad nga balos. An pagkamaunungon binabalosan hin pagkamaunungon. An kamatuoran nga hinsabtan ni David an kahulogan nga nakakaw-ing ha cheʹsedh matin-aw ha iya mga pulong: “Magsisingba ako tikadto ha imo baraan nga templo. Ngan magpasalamat ngadto ha imo ngaran.” Kay ano? “Tungod han imo mahigugmaon nga kalooy ngan tungod han imo kamatuoran.” (Salmo 138:2) Sugad nga kinarawat han mahigugmaon nga kalooy ni Jehova, matin-aw nga napagios hi David ha pagsingba ngan pagdayaw ha iya. Salit, samtang aton ginpapamalandong an kapahayagan han mahigugmaon nga kalooy ni Jehova para ha aton, napapagios ba kita ha pagbalos? Pananglitan, kon ginpapasiparahan an ngaran ni Jehova, an imo ba kabaraka para ha iya dungog magpapagios ha imo nga magyakan ha pagdepensa ha iya?

Ito an nahitabo ha usa nga bag-ohan nga Kristiano ngan ha iya asawa han tinambong hira ha lubong han usa nga paryente nga namatay ha aksidente ha motorsiklo. Diri ito relihiyoso nga seremonya, ngan adton tinambong gintugotan nga magyakan mahitungod han namatay. Ginbasol han usa nga mamumulong an Dios tungod han diri-napapanahon nga kamatayon hinin batan-on nga lalaki ha pagsiring, ‘Karuyag han Dios nga aadto hiya ha langit, salit ginkuha hiya han Dios.’ An aton Kristiano nga bugto nga lalaki inabat nga diri gud hiya makakapabilin nga hilom. Kinadto hiya ha podyum, bisan kon waray hiya Biblia o mga nota. “Ginhuhunahuna ba niyo nga an maloloy-on, mapinairon, makagarahum-ha-ngatanan nga Dios nauyon ha mga kahimtang nga sugad hini?” hiya nagpakiana. Katapos, nagpadayon hiya ha napulo ka minutos nga waray pangandam nga pahayag nga may-ada mga kotasyon tikang ha Kasuratan nga nagsasaysay kon kay ano nga kita namamatay, kon ano an ginbuhat na han Dios ha pagluwas ha katawohan tikang ha kamatayon, ngan an urusahon nga paglaom han pagkabanhaw ngadto ha waray kataposan nga kinabuhi ha paraiso nga tuna. An sobra 100 nga tinambong nagpinakpak hin maiha. An bugto ha urhi nahinumdom: “Inabat ako hin kalipay nga waray ko pa gud maabat hadto. Nagpasalamat ako kan Jehova ha pagtutdo ha akon ha iya kinaadman ngan ha paghatag ha akon han higayon nga depensahan an iya baraan nga ngaran.”

An pagkamaunungon kan Jehova nag-uupod han pagkamaunungon ha iya Pulong, an Biblia. Kay ano? Tungod kay pinaagi han mga pahina han Biblia, hi Jehova nagtututdo ha aton kon paonan-o magkinabuhi. An mga balaud ngan mga prinsipyo nga nakarekord dida hito amo gud an gimaopayi ngan pinakamapulsanon nga mga prinsipyo ha kinabuhi. (Isaias 48:17) Ayaw tuguti an pag-ipit tikang ha iba o an imo mga kaluyahan nga magin hinungdan han imo diri pagsunod ha mga balaud ni Jehova. Magpabilin nga maunungon ha Pulong han Dios.

An pagkamaunungon ha Dios nag-uupod liwat han pagkamaunungon ha iya organisasyon. Diri malilikyan, ha paglabay han mga katuigan may-ada mga pagtadong ngan mga pagpahiuyon ha aton pagsabot mahitungod han pipira nga mga teksto. An kamatuoran amo nga waray usa nga mas napapakaon hin maopay ha espirituwal kay ha aton. (Mateo 24:45-47) Diri maninigaran nga hi Jehova maunungon nga nasuporta ha iya moderno nga organisasyon. Diri ba liwat naton mahihimo an pariho? Ginhimo ito ni A. H. Macmillan. Han hirani na hiya mamatay, hiya nagsiring: “Nakita ko an organisasyon ni Jehova nga tinubo tikang ha gutiay nga tinikangan, han igindedikar ko an akon kalugaringon ngadto ha Dios ha edad nga bainte-tres han Septyembre 1900, ngadto ha bug-os-kalibotan nga katiringban han malipayon nga katawohan nga madasigon nga nagpapasamwak han iya mga kamatuoran. . . . Mas kombinsido ako yana, samtang nakikita ko nga nagtitikahirani na an kataposan han akon pag-alagad ha Dios ha tuna, nga ginigiyahan ni Jehova an iya katawohan ngan gintatagan hira han ira gud kinahanglanon ha husto nga panahon.” Hi Bugto Macmillan matinumanon ngan maunungon nga nag-alagad ha haros  66 ka tuig, tubtob han hiya mamatay han Agosto 26, 1966. Maopay hiya nga susbaranan han pagkamaunungon ha nakikita nga organisasyon han Dios.

Dugang pa ha pagin maunungon ha organisasyon, magigin maunungon ba kita ha usa kag usa? Kon umatubang kita han tarhog han mabangis nga pagtimaraot, magpapabilin ba kita nga maunungon ha aton kabugtoan? Durante han Girra ha Kalibotan II, an aton kabugtoan ha Netherlands nagpakita hin maopay nga susbaranan han pagkamaunungon. Usa nga tigurang ha Kongregasyon han Groningen, hi Klaas de Vries, nahingada ha madarahog, waray-kalooy nga imbistigasyon han Nazi Gestapo, ginbartolina ha sulod hin 12 ka adlaw nga tinapay ngan tubig la an rasyon, ngan katapos gin-imbistigar utro. Samtang gintutokan hiya hin pusil ngan gintarhog nga patayon, gintagan hiya hin duha ka minutos basi isumat an hinmutangan han responsable nga kabugtoan, sugad man an iba nga importante nga impormasyon. An iginsiring la ni Klaas amo an: “Waray kamo hibabatian tikang ha akon. . . . Diri ako magtatraydor.” Tulo ka beses nga gintarhog hiya nga pupusilon. Ha kataposan inundang an Gestapo, ngan iginbalhin hi Klaas ha iba nga prisohan. Waray gud hiya magtraydor ha iya kabugtoan.

Ipapakita ba naton an aton pagkamaunungon ha aton giduduuki nga paryente—an aton asawa? Pariho han pagpasidungog ni Jehova ha iya may kauyonan nga relasyon ha nasud han Israel, maunungon ba kita ha aton mga panaad durante han kasal? Kinahanglan diri la kay diri kita magbag-o ha pagin maunungon, kondi kita liwat sadang mangalimbasog gud ha pagkaada duok nga relasyon ha aton padis. Manguna ha pagbuhat basi magin marig-on an iyo pag-asawa. Gasto hin panahon nga magkaupod, magkomunikar ha natural ngan prangka nga paagi, suportahi ngan dasiga an kada tagsa, pamati ha kada tagsa, tawa nga magkaupod, tangis nga magkaupod, mag-uyag nga magkaupod, magtrabaho nga magkaupod basi madangat an pariho nga mga tumong, lipaya an kada tagsa, magin magsangkay. Labi nga magin mabinantayon ha paglikay nga magkaada romantiko nga mga pagbati ngadto ha iba. Bisan kon husto ngan angayan an pagkaada mga kakilala ngan bisan duok nga kasangkayan gawas ha imo asawa, an romantiko nga mga pagbati sadang magin para la ha imo padis. Ayaw tuguti an bisan hin-o nga mahingada ha butnga mo ngan han imo padis.—Proberbios 5:15-20.

Magpabilin nga maunungon ha mga igkasi-Saksi nga kasangkayan ngan kapamilya. Samtang nalabay an katuigan, ayaw hingalimti hira. Pakigkomunikar, pagsurat, tawag, bumisita. Anoman an imo kahimtang ha kinabuhi, pangalimbasog nga diri hira masubo ha imo. Himoa nga magin malipayon hira ha pagsiring nga kilala ka nira o nga paryente ka nira. An pagin maunungon ha ira magtitipig ha imo nga marig-on ha pagbuhat han husto ngan magigin surok han pagdasig ha imo.—Ester 4:6-16.

Oo, an totoo nga pagkamaunungon nag-uupod hin positibo nga mga buhat basi matipigan an presyoso nga mga relasyon. Buhata an imo mahihimo ha pagbalos han mahigugmaon nga kalooy ni Jehova. Subara an pagkamaunungon ni Jehova ha imo mga pakig-upod ha Kristiano nga kongregasyon, ha imo padis, pamilya, ngan kasangkayan. Maunungon nga ipasamwak an mga kaopayan ni Jehova ha imo mga amyaw. Husto an salmista han hiya magsiring: “Magkakanta ako mahitungod han mahigugmaon nga kalooy ni Jehova hin waray kataposan: Pinaagi han akon baba igpapahibaro ko an imo kamasinugtanon ngadto ha ngatanan nga mga katulinan.” (Salmo 89:1) Diri ba kita nadadani ha sugad nga Dios? Oo, an “iya mahigugmaon nga kalooy nagpapadayon hin waray kataposan.”—Salmo 100:5.

[Retrato ha pahina 23]

A.  H.  Macmillan