‘Khudani Nga Dzina Ḽa Yehova’
‘Khudani Nga Dzina Ḽa Yehova’
“Ndi ḓo salisa vhathu vha u ḓi-vhuyedza vha vhaṱoma, vha khudaho nga dzina ḽa Yehova.”—TSEF. 3:12.
1, 2. Ndi u tshinywa hufhio ha lwa pfanyisedzo hune ha ḓo ḓela vhathu hu si kale?
NAA ho no vhuya ha vha na ṱhoḓea ya uri ni khude fhasi ha buroho, nga ṅwambo wa u shavha mvula ya maḓumbu na tshifhango? Ni nga kona u tsireledzeanyana nga fhasi ha buroho arali hu na mvula ya tshifhango, fhedzi ni nga si wane tsireledzo yo teaho nga fhasi ha buroho arali hu na ḓumbumazwikule.
2 Naho zwo ralo, hu na maḓumbu mahulu ane a khou ḓa ane a ḓo fhelisa vhathu vhoṱhe. Ndi “ḓuvha ḽa u tshinywa” nga lwa pfanyisedzo. Ḽeneḽi “ḓuvha ḽihulu ḽa Yehova” ḽi ḓo kwama vhathu vhoṱhe. Naho zwo ralo, ri nga kona u wana vhukhudo vhune ra vhu ṱoḓa. (Vhalani Tsefanya 1:14-18.) Ri nga khuda hani nga “ḓuvha ḽa dzimbiti dza Yehova” ḽine ḽa ḓo thoma hu si kale?
Maḓuvha A U Tshinywa Misini Ya Bivhili
3. Ndi ifhio “mvula ya tshifhango” ye ya ḓela tshaka dza fumi dza muvhuso wa Isiraele?
3 Ḓuvha ḽa Yehova ḽi ḓo thoma nga u fhelisa maitele oṱhe a vhurereli ha mazwifhi kha ḽifhasi. U itela u wana nḓila ine ra nga khuda ngayo ri nga wana phindulo kha ḓivhazwakale ya vhathu vha Mudzimu vha tshifhingani tsho fhiraho. Yesaya we a tshila ḓanani ḽa vhumalo ḽa miṅwaha B.C.E., o fanyisa nḓila ye Yehova a haṱula ngayo tshaka dza fumi dza Isiraele dze dza gunea na “mvula ya tshifhango” ye vhathu vha vha vha sa ḓo kona u i thivhela. (Vhalani Yesaya 28:1, 2.) Honoho vhuporofita ho ḓadzea lwa u thoma nga 740 B.C.E. musi Vhaasuri vha tshi govhela shango ḽa dzenedzo tshaka, Efuraimi lwo vha lu lwone lushaka lu re na maanḓa kha tshaka dza fumi dza Isiraele.
4. Nga 607 B.C.E., “ḓuvha ḽihulu ḽa Yehova” ḽo ḓela Yerusalema nga nḓila-ḓe?
4 Vhaisiraele vha sa fulufhedzei vho haṱulwa nga 607 B.C.E. musi “ḓuvha ḽihulu ḽa Yehova” ḽi tshi ḓela Yerusalema na muvhuso wa Yuda. Zwenezwo zwo itea nga ṅwambo wa uri vhathu vha Yuda vho vha vho no vha vhagunei. Tshifhingani tsha Nebukadanetsara, Vhababele vho vutshela Yuda na musanda waḽo Yerusalema. Vhayuda vho ya vha ṱoḓa thuso kha “vhukhudo ha mazwifhi,” vhune ha vha vhukonani ha zwa politiki he vha vhu vhumba na ḽa Egipita. Naho zwo ralo, u fana na ḓumbu ḽi zhakaho, Vhababele vho thutha honoho “vhukhudo.”—Yes. 28:14, 17.
5. Hu ḓo itea mini kha vhathu vha Mudzimu sa tshigwada musi hu tshi fheliswa vhurereli hoṱhe ha mazwifhi?
5 Ḓuvha ḽihulu ḽa Yehova ḽe ḽa ḓela Yerusalema ḽi sumbedza khaṱulo ine ya ḓo ḓela vhagunei vha ḽa Vhudzhagane vha misini yashu. Zwiṅwe hafhu, na “Babele ḽihulu” ḽine ḽa vha muvhuso wa shango wa vhurereli ha mazwifhi, ḽi ḓo fheliswa. Nga murahu, zwipiḓa zwo salaho zwa maitele mavhi a zwithu a Sathane zwi ḓo fheliswa tshoṱhe. Naho zwo ralo, sa tshigwada, vhathu vha Mudzimu vha ḓo ponyoka nga ṅwambo wa uri vha khuda nga Yehova.—Ndzumb. 7:14; 18:2, 8; 19:19-21.
U Khuda Nga Lwa Muya Na Nga Lwa Ṋama
6. Vhathu vha Yehova vha nga wana vhukhudo nga nḓila-ḓe?
6 Vhathu vha Mudzimu vha nga wana hani vhukhudo na zwino tshifhingani tsha vhufhelo? Ri wana vhukhudo ha lwa muya nga u rabela ri sa “hangwi dzina [ḽa Mudzimu]” na nga u mu shumela nga u fhisea. (Vhalani Maleaxi 3:16-18.) Nga zwenezwo, ndi zwa ndeme uri ri ite zwi fhiraho u sokou ḓivha dzina ḽawe. Ri a vhala: “Onoyo ané a vhidzelela dzina ḽa Murena u ḓo tshidzwa.” (Vha-Roma 10:13) U vhidzelela dzina ḽa Yehova zwi a tshimbidzana na u tshidzwa ngae. Nahone vhathu vhanzhi vha mbilu dzavhuḓi vha a kona u vhona uri hu na phambano vhukati ha vhathu vhane vha sa mu shumele na Vhakriste vha ngoho vhane vha mu shumela nga ṱhonifho sa Ṱhanzi dzawe, vha sa “hangwi dzina ḽawe.”
7, 8. Vhakriste vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha vho tshidzwa hani nga lwa ṋama, nahone zwi fana hani na zwine zwa ḓo itea ṋamusi?
7 Naho zwo ralo, u tshidzwa hashu a zwi ambi u wana vhukhudo ha lwa muya fhedzi. Vhathu vha Mudzimu vho fulufhedziswa u tshidzwa nga lwa ṋama. Ri vhona tsumbo ya zwenezwi kha zwe zwa itea nga 66 C.E. musi mmbi ya Vharoma i tshi govhela Yerusalema yo rangwa phanḓa nga Cestius Gallus. Yesu o dzula o amba uri maḓuvha a maṱungu mahulu “a ḓo fhungudzwa.” (Mat. 24:15, 16, 21, 22) Zwenezwo zwo itea musi mmbi ya Vharoma i tshi ṱutshela muḓi we ya vha yo u govhela zwi songo lavhelelwa, zwe zwa ita uri iṅwe “ṋama” kana vhathu vhane vha vha Vhakriste vha ngoho vha kone u “tshidzwa.” Vho kona u shavha muḓini wonoyo wa Yerusalema na miḓini i re nga tsini. Vhaṅwe vho pfuka Yorodane nahone vha khuda dzithavhani thungo ya vhubvaḓuvha ha mulambo wonoyo.
8 Ri nga kona u vhona uri hu na zwine zwa fana kha Vhakriste vhenevho na vhathu vha Mudzimu ṋamusi. Tshifhingani tsho fhiraho, Vhakriste vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha vho ṱoḓa vhukhudo, na ṋamusi vhashumeli vha Mudzimu vha ḓo ita zwi fanaho. Naho zwo ralo, musalauno a zwi nga kateli uri Vhakriste vha shavhele huṅwe fhethu, ngauri vha wanala shangoni ḽoṱhe. Naho zwo ralo, samusi vhe vhathu vho “nangwaho” vhone na khonani dzavho dzi fulufhedzeaho vha ḓo ponyoka nga lwa ṋama nga u khuda nga Yehova na ndangulo yawe i ngaho thavha, musi ḽa Vhudzhagane ḽo guneaho ḽi tshi fheliswa.
9. Ndi vhafhio vhe vha lingedza u ita uri dzina ḽa Yehova ḽi hangwiwe? Ṋeani tsumbo.
9 Kha ḽiṅwe sia, ḽa Vhudzhagane ḽo tewa nga u fheliswa hune ha khou ḓa nge ḽa sa funze vhathu vha dzhenaho dzikereke mafhungo-ngoho a Mudzimu na maitele awe, na nge ḽa sumbedza u vhenga dzina ḽa Mudzimu. Miṅwahani ya Vhukati, dzina ḽa Mudzimu ḽo vha ḽi tshi ḓivhiwa vhukuma ngei Yuropa. Dzina ḽeneḽo ḽine ḽa imelwa nga maḽeḓere maṋa a Luheberu ane a vhidzwa Tetragrammaton na ane a anzela u ṱalutshedzelwa nga uri YHWH (kana JHVH), ḽo vha ḽi tshi gandiswa kha tshelede ya tsimbi, ḽi tshi ṅwalwa kha mbondo, na kha bugu nnzhi dza Bivhili, ḽi tshi shumiswa na kha dziṅwe kereke dza Katolika na dza Vhuporotesitante. Naho zwo ralo, zwo ḓowelea ṋamusi uri dzina ḽa Mudzimu ḽi bviswe kha dziṅwe ṱhalutshedzelo dza Bivhili na uri ḽi songo shumiswa huṅwe fhethu. Zwenezwi zwo sumbedzwa kha vhurifhi he ha ṅwalelwa Muṱangano wa Vhabishopo ha ḽa 29 June, 2008, vhu ambaho nga ‘Dzina ḽa Mudzimu,’ ho ṅwalwaho nga Congregation for Divine Worship na Discipline of the Sacraments. Kha vhurifhi honoho, Kereke ya Roma Katolika yo eletshedza uri maḽeḓere a Tetragrammaton a bviswe hoṱhe hune a wanala hone, nahone a dzhielwe vhudzulo nga ipfi “Murena.” Vha Vatican vho amba uri dzina ḽa Mudzimu a ḽo ngo fanela u shumiswa kha bugu dza nyimbo na kha thabelo kerekeni dza Katolika. Nahone vharangaphanḓa vha vhuṅwe vhurereli hoṱhe na ḽa Vhudzhagane vho ita uri vhagwadameli vhavho vha sa ḓivhe uri Mudzimu wa ngoho ndi nnyi.
Tsireledzo Kha Vha Itaho Uri Dzina Ḽa Mudzimu Ḽi Vhe Ḽikhethwa
10. Dzina ḽa Mudzimu ḽi khou huliswa hani ṋamusi?
10 Ṱhanzi dza Yehova vha ita zwo fhambanaho vhukuma na zwine zwa itwa nga vhuṅwe vhurereli, vha hulisa na u ṋea vhugala dzina ḽa Mudzimu. Vha ita uri ḽi vhe ḽikhethwa nga u ḽi shumisa nga nḓila i ṱhonifheaho. Yehova u takalela vhane vha mu fulufhela, nahone u vha zwiṅwe na zwiṅwe zwine zwa ṱoḓea u itela u fhaṱutshedza na u tsireledza vhathu vhawe. “U ḓivha vhane vha mu fulufhedza.”—Nah. 1:7; Mish. 15:14.
11, 12. Ndi vhafhio vhe vha tikedza dzina ḽa Yehova kha ḽa Yuda ḽa kale, nahone ndi vhafhio vhane vha khou ḽi tikedza musalauno?
11 Naho vhathu vhanzhi kha ḽa Yuda ḽa kale vho vha vhagunei, ho vha na vhaṅwe vho “khudaho nga dzina ḽa Yehova.” (Vhalani Tsefanya 3:12, 13.) Vhukuma, musi Mudzimu a tshi ṱarafa shango ḽa Yuda ḽi sa fulufhedzei nga u tendela ḽi tshi kundwa nga ḽa Babele na uri vhathu vha iswe vhuthubwani, vhaṅwe vhathu vha ngaho sa Yeremia, Baruki, na Ebede-Meleke a vho ngo thubwa. Vho vha vha tshi dzula “vhukati” ha lushaka lwa vhagunei. Vhaṅwe vho dzula vha tshi fulufhedzea na musi vhe vhuthubwani. Nga 539 B.C.E., Vhameda na Vhaperesia vho kunda Babele vho rangwa phanḓa nga Korese. Nga u ṱavhanya, Korese o bvisa ndaela ya uri vha masalela a Vhayuda vha vhuyelele shangoni ḽa havho.
12 Musi a tshi ambela kha vhe vha vha vha tshi ḓo ḓiphina nga u vusuluswa ha vhurabeli ha ngoho, Tsefanya o dzula o amba uri Yehova o vha a tshi tsireledza na u takala navho. (Vhalani Tsefanya 3:14-17.) Zwenezwi ndi ngoho na ṋamusi. Musi Muvhuso wa Mudzimu u tshi tikwa ngei ṱaḓulu, Yehova o tshidza vha masalela a vhaḓodzwa vha fulufhedzeaho uri vha si thubiwe nga lwa muya nga Babele Ḽihulu. Nahone u a takala navho u swika na ṋamusi.
13. Vhathu vha tshaka dzoṱhe vho vhofhololwa nga nḓila ifhio?
13 Vhane vha vha na fulufhelo ḽa u tshila tshoṱhe kha ḽifhasi na vhone vho bva Babele Ḽihulu nahone vha ḓiphina nga u vhofhololwa nga lwa muya kha pfunzo dza vhurereli ha mazwifhi. (Ndzumb. 18:4) Nga zwenezwo, Tsefanya 2:3 ine ya ri: “Ṱoḓani Yehova inwi noṱhe no vuḓaho kha ḽino shango” i khou ḓadzea nga nḓila khulwane tshifhingani tshashu. Vhathu vho vuḓaho vha tshaka dzoṱhe, hu sa londwi uri vha na fulufhelo ḽa u tshila ngei ṱaḓulu kana kha ḽifhasi, vha khou khuda nga dzina ḽa Yehova.
Dzina Ḽa Mudzimu A Si Zwitungulo
14, 15. (a) Vhaṅwe vhathu vho shumisa zwithu zwifhio sa zwitungulo zwi tsireledzaho? (b) Ndi mini zwi songo teaho u shumiswa itela u ri tsireledza?
14 Vhaṅwe Vhaisiraele vho vha vha tshi dzhia thembele sa tshithu tshine tsha ḓo vha tsireledza kha maswina avho. (Yer. 7:1-4) U thomani Vhaisiraele vho vha vha tshi dzhia mbulungelo ya mulanga sa tshithu tshine tsha ḓo vha tsireledza musi vha tshi ya nndwani. (1 Sam. 4:3, 10, 11) Constantine Muhulwane o ṅwala maipfi a Vhukriste a re na maḽeḓere a Lugerika khi na rho ane a vha maipfi a dzina ḽa “Kristo” nga Lugerika kha zwiṱangu zwa maswole awe a tshi fulufhela uri a ḓo tsireledzea nndwani. Nahone hu ambiwa uri Khosi Gustav Adolph II wa ngei Sweden, we a lwa Nndwani Ya Miṅwaha Ya Furaru o ambara khana ya tsimbi yo sumbedzwaho kha siaṱari 7. Ṱhogomelani uri dzina Iehova ḽi tou vhonala zwavhuḓi kha yeneyo khana.
15 Vhaṅwe vhathu vha Mudzimu vho wana vhukhudo nga u vhidzelela dzina ḽawe ḽine ḽa vha Yehova musi madimoni o vha vutshela. Naho zwo ralo, zwenezwo a zwi ambi uri ri fanela u dzhia tshithu tsho ṅwalwaho dzina ḽa Mudzimu khatsho sa zwitungulo zwi tsireledzaho kana u dzula ro kungela zwithu zwi ngaho thambo kana mikumba u itela u tsireledzwa, zwa tou nga zwithu zwenezwo zwi na maanḓa a madambi a u tsireledza. U ita nga u ralo a si zwine u khuda nga dzina ḽa Yehova zwa amba zwone.
Nḓila Ine Ra Khuda Ngayo Ṋamusi
16. Ri nga khuda hani nga lwa muya ṋamusi?
16 Ri wana vhukhudo kha tsireledzo ya lwa muya ine vhathu vhoṱhe vha Mudzimu vha ḓiphina ngayo ṋamusi. (Ps. 91:1) Hu shumiswa “mukoma a fulufhedzeaho na wa vhuṱali” na vhahulwane tshivhidzoni u itela u ri sevha nga zwithu zwo ḓoweleaho zwa shango zwine zwa nga ita uri ri sa tsireledzee. (Mat. 24:45-47; Yes. 32:1, 2) Edzani u humbula uri ro no sevhiwa lungana nga ha u funesa zwithu zwi vhonalaho, nahone ni humbule uri tsevho dzenedzo dzo ri tsireledza hani uri ri sa sedzane na makhaulambilu ane a nga tshinya vhushaka hashu na Mudzimu. Hu pfi mini nga ha khombo ya u vha na mavhonele a u sa londa ane a nga ita uri ri si tsha vha na mafulufulu musi ri tshi shumela Yehova? Ipfi ḽa Mudzimu ḽi ri: “Ḓabaḓaba ḽi ḓo lovha nga u sa khathala haḽo. Hone ane a pfa nṋe, u ḓo dzula ó takala; u ḓo fhaṱa á sa ofhi khombo.” (Mir. 1:32, 33) U ita vhuḓidini ha u dzula ro kuna muyani zwi dovha zwa ri thusa uri ri dzule ro tsireledzea nga lwa muya.
17, 18. Ndi mini zwine zwa khou thusa vhathu vha dzimilioni ṋamusi uri vha khude nga dzina ḽa Yehova?
17 Dovhani ni humbule nga ha nḓila ine mukoma a fulufhedzeaho a ri ṱuṱuwedza ngayo uri ri tevhedze ndaela ya Yesu ya u huwelela mafhungo maḓifha a Muvhuso shangoni ḽoṱhe nga mafulufulu. (Mat. 24:14; 28:19, 20) Tsefanya o amba nga ha tshanduko ye ya vha i tshi ḓo thusa vhathu uri vha khude nga dzina ḽa Mudzimu. Ri a vhala: “Musi uyo ndi hone ndi tshi ḓo ṋea dzitshakha [luambo lwo] ṱambaho, uri vhoṱhe vha rerele nga dzina ḽa Yehova, vha vhe vhalanda vhawe vhé vhathihi.”—Tsef. 3:9.
18 Luambo lwo ṱambaho ndi mini? Luambo lwo ṱambaho ndi mafhungo-ngoho nga ha Yehova Mudzimu na ndivho dzawe dzi wanalaho Ipfini ḽawe ḽo hevhedzwaho. Zwi re zwone ndi uri ni vha ni tshi khou amba luambo lwo ṱambaho musi ni tshi vhudza vhaṅwe uri vha pfesese nga ho teaho zwine Muvhuso wa Mudzimu wa vha zwone, na nḓila ine wa ḓo ita ngayo uri dzina ḽawe ḽi itwe ḽikhethwa, musi ni tshi ombedzela u lwelwa ha vhuvhusahoṱhe ha Mudzimu na musi ni tshi takalela u amba nga ha phaṱhutshedzo dza tshoṱhe dzine vhathu vha fulufhedzeaho vha ḓo ḓiphina ngadzo. Nga ṅwambo wa uri hu na vhathu vhanzhi vhane vha khou amba luambo lwonolwu lwa pfanyisedzo, hu na nyengedzeo ya vhathu vhane vha khou ‘rerela nga dzina ḽa Yehova uri vha vhe vhalanda vhawe vhe vhathihi.’ Vhukuma, vhathu vha dzimilioni shangoni ḽoṱhe vha khou khuda nga Yehova.—Ps. 1:1, 3.
19, 20. U fulufhela “vhukhudo ha mazwifhi” a zwo ngo shuma hani misini ya Bivhili?
19 Vhathu shangoni vho sedzana na vhuleme vhune ha vhonala vhu vhuhulwane vhukuma. Nga ṅwambo wa u hanganea na u ṱoḓa u piringulula vhuleme havho, vhanzhi vha ṱoḓa thuso kha vhathu vha songo fhelelaho. Kana vha humbula uri vha nga wana thuso kha madzangano a zwa politiki, u fana na zwe zwa itea kha Vhaisiraele vha kale vhe nga zwiṅwe zwifhinga vha ṱoḓa thikhedzo kha tshaka dza tsini, vha ita na u vhumba vhushaka nadzo. Naho zwo ralo, ni a zwi ḓivha uri zwenezwo a zwo ngo thusa Vhaisiraele. Nahone a hu na shango na ḽithihi kha zwa politiki u katela na dzangano ḽa United Nations, ḽine ḽa nga kona u piringulula tshoṱhe vhuleme vhune vhathu vha sedzana naho. Nga zwenezwo, a zwi pfali uri vhathu vha dzhie madzangano a zwa politiki sa ane a nga vha vhukhudo havho. Bivhili i amba uri madzangano eneo a ṋea “vhukhudo ha mazwifhi.” Ni nga a dzhia sa ane a ṋea vhukhudo ha mazwifhi nga ṅwambo wa uri vhathu vhoṱhe vhane vha a fulufhela vha ḓo shona vhukuma.—Vhalani Yesaya 28:15, 17.
20 Hu si kale, mvula ya tshifhango ya pfanyisedzo ya ḓuvha ḽa Yehova i ḓo ḓa kha ḽifhasi. Maitele a vhathu a vhukwila a nga si vhuye a kona u vha tsireledza, u katela na lupfumo lwavho kana maitele avho a nyuklia. Yesaya 28:17 i sumbedza uri: “Vhuḽa vhukhudo ha mazwifhi vhu ḓo thuthwa nga tshifhango; vhuḽa vhudzumbamo vhu ḓo kumbiwa nga maḓi.”
21. Ri ḓo vhuyelwa hani nga u tevhedza zwi re kha ndimana ya ṅwaha ya 2011?
21 Zwino na tshifhingani tshi ḓaho, vhathu vha Mudzimu vha ḓo wana tsireledzo kha Mudzimu wavho Yehova. Dzina ḽa Tsefanya ḽine ḽa amba uri “Yehova O Dzumba,” ḽi sumbedza uri ndi ene tshisima tsha vhudzumbamo tsha ngoho. Nga ho teaho, nyeletshedzo yeneyi ya vhuṱali ine ya ri: ‘Khudani nga dzina ḽa Yehova,’ ndi ndimana yashu ya ṅwaha ya 2011. (Tsef. 3:12) Na zwino ri nga kona u khuda nga dzina ḽa Yehova na u mu fulufhela tshoṱhe nahone ri fanela u ita nga u ralo. (Ps. 9:10) Ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe kha ri dzule ri tshi humbula nga ha khwaṱhisedzo yo hevhedzwaho ine ya ri: “Dzina ḽa Yehova ndi thavha vhukuma; muvhuya u shavhela henefho a khuda.”—Mir. 18:10.
Naa Ni A Zwi Elelwa?
• Ri nga khuda hani nga dzina ḽa Yehova zwino?
• Ndi ngani ri songo fanela u fulufhela “vhukhudo ha mazwifhi”?
• Ndi vhukhudo vhufhio vhune ra khwaṱhisedzwa hone tshifhingani tshi ḓaho?
[Mbudziso dza Pfunzo]
[Maipfi o ṱumbulwaho kha siaṱari 6]
Ndimana ya ṅwaha ya 2011 i ri: ‘Khudani nga dzina ḽa Yehova.’—Tsefanya 3:12.
[Ṱhaluso ya Vhubvo ha Tshifanyiso kha siaṱari 7]
Thüringer Landesmuseum Heidecksburg Rudolstadt, Waffensammlung “Schwarzburger Zeughaus”