Kuwarta o Kinabuhi?

Bangin nakabati ka na mahitungod hin mga tulisan nga nagtutok hin mga pusil ha nawong han ira biktima, nagpipirit: “Kuwarta o kinabuhi!” Yana nga panahon, inin bantogan nga pagmando nakikita ha makuri nga kahimtang nga inaatubang naton ngatanan—labi na hadton nag-uukoy ha riko nga mga nasud. Kondi, hini nga panahon, diri tulisan an nagpipirit. Lugod, ito an daku nga pagtagad han sosiedad ha kuwarta ngan materyal nga kalamposan.

AN SUGAD nga mga pagtagad nagbabangon hin damu bag-o nga mga isyu ngan mga kabaraka. Diin tubtob sadang mangalimbasog ha pagkaada hin kuwarta ngan materyal nga mga butang? Mahimo ba kita makontento ha gutiay nga mga materyal? Totoo ba nga nawawara han katawohan an “kinabuhi nga totoo” tungod han materyalismo? An kuwarta ba an ginkikinahanglan para han malipayon nga kinabuhi?

Sobra nga Hingyap ha Kuwarta

Ha tawhanon nga mga hingyap ngan mga karuyag—makatadunganon o diri—gugma ha kuwarta an nangunguna. Diri pariho han hingyap ha sekso ngan pagkaon, an sobra nga hingyap ha kuwarta mahimo magpabilin ngan diri matatapos. Baga hin diri natatapos ito ha kalagas. Ha damu nga mga kahimtang an kalagas bangin ha totoo magpadaku han interes o kabaraka han usa ka tawo mahitungod han kuwarta ngan kon ano an mapapalit hito.

An kahakog baga hin nag-uuswag. An bida han usa nga bantogan nga sine nagsiring: “Epektibo an kahakog. Mapulsanon an kahakog.” Bisan kon gintawag han damu an dekada han 1980 nga Panahon han Kahakog, an nahitabo antes ngan katapos hito nga peryodo nagpapakita nga gutiay an pagbag-o han paggios han katawohan ha kuwarta ha paglabay han mga katuigan.

An baga hin bag-o amo nga damu hinduro nga mga tawo an nakakabiling hin mga higayon ha pagtagbaw dayon han hingyap para han dugang nga materyal. Baga hin kadak-an han panahon an kadam-an ha kalibotan nagasto han kadak-an han ira kusog ha paghimo ngan pagtag-iya hin dugang nga mga butang. Bangin umuyon ka nga an pagkaada materyal nga mga panag-iya ngan paggasto hin kuwarta nagigin makapaaghat—ngan agsob nga pinakamaabtik—nga pangalimbasog ha moderno nga kinabuhi.

Kondi mas malipayon ba an mga tawo sugad nga resulta? Ha pagbaton hito nga pakiana, an maaramon ngan bahandianon hinduro nga hi Hadi Salomon nagsurat 3,000 ka tuig na an naglabay: “Hiya nga nahigugma han salapi diri matatagbaw han salapi; diri man hiya nga mahigugma han kahuraan matatagbaw han tubo: ini liwat parayaw.” (Eklesiastes 5:10) An moderno nga pag-aram ha sosiedad nagtatagana hin pariho makapainteres nga mga resulta.

Kuwarta Ngan Kalipay

Usa han pinakaurusahon nga mga naobserbahan mahitungod han tawhanon nga paggawi amo an diri pirme pag-uswag han katagbaw ngan kalipay ha pakatirok hin kuwarta ngan materyal nga mga butang. An hinsasabtan han mga parasaliksik amo nga kon an usa ka tawo nadangat ha usa ka sukol han pagkabahandianon, an iya pag-abat hin pagkakontento ngan kalipayan diri nadepende ha kon mationan-o kadamu nga mga materyal an aada ha iya.

Salit, an waray-pagpugong nga pangalimbasog ha pagkaada hin materyal nga mga butang ngan kuwarta nagigin hinungdan han damu nga mga tawo nga magpakiana, ‘Baga hin nalilipay kita ha kada  bag-o nga butang nga aton napapalit; kondi, kay ano, nga kon usisahon na an ngatanan, ini nga mga kalipay diri nagtatagana hin dugang nga katagbaw?’

Ha iya libro nga Happy People, an awtor nga hi Jonathan Freedman nasiring: “Kon naabot an gutiay la nga kità, diri na importante an kantidad han kuwarta may kalabotan ha pagkaada hin kalipay. Ha mga riko, an relasyon butnga han kità ngan kalipay gutiay gud.” Hinbaroan han damu nga an nakakadugang ha kalipay amo an pagtag-iya han usa hin espirituwal nga mga panag-iya, makahuluganon nga mga trabaho ha kinabuhi, ngan moral nga mga prinsipyo. Importante liwat an maopay nga mga relasyon han usa ha iba nga mga tawo ngan kagawasan tikang ha paglantugi o pag-ipit nga nakakapugong ha aton ha pagpahimulos han aton gintatag-iya.

Nakikita han damu nga an tinikangan han presente nga mga karaotan ha sosiedad amo an hilig ha pangalimbasog ha paggamit han materyal nga kahuraan ha pagsulbad han mga problema ha personalidad. An iba nga mga komentarista ha sosiedad naghihisgot han kabug-osan nga kahimtang han pagin negatibo ngan pagkadiri-kontento. Naoobserbahan liwat nira an nag-uuswag nga hilig han mga tawo ha bahandianon nga mga sosiedad nga magkonsulta ha mga paratambal o mamiling hin kahulogan han kinabuhi ngan kamurayawan han hunahuna tikang ha mga espirituwal nga mga magturutdo, mga kulto, ngan mga grupo nga nakakatambal kuno. Nagpapamatuod ini nga an materyal nga mga butang diri makakadugang hin totoo nga kahulogan ha kinabuhi.

Gahum Ngan Pagkawaray-gahum han Kuwarta

Oo, an kuwarta may gahum. Mapapalit hito an maopay nga mga balay, elegante nga mga bado, ngan marahalon nga mga gamit. Mahimo liwat mapalit hito an duro nga pagdayaw, pagsunod, o pag-ulog-ulog, makakahimo pa ngani hin pipira temporaryo ngan maopay nga kasangkayan. Kondi tubtob la hito an mahihimo han gahum han kuwarta. An ginkikinahanglan gud naton, diri mapapalit han kuwarta—an gugma han usa totoo tawhanon nga sangkay, kamurayawan han hunahuna, an gutiay kinasingkasing nga pagliaw samtang hirani na an kamatayon. Ngan para hadton nagpapabili han ira relasyon ha Maglalarang, diri mapapalit han kuwarta an pag-uyon han Dios.

Hi Hadi Salomon, nga mayada han ngatanan makaruruyag nga mga butang nga mapapalit han kuwarta ha iya panahon, nahibaro nga an pagsarig ha materyal nga mga panag-iya diri nagtutugway ha nagpapadayon nga kalipay. (Eklesiastes 5:12-15) Mahimo mawara an kuwarta tungod han kalugi han bangko o paghitaas han paraliton. An panag-iya nga kabalayan mahimo mabungkag tungod han makusog nga mga bagyo. An mga palisiya han seguro, bisan kon ha usa ka sukol nakakasaliwan han nawara nga materyal, diri makakaliaw han mga nadaot nga emosyon. An mga kapital han negosyo ngan mga bunos mawawaray kapulsanan ha usa la ka gab-i tungod han tigda nga kadaot han ekonomiya. Bisan an hitaas-an-suweldo nga trabaho mahimo pahimulsan yana ngan mawara buwas.

Paonan-o kita, kon sugad, magkakaada timbang nga panhunahuna ha kuwarta? Ano an sadang magin bahin han kuwarta ngan mga panag-iya ha aton kinabuhi? Alayon dugang nga usisaha an kahimtang basi makita kon paonan-o mo matatag-iya an usa nga butang nga totoo nga birilhon—“an kinabuhi nga totoo.”

[Mga Retrato ha pahina 4]

An materyal nga mga panag-iya diri nagdadara hin waray kataposan nga kalipay