1, 2. Shango ḽo shanduka hani u bva misini ya Noaxe, nahone Abramu o ḓipfa hani nga zwenezwo?

 ABRAMU o lilala, a lavhelesa thembele ndapfu-ndapfu ye ya vha i tshi vhonala musi e muḓini wa hawe wa Uri. a Ho vha ho vuwa bonyongo henefho nahone hu tshi khou duba vhutsi. Vhotshifhe vha mudzimu wa ṅwedzi vho vha vha tshi khou dovha vha ṋekedza zwiṱhavhelo. Edzani u vhona Abramu nga maṱo a muhumbulo a tshi khou rembuluwa nahone a dzungudza ṱhoho, o sinyalala. Musi o livha hayani a tshi khou fhira vhukati ha gogo ḽa vhathu zwiṱaraṱani zwa henefho, zwi vhonala uri o vha a tshi khou humbula nga ha vhurabeli ha midzimu ya zwifanyiso he ha vha ho anda kha ḽa Uri. Edzani u vhona nḓila ye honoho vhurabeli ho tshinyalaho ha phaḓalala ngayo shangoni u bva misini ya Noaxe!

² Noaxe o fa miṅwaha mivhili Abramu a sa athu bebwa. Musi Noaxe na muṱa wawe vha tshi bva gungwani nga murahu ha Maḓi Mahulu, onoyo musimulalushaka o ṋekedza Yehova Mudzimu tshiṱhavhelo, nga murahu ha zwenezwo, A ita uri hu vhonale musengavhadzimu. (Gen. 8:20; 9:12-14) Nga tshenetsho tshifhinga, ho vha hu na vhurabeli ho kunaho fhedzi shangoni. Fhedzi musi murafho wa vhufumi u bva kha Noaxe u tshi khou phaḓalala kha ḽifhasi, vhurabeli ho kunaho ho vha vhu tshi vho thoma u fhungudzea. Fhethu hunzhi vhathu vho vha vha tshi vho gwadamela midzimu ya vhuhedeni. Na Thara, khotsi a Abramu, o vha a tshi vho shela mulenzhe kha u gwadamela midzimu ya zwifanyiso, khamusi a tshi ita na midzimu ya zwifanyiso.—Yos. 24:2.

3. Ndi pfaneleo ifhio ye ya vhonala kha nḓila ye Abramu a vha a tshi tshila ngayo, nahone ri nga guda mini kha zwenezwo?

³ Abramu o vha a sa fani na vhathu vhe a vha a tshi tshila vhukati havho. Nḓila ye a vha a tshi tshila ngayo i sumbedza uri o vha e na lutendo lwo khwaṱhaho. Zwi re zwone ndi uri nga murahu muapostola Paulo o hevhedzelwa uri a mu vhidze “khotsi a vhoṱhe vha re na lutendo”!  (Vhalani Vharoma 4:11.) Kha ri vhone zwe zwa ita uri Abramu a vhe na lutendo lwo khwaṱhaho. Ri nga guda zwinzhi zwine zwa nga ita uri lutendo lwashu lu khwaṱhe.

4, 5. Abramu a nga vha o guda kha nnyi nga ha Yehova nahone ndi ngani zwi tshi vhonala zwo ralo?

⁴ Abramu o guda hani nga ha Yehova Mudzimu? Ri a zwi ḓivha uri Yehova o vha e na vhashumeli vha fulufhedzeaho kha ḽifhasi misini yeneyo. Muṅwe wavho ndi Semu. Kanzhi u bulwa u thoma naho e si tanzhe kha vharwa vhararu vha Noaxe. Khamusi ndi nga ṅwambo wa uri Semu o vha e munna a re na lutendo lu swayeaho. b Nga murahunyana ha Maḓi Mahulu, Noaxe o amba uri Yehova ndi “Mudzimu wa Semu.” (Gen. 9:26) Semu o ṱhonifha Yehova na vhurabeli ho kunaho.

⁵ Naa Abramu o vha a tshi ḓivha Semu? Khamusi o vha a tshi mu ḓivha. Edzani u humbula Abramu a tshee mutukana. U tea u vha o takala lungafhani musi a tshi pfa uri u na makhulukuku wa vhuṱali, we a tshila miṅwaha i fhiraho maḓana maṋa! Semu o vhona zwithu zwivhi zwe zwa itea shangoni nga phanḓa ha Maḓi Mahulu, a vhona Maḓi Mahulu e a lozwa ḽifhasi, a vhona tshaka dza u thoma musi vhathu vha tshi anda kha ḽifhasi na misi i konḓaho ya vhushandukwa ha Nimirodo Mutsheṱoni wa Babele. Semu a fulufhedzeaho ho ngo shela mulenzhe kha honoho vhushandukwa, nga zwenezwo, musi Yehova a tshi fhiriṱanya nyambo dza vhafhaṱi vha mutsheṱo, Semu na muṱa wawe vho bvela phanḓa vha tshi amba luambo lwa u thoma lwa vhathu, luambo lwe lwa vha lu tshi ambiwa nga Noaxe. Wonoyo muṱa wo vha u tshi katela na Abramu. Nga zwenezwo-ha, Abramu o aluwa a tshi dzhiela nṱha Semu. Zwiṅwe hafhu, Semu o vha a tshi khou ḓi tshila tshifhingani tsha Abramu we a tshila tshifhinga tshilapfu. Nga zwenezwo, Abramu a nga vha o guda nga ha Yehova kha Semu.

6. (a) Abramu o sumbedza hani uri o vhulunga mbiluni ngudo dza ndeme dze a dzi guda nga ha Maḓi Mahulu? (b) Abramu na Sarai vho tshila vhutshilo ha mufuda-ḓe?

⁶ Hu sa londwi nḓila ye a guda ngayo nga ha Yehova, Abramu o vhulunga mbiluni pfunzo dza ndeme dze a dzi guda nga ha Maḓi Mahulu. O lwela u tshimbila na Mudzimu u fana na Noaxe. Ndi ngazwo Abramu o landula vhurabeli ha midzimu ya zwifanyiso nahone a si fane na vhathu vha Uri, khamusi na vha muṱani wawe. Naho zwo ralo, o wana mufumakadzi wavhuḓi. O vhinga Sarai, mufumakadzi we a vha a songo khethea nga nṱhani ha lunako lwawe fhedzi, fhedzi na nga nṱhani ha lutendo lwawe luhulwane  kha Yehova. c Naho vhenevho vhavhingani vho vha vhe si na vhana, a zwi timatimisi uri vho takalela u shumela Yehova vhoṱhe. Vho dovha vha alusa Loto, ṅwana wa murathu wa Abramu, we a vha e tsiwana.

7. Vhatevheli vha Yesu vha tea u edzisa hani Abramu?

⁷ Abramu ho ngo vhuya a ṱutshela Yehova a gwadamela midzimu ya zwifanyiso ya Uri. Ene na Sarai vho vha vho ḓiimisela u sa fana na tshitshavha tsha henefho tshi gwadamelaho midzimu ya zwifanyiso. Ri tea u ita zwi fanaho arali ri tshi ṱoḓa u vha na lutendo lwa vhukuma. Na riṋe-vho ri tea u ḓiimisela u sa fana na vhaṅwe vhathu. Yesu o amba uri vhatevheli vhawe a si “vha shango” na uri shango ḽi ḓo vha vhenga nga nṱhani ha zwenezwo. (Vhalani Yohane 15:19.) Arali na vhuya na pfa vhuṱungu nga nṱhani ha u landulwa nga miraḓo ya muṱani waṋu kana nga tshitshavha nga ṅwambo wa phetho yaṋu ya u shumela Yehova, ni songo hangwa uri a ni noṱhe. Ni khou edzisa tsumbo yavhuḓi ya Abramu na Sarai, vhe vha tshimbila na Mudzimu nga u fulufhedzea.

8, 9. (a) Ndi zwifhio zwithu zwi sa hangwei zwe Abramu a zwi tshenzhela? (b) Ndi mini zwe Yehova a zwi vhudza Abramu?

⁸ Ḽiṅwe ḓuvha Abramu a tshenzhela zwithu zwi sa hangwei. O ṋewa mulaedza u bvaho ha Yehova Mudzimu! Bivhili a i ri vhudzi zwinzhi nga ha nḓila ye a ṋewa ngayo wonoyo mulaedza, fhedzi i amba uri “Mudzimu wa vhugala” o bvelela kha onoyo munna a fulufhedzeaho. (Vhalani Mishumo 7:2, 3.) Khamusi hu tshi shumiswa muruṅwa, Abramu o sumbedzwanyana vhugala vhuhulwane ha Muvhusahoṱhe. Edzani u humbula nḓila ye Abramu a nyanyuwa ngayo musi a tshi vhona phambano vhukati ha Mudzimu a tshilaho na midzimu i sa tshili ye ya vha i tshi gwadamelwa nga vhathu vha misini yawe.

⁹ Ndi mini zwe Yehova a zwi vhudza Abramu? “Ṱutshela shango ḽa hau na mashaka au u ye shangoni ḽine nda ḓo u sumbedza ḽone.” Yehova ho ngo amba uri ndi shango ḽifhio ḽine Abramu a tea u ya khaḽo—o sokou amba uri u ḓo mu sumbedza ḽone. Naho zwo ralo, Abramu o vha a tshi tea u thoma a ṱutshela shangohaya ḽawe na mashaka awe. Kha mvelele dza kale dza Vhubvaḓuvha-kati, muṱa wo vha u wa ndeme nga maanḓa. Kanzhi ho vha hu tshi humbulwa uri muthu u ḓiḓisela mafhanza arali a ṱuwa a sia mashaka awe a pfulutshela kule; vhaṅwe vho vha vha tshi vhona zwi khwine uri muthu a tou fa zwawe!

10. Ndi ngani zwo vha zwi tshi sumbedza muya wa u ḓidzima uri Abramu na Sarai vha ṱutshele haya havho ngei Uri?

¹⁰ Zwo ṱoḓa uri a ḓidzime zwiṅwe zwithu u itela uri a ṱutshele shango ḽa hawe. Zwi vhonala uri muḓi wa Uri wo vha u muḓi u re na nyavha-nyavha, wo pfumaho. (Sedzani bogisi “ Muḓi We Abramu Na Sarai Vha U Ṱutshela.”) Zwithu zwo fukulwaho fhasi zwi sumbedza uri ho vha hu na nnḓu dza maṱeleṱele muḓini wa kale wa Uri; dziṅwe dzo vha dzi na kamara dza fumi-mbili kana nnzhi u itela muṱa na vhalanda, dzoṱhe dzo  fhaṱiwa u mona na muṱa wo shulwaho. Ho vha hu na zwithu zwi vhuyedzaho zwi ngaho zwisima zwa maḓi, mabunga na soridzhi. Zwiṅwe hafhu, Abramu na Sarai vho vha vho no vha vhalala; zwi vhonala uri o vha e miṅwahani ya vhu-70, mufumakadzi wawe e miṅwahani ya vhu-60. Vhukuma, o vha a tshi ṱoḓa uri Sarai a tshile vhutshilo havhuḓi nahone o ḓigeḓa—zwithu zwine munna muṅwe na muṅwe wavhuḓi a zwi ṱoḓela mufumakadzi wawe. Edzani u humbula nga ha zwine vha nga vha vho zwi haseledza nga ha wonoyu mushumo, mbudziso na mbilaelo dzine vha nga vha vho vha nadzo. Abramu u tea u vha o takala lungafhani musi Sarai a tshi ṱanganedza yeneyi khaedu! Na ene o vha o ḓiimisela u ṱutshela vhutshilo ha vhuphuvhe-phuvhe.

11, 12. (a) Ndi ndugiselelo na phetho dzifhio zwe zwa vha zwo tea u itwa musi hu sa athu bviwa Uri? (b) Ni nga ṱalusa hani zwe zwa itea nga ḓuvha ḽe vha ṱuwa ngaḽo?

¹¹ Abramu na Sarai vho sedzana na mushumo munzhi nga murahu ha u ita phetho yavho. Vho vha vho tea u goda thundu dzavho na u ita dziṅwe ndugiselelo. Vho vha vha tshi ḓo dzhia mini nahone vha sia mini musi vha tshi ṱanga lwendo lwa u ya fhethu hune vha si hu ḓivhe? Tsha ndeme vhukuma khavho ho vha hu miraḓo ya muṱa na vhalanda vhavho. Vho vha vha tshi ḓo ita mini nga Thara we a vha o no kalaha? Vho phetha nga u mu dzhia nahone vha mu ṱhogomela vhutshilo hawe hoṱhe. A nga kha ḓi vha o tenda nga mbilu yoṱhe, ngauri mafhungo a mu vhidza musimulalushaka we a bvisa muṱa wawe Uri. A zwi timatimisi uri o vha o litsha u gwadamela midzimu ya zwifanyiso. Zwi vhonala uri na Loto murwa wa murathu wa Abramu o ṱuwa na vhenevho vhatendeleki.—Gen. 11:31.

¹² Ḓuvha ḽine vha tea u ṱuwa ngaḽo ḽa fheleledza ḽo swika. Nga maṱo a muhumbulo, edzani u vhona tshigwada tsha vhathu na zwifuwo zwo hwalaho thundu nnḓa ha mitsheṱo ya muḓi na musele kha ḽa Uri. Gamela na donngi zwo vha zwo hwalela, masambi o kuvhanganywa, muṱa na vhalanda vho lugela u ṱanga lwendo nahone vho takala. d Khamusi vhoṱhe vho vha vho lindela Abramu uri a vha vhudze uri lwendo lu nga thoma. Tshifhinga tsha fheleledza tsho swika nahone vha ṱutshela muḓi wa Uri lwa tshoṱhe.

13. Vhashumeli vhanzhi vha Yehova ṋamusi vha sumbedza hani muya u fanaho na wa Abramu na Sarai?

¹³ Ṋamusi, vhashumeli vhanzhi vha Yehova vho ita phetho ya u pfulutshela fhethu hu re na ṱhoḓea khulwane ya vhahuweleli vha Muvhuso. Vhaṅwe vha ita phetho ya u guda luambo luswa u itela u ṱanḓavhudza vhuḓinḓa havho. Kana vha phetha u lingedza dziṅwe nḓila dza u ṱanziela dze vha si dzi ḓowele. Kanzhi phetho dzo raloho dzi ṱoḓa uri vha ḓidzime zwiṅwe zwithu—zwine zwa amba u ḓiimisela u ṱutshela zwithu zwine zwa nga ita uri vha ḓiphine nga zwithu zwi vhonalaho vhutshiloni. Vhenevho vhahashu vha tea u khoḓiwa vhukuma nga u sumbedza muya u fanaho na wa  Abramu na Sarai. Arali ra vha na lutendo lwo raloho, ri nga vha na vhungoho ha uri Yehova u ḓo dzula a tshi ri ṋea zwi fhiraho zwe ra mu ṋea zwone. Ha kundwi na luthihi u lambedza vhane vha sumbedza lutendo. (Vhaheb. 6:10; 11:6) Naa o lambedza Abramu?

14, 15. Lwendo lwa u bva Uri u ya Harani lwo vha lu hani, nahone ndi ngani Abramu a tshi nga vha o phetha u dzula Harani lwa tshifhinganyana?

¹⁴ Nga zwiṱuku nga zwiṱuku tshigwada tsha vhatshimbili na zwifuwo zwo hwalaho thundu vha thoma u ḓowela lwendo. Khamusi Abramu na Sarai vho vha vha tshi tou sielisana, musi muṅwe o ṋamela tshiṅwe tsha zwifuwo, muṅwe o vha a tshi tsa a tshimbila nga milenzhe, vha tshi khou ḓi enda vha tshi haseledza ngeno hu tshi khou pfala phosho ya maḓilogo a zwenezwo zwifuwo. Nga zwiṱuku nga zwiṱuku, na vha si na tshenzhelo vho mbo ḓi ḓowela u atha na u athulula madennde na u thusa Thara wa mukalaha uri a kone u dzula zwavhuḓi kha gamela kana donngi. Vha livha devhula vhukovhela, vho rambalala na Mulambo wa Furata. Vha tou longondo na nḓila, ha vhuya ha fhela maḓuvha na dzivhege vhe vhukati na lwendo.

¹⁵ Nga murahu ha u tshimbila khilomithara dzi ṱoḓaho u vha 960, vha fheleledza vho swika Harani, muḓi wo pfumaho u re na nnḓu dzi ngaho mabako a ṋotshi, mafhandeni a nḓila ya zwa vhuvhambadzi ya mashango a Vhubvaḓuvha na Vhukovhela. Muṱa wa awela henefho nahone vha  dzula lwa tshifhinganyana. Khamusi mutakalo wa Thara wo vha u si tsha mu tendela uri a bvele phanḓa na lwendo samusi o vha o no ḓi vha mulala.

16, 17. (a) Ndi mulanga ufhio we wa ṱuṱuwedza Abramu? (b) Yehova o fhaṱutshedza hani Abramu musi e ngei Harani?

¹⁶ Thara o fheleledza o fa e na miṅwaha ya 205. (Gen. 11:32) Abramu o khuthadzwa vhukuma nga tshenetsho tshifhinga tshe a vha o felwa ngatsho, ngauri Yehova o dovha a davhidzana nae. O dovholola ndaela dze a mu ṋea dzone musi e ngei Uri nahone a dovha a mu ṋea maṅwe mafulufhedziso. Abramu o vha a tshi ḓo vha “lushaka luhulu” nahone tshaka dzoṱhe dza kha ḽifhasi dzo vha dzi tshi ḓo fhaṱutshedzwa nga nṱhani hawe. (Vhalani Genesi 12:2, 3.) Mulanga we Mudzimu a u vhofha na Abramu wo mu ṱuṱuwedza lwe a bvela phanḓa na lwendo.

¹⁷ Musi vha tshi vho ṱuwa zwino, vho vha vhe na thundu nnzhi dzine vha tea u dzi goda ngauri Yehova o fhaṱutshedza Abramu musi e ngei Harani. Bivhili i amba nga ha “thakha yoṱhe ye a vha e nayo’, na vhalanda vhavho vhe vha vha wana henefho Harani.” (Gen. 12:5) U itela uri Abramu a vhe lushaka, o vha a tshi ḓo tea u vha na thundu dzi vhonalaho na vhalanda—a vhe na muṱa muhulwane. A si tshifhinga tshoṱhe hune Yehova a ita uri vhashumeli vhawe vha pfume, fhedzi u vha ṋea zwine vha zwi shaya u itela uri vha kone u khunyeledza zwine a zwi funa. Nga murahu ha u ṋewa yeneyo khwaṱhisedzo, Abramu a fara lwendo a livha fhethu hune a si hu ḓivhe.

18. (a) Abramu o vhona tshiitea tshifhio tsha ndeme kha ḓivhazwakale ya u shumisana ha Mudzimu na vhathu vhawe? (b) Ndi zwifhio zwiṅwe zwiitea zwe zwa tumbuka nga ḽa 14 Nisan miṅwahani ye ya tevhela? (Sedzani bogisi “ Ḓuvha ḽa Ndeme Kha Ḓivhazwakale ya Bivhili.”)

¹⁸ Nga murahu ha lwendo lwa maḓuvha o vhalaho u bva Harani vha swika Karakemisi, he vhunzhi ha vhatshimbili vha wela Mulambo wa Furata. Khamusi ndi henefha fhethu he ha thoma tshifhinga tsha ndeme kha Abramu kha ḓivhazwakale ya u shumisana ha Mudzimu na vhathu vhawe. Zwi vhonala uri ho vha hu nga ḽa 14 ḽa ṅwedzi we nga murahu wa vhidzwa Nisan, nga 1943 B.C.E., he Abramu a wela wonoyo mulambo na tshigwada tsha vhatshimbili ngae. (Ek. 12:40-43) Nga thungo ya tshipembe ho vha hu shango ḽe Yehova a fulufhedzisa Abramu uri u ḓo mu sumbedza ḽone. Nga ḽeneḽo ḓuvha, mulanga we Mudzimu a u vhofha na Abramu wo mbo ḓi thoma u shuma.

19. Ndi mini zwe Yehova a zwi fulufhedzisa Abramu nahone zwi nga vha zwo humbudza Abramu mini?

¹⁹ Abramu o fara lwendo a ya thungo ya tshipembe a buḓa vhukati ha ḽenelo shango  nahone tshigwada tsha vhatshimbili ngae tsha swika tsha ima tsini na miri mihulwane ya More, tsini na Sikeme. Henefho Yehova a dovha a amba na Abramu. Nga tshenetshi tshifhinga, Mudzimu a fulufhedzisa Abramu uri mbeu yawe kana vhana vhawe, vho vha vha tshi ḓo vhusa shango. Naa Abramu o humbula nga ha vhuporofita he Yehova a vhu bula ngei Edeni, he ha amba nga ha “mbeu” kana ṅwana, we ḽiṅwe ḓuvha a vha a tshi ḓo vhofholola vhathu? (Gen. 3:15; 12:7) Khamusi o zwi humbula. A nga kha ḓi vha o thoma u zwi pfesesa uri o vha e tshipiḓa tsha ndivho khulwane ya Yehova.

20. Abramu o sumbedza hani uri u dzhiela nṱha ndugelo ye Yehova a mu ṋea yone?

²⁰ Abramu o dzhiela nṱha vhukuma ndugelo ye Yehova a mu ṋea yone. Musi a tshi khou ḓi buḓa ḽeneḽo shango—a zwi timatimisi uri a tshi khou zwi ita nga vhulondi, samusi ḽo vha ḽi tshi kha ḓi dzula Vhakanana—Abramu o ima a fhaṱela Yehova dzialetare, ya u thoma a i fhaṱa tsini na miri mihulwane ya More, iṅwe a i fhaṱa tsini na Bethele. A renda dzina ḽa Yehova, zwi vhonala uri a tshi livhuha zwi tshi bva mbiluni Mudzimu wawe musi a tshi humbula nga ha vhana vhane a ḓo vha navho tshifhingani tshi ḓaho. A nga kha ḓi vha o huwelela kha vhahura vhawe vha Vhakanana. (Vhalani Genesi 12:7, 8.) Naho zwo ralo, Abramu o vha a tshi kha ḓi ḓo sedzana na khaedu khulwane dza lutendo lwawe. Nga nṱhani ha uri Abramu o vha o ṱalifha, ho ngo humbula nga ha haya hawe na zwithu zwe a vha a tshi ḓigeḓa ngazwo musi a tshi kha ḓi dzula Uri. O vha o lavhelela malamba. Bugu ya Vhaheberu 11:10 i amba zwi tevhelaho nga ha Abramu, i ri: “O vha o lindela muḓi u re na mutheo wa vhukuma, une muoli na mufhaṱi wao a vha Mudzimu.”

21. Zwine ra zwi ḓivha nga ha Muvhuso wa Mudzimu zwo fhambana hani na zwe Abramu a vha a tshi zwi ḓivha nahone ni ṱuṱuwedzelwa u ita mini?

²¹ Riṋe vhane ra shumela Yehova ṋamusi ri ḓivha zwinzhi nga ha wonoyo muḓi wa pfanyisedzo—une wa vha Muvhuso wa Mudzimu—u fhira Abramu. Ri a zwi ḓivha uri Muvhuso u khou vhusa ṱaḓulu na uri hu si kale u ḓo fhelisa maitele a ḽino shango, nahone ri a zwi ḓivha uri Mbeu ya Abramu ye ya fulufhedziswa u bva kale, ine ya vha Yesu Kristo, u khou vhusa zwino kha wonoyo Muvhuso. I ḓo vha ndugelo yavhuḓi lungafhani u vhona Abrahamu musi o no vuswa nahone a tshi vho pfesesa nga vhuḓalo ndivho ya Mudzimu! Naa ni nga takalela u vhona Yehova a tshi ḓadzisa mafulufhedziso awe oṱhe? Nga zwenezwo-ha, bvelani phanḓa ni tshi ita zwo itwaho nga Abramu. Sumbedzani muya wa u ḓidzima zwiṅwe zwithu, wa u thetshelesa na u livhuha ndugelo dze Yehova a ni ṋea dzone. Musi ni tshi edzisa lutendo lwa Abramu, “khotsi a vhoṱhe vha re na lutendo” na inwi u vha khotsi aṋu-vho!