1-3. (a) Kay ano nga bangin nahadlok hi Ester pagkadto ha iya bana? (b) Ano nga mga pakiana mahitungod kan Ester an aton hihisgotan?

 HI Ester nangalimbasog nga magin kalmado samtang nagtitikahirani hiya ha ruwang han palasyo ha Susan. Diri masayon an iya bubuhaton. An ngatanan ha palasyo maopay gud an pagkadisenyo​—an dekolores, mag-inggat, ngan hinimo ha briks nga eskultura han may pako nga mga baka, mga parapamana, ngan mga leon, an kinurtihan nga mga harigi nga bato ngan dagku nga estatwa, bisan an hinmumutangan han palasyo nga hirani ha napuputos hin yelo nga pungkay han kabukiran han Zagros diin nakikita an matin-aw nga tubig han Salog Choaspes. Ito ngatanan nagpapahinumdom ha mga bisita han daku hinduro nga gahum han usa nga karuyag ni Ester makaistorya, an usa nga nagtatawag han iya kalugaringon nga “an bantogan nga hadi.” Hiya an bana mismo ni Ester.

² Kondi diri hi Hadi Ahasuerus an klase han bana nga hihingyapon han matinumanon nga Judio nga daraga! a Diri hiya pariho kan Abraham nga mapainubsanon nga sinugot ha sugo han Dios nga mamati ha iya asawa nga hi Sara. (Gen. 21:12) Haros waray ngani hiya hinbabaroan mahitungod han Dios ni Ester nga hi Jehova o han Iya Balaud. Pero maaram hiya han balaud han Persia, lakip na an balaud nga nagdidiri han hihimoon mismo ni Ester. Ito nga balaud nasiring nga papatayon an bisan hin-o nga kumadto ha hadi nga waray ipatawag. Hi Ester waray ipatawag, pero makadto la gihapon hiya. Samtang nagtitikahirani hiya ha surusulod nga ruwang, diin makikita hiya han hadi, bangin inabat niya nga nagtitikahirani na liwat an iya kamatayon.​—Basaha an Ester 4:11; 5:1.

³ Kay ano nga iginbutang ni Ester ha peligro an iya kinabuhi?  Ngan ano an aton mahibabaroan ha iya pagtoo? Siyahan, hisgotan naton kon paonan-o hiya nagin rayna han Persia.

4. Ano an pipira nga detalye mahitungod kan Ester, ngan kay ano nga nagdaku hiya ha iya patod nga hi Mordekay?

⁴ Hi Ester usa nga ilo. Gutiay la an aton hinbabaroan mahitungod han iya mga kag-anak nga nagngaran ha iya hin Hadasa, an Hebreo nga pulong para ha “mirtel,” usa nga tanom nga may makaruruyag nga busag nga bukad. Han mamatay an iya mga kag-anak, gin-ampon hiya han iya buotan nga paryente nga hi Mordekay. Magpatod hira pero mas magurang gud hi Mordekay ha iya, ngan gintagad hiya ni Mordekay sugad nga kalugaringon nga anak.​—Est. 2:​5-7, 15.

5, 6. (a) Paonan-o ginpadaku ni Mordekay hi Ester? (b) Ano an nagin kinabuhi nira Ester ngan Mordekay ha Susan?

⁵ Hira Mordekay ngan Ester distyero ha kapital nga syudad han Persia, diin posible nga gintatamay hira tungod han ira relihiyon ngan han ira ginsusunod nga Balaud. Kondi sigurado nga nagin mas duok hi Ester ha iya patod samtang gintututdoan hiya mahitungod kan Jehova, an maloloy-on nga Dios nga nagtalwas, ngan magtatalwas, han Iya katawohan. (Leb. 26:​44, 45) Sigurado nga nagin duok ngan maunungon hira ha usa kag usa.

⁶ Matin-aw nga may katungdanan hi Mordekay ha palasyo ha Susan, diin regular nga nalingkod hiya ha ganghaan hito kaupod han iba nga surugoon han hadi. (Est. 2:​19, 21; 3:3) Diri kita maaram kon paonan-o nagdaku hi Ester, kondi posible nga hiya an nag-asikaso kan Mordekay ngan ha iya gutiay nga balay ha tabok han salog tikang ha palasyo. Bangin naruyag hiya pagkinadto ha merkado ha Susan, diin gindidispley an mga tinda han mga alahero ngan mga negosyante. Waray mahunahuna ni Ester nga an sugad nga mga butang magigin ordinaryo na la ha iya ha urhi; waray hiya ideya kon ano an mahitatabo ha iya ha tidaraon.

7. Kay ano nga ginsaliwnan hi Basti sugad nga rayna, ngan ano an sunod nga nahitabo?

⁷ Usa ka adlaw, may nagsarang nga tsismis  ha Susan mahitungod hin problema ha palasyo. Ha usa ka daku nga panagtawo, nag-andam hi Ahasuerus hin magrasa nga pagkaon ngan alaksiw para ha iya dungganon nga mga bisita, ngan iya iginpatawag an iya mahusay nga rayna nga hi Basti nga hito nga panahon kaupod liwat han iya kasangkayan ha iba nga panagtawo. Pero nagdumiri pagkadto hi Basti. Naalohan ngan nasina an hadi, salit nagpakiana hiya ha iya mga magsaragdon kon ano an isisirot kan Basti. Ano an ira desisyon? Saliwnan an rayna. Salit an mga surugoon han hadi namiling hin maghusay nga kadaragan-an ha bug-os nga nasasakopan, ngan tikang ha ira mapili hiya hin bag-o nga rayna.​—Est. 1:1–2:4.

8. (a) Kay ano nga bangin nabaraka hi Mordekay han daraga na hi Ester? (b) Para ha imo, paonan-o naton maiaaplikar an timbang nga pagtagad han Biblia ha pisikal nga kahusay? (Kitaa liwat an Proberbios 31:30.)

⁸ Hito nga panahon daraga na hi Ester. Sigurado nga nalipay hi Mordekay kondi nabaraka liwat tungod kay nagdaku hi Ester nga mahusay hinduro. Aton mababasa: “An daraga maanyag ngan matahom.” (Est. 2:7) Iginpapakita han Biblia an timbang nga pagtagad ha pisikal nga kahusay​—nakakapalipay ito, pero sadang ito updan hin kinaadman ngan pagpaubos. Kay kon diri, mahimo ito magresulta hin pagpahitaas ngan hin iba pa nga maraot nga batasan. (Basaha an Proberbios 11:22.) Diri ba tinuod ito? Ha sitwasyon ni Ester, makakabulig ba ha iya an iya kahusay o makakadaot? Panahon la an makakagsumat.

9. (a) Ano an nahitabo han nakita han mga surugoon han hadi hi Ester, ngan kay ano nga makuri para ha iya an pagbulag kan Mordekay? (b) Kay ano nga gintugotan ni Mordekay hi Ester nga mag-asawa hin diri tumuroo? (Iupod an kahon.)

⁹ Nakita han mga surugoon han hadi hi Ester. Ginkuha nira hiya tikang kan Mordekay ngan gindara ha palasyo. (Est. 2:8) Sigurado nga ito nga pagbulag makuri gud tungod kay sugad na hira hin mag-amay. Diri kakaruyagon ni Mordekay nga makaasawa an iya ampon hin diri tumuroo, bisan kon hadi pa ito, pero diri niya kontrolado an panhitabo. b Sigurado nga namati gud hi Ester ha mga sagdon ni Mordekay antes hiya dad-on ha palasyo! Samtang tikadto ha palasyo, damu an iya nahuhunahuna nga pakiana. Ano daw la an iya magigin kinabuhi didto?

10, 11. (a) Ano an posible magin epekto kan Ester han iya bag-o nga kahimtang? (b) Paonan-o iginpakita ni Mordekay nga nababaraka hiya ha kahimtang ni Ester?

¹⁰ Tikang hito nga panahon, nagbag-o an kahimtang ni Ester.  Usa hiya han ‘damu nga kadaragan-an’ nga gintirok tikang ha iba-iba nga dapit han Imperyo han Persia. Sigurado nga iba-iba an ira kustomre, linggwahe, ngan pamatasan. Ha pagdumara han opisyal nga hi Hegay, ini nga kadaragan-an ipapahamutang ha usa ka tuig nga programa hin pagpahusay, nga nag-uupod hin pagmasahe gamit an maghamot nga lana. (Est. 2:​8, 12) Ito nga kahimtang posible makaaghat ha pipira ha ira nga magin prayoridad an ira hitsura ngan magin mapahitas-on ngan mahilig makigkompetensya. Naimpluwensyahan ba hito hi Ester?

¹¹ Sigurado nga nabaraka gud hi Mordekay kan Ester. Mababasa naton nga kada adlaw naghihimo hiya hin paagi nga makahirani ha balay han kababayin-an ngan mahibaro han kahimtang ni Ester. (Est. 2:11) Kon may nakukuha hiya nga impormasyon, bangin tikang ha buotan nga mga surugoon han panimalay, sigurado nga iginpapasigarbo niya hi Ester. Kay ano?

12, 13. (a) Ano an nagin pagtagad kan Ester han mga nakapalibot ha iya? (b) Kay ano nga nalipay hi Mordekay han hinbaroan niya nga waray isumat ni Ester nga Judio hiya?

 ¹² Naayon gud hi Hegay kan Ester salit maopay an iya pagtratar ha iya, gintagan pa ngani hiya hin pito nga surugoon nga kababayin-an ngan hin pinakamaopay nga lugar dida hito nga balay. An asoy nasiring: “Hi Ester nakakuha han pagdapig ha paniplatan han ngatanan ha ira nga nagtan-aw ha iya.” (Est. 2:​9, 15) Tungod la ba ito han iya kahusay? Diri, may-ada pa iba nga hinungdan.

¹³ Pananglitan aton mababasa: “Hi Ester waray magpahibaro [mahitungod] han iya katawohan o han iya mga kaurupdan; kay hi Mordekay nagtugon ha iya nga diri ini niya igpahibaro.” (Est. 2:10) Ginsidngan hiya ni Mordekay nga diri magsumat nga Judio hiya tungod kay ginmiminos han mga dungganon han Persia an mga Judio. Nalipay gud hi Mordekay ha paghibaro nga bisan  kon hirayo hi Ester nagpabilin hiya nga maaramon ngan masinugtanon!

14. Paonan-o masusubad han mga batan-on yana hi Ester?

¹⁴ Yana, mapapalipay liwat han mga batan-on an ira mga kag-anak o adton nagpadaku ha ira. Bisan kon hirayo ha ira mga kag-anak ngan napapalibotan hin mga tawo nga diri maaramon, imoral, o madarahog, mahimo nira atohan an magraot nga impluwensya ngan padayon nga buhaton an husto. Kon buhaton nira ito, pariho kan Ester, mapapalipay nira an ira Amay ha langit.​—Basaha an Proberbios 27:11.

15, 16. (a) Kay ano nga hi Ester an naruyagan han hadi? (b) Kay ano nga bangin nakurian hi Ester ha iya bag-o nga kinabuhi?

¹⁵ Han ipipresentar na hi Ester ha hadi, gintagan hiya hin kagawasan nga mamili hin gamit nga iya pagkikinahanglanon, bangin basi magin mas mahusay pa. Kondi, waray hiya mangaro hin mga butang gawas han gin-unabi ni Hegay ha iya. (Est. 2:15) Posible nga nahunahuna niya nga diri la kahusay an makakadani ha hadi; mas importante an pagin mapainubsanon. Husto ba hiya?

¹⁶ An asoy nabaton: “An hadi nahigugma kan Ester labaw han ngatanan nga kababayin-an, ngan hiya nakakuha han pagpalabi ngan han pagpaid ha iya paniplatan labi kay han ngatanan nga uray; ha pagkaagi nga iya ibinutang an korona nga hadianon dida ha iya ulo, ngan ginhimo hiya nga rayna ha lugar ni Basti.” (Est. 2:17) Posible nga nakurian gud hi Ester ha iya bag-o nga kinabuhi. Hadto ordinaryo la hiya, kondi yana hiya na an bag-o nga rayna, an asawa han pinakagamhanan nga hadi hito nga panahon! Dumaku ba an iya ulo tungod hito? Waray!

17. (a) Ha ano nga mga paagi nagpabilin nga masinugtanon hi Ester kan Mordekay? (b) Kay ano nga mapulsanon ha aton yana an ehemplo ni Ester?

¹⁷ Nagpabilin hiya nga masinugtanon ha iya pinakaamay. Gintipigan niya nga sekreto an iya pagin Judio. Dugang pa, han hinbaroan ni Mordekay an plano nga pagpatay kan Ahasuerus, ginsugo niya hi Ester nga isumat ito ha hadi. Sinugot hi Ester salit napakyas ito. (Est. 2:​20-23) Iginpakita la gihapon niya an pagtoo ha Dios pinaagi ha pagin mapainubsanon ngan masinugtanon. Importante gud nga subaron naton an ehemplo ni Ester kay kadam-an yana an diri masinugtanon; lugod ordinaryo na la an pagin masinupakon ngan pagrebelde. Pero pariho kan Ester, ginpapabilhan hadton may tinuod nga pagtoo an pagkamasinugtanon.

18. (a) Kay ano nga waray yumukbo hi Mordekay kan Haman? (Kitaa liwat an footnote.) (b) Paonan-o ginsusubad han matinumanon nga kalalakin-an ngan kababayin-an yana hi Mordekay?

¹⁸ Usa nga lalaki nga an ngaran hi Haman an nagkaada hitaas  nga ranggo ha palasyo. Ginhimo hiya han hadi nga primero ministro, salit nagin nangunguna hiya nga magsaragdon ngan an ikaduha ha hadi. Iginsugo pa ngani han hadi nga an ngatanan nga makakita hini nga opisyal kinahanglan yumukbo ha iya. (Est. 3:​1-4) Ito nga balaud nagin problema ni Mordekay. Karuyag niya sundon an hadi kondi diri tubtob ha punto nga masupak na hiya ha Dios. Hi Haman usa nga Agagitanhon. Tikang hiya ha tulin ni Agag, an Amalekanhon nga hadi nga ginpatay ni Samuel nga propeta han Dios. (1 Sam. 15:33) Maraot hinduro an mga Amalekanhon. Nakontra hira kan Jehova ngan ha Israel. Sugad nga katawohan, ginhukman hira han Dios. c (Deut. 25:19) Mayukbo ba an matinumanon nga Judio ha usa nga Amalekanhon? Diri ito mahihimo ni Mordekay. Tubtob yana, damu nga matinumanon nga kalalakin-an ngan kababayin-an an andam ibutang ha peligro an ira kinabuhi basi sundon ini nga prinsipyo: “Kinahanglan sugton namon an Dios sugad nga magmarando imbes nga an mga tawo.”​—Buh. 5:29.

19. Ano an karuyag buhaton ni Haman, ngan ano an iya ginhimo basi makombinse an hadi?

¹⁹ Nasina gud hi Haman. Kondi diri hiya kontento nga hi Mordekay la an patayon. Karuyag niya poohon an katawohan ni Mordekay! Salit ginkombinse niya an hadi pinaagi ha pagpakaraot ha mga Judio. Ginpagawas niya nga waray hira pulos, usa nga katawohan nga “nagsasarang” ha bug-os nga ginhadian. Mas maraot pa gud, nagsiring hiya nga diri hira nasunod ha hadi ngan peligroso hira nga mga rebelde. Nagtanyag hiya hin daku hinduro nga kantidad para ha gastos ha pagpoo han mga Judio ha bug-os nga imperyo. d Iginhatag ni Ahasuerus kan Haman an iya singsing nga panmarka basi tatakan an bisan ano nga sugo ni Haman.​—Est. 3:​5-10.

20, 21. (a) Ano an epekto ha mga Judio ha imperyo han Persia, pati kan Mordekay, han sugo ni Haman? (b) Ano an ginhangyo ni Mordekay nga buhaton ni Ester?

²⁰ Waray pag-iha, an sugo nga poohon an mga Judio madagmit nga iginpahibaro ha bug-os nga imperyo han nakakabayo nga mga mensahero. Hunahunaa la an epekto han sumat han inabot ito ha Jerusalem, diin an mga Judio nga binalik tikang ha pagkadistyero ha Babilonya nangangalimbasog ha pagtukod utro han syudad  nga waray pa pader nga magpapanalipod hito. Posible nga nahunahuna hira ni Mordekay, pati an iya kasangkayan ngan mga paryente ha Susan, han hinbatian niya iton makaharadlok nga sumat. Tungod han duro nga kabaraka, iya gin-gisi an iya bado, nagsul-ot hin panapton nga sako, nagbutang hin abo ha ulo, ngan sininggit ha butnga han syudad. Kondi hito nga panahon, hi Haman nakikig-inom la ha hadi ngan diri apektado han kasakit nga iya nahimo ha mga Judio ngan ha mga kasangkayan hito ha Susan.​—Basaha an Ester 3:12–4:1.

²¹ Maaram hi Mordekay nga kinahanglan hiya gumios. Kondi paonan-o? Hinbatian ni Ester an kasakit ni Mordekay, salit nagpadara hiya hin bado pero waray ito karawata ni Mordekay. Bangin maiha na nga ginhinunahuna ni Mordekay kon kay ano nga gintugotan han iya Dios nga hi Jehova nga kuhaon an iya patod basi magin rayna han pagano nga hadi. Yana baga hin maaram na hiya kon kay ano. Nagpadara hin mensahe hi Mordekay ha rayna, nga naghahangyo nga makimalooy hiya ha hadi ngan marig-on nga gumios “para ha iya katawohan.”​—Est. 4:​4-8.

22. Kay ano nga nahahadlok hi Ester pag-atubang ha hadi? (Kitaa liwat an footnote.)

²² Sigurado nga nahadlok gud hi Ester han hinbatian ito. Daku  ito nga pagsari han iya pagtoo. Ginsumat niya kan Mordekay an iya kahadlok ngan an balaud han hadi. An pag-atubang ha hadi nga waray ipatawag magriresulta hin kamatayon. Diri la papatayon an nakasala kon iuunat han hadi an iya bulawan nga setro. May hinungdan ba hi Ester nga maglaom nga kakaloy-an hiya, labi na kon huhunahunaon an nahitabo kan Basti han waray hiya kumadto han iginpatawag hiya han hadi? Ginsumat niya kan Mordekay nga 30 ka adlaw na nga waray hiya ipatawag! Salit naghunahuna hiya nga bangin nagbag-o na an hadi ngan nadiri na ha iya. e​—Est. 4:​9-11.

23. (a) Ano an ginsiring ni Mordekay nga nakaparig-on han pagtoo ni Ester? (b) Kay ano nga angay subaron hi Mordekay?

²³ An baton ni Mordekay nagparig-on han pagtoo ni Ester. Ginsidngan niya hi Ester nga kon diri hiya gumios, sigurado nga may iba nga pagtitikangan han katalwasan han mga Judio. Pero makakasiguro ba hi Ester nga matatalwas hiya kon magtikaduro na an pagtimaraot? Dinhi iginpakita ni Mordekay an iya marig-on nga pagtoo kan Jehova, nga diri gud matugot nga mapoo an Iya katawohan ngan mapakyas an Iya mga saad. (Jos. 23:14) Katapos nagsiring hi Mordekay kan Ester: “Hin-o man ngani in maaram​—bangin ginhimo ka nga rayna para hin sugad hini nga panahon!” (Est. 4:​12-14, Maopay nga Sumat) Angay gud naton subaron hi Mordekay. Bug-os an iya pagsarig ha iya Dios, hi Jehova. Sugad ba liwat kita hito?​—Prob. 3:​5, 6.

24. Paonan-o nagpakita hi Ester hin pagtoo ngan kaisog?

²⁴ Kinahanglan na magdesisyon ni Ester. Ginsidngan niya hi  Mordekay nga hangyoon an iya kahimungto nga magpuasa dungan niya hin tulo ka adlaw, ngan iya gintapos an iya mensahe pinaagi hin mga pulong nga nagpapakita hin pagtoo ngan kaisog: “Kon ako mahanaw, ako mahanaw.” (Est. 4:​15-17) Sigurado nga hiton tulo ka adlaw, dida la hiya nag-ampo hin sugad ka kinasingkasing. Inabot na an takna nga maatubang hiya ha hadi. Ginsul-ot niya an iya pinakamaopay nga bado, ngan ginhimo an ngatanan basi magin mahusay ha paniplatan han hadi. Katapos kinadto na hiya.

25. Ihulagway an nahitabo han tipakadto hi Ester ha iya bana.

²⁵ Sugad han iginhulagway ha tinikangan hini nga kapitulo, hi Ester tipakadto na ha hadi. Mahahanduraw naton hiya nga ginkukulba ngan kinasingkasing nga nag-aampo. Sinulod hiya ha ruwang ngan nakikita na niya hi Ahasuerus ha trono. Bangin nangalimbasog hiya nga basahon an ekspresyon han nawong han hadi nga haros natatabonan na han kurong nga buhok ngan kwadrado nga barbas. Kon maghuhulat pa hiya, bangin diri na niya ito mailob. Kondi ha urhi, hinkit-an hiya han iya bana. Sigurado nga nahipausa ito pero waray masina. Igin-unat hito an iya setro!​—Est. 5:​1, 2.

26. Kay ano nga kinahanglan han tinuod nga mga Kristiano an kaisog nga pariho han kan Ester, ngan kay ano nga an iya ginbuhat tinikangan pa la?

²⁶ Andam mamati kan Ester an hadi. Nagin marig-on hiya para ha iya Dios ngan ha iya katawohan, ngan maopay hiya nga susbaranan ha ngatanan nga nag-aalagad ha Dios tubtob ha aton panahon. Ginpapabilhan gud han tinuod nga mga Kristiano yana an sugad nga susbaranan. Hi Jesus nagsiring nga makikilala an iya mga sumurunod pinaagi han ira may pagsakripisyo nga gugma. (Basaha an Juan 13:​34, 35.) An pagpakita hin sugad nga gugma kasagaran nga nagkikinahanglan hin kaisog nga pariho han kan Ester. Pero bisan kon nagin marig-on hi Ester hito nga adlaw para ha katawohan han Dios, tinikangan pa la ito. Paonan-o niya makukombinse an hadi nga an iya paborito nga magsaragdon, hi Haman, may maraot nga plano? Paonan-o niya mabubuligan an iya katawohan nga matalwas? Ini nga mga pakiana babatunon ha sunod nga kapitulo.