MIṄWAHANI mivhili hu sa athu u itela tshenetsho tshiitea tsho bulwaho afho nṱha, Evelyn Trabert, we nda vha ndi tshi shuma nae kha mushumo wa vhurumiwa, na u ṱhaphudza nae kilasi ya vhuṋa ya Tshikolo tsha Bivhili tsha Watchtower tsha Gilead, o dzula tsini na Ithaca, kha ḽa New York. Ro vha ro avhelwa uri ri shume ngei Santa Ana. Fhedzi ndi sa athu u bvela phanḓa na u anetshela nga ha mushumo wanga wa vhurumiwa lwa miṅwaha i ṱoḓaho u vha 29, i ri ni ndi ni vhudze uri ndi ngani ndo dzhia phetho ya u ita wonoyo mushumo.

Vhabebi vhanga, John na Eva Olson vho vha vha tshi dzula ngei Spokane, Washington, kha ḽa U.S.A., nga 1923, ṅwaha we nda bebwa ngawo. Vho vha vha tshi dzhena kereke ya Lutere, fhedzi vha sa ṱanganedzi pfunzo ya mulilo wa hele, samusi vho vha vha tshi ḓivha uri a zwi tshimbidzani na lutendo lwavho kha Mudzimu wa lufuno. (1 Yoh. 4:8) Khotsi anga vho vha vha tshi shuma bekharani, nahone muṅwe mushumisani navho o vha khwaṱhisedza uri Bivhili a i funzi uri hele ndi fhethu hune ha tambudzwa vhathu. Nga u ṱavhanya, vhabebi vhanga vho thoma u guda na Ṱhanzi dza Yehova nahone vha guda zwine Bivhili ya funza zwa vhukuma nga ha zwine zwa itea musi muthu a tshi fa.

Ndo vha ndi na miṅwaha ya ṱahe, fhedzi ndi kha ḓihumbula musi vhabebi vhanga vha tshi amba nga mafulufulu nga ha ngoho ntswa ye vha i wana Bivhilini. U vha havho na mafulufulu zwo engedzea musi vha tshi  guda dzina ḽa Mudzimu wa ngoho, Yehova nahone vho vha vho vhofhololwa kha pfunzothendwa ya Vhuraruthihi i sa pfesesei. Yeneyo pfunzo yavhuḓi ya Maṅwalo yo thoma u nwelela kha nṋe sa tshiponzhi, u guda ‘ngoho ine ya vhofholola.’ (Yoh. 8:32) Nga zwenezwo, a tho ngo vhuya nda dzhia pfunzo ya Bivhili i tshi bora, fhedzi ndo takalela u dzula ndi tshi ṱolisisa Ipfi ḽa Mudzimu. Naho ndo vha ndi tshi shona, ndo vha ndi tshi tshimbila na vhabebi vhanga mushumoni wa u huwelela. Vho lovhedzwa nga 1934. Nga 1939, musi ndi na miṅwaha ya 16, ndo ḓiphina nga u shuma navho sa mushumeli wa Yehova o lovhedzwaho.

Nga tshilimo, nga 1940, vhabebi vhanga vho rengisa muḓi wavho, nahone vhuraru hashu ra thoma vhuḓinḓa sa vhavulanḓila vha tshifhinga tsho ḓalaho ngei Coeur d’Alene, Idaho. Ro vha ro hira muḓini we wa vha u nṱha ha hune goloi dza lugiswa hone. Miṱangano yo vha i tshi farelwa muṱani wa hashu. Nga tshenetsho tshifhinga, zwivhidzo zwi si gathi zwo vha zwi na Holo dza Muvhuso, nga zwenezwo vho vha vha tshi ṱangana mahayani kana fhethu ho tou hirwaho.

Nga 1941, nṋe na vhabebi vhanga ro ya guvhanganoni ḽa ngei St. Louis, Missouri. Swondaha ho vha hu “Ḓuvha Ḽa Vhana,” nahone vhane vha vha na miṅwaha miṱanu u ya kha 18, vho vha vha tshi dzudzwa phanḓa ha tshiteidzhi. Musi nyambo ya Wahashu Joseph F. Rutherford i tshi ya u fhela, o amba na riṋe vhaswa a ri: “Noṱhe . . . Vhana . . . Vhe na tenda u thetshelesa Mudzimu na Khosi yawe, nga khumbelo imani!” Roṱhe ra ima. Nga zwenezwo, Wahashu Rutherford a ri: “Vhonani, ṱhanzi ntswa dzi fhiraho 15 000 Muvhusoni!” Tshenetsho tshiitea tsho thusa kha u khwaṱhisedza phetho yanga ya uri ndi vhe muvulanḓila.

Miṅwedzi i si gathi nga murahu ha buthano ḽa ngei St. Louis, muṱa wahashu wo pfulutshela ngei California tshipembe. Henefho ḓoroboni ya Oxnard, mushumo washu wo vha u wa uri ri thome tshivhidzo. Ro vha ri tshi dzula garikini ṱhukhu ine ya vha na mbete muthihi fhedzi. Madekwana maṅwe na maṅwe ndo vha ndi tshi lugiselela u eḓela nṱha ha ṱafula—zwe zwa vha zwo fhambana na zwa musi ndi tshi kha ḓi vha na kamara!

Musi ri sa athu u swika ngei California, Vhadzhapani vho vutshela Vhuima Zwikepe ngei Pearl kha ḽa Hawaii, nga ḽa 7 December, 1941. Nga ḓuvha ḽi tevhelaho, United States yo dzhenela Nndwa Ya Vhuvhili Ya Shango. Vhavhusi vho amba uri hu dzimiwe mavhone, nahone ro vha ri tshi fanela u dzima mavhone oṱhe vhusiku. Sabumarini ya Vhadzhapani yo vha i tshi linda phendelashango dza California, nahone swiswi ḽo vha ḽi tshi vha thusa uri vha kone u lwa nga ho livhaho na shango.

Nga murahu ha miṅwedzi i si gathi, nga September 1942, ro ṱanganela kha Guvhangano ḽa Shango Ḽiswa ḽa lwa Ṱaḓulu ngei Cleveland, Ohio. Ro thetshelesa musi Wahashu Nathan H. Knorr a tshi ṋekedza nyambo ine ya ri “Mulalo—Naa U Nga Vha Hone Tshoṱhe?” O haseledza nga ha Nzumbululo ndima ya 17, ine ya ṱalusa “ḽivhanda” ḽine ‘ḽi si tsha vha hone, naho zwo ralo ḽi tsini na u bva mugodini.’ (Nzumb. 17:8, 11) Wahashu Knorr o ṱalutshedza uri “ḽivhanda” ḽo vha ḽi Ndangano Ya Dzitshaka ye ya fhela nga 1939. Bivhili yo dzula yo amba uri Ndangano i ḓo dzhielwa vhudzulo, ha kona u vha na tshifhinga tshine ha ḓo vha na mulalo. Zwenezwo zwo itea nga 1945, musi Nndwa Ya Vhuvhili Ya Shango i tshi fhela. Nga murahu ha zwenezwo, “ḽivhanda” ḽo bvelela ḽa vha United Nations. Ṱhanzi dza Yehova dzo ṱanḓavhudza mushumo wadzo wa u huwelela wa shango ḽoṱhe, nahone zwenezwo zwo ita uri hu vhe na nyengedzeo khulwane lungafhani!

Honoho vhuporofita ho nthusa uri ndi vhone zwine zwa ḓo ḓa. Musi hu tshi ḓivhadzwa uri Tshikolo tsha Gilead tshi ḓo thoma ṅwaha u ḓaho, ndo thoma u vha na lutamo lwa u vha murumiwa. Nga 1943, ndo  rumelwa uri ndi ye u vha muvulanḓila ngei Portland, Oregon. Nga tshenetsho tshifhinga, ro vha ri tshi shumisa giramafoni u itela uri vhathu vha pfe pfunzo vhe miḓini yavho, nahone ra kona u vha ṋea khandiso dza Bivhili dzi ambaho nga ha Muvhuso wa Mudzimu. Wonoyo ṅwaha woṱhe, ndo vha ndi tshi dzula ndi tshi humbula nga ha tshumelo ya vhurumiwa.

Nga 1944, ndo vha ndo takala vhukuma musi nṋe na khonani yanga Evelyn Trabert ri tshi rambiwa uri ri ye tshikoloni tsha Gilead. Lwa miṅwedzi miṱanu, mugudisi washu o ri sumbedza nḓila ine ra nga takala ngayo musi ri tshi guda Bivhili. U ḓiṱukufhadza havho ho ri ṱuṱuwedza vhukuma. Nga zwiṅwe zwifhinga musi ri tshi khou ḽa, vhenevho vhahashu vho vha tshi shuma u ri ḓisela zwiḽiwa. Ro ṱhaphudza nga ḽa 22 January 1945.

Nṋe na Evelyn khathihi na Leo na Esther Mahan, ro thoma tshumelo nga June 1946 ngei El Salvador. Ro wana uri tsimu yo vha i ‘tshena yo lugela u kaṋiwa.’ (Yoh. 4:35) Tshiitea tsho ambiwaho mathomoni a ino nganea tsho sumbedza nḓila ye vhafunzi vha vha vho sinyuwa ngayo. Ho no fhela vhege nthihi, ro vha ro no fara guvhangano ḽa ḽiisela ngei Santa Ana. Ro ḓivhadza nyambo ya khagala fhethu hoṱhe, nahone ra takalela uri ho ḓa vhathu vha ṱoḓaho u vha 500. Nṱhani ha u tshuwa uri ri ḓo bviswa kha yeneyo ḓorobo, ro ḓipfa ro ḓiimisela u dzula na u thusa vha mbilu dzavhuḓi. Naho vhafunzi vho vhudza vhathu uri vha songo vhala Bivhili naho vha si gathi vho vha vha tshi kona u vha na Bivhili, vhanzhi vho vha vha tshi ṱoḓa ngoho. Vho takalela vhuḓidini hashu ha u guda Lupania u itela u vha funza nga ha Yehova, Mudzimu wa ngoho, na nga ha fulufhedziso ḽawe ḽavhuḓi ḽa u vusulusa Paradiso kha ḽifhasi.

Rosa Ascencio o vha e muṅwe wa vhagudiswa vhanga. Musi o no thoma u guda Bivhili, o mbo ḓi fhandekana na munna we a vha a tshi dzula nae. Nga zwenezwo onoyo munna a thoma u guda Bivhili. Vho vhingana, vha lovhedzwa nahone vha vha Ṱhanzi dza Yehova dzi fhiseaho. Rosa o vha muvulanḓila wa u thoma wa ngei Santa Ana. *

Rosa o vha e na vhengele ḽiṱuku ḽa zwiḽiwa. Musi a tshi ya vhuḓinḓani o vha tshi vala vhengele ḽawe nahone a fulufhela uri Yehova u ḓo ṱhogomela ṱhoḓea dzawe. Musi a tshi vula vhengele ḽawe nga murahu ha awara dzi si gathi, vharengi vho vha vha tshi tou phaphulana vha tshi khou ḓa u renga. O tshenzhela lwa u thoma ngoho ya Mateo 6:33 nahone a fulufhedzea u swika a tshi fa.

Kha tshiṅwe tshiitea, mufunzi wa henefho tsini o dalela muṋe wa nnḓu ye vhurathi hashu ra vha ro hira khayo, nahone a mu sevha uri arali a bvela phanḓa a tshi ri hirisa, ene na mufumakadzi wawe vha ḓo pandelwa. Muṋe wa tshifhaṱo, ane a vha ramabindu wa muḓivhalea, o vha o no dinalea nga vhuḓifari ha onoyo mufunzi nahone ho ngo tenda u tsikeledzwa. O vhudza onoyo mufunzi uri a nga si vhilaele arali a pandelwa kerekeni. O ri khwaṱhisedza uri ri nga dzula nga hune ra nga kona ngaho.

Kha iṅwe ḓorobo ya ngei San Salvador, muṅwe murumiwa  o vha a tshi khou guda Bivhili na muṅwe mufumakadzi wa muinzhiniere ane a pfi Baltasar Perla. Onoyo munna wa mbilu yavhuḓi o vha a si tsheena lutendo kha Mudzimu nga murahu ha u vhona vharangaphanḓa vha vhurereli vha muhoyo. Musi tshifhinga tshi tshi swika tsha u fhaṱa ofisi ya davhi, naho Baltasar o vha e siho ngohoni, o ola na u fhaṱa nga u ḓifunela nga mahala.

Nga murahu ha u ḓikonanya na vhathu vha Yehova kha wonoyo mushumo wa u fhaṱa, Baltasar o khwaṱhisedzwa uri o wana vhurereli ha ngoho. O lovhedzwa nga ḽa 22 July 1955, nahone mufumakadzi wawe Paulina a lovhedzwa nga murahu ha zwenezwo. Vhana vhavho vhoṱhe vha khou shumela Yehova nga u fulufhedzea. Murwa wawe ane a pfi Baltasar, Jr., o shuma lwa miṅwaha ya 49 ngei Bethele ya Brooklyn, hune a tikedza mushumo wa shango ḽoṱhe wa u huwelela une wa khou engedzea nahone zwino u shuma kha Komiti ya Davhi ḽa United States. *

Musi ri tshi thoma u fara buthano ngei San Salvador, Wahashu Perla o ri thusa uri ri shumise fhethu huhulwane ha nyonyoloso. Mathomoni, ro vha ri tshi shumisa zwidulo zwi si gathi; fhedzi nga phaṱhutshedzo ya Yehova, ro thoma u engedzea ṅwaha muṅwe na muṅwe u swika ri tshi ḓadza henefho fhethu ha nyonyoloso nahone ho vha hu si tsheena na vhupfelo ha mare! Kha zwenezwo zwiitea zwi takadzaho, ndo kona u vhona vhathu vhe nda guda navho Bivhili. Edzani u humbula nḓila ye nda ḓipfa ngayo musi vhe nda vhala navho vha tshi nḓivhadza kha vhathu vhane vha kha ḓi tou bva u lovhedzwa vhe vha vhala navho!

Kha ḽiṅwe guvhangano, muṅwe wahashu o ḓa kha nṋe nahone a amba uri u khou ṱoḓa u ḓibula. Ndo vha ndi sa mu ḓivhi nahone ndo vha ndi tshi khou ṱoḓa u mu ḓivha. O ri: “Ndi muṅwe wa vhatukana vhe vha u posa nga matombo ngei Santa Ana.” Zwino o vha a tshi vho shumela Yehova na nṋe. Mbilu yanga ya ḓala dakalo. Yeneyo nyambedzano yo nkhwaṱhisedza uri vhuḓinḓa ha tshifhinga tsho ḓalaho ndi buḓo ḽi vhuyedzaho vhukuma.

Lu ṱoḓaho u vha miṅwaha ya 29, ndo bvela phanḓa na mushumo wa vhurumiwa ngei El Salvador, ndo thoma ḓoroboni ya Santa Ana, nda ya Sonsonate, nga murahu nda ya Santa Tecla nahone mafheleloni nda ya San Salvador. Nga 1975, nga murahu ha u rabela nga  hazwo, ndo dzhia phetho ya u litsha vhurumiwa nahone nda humela Spokane. Vhabebi vhanga vha fulufhedzeaho vhane vha vha vhaaluwa vho vha vha tshi ṱoḓa thuso yanga.

Musi Khotsi anga vho no fa nga 1979, ndo ṱhogomela Mme anga, vhe vha vha vho kegulesa lwe vha vha vha si tsheena nungo. Vho tshila miṅwe miṅwaha ya malo, nahone vha fa vhe na miṅwaha ya 94. Tshifhingani tsha honoho vhuimo vhu konḓaho, ndo vha ndo tsikeledzea ṋamani na maḓipfeleni. Mutsiko wo ita uri ndi pfe vhuṱungu nahone zwa ita uri ndi farwe nga vhulwadze ha zwilonda. Fhedzi nga thabelo na nga zwanḓa zwa Yehova zwa lufuno zwo nkhwaṱhisa nahone nda kona u konḓelela milingo. Zwo vha zwi tshi tou fana na musi Yehova a tshi ri: “Ndi ḓo ḓi ni hwala na vhuya na tshena mmvi . . . , ndi ḓo ḓi zwi ita, nda ni hwala nda ni hanyisa.”—Yes. 46:4.

Nga 1990, ndo pfulutshela Omak kha ḽa Washington. Henefho, ndo ḓipfa ndi tshi kona u shumisea tsimuni ine ya amba Lupania, nahone pfunzo dzanga dza Bivhili dzi si gathi dzo lovhedzwa. Nga November 2007, ndo vha ndi si tsha kona u ṱhogomela muṱa wahashu wa ngei Omak, nga zwenezwo, nda pfulutshela tsini na ḓoroboni ya Chelan kha ḽa Washington. U bva tsheetsho, tshivhidzo tsha Lupania tshi khou nṱhogomela nahone zwenezwo ndi a zwi livhuha vhukuma. Samusi hu nṋe fhedzi Ṱhanzi ya mualuwa henefho, vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vha ndzhia sa makhulu wavho.

Naho ndo dzhia phetho ya u sa vhingwa na u vha na muṱa u itela uri ndi shume vhuḓinḓani tshifhinga tsho ḓalaho ndi sa thithisei, ndi na vhana vhanzhi vha muya. (1 Vhakor. 7:34, 35) Ndi a zwi ḓivha uri kha vhuno vhutshilo ndi nga si kone u vha na zwithu zwoṱhe. Nga zwenezwo, ndo vhea zwithu zwa ndeme u thoma—u ḓiṋekedza hanga u itela u shumela Yehova nga mbilu yoṱhe. Shangoni ḽiswa, hu ḓo vha na tshifhinga tshinzhi tsha u takalela mishumo yoṱhe. Luṅwalo lune nda lu takalela ndi Psalme ya 145:16, lune lwa ri khwaṱhisedza uri Yehova u ḓo ‘fusha zwoṱhe zwi tshilaho.’

Ndi na miṅwaha ya 91, ndi kha ḓi vha na mutakalo wavhuḓi, nga zwenezwo, ndi khou bvela phanḓa na vhuvulanḓila. U vula nḓila zwo nthusa uri ndi dzule ndi muswa mbiluni nahone zwo ita uri vhutshilo hanga vhu vhe na ndivho. Musi ndi tshi thoma u swika ngei El Salvador, mushumo wa u huwelela wo vha u tshi kha ḓi tou bva u thoma. Hu sa londwi u tovholwa nga Sathane, zwino hu na vhahuweleli vha fhiraho 39 000 kha ḽeneḽo shango. Zwenezwi zwo khwaṱhisa lutendo lwanga. Vhukuma, a zwi timatimisi uri muya mukhethwa wa Yehova u khou tikedza vhuḓidini ha vhathu vhawe!