1, 2. Ihulagway an pagbiyahe ni Maria, ngan isaysay kon kay ano nga makuri ito para ha iya.

GINBUROBAG-O ni Maria an iya paglingkod ha bawbaw han asno tungod kay diri hiya komportable ngan damu ka oras na nga sakay hiya hito. Ha urounhan la, hi Jose nagbabaktas samtang ginkakaptan an higot han asno ngan gintutugwayan ito; tipakadto hira ha Betlehem. Inabat na liwat ni Maria an pagkiwa han bata ha iya tiyan.

² Iginpapakita han asoy ha Biblia nga hito nga panahon hi Maria “hirani na manganak.” (Luc. 2:5) Samtang naagi ha kaumhan ini nga mag-asawa, bangin an iba nga parauma nga nag-aarado o nagtatanom nanlilingi ngan nahipapausa kon kay ano nga nagbibiyahe pa ini nga babaye nga hirani na manganak. Kay ano nga nagbiyahe pa hi Maria hin sugad kahirayo tikang ha iya urukyan ha Nazaret?

3. Ano nga toka an nakarawat ni Maria, ngan ano an aton uusisahon mahitungod ha iya?

³ Nagtikang an ngatanan pipira ka bulan antes pa, han ini nga batan-on nga Judio nga babaye nakakarawat hin toka nga waray kapariho ha bug-os nga kasaysayan. Ig-aanak niya an bata nga magigin Mesias, an Anak han Dios! (Luc. 1:35) Samtang nagtitikahirani an panahon han iya pag-anak, ginkinahanglan nira magbiyahe. Durante hini nga pagbiyahe, nakaeksperyensya hi Maria hin mga pagsari ha iya pagtoo. Aton usisahon kon ano an nakabulig ha iya nga matipigan nga marig-on an iya pagtoo.

4, 5. (a) Kay ano nga tikadto ha Betlehem hira Jose ngan Maria? (b) Ano nga tagna an natuman tungod han balaud nga iginpagawas ni Cesar?

⁴ Diri la hira Jose ngan Maria an nagbibiyahe. Bag-o la nga nagpagawas hin balaud hi Cesar Augusto nga an ngatanan kinahanglan bumalik ha ira natawohan nga bungto basi magparehistro. Ano an ginbuhat ni Jose? An asoy nasiring: “Tungod kay hi Jose membro han panimalay ni David, tikang ha syudad han Nazaret ha Galilea, inuli liwat hiya ha Betlehem ha syudad ni David ha Judea.”—Luc. 2:1-4.

⁵ Diri kay nahituman la an pagpagawas ni Cesar hini nga balaud. Mga 700 ka tuig antes hito, igintagna na nga an Mesias matatawo ha  Betlehem. May-ada bungto nga Betlehem nga 11 ka kilometro la an kahirayo ha Nazaret. Kondi espisipiko nga gin-unabi ha tagna nga ha “Betlehem Eprata” matatawo an Mesias. (Basaha an Mika 5:2.) Tikang ha Nazaret ngadto hiton gutiay nga bungto, kinahanglan magbiyahe hin mga 130 ka kilometro ha bungturon nga mga dalan kon maagi ha Samaria. Ito an Betlehem nga kakadtoan nira Jose, kay ito nga bungto an gin-ukyan han pamilya ni Hadi David—an kaapoy-apoyan nira Jose ngan Maria.

6, 7. (a) Kay ano nga bangin makuri para kan Maria an pagbiyahe tikadto ha Betlehem? (b) Sugad nga asawa ni Jose, ano na an kaibahan han pagdesisyon ni Maria? (Kitaa liwat an footnote.)

⁶ Susuportahan ba ni Maria an desisyon ni Jose nga sundon an balaud? Kon huhunahunaon, makukurian hiya ha pagbiyahe. Posible nga temprano adto han katrakdag hito nga tuig, salit bangin nagtitikang na pag-uran-uran kay tikatapos na an kathuraw. Dugang pa, sobra 760 metros an kahitaas han hinmumutangan han Betlehem, salit makuri gud an ultimo nga bahin han pagbiyahe tungod kay sagkahon ito. Ngan bangin magigin mas maiha an ira pagbiyahe tungod kay ha kahimtang ni Maria kinahanglan niya pumahuway hin mas agsob. Gawas pa, bangin diri gud maruyag an usa nga batan-on nga babaye nga hirani na manganak nga bumulag ha iya pamilya ngan kasangkayan nga mabulig ha iya kon magbatî na hiya. Sigurado nga nagkinahanglan hi Maria hin kaisog ha pag-upod hito nga pagbiyahe.

⁷ Bisan pa hito, hi Lucas nagsiring nga hi Jose kinadto “basi magparehistro upod hi Maria.” Gin-unabi liwat niya nga hi Maria “asawa”  na ni Jose sugad han iginsaad. (Luc. 2:4, 5) Sugad nga asawa ni Jose, may kaibahan na an pagdesisyon ni Maria kay kinahanglan na niya konsultahon an iya bana. Gintagad niya an iya bana sugad nga iya ulo ngan gintuman an iya hatag-han-Dios nga papel sugad nga kabulig ni Jose pinaagi ha pagsuporta han iya mga desisyon. * Salit pinaagi ha pagin masinugtanon, nalamposan niya ini nga kahimtang nga mahimo unta magin pagsari ha iya pagtoo.

8. (a) Ano pa an bangin nagpagios kan Maria nga magbiyahe tikadto ha Betlehem kaupod ni Jose? (b) Kay ano nga makapadasig gud para ha matinumanon nga mga tawo an susbaranan ni Maria?

⁸ Ano pa an bangin nagpagios kan Maria nga umupod kan Jose? Maaram ba hiya han tagna nga ha Betlehem matatawo an Mesias? Waray iginsusumat an Biblia. Pero posible nga maaram hiya hito tungod kay hinbabaroan ito han kadam-an nga tawo. (Mat. 2:1-7; Juan 7:40-42) Kon may kalabotan ha Kasuratan, diri hiya ignorante hito. (Luc. 1:46-55) Anoman an hinungdan han iya desisyon nga magbiyahe, pagsugot man ha iya bana, ha sugo han gobyerno, o ha tagna ni Jehova—o ini ngatanan—nagpakita hiya hin maopay nga susbaranan. Ginpapabilhan gud ni Jehova an mapainubsanon ngan masinugtanon nga mga tawo. Makapadasig gud para ha matinumanon nga mga tawo an  susbaranan ni Maria tungod kay kadam-an yana an diri na mapinasakupon.

9, 10. (a) Ano an posible nahunahuna nira Maria ngan Jose samtang nagtitikahirani hira ha Betlehem? (b) Diin hinuron hira Jose ngan Maria, ngan kay ano?

⁹ Sigurado nga nalipay gud hi Maria han nakita na niya an Betlehem tikang ha hirayo. Samtang tipasagka hira ha kabungtoran ngan nalabay ha kakahoyan han olibo—usa han ultimo nga mga tanom nga aanihon—posible nga nahunahuna nira Maria ngan Jose an kasaysayan hiton gutiay nga bungto. Sugad han ginsiring ni propeta Mika, gutiay ito hinduro para magin usa han mga syudad han Juda; kondi dida hito natawo hira Boas, Noemi, ngan ha urhi hi David, sobra usa ka yukot ka tuig na an naglabay.

¹⁰ Pag-abot nira Maria ngan Jose ha Betlehem, puno na ito hin tawo. An iba nga magpaparehistro nahiuna ha ira pag-abot, salit waray na bakante nga kwarto nga ira makakaturogan. * Waray hira iba nga mahuhuronan kondi ha kwadra. Mahahanduraw naton hi Jose nga nababaraka samtang nakikita nga nag-aantos an iya asawa hin duro nga kaul-ol nga waray pa gud niya maeksperyensyahi, ngan nagtitikaduro ito. Dida pa gud hito nga lugar hiya hiabuti hin pagbatî.

11. (a) Kay ano nga mapaid gud kan Maria an bisan hin-o nga babaye? (b) Ha ano nga mga paagi hi Jesus usa nga “suhag”?

¹¹ Mapaid gud kan Maria an bisan hin-o nga babaye. Mga 4,000 ka tuig antes hito, igintagna ni Jehova nga an ngatanan nga kababayin-an mag-aantos hin kaul-ol ha panahon han ira pag-anak tungod han napanunod nga sala. (Gen. 3:16) Sigurado nga naeksperyensyahan ito ni Maria. Waray ihulagway ni Lucas an kaul-ol nga gin-antos ni Maria, nagsiring la hiya: “Igin-anak niya an iya suhag nga lalaki.” (Luc. 2:7) Oo, natawo na an “suhag” ni Maria—an siyahan han iya mga anak nga diri maminos ha pito. (Mar. 6:3) Kondi ini nga bata naiiba gud. Diri la tungod kay hiya an suhag ni Maria, kondi hiya liwat an “suhag han ngatanan nga hinimo” ni Jehova, an bugtong nga Anak han Dios!—Col. 1:15.

12. Diin iginhigda ni Maria an iya minasus-an, ngan kay ano nga an tinuod nga nahitabo naiiba ha iginhuhulagway ha mga pasalida, drama, ngan mga painting?

¹² Yana, an asoy nagdugang hin detalye nga nagin pamilyar ha kadam-an: “Ginputos niya [hiya] hin lampin ngan ginpahigda ha sabsaban.” (Luc. 2:7) Ini nga hitabo diri-reyalistiko nga iginhuhulagway ngan ginpapasobrahan ha mga pasalida, drama, ngan mga painting. Kondi tagda an tinuod nga nahitabo. An sabsaban usa nga tubongan diin nangangaon an mga hayop. Tigamni nga ini nga pamilya nakadto  ha kwadra, usa nga lugar nga mahugaw ngan diri presko an hangin. Hin-o ba nga kag-anak an magpipili hin sugad nga lugar para ha pag-anak kon may-ada man iba nga mapipilian? Hingyap han kadam-an nga kag-anak an gimaopayi para ha ira mga anak. Labi na gud hira Maria ngan Jose; karuyag nira ihatag an gimaopayi para ha Anak han Dios!

13. (a) Ha ano nga paagi ginbuhat nira Maria ngan Jose an ira gimaopayi? (b) Paonan-o masusubad han maaramon nga mga kag-anak yana hira Jose ngan Maria?

¹³ Kondi, waray hira magpokus ha ira diri maopay nga kahimtang; lugod, ginbuhat nira an gimaopayi nga ira mahihimo. Pananglitan, tagda nga hi Maria mismo an nag-ataman ha iya minasus-an, ginputos niya ito hin lampin, katapos hinay-hinay nga iginhihigda ha sabsaban basi mahingaturog, ngan ginsisiguro nga talwas ngan diri hahagkuton. Bisan hinin diri maopay nga kahimtang, ginbuhat ni Maria an iya gimaopayi ha pag-ataman ha iya anak. Maaram liwat hira ni Jose nga an ira pagtutdo hini nga bata nga higugmaon hi Jehova amo an pinakaimportante nga ira mahihimo para ha iya. (Basaha an Deuteronomio 6:6-8.) Yana, ito liwat an prayoridad han maaramon nga mga kag-anak samtang ira ginpapadaku an ira mga anak dinhi hini nga kalibotan nga diri nagpapabili ha pag-alagad ha Dios.

14, 15. (a) Kay ano nga karuyag gud han mga magbarantay hin karnero nga makita an bata? (b) Ano an ginbuhat han mga magbarantay katapos nira makita hi Jesus ha kwadra?

¹⁴ Tigda nga nag-aringasa an mamingaw nga palibot kay nagkaabot an magbarantay hin karnero. Karuyag gud nira makita an pamilya, labi na an bata, salit nagdagmit hira pagkadto ha kwadra; makikita gud ha ira nawong an kalipay. Tikang hira ha ligid han kabungtoran nga ira ginhuronan kaupod han ira mga panon. * Ira ginsumatan iton nahipapausa nga mga kag-anak mahitungod han urusahon nga panhitabo nga ira pa la naeksperyensyahan. Ha katutnga han gab-i didto ha ligid han kabungtoran, usa nga anghel an tigda nga nagpakita ha ira; ngan nagin mapawa an palibot tungod han himaya ni Jehova. Ginsumatan hira han anghel nga an Kristo, o Mesias, natawo pa la ha Betlehem ngan makikita nira an bata nga nahigda ha sabsaban ngan nakaputos hin lampin. Katapos, may nahitabo pa nga mas urusahon—nagpakita an damu nga anghel nga nagdadayaw kan Jehova!—Luc. 2:8-14.

¹⁵ Diri urusahon nga inin mapainubsanon nga kalalakin-an nagdagmit pagkadto ha Betlehem! Sigurado nga nalipay gud hira han makita an natawo pa la nga bata nga nahigda ha sabsaban sugad han  iginhulagway han anghel. Waray nira isekreto inin maopay nga sumat. “Iginsumat nira an iginpahibaro . . . Ngan nahipausa an ngatanan nga nakabati ha iginsumat han mga paraataman han karnero.” (Luc. 2:17, 18) Hito nga panahon, ginmiminos han mga lider han relihiyon an mga magbarantay hin karnero. Pero matin-aw nga ginpabilhan ni Jehova inin mapainubsanon ngan matinumanon nga kalalakin-an. Kondi ano an epekto kan Maria hini nga pagbisita?

16. Paonan-o iginpakita ni Maria nga pirme hiya namamalandong, ngan ano an nangunguna nga hinungdan nga natipigan niya nga marig-on an iya pagtoo?

¹⁶ Sigurado nga nanluluya gud hi Maria tungod han kakuri han panganak, pero namati la gihapon hiya hin maopay ha ngatanan nga ira iginsumat. Ngan diri la ito an iya ginbuhat: “Gintipigan ni Maria ito ngatanan nga sumat, ngan ginpamalandong niya an kahulogan hito.” (Luc. 2:19) Sigurado nga pirme namamalandong ini nga batan-on nga babaye. Maaram hiya nga importante hinduro an mensahe han anghel. Karuyag han iya Dios nga hi Jehova nga iya mahibaroan ngan masabtan kon hin-o gud ngan kon mationan-o kaimportante an iya anak. Salit waray la hiya basta mamati ha ngatanan nga ginsumat ha iya, lugod gintipigan niya ito basi pauroutro nga mapamalandong ha maabot nga mga bulan ngan mga tuig. Ito an nangunguna nga hinungdan kon kay ano nga natipigan ni Maria nga marig-on an iya pagtoo ha bug-os niya nga kinabuhi.—Basaha an Hebreo 11:1.

17. May kalabotan ha espirituwal nga mga kamatuoran, paonan-o naton masusubad hi Maria?

¹⁷ Susubaron mo ba hi Maria? Ginpuno ni Jehova hin importante nga mga kamatuoran an mga pahina han iya Pulong. Kondi, magpapahimulos la kita hito kon tatagan naton ito hin atensyon. Mahihimo naton ito pinaagi han regular nga pagbasa ha Biblia—diri sugad nga literatura la kondi sugad nga giniyahan nga Pulong han Dios. (2 Tim. 3:16) Katapos, pariho kan Maria, kinahanglan tipigan naton an mga kamatuoran mahitungod kan Jehova ngan pamalandungon ito. Kon aton ginpapamalandong an aton nababasa ha Biblia ngan ginpapamurubuot kon paonan-o mas maiaaplikar an mga sagdon ni Jehova, mapaparig-on naton an aton pagtoo.

18. (a) Paonan-o ginsunod nira Maria ngan Jose an Mosaiko nga Balaud han pipira pa la ka adlaw an edad ni Jesus? (b) Ano an iginpapakita han halad nira Jose ngan Maria mahitungod ha ira pinansyal nga kahimtang?

¹⁸ Han walo ka adlaw na an bata, ginpaturi hiya nira Maria ngan  Jose sugad han igin-oobligar han Mosaiko nga Balaud, ngan ginngaranan hiya hin Jesus sugad han instruksyon. (Luc. 1:31) Katapos, han ika-40 ka adlaw, gindara nira hiya ha templo ha Jerusalem, nga mga napulo ka kilometro tikang ha Betlehem, ngan naghalad hin mga halad ha pagputli nga igintugot han Balaud para ha mga pobre—duha nga tukmo o duha nga sarapati. Kon naawod man hira tungod kay mas gutiay an kantidad han ira halad kay ha karnero ngan usa nga tukmo nga iginhahalad han iba nga mga kag-anak, waray na la nira ito hunahunaa. Anoman an ira inabat, kinarawat hira hin damu nga pagparig-on samtang nakadto hira.—Luc. 2:21-24.

19. (a) Ano an iginyakan ni Simeon kan Maria nga iya matitipigan ha iya kasingkasing? (b) Ano an ginbuhat ni Ana han makita niya hi Jesus?

¹⁹ Usa nga lagas nga lalaki nga Simeon an ngaran an dinaop ha ira ngan nagyakan kan Maria hin dugang nga mga pulong nga iya matitipigan ha iya kasingkasing. Ginsaaran hi Simeon nga makikita niya an Mesias antes hiya mamatay, ngan iginpakita ha iya han baraan nga espiritu ni Jehova nga an minasus-an nga hi Jesus an igintagna nga Manluluwas. Ginsumatan liwat ni Simeon hi Maria nga maabot an panahon nga mag-aantos hiya hin kasakit nga sugad hin ginbuno hiya hin hilaba nga espada. (Luc. 2:25-35) Bisan kon nakakaalarma ito nga mga pulong, posible nga nakabulig ito kan Maria nga makailob han inabot iton makuri nga panahon paglabay hin sobra tulo ka dekada. Katapos ni Simeon, nakita han propetisa nga hi Ana an minasus-an nga hi Jesus ngan nagtikang hiya mag-istorya mahitungod ha iya ha ngatanan nga  naglalaom gud han katalwasan han Jerusalem.—Basaha an Lucas 2:36-38.

20. Kay ano nga maopay nga desisyon an pagdara kan Jesus ngadto ha templo ha Jerusalem?

²⁰ Maopay gud an nagin desisyon nira Jose ngan Maria nga dad-on an ira minasus-an ha templo ni Jehova ha Jerusalem! Para ha ira anak, ito an tinikangan han regular nga pagkadto ha templo ni Jehova ha bug-os niya nga kinabuhi. Samtang nakadto, ginbuhat nira an ngatanan nga ira mahihimo ha pag-alagad ha Dios ngan kinarawat hira hin mga instruksyon ngan pagparig-on. Sigurado nga han binaya hi Maria ha templo hito nga adlaw, mas marig-on an iya pagtoo, ngan an iya kasingkasing puno hin importante nga mga kamatuoran nga iya mapapamalandong ngan maisusumat ha iba.

21. Ano an sadang naton buhaton basi magin mas marig-on an aton pagtoo, pariho kan Maria?

²¹ Makalilipay makita an mga kag-anak yana nga nasunod hito nga susbaranan. Ha mga Saksi ni Jehova, regular nga igin-uupod han mga kag-anak an ira mga anak ha Kristiano nga mga katirok. Ginbubuhat nira an ngatanan nira nga mahihimo, ngan ira ginpaparig-on an ira mga igkasi-tumuroo. Ngan ha ira pagbaya hito nga mga katirok, mas malipayon hira, mas marig-on an pagtoo, ngan puno hin mag-opay nga butang nga maisusumat ha iba. Makalilipay gud an pakig-upod ha ira! Kon bubuhaton naton ito, magigin mas marig-on liwat an aton pagtoo, pariho kan Maria.