MIṄWAHANI i si gathi yo fhiraho, Roald na Elsebeth, vhavhingani vha re miṅwahani ya u fhedza ya vhu-40, vho vha vha tshi dzula zwavhuḓi ngei Bergen, ine ya vha ḓorobo ya vhuvhili nga vhuhulwane ngei Norway. Vho vha vhe na ṅwananyana wavho Isabel, na murwa wavho Fabian, nahone vhoṱhe vho ṱanganela nga u fulufhedzea musi vha tshi ita mishumo ya tshivhidzo. Roald o vha e muhulwane, Elsebeth e muvulanḓila, ngeno Isabel na Fabian vhe vhahuweleli.

Naho zwo ralo, nga September 2009, muṱa wo dzhia phetho ya u ita zwithu zwi songo ḓowelaho—u fhedza vhege u tshi khou huwelela tsimuni i re kule. Nga zwenezwo, Roald, Elsebeth na Fabian, we a vha e na miṅwaha ya 18, vho fara lwendo lwa u ya Nordkyn, lutshilani lwa shango lu re tsini na Finnmark, nga nṱha ha Arctic Circle. Musi vhe henefho muvhunduni wa Kjøllefjord, vho huwelela na vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vhe vha ḓa henefho fhethu hu re kule u itela u huwelela mafhungo maḓifha. Roald o ri, “Musi vhege i tshi thoma, ndo ḓipfa ndo fushea uri ndo kona u dzudzanya zwiimo zwanga u itela uri ndi kone u fhedza vhege yoṱhe ndi tshi khou ita wonoyo mushumo wo khetheaho.” Fhedzi, musi vhege i tshi khou ḓi bvela phanḓa, Roald o thoma u ḓipfa a songo vhofholowa. Ho itea mini?

Roald o ri: “Ndo vha ndi songo zwi lavhelela musi muvulanḓila ane a pfi Mario ane a shuma ngei Finnmark, a tshi ri vhudzisa arali ri tshi nga takalela u pfulutshela ḓoroboni ine ya pfi Lakselv, u itela u yo thusa tshivhidzo tshi re na vhahuweleli vha 23.” Roald o mangala vhukuma musi a tshi vhudziswa yeneyo mbudziso ye a vha a songo i lavhelela. A tshi ṱalutshedza o ri: “Nṋe na Elsebeth ro vha ro no vhuya ra humbula nga ha u ya u shuma fhethu hu re na ṱhoḓea khulwane—fhedzi ro vha ri tshi ḓo zwi ita musi vhana vho no aluwa vha si tsha dzula na riṋe.” Naho zwo ralo, nga eneo maḓuvha a si gathi fhedzi vha tshi khou huwelela fhethu hu re na ṱhoḓea, Roald o zwi ṱhogomela uri vhathu vho vha vho ḓiimisela u guda nga ha Yehova. Vho vha vha tshi khou ṱoḓa u thusiwa zwino—hu si nga murahu. O ri: “Yeneyo mbudziso yo thithisa luvalo lwanga ya ita uri ndi fhedze na maḓuvha o vhalaho ndi sa koni u eḓela.” Mario o mbo ḓi fara lwendo na Roald na muṱa wawe vha ya Lakselv, hu ṱoḓaho u vha khilomithara dza 240 tshipembe ha Kjøllefjord. Mario o vha a tshi ṱoḓa uri vha vhone tshivhidzo tshiṱuku tshi re henefho.

Musi vhe Lakselv, Andreas ane a vha muṅwe wa vhahulwane vhavhili vha henefho, o vha sumbedza fhethu ha vhaeni henefho Holoni ya Muvhuso. Vhathu vha tshivhidzo tshenetsho vho vha ṱanganedza nga muya mutshena, vha vhudza Roald na Elsebeth uri vha nga takala nga maanḓa arali muṱa wavho wa nga pfulutshela henefho u itela u thusa nga mushumo wa u huwelela nga ha Muvhuso. Andreas o amba a tshi khou mwemwela uri o no dzudzanyela Roald na Fabian mafhungo a mushumo! Avho vhaeni vho vha vha tshi ḓo ita mini?

Fabian o thoma nga u fhindula a ri: “A thi ṱoḓi u pfulutshela fhano.” Zwo vha zwi sa mu takadzi u humbula uri u ḓo sia khonani dzawe dza tsini dze a aluwa nadzo tshivhidzoni tsha hawe, a ya u dzula kuḓoroboni kuṱuku. Zwiṅwe hafhu, o vha a sa athu fhedza ngudo dzawe dza muḓagasi. Naho zwo ralo, musi Isabel (we a vha e na miṅwaha ya 21) a tshi vhudziswa uri u ḓipfa hani nga ha u pfulutshela henefho, o takala vhukuma a ri: “Ndi zwone zwe nda vha ndi tshi tama u zwi ita u bva kale!” Isabel o dovha a ri: “Musi ndi tshi bvela phanḓa na u humbula nga hazwo, ndo ḓivhudzisa uri, ‘Naa ndi muhumbulo wavhuḓi? Naa ndi ḓo ṱuvha khonani dzanga? Kani zwi nga si vhe khwine arali nda sokou dzula tshivhidzoni tsha hashu, ngauri a thi na thaidzo, nahone zwithu zwi khou tshimbila zwavhuḓi?’” Elsebeth ene o aravha hani? O ri: “Ndo pfa u nga Yehova o ṋea muṱa washu mushumo, fhedzi ndo dovha nda humbula uri nnḓu yashu ine ya kha ḓi bva u vusuluswa i na zwithu zwoṱhe zwine nda zwi ṱoḓa, zwe nda zwi kuvhanganya miṅwahani ya 25 yo fhiraho.”

Musi vhege yo khetheaho yo no fhela, Roald na muṱa wawe vho vhuyelela Bergen, fhedzi vho dzula vha tshi humbula nga vhahavho vha tshinnani na vha tshisadzini vha Vhakriste vha ngei Lakselv, hu re kule nga khilomithara dza 2 100. Elsebeth o ri: “Ndo rabela Yehova lunzhi-lunzhi, nahone ndo dzula ndi tshi kwamana na khonani dze ra ṱangana nadzo henengei, ri tshi rumelana zwinepe na tshenzhelo dzashu.” Roald o ri: “Ndo vha ndi tshi ṱoḓa tshifhinga tsho engedzeaho u itela u humbula nga ho dzikaho nga ha mafhungo a u pfuluwa. Zwiṅwe hafhu, ndo vha ndi tshi fanela u vhona arali zwi tshi ḓo konadzea uri ri kone u ḓiṱhogomela. Ro vha ri tshi ḓo ḽa-ni? Ndo rabela Yehova lunzhi-lunzhi na muṱa wanga khathihi na vhahashu vha tshinnani vha re na tshenzhelo.” Fabian o ri: “Musi ndi tshi humbula nga hazwo lunzhi-lunzhi, ndo zwi ṱhogomela uri ndo vha ndi si na tshiitisi tshi pfalaho tsha u hana u pfuluwa. Ndo rabela Yehova lunzhi, nahone nga zwiṱuku nga zwiṱuku nda thoma u vha na lutamo lwa u pfulutshele henefho.” Hu pfi mini nga Isabel? U itela uri a ḓilugiselele u pfuluwa, o mbo ḓi vha muvulanḓila henefho tshivhidzoni tsha hawe. Musi o no fhedza miṅwedzi ya rathi e muvulanḓila, na u dovha a fhedza tshifhinga tshinzhi kha pfunzo ya Bivhili ya muthu nga eṱhe, o ḓipfa o lugela u pfulutshela huṅwe fhethu.

Samusi lutamo lwa muṱa lwa u pfulutshela fhethu hu re na ṱhoḓea ya vhahuweleli lu tshi khou engedzea, vhoṱhe vho dzhia vhukando ha u swikelela tshenetsho tshipikwa. Roald o vha e na mushumo u holelaho zwavhuḓi une a u funa, fhedzi o humbela u dzhia ḽivi ya ṅwaha woṱhe. Naho zwo ralo, mutholi wawe o mu humbela uri a songo litsha, fhedzi a vhe mushumi wa tshifhinganyana, ane a dzhena mushumoni vhege mbili, a si shume vhege dza rathi. Roald o ri: “Muholo wanga wo fhungudzea vhukuma, fhedzi ndo vha ndi si na thaidzo nazwo.”

Elsebeth o ri: “Munna wanga o nkhumbela uri ndi lingedze u wana nnḓu ine ra nga i hira Lakselv, na uri ri hirise nnḓu yashu ngei Bergen. Zwo ri dzhiela tshifhinga tshinzhi na vhuḓidini, fhedzi ro guma ro bvelela. Nga murahu ha tshifhinga, vhana vhashu vho wana mishumo ya tshifhinganyana, zwe zwa ita uri vha kone u ri thusa nga tshelede ya zwiḽiwa na zwiṋamelo.”

Isabel o ri: “Samusi ro vha ri tshi khou pfulutshela ḓoroboni ṱhukhu, khaedu yanga khulwane yo vha u wana mushumo wa u ḓitshidza une nda ḓo kona u ḓiṱhogomela  ngawo. Nga zwiṅwe zwifhinga, zwo vha zwi tshi vhonala u nga ndi nga si u wane.” Naho zwo ralo, Isabel o kona u ṱhogomela ṱhoḓea dzawe nga u ṱanganedza mishumo ya tshifhinganyana ya ṱahe nga ṅwaha wawe wa u thoma. Fabian ene, zwithu zwo mu tshimbilela hani? O ri: “U itela uri ndi kone u vuledza ngudo dzanga sa ramuḓagasi, ndo vha ndi tshi kha ḓi fanela u shuma sa mugudiswa. Ndo ita zwenezwo musi ndi ngei Lakselv. Nga murahu, ndo vuledza ngudo dzanga nda wana mushumo wa tshifhinganyana sa ramuḓagasi.”

Marelius na mufumakadzi wawe Kesia, na vhone vho vha vha tshi ṱoḓa u shuma fhethu hu re na ṱhoḓea khulwane ya vhahuweleli. Marelius, a re na miṅwaha ya 29 o ri: “Nyambo dza mabuthanoni na nyambedzano dze dza vha hone nga ha u vula nḓila dzo nṱuṱuwedza uri ndi humbule nga ha u ṱanḓavhudza tshumelo yanga.” Naho zwo ralo, Kesia a re na miṅwaha ya 26, o vha a sa ṱoḓi u pfulutshela kule na muṱa. O ri: “Ndo vha ndi sa ṱoḓi u pfulutshela kule na vhathu vhane nda vha funa.” Zwiṅwe hafhu, Marelius o vha a tshi shuma ḓuvha ḽoṱhe kha mushumo wa u ḓitshidza u itela uri a kone u badela nnḓu yavho. O ri: “Yehova o ri thusa vhukuma, nahone ro rabela lunzhi-lunzhi ri tshi humbela uri ri kone u ita tshanduko dza u pfuluwa.” Tsha u thoma, vho fhedza tshifhinga tshinzhi vha tshi khou guda Bivhili. Nga murahu, vhenevho vhavhingani vho rengisa nnḓu yavho, vha litsha mishumo yavho ya u ḓitshidza, nahone nga August 2011 vha pfulutshela ḓoroboni ya Alta, devhula ha Norway. Musi vhe henefho, u itela uri vha kone u ḓiṱhogomela musi vha tshi khou vula nḓila, Marelius u shuma sa akhaunthente, ngeno Kesia a tshi shuma vhengeleni.

Knut na Lisbeth, vhavhingani vha re miṅwahani ya vhukati ya vhu-30, vho kwamiwa nga mafhungo e vha a vhala kha Yearbook, nga ha vhathu vhe vha ya u shuma fhethu hu re na ṱhoḓea khulwane ya vhahuweleli vha Muvhuso. Lisbeth o ri: “Tshenzelo dze ra dzi vhala dzo ita uri ri humbule nga ha u shuma kha ḽiṅwe shango. Fhedzi ndo vha ndi tshi humbula uri a si zwine nda nga kona u zwi ita.” Naho zwo ralo, vho dzhia vhukando u itela uri vha kone u swikelela tshipikwa tshavho. Knut o ri: “Ro rengisa fulethe yashu, u itela u vhulunga tshelede, ra pfuluwa ra yo dzula na mme anga. Nga murahu, u itela u thetshela uri zwi ḓo vha hani u pfulutshela kha ḽiṅwe shango, ro fhedza ṅwaha woṱhe ro pfulutshela tshivhidzoni tsha luambo lwa Luisimane ngei Bergen, nahone ro vha ri tshi dzula na mme a Lisbeth.” Hu sa athu fhela tshifhinga tshilapfu, Knut na Lisbeth vho ḓipfa vho no lugela u dzhia vhukando vhuhulwane ha u pfuluwa, nahone vho mbo ḓi pfulutshela ngei Uganda. Vha ya u dala ngei Norway luthihi nga ṅwaha, lwa miṅwedzi mivhili u itela uri vha ḓe u shuma. U ita nga u ralo zwi vha thusa uri vha kone u bvela phanḓa vha tshi huwelela tshifhinga tsho ḓalaho ngei Uganda.

Zwithu zwo vha tshimbilela hani vhenevha vhashumi vha u ḓifunela? Roald o ri: “Ri fhedza tshifhinga tshinzhi ri roṱhe sa muṱa musi ri fhano, u fhira musi ri ngei Bergen. Muṱa washu wo no vha na vhushaka ha tsini. U vhona mvelaphanḓa ya muya ya vhana vhashu ndi phaṱhutshedzo khulwane.” O dovha a ri: “A ri tsha vhilaela nga maanḓa nga ha zwithu zwi vhonalaho. A ri tsha zwi dzhia zwi  zwa ndeme u fana na nḓila ye ra vha ri tshi zwi dzhia ngayo.”

Elsebeth o vhona hu na ṱhoḓea ya u guda luṅwe luambo. Ndi ngani? Ndi nga nṱhani ha uri tsimu ya Tshivhidzo tsha Lakselv i katela na muvhundu wa Karasjok, u re na vhathu vhane vha amba Lusami—nahone lu ambiwa nga vhaṅwe vhathu vha bvaho devhula ha Norway, Sweden, Finland, na Russia. Nga zwenezwo, u itela uri a kone u swikelela vhenevha vhathu, Elsebeth o ita khoso ya u guda lwonolwo luambo. Zwa zwino u a kona u vha na khaseledzo i leluwaho nga lwonolwo luambo. Naa u khou ḓiphina tsimuni yawe ntswa? O amba a tshi khou setshelela a ri: “Ndi na pfunzo dza Bivhili dza rathi. Ndi takalela vhukuma u shuma henefha!”

Fabian ane zwino a shuma sa muvulanḓila a dovha a vha mushumeli, o ṱalutshedza uri ene na Isabel vho thusa vhaswa vha re miṅwahani ya vhufumi vhararu tshivhidzoni tshavho tshiswa. Vhenevho vhaswa vho vha vha tshi ṱoḓa u ṱuṱuwedzwa uri vha ṱanganele nga ho engedzeaho kha mishumo ya tshivhidzo. Zwa zwino, vhenevho vhaswa vhararu vho farakanea vhukuma vhuḓinḓani. Vhavhili vho lovhedzwa, nahone vho vha vhavulanḓila vha u thusa nga March 2012. Muṅwe wa vhenevho vhaswa we a vha a songo tsha khwaṱha ngohoni o livhuha vhukuma Fabian na Isabel nge vha mu thusa uri a dovhe a khwaṱhe muyani. Fabian o ri: “Ndo ḓipfa ndo ṱuṱuwedzea vhukuma musi ndi tshi pfa a tshi amba nga u ralo. Zwi a takadza vhukuma u kona u thusa muṅwe muthu!” Isabel o ri: “Nga u ita hoyu mushumo, ndo kona u ‘thetshela nda vhona zwa vhukuma uri vhuthu ha Yehova ndi vhuhulu.’” (Ps. 34:8) O dovha a ri: “Zwiṅwe hafhu, u shuma fhano zwi a takadza nga maanḓa!”

Zwa zwino, Marelius na Kesia vha tshila vhutshilo vhu leluwaho, fhedzi ho pfumaho. Tshivhidzo tshe vha pfulutshela khatsho ngei Alta, tsho no vha na vhahuweleli vha 41. Marelius o ri: “Musi ri tshi humbula nga ha zwe zwa itea, zwi a ri ṱuṱuwedza vhukuma u vhona nḓila ye vhutshilo hashu ha shanduka ngayo. Ri livhuha Yehova uri ro kona u mu shumela fhano sa vhavulanḓila. Ri ḓipfa ro fushea vhukuma.” Kesia o engedza a ri: “Ndo guda u fulufhela Yehova nga ho engedzeaho, nahone o ri ṱhogomela zwavhuḓi vhukuma. Ndo dovha nda wana uri u dzula kule na mashaka anga zwo ita uri ndi dzhiele nṱha zwifhinga zwine ra zwi fhedza roṱhe. A thi athu vhuya nda ḓisola nga phetho ye nda i dzhia.”

Hu khou itea mini nga Knut na Lisbeth vha re ngei Uganda? Knut o ri: “Zwo dzhia tshifhinga tshilapfu uri ndi kone u ḓowela fhethu huswa na mvelele ntswa. Nga zwiṅwe zwifhinga, ro vha ri tshi vha na vhuleme ha maḓi, muḓagasi, ri tshi farwa na nga dangani, fhedzi ro vha ri tshi kona u fara pfunzo dza Bivhili nnzhi nga maanḓa!” Lisbeth o ri: “Tsini na hune ra dzula hone, hu na tsimu dzi sa athu vhuya dza huwelelwa khadzo, vhathu vhane vha dzula hone a vha athu vhuya vha pfa mafhungo maḓifha. Naho zwo ralo, musi ri tshi ya henefho, ri wana vhathu vha tshi khou vhala Bivhili, nahone vha humbela uri ri vha gudise. U gudisa mulaedza wa Bivhili vhathu vho raloho vhane vha ḓiṱukufhadza, zwo ri ḓisela dakalo ḽi sa vhambedzwi na tshithu!”

Murangaphanḓa washu, Kristo Yesu, u fanela u vha a tshi takala vhukuma musi a tshi lavhelesa e ngei ṱaḓulu a tshi vhona nḓila ye mushumo wa u huwelela we a u thoma wa khou itwa ngayo shangoni ḽoṱhe! Vhukuma, vhathu vhoṱhe vha Mudzimu vha takalela u ḓikumedza nga u ḓifunela u itela u tevhedza ndaela ya Yesu ya uri vha “ite vhathu vha tshaka dzoṱhe vhafunziwa.”—Mat. 28:19, 20.