Don na Margaret * vho vha vha tshi takalela u dalelwa nga ṅwananyana wavho na muṱa wawe. Ḓuvha ḽe vha vha vha tshi khou ṱuwa ngaḽo, Margaret we a vha a tshi shuma u bika, o vha o dzudzanya u ita makaroni na tshizi, zwiḽiwa zwe zwa vha zwi tshi funwa vhukuma nga vhaḓuhulu vhawe vhavhili.

Musi vhathu vhoṱhe vho no dzula, Margaret o vhea zwiḽiwa ṱafulani. Musi a tshi tou tibula zwiḽiwa, o mangala musi a tshi wana uri hu na soso ya tshizi (cheese sauce) fhedzi! Margaret o vha o hangwa u shela makaroni!

Roṱhe ri a khakha hu sa londwi miṅwaha yashu kana tshenzhelo ine ra vha nayo. Khamusi ri nga vha ro ita zwithu zwavhuḓi nga tshifhinga tshi songo teaho kana ri nga vha ri songo dzhiela zwithu nṱha kana ro hangwa. Ndi ngani ri tshi ita vhukhakhi? Ri nga sedzana hani naho? Naa ri nga vhu iledza? U vha na mavhonele o teaho zwi ḓo ri thusa u fhindula dzenedzi mbudziso.

Musi ri tshi ita zwithu zwavhuḓi, ri a takala musi ri tshi khoḓiwa nahone ri vhona zwo tea u khoḓwa. Musi ri tshi khakha naho hu si nga khole kana vhaṅwe vha sa zwi vhoni, naa a ro ngo fanela u tenda uri ro khakha? U tenda vhukhakhi hashu zwi ṱoḓa uri ri ḓiṱukufhadze.

Arali ri tshi humbulela riṋe vhaṋe fhedzi, ri nga lingedza u vhuyafhedza vhukhakhi hashu, ra pomoka vhaṅwe kana ra hana uri ro khakha. Zwenezwo zwithu zwi na masiandoitwa a si avhuḓi. Yeneyo thaidzo i nga si kone u tandululwa nahone hu nga vhonwa vhaṅwe vhathu mulandu zwi songo tea. Naho ra nga ita vhukhakhi nahone hu si vhe na masiandoitwa a vhukhakhi hashu, ri fanela u humbula uri “muṅwe na muṅwe washu u ḓo ḓifhindulela ha Mudzimu.”—Vharoma 14:12.

Mudzimu u na mavhonele o teaho nga ha vhukhakhi. Kha luṅwalo lwa Psalme, Mudzimu u ṱaluswa sa a re na “khathutshelo na tshilidzi”; “ha dzuli é wa u lwa misi yoṱhe, ha dzuli ó sinyuwa maḓuvha manzhi.” U a zwi ḓivha uri a ro ngo fhelela, u a pfesesa vhushayanungo hashu nahone “ha hangwi zwauri ri luruli.”—Psalme ya 103:8, 9, 14.

Zwiṅwe hafhu, samusi Mudzimu e khotsi ane a khathutshela, u ṱoḓa vhana vhawe vha tshi dzhia vhukhakhi nga nḓila ine a vhu dzhia ngayo. (Psalme ya 130:3) Ipfi ḽawe ḽi na nyeletshedzo na vhulivhisi vhunzhi vhune ha ri thusa u sedzana na vhukhakhi hashu na vhukhakhi vhune ha itwa nga vhaṅwe.

Kanzhi muthu o itaho vhukhakhi, u fhedza tshifhinga tshinzhi a tshi khou pomoka vhaṅwe kana u vhuyafhedza zwe a zwi amba kana u zwi ita. Nṱhani hazwo, musi no amba na muṅwe nga nḓila i si yavhuḓi, zwi nga vha zwavhuḓi uri ni humbele pfarelo, ni lugise vhukhakhi haṋu nahone ni bvele phanḓa na vhukonani ha vhoiwe. Naa no no vhuya na ita vhukhakhi nahone na pfa vhuṱungu kana u pfisa vhaṅwe vhuṱungu? Nṱhani ha u ḓivhona mulandu kana u pomoka vhaṅwe, ndi ngani ni sa lugisi mafhungo? U pomoka vhaṅwe zwi ḓo ita uri hu vhe na khuḓano i songo teaho nahone zwa ṋaṋisa mafhungo. Nṱhani hazwo, gudani  kha vhukhakhi haṋu, ni lugise mafhungo nahone ni bvele phanḓa na vhutshilo.

Naho zwo ralo, musi muṅwe muthu a tshi ita vhukhakhi, zwo leluwa uri ri mu sinyutshele. Zwi nga vha zwavhuḓi vhukuma uri ri tevhele nyeletshedzo ya Yesu Kristo ine ya ri: “Nga zwenezwo, zwoṱhe zwine na ṱoḓa vhathu vha tshi ni ita, na inwi ni vha ite nga u ralo.” (Mateo 7:12) Musi ni tshi ita vhukhakhi naho vhu vhuṱuku, a zwi timatimisi uri ni ṱoḓa vhaṅwe vhathu vha tshi ni khathutshela kana u hangwa honoho vhukhakhi. Nga zwenezwo, ndi ngani ni sa lingedzi u ita zwi fanaho nga u khathutshela vhaṅwe?—Vhaefesa 4:32.

Iṅwe dictionary yo ṱalutshedza uri vhukhakhi vhu itwa nga nṱhani ha “u haṱula nga nḓila i songo teaho, u sa vha na nḓivho kana u sa dzhiela zwithu nṱha.” Ri fanela u tenda uri nga zwiṅwe zwifhinga muṅwe na muṅwe u a ita zwiṅwe zwa zwenezwo zwithu. Fhedzi vhukhakhi vhu nga fhungudzea arali ra tevhela vhulivhisi ha ndeme vhu re Bivhilini.

Vhuṅwe ha honoho vhulivhisi vhu wanala kha Mirero 18:13 ine ya ri: “Mu-ṱavhanyedza-u-fhindula á songó pfa u ita zwa vhutsilu, u ḓo shona.” U ḓiṋea tshifhinga u itela u pfa mafhungo nga vhuḓalo na u humbula nga ha nḓila ine na ḓo fhindula ngayo zwi ḓo ni thusa uri ni si ṱavhanye u amba kana u ita zwithu ni songo thoma na humbula. Nḓivho ine na i wana nga u thetshelesa honoho vhulivhisi i ḓo ni thusa u iledza u haṱula nga nḓila i songo teaho na u iledza vhukhakhi.

Vhuṅwe vhulivhisi vhu re Bivhilini vhu ri: “Arali zwi tshi konadzea, zwi tshi ḓitika nga vhuimo haṋu, ivhani na mulalo na vhathu vhoṱhe.” (Vharoma 12:18) Itani zwoṱhe zwine na nga kona uri hu vhe na mulalo na u shumisana. Musi ni tshi khou shuma na vhaṅwe, vha humbuleleni na u vha ṱhonifha nahone ni vha khoḓe na u vha ṱuṱuwedza. Musi ni tshi ita nga u ralo, zwi ḓo leluwa u hangwela musi ho itwa vhukhakhi nahone vhukhakhi vhuhulwane vhu nga kona u lugiswa nga nḓila yavhuḓi.

Ṱhogomelani arali hu na zwine na nga zwi guda kha vhukhakhi haṋu. Nṱhani ha u vhuyafhedza zwe na zwi amba kana u zwi ita, dzhiani zwenezwo sa tshibuli tsha u khwinisa vhumuthu haṋu. Naa ni vhona u nga ni fanela u ita zwo engedzeaho uri ni si fhele mbilu, u vha na vhuthu kana u ḓifara? Hu pfi mini nga u vuḓa, u vha na mulalo na lufuno? (Vhagalata 5:22, 23) Zwenezwo zwi ḓo ni thusa uri ni ḓivhe zwine na sa fanele u zwi ita tshifhingani tshi ḓaho. Lingedzani u sa livhisa ṱhogomelo nga maanḓa kha nḓila ine na ḓipfa ngayo. U dzula no takala zwi nga ni thusa uri ni si dzhenise zwithu zwoṱhe mbiluni.

U vha na mavhonele o teaho nga ha vhukhakhi zwi ḓo ri thusa u sedzana naho nga nḓila i bvelelaho musi vhu tshi vha hone. Zwi ḓo ita uri ri vhe na mulalo nahone na vhaṅwe vha ḓo vha nawo. Arali ra ita vhuḓidini ha u guda kha vhukhakhi hashu, ri ḓo vha vhathu vho ṱalifhaho na vhane vha takalelwa. Ri nga si tsikeledzee kana u ḓivhona mulandu. U ḓivha uri na vhaṅwe vha khou lwisana na vhukhakhi havho zwi ḓo ri sendedza tsini navho. Zwa ndeme vhukuma, ri nga vhuyelwa nga u edzisa nḓila ine Mudzimu a ri funa ngayo na u ḓiimisela hawe u ri hangwela zwi tshi bva mbiluni.—Vhakolosa 3:13.

Naa vhukhakhi he ha itwa nga Margaret we a bulwa mathomoni ho tshinyela muṱa wawe ḓuvha? Na luthihi. Vhathu vhoṱhe, zwihuluhulu Margaret a vho ngo zwi dzhenisa mbiluni, vho sea nga hazwo nahone vha bvela phanḓa na u ḽa hu si na makaroni! Nga murahu ha miṅwaha, vhaḓuhulu vhawe vhavhili vho vhudza vhana vhavho enea mafhungo nahone zwo vha humbudza zwifhinga zwavhuḓi zwe vha zwi fhedza na vho-makhulu vhavho. Margaret o vha o tou khakha!