An Pagtimaraot Nag-aghat hin Pag-uswag ha Antiokia

HAN bumuto an pagtimaraot katapos han kamatay ni Esteban, damu han mga disipulo ni Jesus an pinalagiw ha Jerusalem. Usa han damu nga mga lugar nga ira gindangupan amo an Antiokia, Sirya, mga 550 kilometro ha norte. (Buhat 11:19) An sumunod nga mga hitabo didto nakaapekto ha bug-os nga kahimtang han kasaysayan han mga Kristiano. Basi hisabtan an nahitabo, makakabulig an paghibaro hin gutiay mahitungod han Antiokia.

May kalabotan ha mga siyudad han Imperyo han Roma, an Roma ngan Alexandria la an nakalabaw ha Antiokia ha kadaku, kauswagan, ngan kabantogan. Ini nga siyudad han Sirya an nalabaw ha norte-este nga bahin han kadagatan han Mediteranyo. An Antiokia (Antakya, Turkey yana) nahimumutang ha Orontes River nga inaagian han barko, nga nagdudugtong hito ha pantalan, an Seleucia Pieria, nga 32 kilometro an kahirayo. Kontrolado hito an usa han pinakaimportante nga mga aragian han negosyo butnga han Roma ngan han Walog han Tigris-Euprates. Sugad nga sentro han komersyo, nakipagnegosyo ito ha bug-os nga imperyo ngan nakita an mga buruhaton han ngatanan nga klase han mga tawo, nga nagdara hin mga sumat han relihiyoso nga mga kagiosan ha bisan diin ha Romano nga kalibotan.

An Griego nga relihiyon ngan pilosopiya nagsarang ha Antiokia. Kondi “ha panahon ni Kristo,” siring han historyador nga hi Glanville Downey, “an daan relihiyoso nga mga kulto ngan mga pilosopiya nagin personal nga mga gintotoohan, tungod kay an mga tawo tagsatagsa nga namiling hin relihiyoso nga katagbaw para han ira mga problema ngan mga hingyap.” (A History of Antioch in Syria) Damu an natagbaw ha pagtoo nga usa la an Dios, ha mga seremonya, ngan ha mga prinsipyo ha moral han Judaismo.

An daku Judio nga barangay nagpabilin ha Antiokia tikang ha katukod han siyudad han 300 A.K.P. Ginbabanabana ito nga mayada kadamu nga 20,000 tubtob 60,000, nga nagkukompuwesto han sobra 10 porsyento han populasyon. An historyador nga hi Josephus nasiring nga gindani han Seleucid nga dinastiya han mga hadi an mga Judio nga umukoy ha siyudad, gintagan hira han ngatanan nga mga katungod han pagkatuminungnong. Hito nga panahon, an Hebreo nga Kasuratan mababasa na ha Griego. Nag-aghat ini han interes han mga nasuporta ha Mesianiko Judio nga mga hingyap. Salit, damu nga mga Griego an nakombirte. Ini ngatanan nakahimo han Antiokia nga magin mabungahon nga kanataran para ha paghimo hin Kristiano nga disipulo.

Pagwali ha mga Hentil

Kadam-an han gintimaraot nga mga sumurunod hi Jesus nga nagsarang tikang ha Jerusalem an nagpaangbit han ira pagtoo ha mga Judio la. Kondi, ha Antiokia, an iba nga mga disipulo tikang ha Kipre ngan  ha Sirene nakiistorya ha ‘mga tawo nga Gresyahanon.’ (Buhat 11:20) Bisan kon nagpapadayon an pagwali ha mga Judio nga Griego-an-yinaknan ngan ha mga nakombirte tikang han Pentekostes 33 K.P., an pagwali ha Antiokia baga hin bag-o. Diri ito para ha mga Judio la. Oo, an Hentil nga hi Cornelio ngan an iya pamilya nagin mga disipulo na. Kondi nagkinahanglan ito hin bisyon tikang kan Jehova basi makombinse hi apostol Pedro nga angayan an pagwali ha mga Hentil, o ha mga tawo han mga nasud.​—Buhat 10:​1-48.

Ha siyudad nga hinmumutangan han damu ngan kadaan Judio nga komunidad ngan gutiay la an kasamok butnga han Judio ngan han mga Hentil, an mga diri-Judio ginwalihan ngan positibo nga kinarawat an maopay nga sumat. Matin-aw nga an Antiokia amo an husto nga lugar han sugad nga pag-uswag, ngan ‘damu hinduro an nagin mga tumuroo.’ (Buhat 11:21) Ngan han an Judio nga mga nakombirte nga nagsingba hadto ha pagano nga mga dios, nagin mga Kristiano, nagin takos hira ha pagwali ngadto ha iba nga mga Hentil nga nasingba pa gihapon ha pagano nga mga dios.

Han hinbatian an mga pag-uswag ha Antiokia, iginpadara ngadto han kongregasyon ha Jerusalem hi Bernabe basi mag-usisa. Maaramon ngan mahigugmaon ito nga pagpili. Taga-Kipre hiya, pariho hadton nagtikang magwali ha mga diri-Judio. Sigurado nga komportable hi Bernabe ha mga Hentil ha Antiokia. Ha baylo, ira tatagdon hiya sugad nga membro han komunidad nga kilala nira. a Mapaid hiya ha mga buruhaton nga ginhihimo. Salit “ha pag-abot niya, nakakita han grasya han Dios, ngan nalipay hiya, ngan hiya naglaygay ha ngatanan, nga ha tinguha han kasingkasing mahimutang hira ha Ginoo,” ngan “damu nga kadam-an an nahidugang ha Ginoo.”​—Buhat 11:​22-24.

“An makatadunganon nga mga hinungdan han kalamposan han siyahan nga misyon ha Antiokia,” siring han historyador nga hi Downey, “bangin tungod kay hini nga siyudad an mga misyonero diri nahahadlok ha Judio nga mga panatiko sugad han ira naeksperyensyahan ha Jerusalem; ngan an siyudad liwat, sugad nga kapital han Sirya, ginmandoan han kumander han militar, ngan salit mas murayaw an mga tawo, nga gutiay la an higayon han madarahog nga kasamok sugad han nahitabo ha Jerusalem, diin an nagdudumara han Judea baga hin (hini nga peryodo) diri nakakapugong han Judio nga mga panatiko.”

Ha sugad maopay nga mga kahimtang ngan tungod han damu nga buruhaton, bangin nahunahuna ni Bernabe nga kinahanglan niya an bulig, ngan nahunahuna niya an iya sangkay nga hi Saulo. Kay ano nga hi Saulo, o Pablo? Matin-aw nga tungod kay hi Pablo, bisan kon diri usa han 12 nga apostol, kinarawat han pagkaapostol ha mga nasud. (Buhat 9:​15, 27; Roma 1:5; Pahayag 21:14) Salit, hi Pablo angayan gud sugad nga kabulig ha pagpahayag han maopay nga sumat ha Hentil nga siyudad han Antiokia. (Galasia 1:16) Salit kinadto hi Bernabe ha Tarso, nabilngan hi Saulo, ngan igin-upod hiya ha Antiokia.​—Buhat 11:​25, 26; kitaa an kahon ha pahina 26-7.

Gintawag nga mga Kristiano Pinaagi han Giya han Dios

Ha sulod han usa ka tuig, hi Bernabe ngan Saulo ‘nagtutdo ha damu nga tawo, ngan didto ha Antiokia nga an mga disipulo gintawag nga mga Kristiano ha siyahan nga higayon pinaagi han giya han Dios.’ Imposible nga an mga Judio amo an siyahan nga nagtawag han mga sumurunod ni Jesus nga mga Kristiano (Griego) o mga Mesianista (Hebreo), tungod kay waray nira karawata hi Jesus sugad nga Mesias, o Kristo, ngan salit diri kinikilala hiya nga sugad pinaagi han pagtawag ha iya mga sumurunod nga mga Kristiano. An iba naghuhunahuna nga bangin gintawag hira han mga Hentil nga mga Kristiano sugad nga intremes o pagtamay. Kondi, ipinapakita han Biblia nga an ngaran nga mga Kristiano hatag han Dios.​—Buhat 11:26.

Ha Kristiano Griego nga Kasuratan, an berbo nga ginamit may kalabotan ha bag-o nga ngaran, ha kabug-osan iginhubad nga “gintawag,”  pirme ginagamit may kalabotan ha usa nga butang nga labaw ha kinaiya, manaragna, o baraan. Salit iginhubad ito han mga eskolar sugad nga “ha pagsaysay hin tagna,” “duok ha baraan,” o “paghatag hin baraan nga sugo o sagdon, basi magtutdo tikang ha langit.” Tungod kay an mga sumurunod ni Jesus gintawag nga mga Kristiano “pinaagi han giya han Dios,” posible nga hi Jehova an naggiya kan Saulo ngan Bernabe ha paghatag han ngaran.

Padayon nga ginamit an bag-o nga ngaran. An mga disipulo ni Jesus diri na sayop nga hunahunaon nga sekta han Judaismo, diin naiiba gud hira tikang hito. Han mga 58 K.P., maaram gud an Romano nga mga opisyal kon hin-o an mga Kristiano. (Buhat 26:28) Sumala han historyador nga hi Tacitus, han 64 K.P, an ngaran nga Kristiano ginagamit liwat han mga tawo ha Roma.

Ginagamit ni Jehova an Iya Matinumanon nga Katawohan

Daku gud an pag-uswag han maopay nga sumat ha Antiokia. Tungod han bendisyon ni Jehova ngan ha determinasyon han mga sumurunod ni Jesus nga padayon nga magwali, an Antiokia nagin sentro han siyahan-siglo nga Kristianidad. Ginamit han Dios an kongregasyon didto sugad nga tinikangan han pagpasarang han maopay nga sumat ngadto ha higrayo nga mga nasud. Pananglitan, an Antiokia amo an tinikangan han tagsa nga misyonero nga mga biyahe ni apostol Pablo.

Ha moderno nga mga panahon an kadasig ngan determinasyon ha atubangan han pagtimaraot nakakabulig liwat ha pagsarang han totoo nga Kristianidad, nakahimo han damu nga makabati han maopay nga sumat ngan magpakita hin apresasyon para hito. b Salit kon naatubang ka hin pagtimaraot tungod kay aada ka ha putli nga pagsingba, hunahunaa nga hi Jehova mayada mga hinungdan ha pagtugot hito. Sugad han siyahan nga siglo, an mga tawo yana nga adlaw kinahanglan tagan hin higayon nga makabati mahitungod han Ginhadian han Dios ngan dumapig hira hito. An imo determinasyon nga magpadayon ha pag-alagad kan Jehova nga matinumanon bangin amo la an kinahanglanon ha pagbulig ha usa nga magkaada husto nga kahibaro han kamatuoran.

[Mga footnote]

[Kahon/Mga Retrato ha pahina 26, 27]

An “Waray Hibaroi nga mga Tuig” ni Saulo

AN ULTIMO nga pag-unabi kan Saulo ha libro han Mga Buhat antes hiya bumalhin ha Antiokia han mga 45 K.P. amo an han mapakyas an plano nga patayon hiya ha Jerusalem ngan iginpadara hiya han mga igkasi-tumuroo ngadto ha Tarso. (Buhat 9:​28-30; 11:25) Kondi mga siyam ka tuig ito antes pa, han mga 36 K.P. Ano an iya ginbuhat hito nga panahon​—an peryodo nga gintawag nga waray hibaroi nga mga tuig ni Saulo?

Tikang ha Jerusalem, hi Saulo kinadto ha mga rehiyon han Sirya ngan han Silisia, ngan an mga kongregasyon han Judea nakabati: “Hiya nga hadto nagtitimaraot ha aton niyan nagwawali han pagtoo nga iya hadto ginbungkag.” (Galasia 1:​21-23) Ito nga sumat bangin nagtutudlok han buruhaton ha Antiokia kaupod hi Bernabe, kondi bisan antes hito hi Saulo sigurado nga may buruhaton. Han 49 K.P., mayada na pipira nga mga kongregasyon ha Sirya ngan Silisia. Usa an ha Antiokia, kondi ginhunahuna han pipira nga bangin iba an resulta han ginbuhat ni Saulo durante han tinatawag nga iya waray hibaroi nga mga tuig.​—Buhat 11:26; 15:​23, 41.

An iba nga mga eskolar natoo nga an makatirigamnan nga mga hitabo ha kinabuhi ni Saulo sadang petsahan hin pariho. Damu nga mga kakurian nga gin-antos ni Saulo sugad nga ‘ministro ni Kristo’ ha iba nga mga bahin an makuri hunahunaon nga nahitabo durante han iya misyonero nga karera. (2 Korinto 11:​23-27) Kakan-o nakarawat ni Saulo an lima ka beses nga 39 nga bunal tikang ha mga Judio? Diin hiya latigoha hin tulo ka beses? Diin hiya nakaeksperyensya hin ‘damu’ nga mga kapriso? Nahitabo ha urhi an iya kapriso ha Roma. Mayada kita asoy mahitungod han usa ka higayon nga hiya ginkastigo ngan ginpriso​—ha Filipos. Kondi kumusta man an iba? (Buhat 16:​22, 23) Usa nga parasurat an nasiring nga durante hini nga peryodo hi Saulo “nagwawali mahitungod kan Kristo ha sulod han mga sinagoga han Diaspora nga nagresulta hin pagtimaraot tikang ha relihiyoso ngan sibilyan nga mga awtoridad.”

Nag-antos hi Saulo hin kalunod makaupat ka beses, kondi usa la an iginsaysay han Kasuratan, nga nahitabo katapos niya ilista an iya mga kakurian han magsurat ngadto ha mga taga-Korinto. (Buhat 27:​27-44) Salit an tulo posible nga nahitabo ha iya durante han mga pagbiyahe nga diri naton hinbabaroan. An usa o an ngatanan hini bangin nahitabo han “waray hibaroi nga mga tuig.”

Usa pa nga posible nga nahitabo hini nga peryodo amo an iginsaysay ha 2 Korinto 12:​2-5. Hi Saulo nagsiring: ‘May kilala ako nga usa ka lalaki nga kahiusa ni Kristo nga, katorse ka tuig na an naglabay gindara ngadto ha ikatulo nga langit, ngadto ha paraiso, ngan nakabati hin diri naluluwas nga mga pulong nga supak ha balaud nga yaknon han lalaki.’ Matin-aw, hi Saulo nagyayakan mahitungod han iya kalugaringon. Tungod kay iginsurat niya ini han mga 55 K.P., 14 ka tuig antes pa nga magtutugway ha aton pabalik ngadto ha 41 K.P., ha kabutngaan han “mga tuig nga waray hibaroi.”

Ito nga bisyon waray ruhaduha nga naghatag kan Saulo hin naiiba nga pagsabot. Basi magin takos ba hiya sugad nga “apostol ha mga Hentil”? (Roma 11:13) Nakaapekto ba ito ha paagi han iya pagtutdo, pagsurat, ngan pagyakan ha urhi? An mga tuig butnga han kakombirte ni Saulo ngan an pagtawaga ha iya ngadto ha Antiokia nagbansay ngan nagpahamtong ba ha iya para han tidaraon nga mga responsabilidad? Anoman an mga baton hito nga mga pakiana, makakasiguro kita nga han gindapit hiya ni Bernabe nga buligan hiya ha panguna ha pagwali nga buruhaton ha Antiokia, an madasigon nga hi Saulo kuwalipikado gud ha pagbuhat han toka.​—Buhat 11:​19-26.

[Mapa ha pahina 25]

(Para ha aktuwal nga format, kitaa an publikasyon)

SIRYA

Orontes

Antiokia

Seleucia

KIPRE

DAGAT HAN MEDITERANYO

Jerusalem

[Ginkuhaan han Retrato]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Mga Retrato ha pahina 24]

Igbaw: Antiokia yana nga adlaw

Butnga: Seleucia kon kitaon tikang ha Sur nga bahin

Ubos: Pader han pantalan han Seleucia