RELIHIYOSO an akon tatay nga hi Arthur. Ngani, han batan-on pa hiya, karuyag niya magin ministro han Metodista. Pero nagbag-o ito han nabasa niya an literatura han mga Estudyante han Biblia ngan nagtikang pakig-upod ha ira. Nabawtismohan hiya han 1914 han 17 anyos hiya. Hito nga panahon, nagtitikakusog na an Girra ha Kalibotan I, ngan ginpatawag hiya para magsundalo. Tungod kay nagdumiri hiya, ginsentensyahan hiya hin napulo ka bulan nga kaprisohan ha Kingston Penitentiary ha Ontario, Canada. Pakagawas niya ha prisohan, nag-alagad hiya sugad nga colporteur (payunir).

Han 1926, nagpakasal hi Tatay kan Hazel Wilkinson nga an iya nanay nahibaro han kamatuoran han 1908. Natawo ako han Abril 24, 1931; ako an ikaduha han ira upat nga anak. Prayoridad han amon pamilya an pagsingba kan Jehova, ngan an daku nga respeto ni Tatay ha Biblia nakabulig ha amon nga magkaada liwat daku nga apresasyon ha Pulong han Dios. Regular kami nga nakikigbahin ha pagsangyaw ha balay-balay sugad nga pamilya.—Buh. 20:20.

Han 1939, nagtikang an Girra ha Kalibotan II, ngan han sumunod nga tuig igindiri an buruhaton han mga Saksi ni Jehova ha Canada. An panpubliko nga mga eskwelahan may nasyonalistiko nga mga seremonya nga nag-uupod ha pagsaludo ha bandera ngan pagduyog ha kanta han nasud. Kon ginhihimo nira ito, kasagaran na nga ginpapagawas ako pati an akon magurang nga hi Dorothy ha klase. Pero makausa, nahipausa ako nga ginpakaalohan ako han akon maestra pinaagi ha pagsiring nga talawan ako. Katapos han klase, ginkastigo ako han pipira ko nga kaklase. Pero ito nga eksperyensya waray magpaluya ha akon. Lugod, nagparig-on ito han akon determinasyon nga ‘sugton an Dios sugad nga magmarando imbes nga an mga tawo.’—Buh. 5:29.

 Han Hulyo 1942, han 11 anyos ako, nabawtismohan ako ha tangke hin tubig ha usa nga uma. Nalilipay ako pag-alagad sugad nga vacation pioneer (auxiliary payunir na yana) durante han bakasyon ha eskwelahan kada tuig. Ha usa hito nga mga bakasyon, inupod ako ha tulo nga brother ha pagsangyaw ha mga paragtroso nga naukoy ha teritoryo nga waray kongregasyon ha norte han Ontario.

Han Mayo 1, 1949, nagregular payunir ako. Tungod kay gin-aayad an sanga nga opisina ha Canada hito nga panahon, gintawag ako basi magboluntaryo ngan nagin Bethelite han Disyembre 1. Igintoka ako ha imprintahan, ngan hinbaroan ko an paggamit han flatbed press. Pan-gab-i an akon trabaho ha sulod hin pipira ka semana; nabulig ako pag-imprinta hin tract nga may kalabotan ha pagtimaraot nga naieksperyensyahan han katawohan ni Jehova ha Canada.

Ha urhi, samtang nagtatrabaho ako ha Service Department, gintokahan ako pag-interbyu ha mga payunir nga nabisita ha sanga nga opisina basi mag-alagad ha Quebec, diin hito nga panahon duro an pagkontra. Usa han mga binisita amo hi Mary Zazula nga taga-Edmonton, Alberta. Tungod kay waray hiya umundang pag-aram han Biblia kaupod an iya kuya nga hi Joe, ginpalayas hira han ira mga kag-anak nga debotado nga membro han Ortodokso nga Singbahan. Han Hunyo 1951, nagpabawtismo hira nga duha ngan nagpayunir paglabay hin unom ka bulan. Durante han interbyu, binilib ako ha espirituwalidad ni Mary. Nakasiring ako ha akon kalugaringon, ‘Labot la kon may mahitabo nga diri maopay, hiya an karuyag ko nga magin asawa.’ Paglabay hin siyam ka bulan, han Enero 30, 1954, nagpakasal kami. Katapos hin usa ka semana, gin-imbitar kami para bansayon sugad nga paramangno han sirkito, ngan han sumunod nga duha ka tuig, nag-alagad kami ha usa nga sirkito ha norte han Ontario.

Tungod kay nag-uuswag an pagsangyaw nga buruhaton ha bug-os nga kalibotan, ginkinahanglan an mga misyonero. Nahunahuna namon nga kon kaya namon an duro nga katugnaw kon kathagkot ha Canada ngan an makauurit nga mga lamok kon katpaso, makakaya liwat namon an magkuri nga kahimtang ha bisan ano nga toka. Naggradwar kami ha ika-27 nga klase han Gilead han Hulyo 1956, ngan han Nobyembre nakadto na kami ha amon toka—ha Brazil.

Pag-abot namon ha Brazil, nagtikang kami pag-aram hin Portuguese. Katapos mahibaro hin simple nga paagi hin pangumusta ngan magmemorya hin halipot nga presentasyon ha pagtanyag hin magasin, nakigbahin na kami ha ministeryo. Kon interesado an tagbalay, nagbabasa kami hin teksto nga naghuhulagway han kahimtang kon umabot na an Ginhadian han Dios. Ha siyahan nga adlaw han amon pagsangyaw, may babaye nga namati hin maopay ha amon, salit ginbasa ko ha iya an Pahayag 21:3, 4—ngan katapos, nadismayo ako! Waray pa ako makapahiuyon ha maalindanga ngan mapaso nga klima, ngan padayon ko ito nga nagin problema.

 Igintoka kami ha syudad han Campos, nga yana may 15 na nga kongregasyon. Han inabot kami didto, may uusa la nga grupo ha syudad ngan usa nga missionary home diin naukoy an upat nga sister nga hira Esther Tracy, Ramona Bauer, Luiza Schwarz, ngan Lorraine Brookes (Wallen na yana). Didto, igintoka ako ha paglaba ngan panguha hin sungo. Makausa, kahuman han amon pag-aram han Barantayan han Lunes han gab-i, nagkaada kami diri ginlalaoman nga bisita. Hinigda ha sopa an akon asawa basi pumahuway samtang gin-iistoryahan namon an amon ginhimo ha bug-os nga adlaw. Han tibuhat na hiya, may gumawas nga halas ha may ulonan, tungod hito nagkasaramok anay kami tubtob nga mapatay ko ito!

Katapos hin usa ka tuig nga pag-aram hin Portuguese, igintoka ako sugad nga paramangno han sirkito. Nag-alagad kami ha mga baryo nga waray koryente, nakaturog kami gamit an banig, ngan nagbibiyahe gamit an karomata. Kon nagsasangyaw kami ha teritoryo nga waray kongregasyon, nasakay kami hin tren pakadto ha usa nga bungto nga nahimumutang ha kabukiran ngan nagpiplete hin urukyan. Ginpapadad-an kami han sanga nga opisina hin 800 nga magasin basi magamit ha pagsangyaw. Nagbabalik-balik kami ha opisina han koreo basi kuhaon an mga magasin ngan dad-on ito ha amon gin-uukyan.

Han 1962, gindumara an Kingdom Ministry School ha iba-iba nga lugar han Brazil para ha mga brother ngan mga misyonera. Ha sulod hin unom ka bulan, nagbiyahe ako para magdumara hin mga klase, pero diri ko kaupod hi Mary. Nagdumara ako hin mga klase ha Manaus, Belém, Fortaleza, Recife, ngan Salvador. Nag-organisar ako hin distrito nga kombensyon ha usa nga kilala nga teatro ha Manaus. Tungod han makusog nga uran, haros waray malimpyo nga tubig nga maiinom ngan waray kami desente nga kapiterya para ha kombensyon. (Hadto, may iginsiserbi nga pagkaon ha kombensyon.) Nakiistorya ako ha opisyal han militar mahitungod han amon problema, ngan may pagkabuotan nga ginbuligan niya kami nga magkaada suplay hin irimnon nga tubig para ha bug-os nga kombensyon. Nagpadara liwat hiya hin mga sundalo basi magtukod hin duha nga dagku nga tolda para amon magin kusina ngan kapiterya.

Samtang waray ako, nagsangyaw hi Mary ha usa nga lugar han negosyo ha Portugal, diin interesado la an mga tawo kon paonan-o makakakwarta. Waray gud hiya natikangan hin pakiistorya mahitungod ha Biblia, salit nagsiring hiya ha pipira nga Bethelite, “Kon papipilion ako, diri ko gud pipilion an Portugal.” Pero waray pag-iha, nakakarawat kami hin surat nga nagsusumat nga itutoka kami ha Portugal! Hito nga panahon igindidiri an buruhaton didto, pero ginkarawat namon an toka bisan kon natigdaan hito hi Mary.

Han Agosto 1964, inabot kami ha Lisbon, Portugal. An kabugtoan puntirya han pagtimaraot han mga  pulis ha Portugal (PIDE). Tungod hini, mas maaramon nga waray kabugtoan nga tumapo ha amon ngan diri kami makigkomunikar ha ira. Nagplete kami hin kwarto samtang ginhuhulat an amon visa. Han nakarawat na namon ito, nagplete kami hin apartment. Han Enero 1965, nagkaada na kami komunikasyon ha sanga nga opisina. Nalipay gud kami han nakatambong kami ha katirok ha siyahan nga higayon paglabay hin lima ka bulan!

Hinbaroan namon nga gin-iinspeksyon han mga pulis kada adlaw an balay han kabugtoan. Tungod kay iginpasara an mga Kingdom Hall, an mga katirok ha kongregasyon gindudumara ha mga balay. Ginatos nga kabugtoan an gindadara ha presinto basi imbistigaran. Kasagaran na nga ginmamaltrato hira basi isumat kon hin-o an mga nangunguna ha buruhaton. Salit basi mapanalipdan an kada tagsa, diri apelyido an ginagamit han kabugtoan, kondi an ira ngaran sugad han José o Paulo. Ito liwat an amon ginbuhat.

An pagtagana hin espirituwal nga pagkaon para ha kabugtoan importante gud ha amon. Hi Mary an nagmamakinilya han aradman nga mga artikulo han Barantayan ngan han iba pa nga literatura ha usa nga espesyal nga papel. Katapos, ginagamit ito nga papel sugad nga stencil basi makahimo hin damu nga kopya.

Han Hunyo 1966, usa nga importante nga kaso an gindumara ha Lisbon. An ngatanan nga 49 nga membro han kongregasyon han Feijó ginbista tungod han ira pag-atender ha ilegal nga katirok ha usa nga balay. Igin-andam ko hira para ha pagbista; ako kunohay an abogado han nag-aakusar ha ira. Maaram kami nga mapipirde kami, pero nasantop namon nga magigin daku ini nga pamatuod ha mga tawo. Ngani, durante han pagbista, ginkotar han amon abogado an ginsiring ni Gamaliel han siyahan nga siglo. (Buh. 5:33-39) Ini nga kaso iginbalita ha media, ngan an 49 nga kabugtoan ginsentensyahan hin 45 ka adlaw tubtob lima ngan tunga ka bulan nga kaprisohan. Makalilipay kay an amon abogado kinarawat hin pag-aram ha Biblia ngan tinambong ha mga katirok antes hiya mamatay.

Han Disyembre 1966, igintoka ako nga paramangno han sanga nga opisina, ngan nagpokus ako ha pag-asikaso ha legal nga mga butang. Nangalimbasog kami nga maestablisar an legal nga katungod han mga Saksi ni Jehova nga magkaada kagawasan ha pagsingba. (Fil. 1:7) Ngan han Disyembre 18, 1974, legal nga ginkilala an mga Saksi ha Portugal. Hira Bugto Nathan Knorr ngan Frederick Franz, tikang ha headquarters, binisita ha Portugal basi makigbahin ha makatirigamnan nga katirok ha Oporto ngan Lisbon diin 46,870 an tinambong.

Ginpahinabo ni Jehova nga mag-uswag an buruhaton ha pipira nga isla nga may nagyayakan hin Portuguese sugad han Azores, Cape Verde, Madeira, ngan São Tomé ngan Príncipe. Tungod hito nga pag-uswag, ginkinahanglan an mas daku nga sanga nga opisina,  ngan natukod ito han 1988. Han Abril 23 hito mismo nga tuig, hi Bugto Milton Henschel an nanguna ha dedikasyon han bag-o nga pasilidad ngan 45,522 an malipayon nga tinambong, kaupod na an 20 nga misyonero hadto ha Portugal nga binalik hito nga nasud basi la makatambong hiton makatirigamnan nga okasyon.

Ha sulod hin damu ka tuig, nagpahimulos kami ha pakig-upod ha matinumanon nga kabugtoan. Nahibaro ako hin importante nga leksyon kan Bugto Theodore Jaracz durante han amon pagbisita ha usa nga sanga nga opisina. Ito nga sanga may seryoso nga problema, ngan ginbuhat na han mga membro han Komite han Sanga an ira bug-os nga mahihimo. Ginliaw hira ni Bugto Jaracz pinaagi ha pagsiring: “Isarig na naton an iba ha baraan nga espiritu.” Usa kagab-i, durante han amon pagbisita ha Brooklyn mga pipira ka dekada na an naglabay, nakaupod namon ni Mary hi Bugto Franz ngan an iba pa. Antes matapos an amon uruistorya, naghangyo kami kan Bugto Franz nga sumatan kami kon ano an iya masisiring ha amon mahitungod han iya damu ka tuig na nga pag-alagad kan Jehova. Hiya nagsiring: “Ini la an akon maisasagdon: Pagpabilin gud kamo ha nakikita nga organisasyon ni Jehova anoman an kahimtang. Ito gud la an nagtutuman han iginsugo ni Jesus ha iya mga disipulo—an pagsangyaw han maopay nga sumat han Ginhadian!”

Nalilipay gud kami ni Mary ha pagbuhat hito. Diri liwat namon nahingangalimtan an amon makalilipay nga mga eksperyensya ha pagbisita ha iba-iba nga sanga nga opisina. Naghatag ini ha amon hin higayon nga ipakita an amon apresasyon ha mga batan-on ngan mga lagas tungod han ira matinumanon nga pag-alagad ngan dasigon hira nga magpadayon ha ira espesyal nga pribilehiyo nga mag-alagad kan Jehova.

Madagmit la nga linabay an panahon, ngan yana sobra 80 anyos na kami. Damu na nga sakit an inaabat ni Mary. (2 Cor. 12:9) An mga pagsari nagparig-on han amon pagtoo ngan determinasyon nga magpabilin nga matinumanon. Kon ginhihinumdom namon an mga panahon han amon pag-alagad kan Jehova, masisiring namon nga naeksperyensyahan gud namon ha damu nga paagi an diri matupngan nga pagkabuotan ni Jehova. *