1, 2. Bivhili ndi tshifhiwa tshi takadzaho tshi bvaho ha Mudzimu nga nḓila-ḓe?

NAA ni kha ḓi zwi humbula musi ni tshi ṱanganedza tshifhiwa tshavhuḓi tshi bvaho ha khonani yaṋu ine na i funa vhukuma? A zwi timatimisi uri no fhufhuma nga dakalo musi ni tshi ṱanganedza tshenetsho tshifhiwa. Hafhu tshifhiwa tshi ni vhudza zwiṅwe zwithu nga ha we a ni ṋea tshone—uri u a dzhiela nṱha vhukonani ha vhoiwe. A zwi timatimisi uri no livhuha khonani yaṋu zwi tshi bva mbiluni nge ya ni ṋea tshenetsho tshifhiwa tshavhuḓi.

² Bivhili ndi tshifhiwa tshi bvaho ha Mudzimu, tshine ra fanela u tshi livhuha ngangoho. Yeneyi bugu yo khetheaho i ri vhudza nga ha zwithu zwe ra vha ri tshi ḓo vha ri songo vhuya ra zwi ḓivha. Sa tsumbo, i ri vhudza nga ha u sikwa ha maṱaḓulu o ḓalaho ṋaledzi, ḽifhasi, na munna na musadzi vha u thoma. Bivhili i na maitele a fulufhedzeaho ane a ri thusa uri ri sedzane na vhuleme na mbilaelo dza vhutshilo. I ṱalutshedza nḓila ine Mudzimu a ḓo ḓadzisa ngayo ndivho yawe na u ḓisa vhuimo ha khwine kha ḽifhasi. Bivhili ndi tshifhiwa tshavhuḓi lungafhani!

3. U ri ṋea ha Yehova Bivhili zwi sumbedza mini, nahone ndi ngani zwenezwi zwi tshi takadza?

 ³ Bivhili i dovha ya vha tshifhiwa tshi takadzaho ngauri i dzumbulula tshiṅwe tshithu nga ha Muṋei wayo, Yehova Mudzimu. U ri ṋea hawe bugu yo raloho zwi sumbedza uri u ṱoḓa uri ri mu ḓivhe zwavhuḓi. Vhukuma, Bivhili i nga ni thusa uri ni sendele tsini na Yehova.

4. Ndi mini zwine zwa ni takadza nga ha u phaḓaladzwa ha Bivhili?

⁴ Arali ni na Bivhili, a si inwi ni noṱhe. Bivhili yo fhelela kana zwipiḓa zwayo, yo gandiswa nga nyambo dzi fhiraho 2300 nahone vhadzulapo vha shango ḽoṱhe vha fhiraho phesenthe dza 90 vha nayo. Nga u tou angaredza, hu phaḓaladzwa Bivhili dzi fhiraho milioni vhege iṅwe na iṅwe! Ho no gandiswa Bivhili dzi fhiraho bilioni, dzo fhelela kana zwipiḓa zwadzo. Vhukuma a huna iṅwe bugu ine ya fana na Bivhili.

5. Bivhili yo ‘hevhedzwa nga Mudzimu’ nga nḓila-ḓe?

⁵ Zwiṅwe hafhu, Bivhili ‘yo hevhedzwa nga Mudzimu.’ (2 Timotheo 3:16) Nga nḓila-ḓe? Bivhili yone iṋe i a fhindula: “Vhathu vhakhethwa vha Mudzimu vho ita u amba, vhó hwaliwa nga Muya mukhethwa, zwi tshi bva ha Mudzimu.” (2 Petro  1:21) Sa tsumbo: Ramabindu a nga kha ḓi humbela muṅwaleli wawe uri a ṅwale vhurifhi. Honoho vhurifhi vhu na mihumbulo na ndaela zwa onoyo ramabindu. Nga zwenezwo, ndi vhurifhi ha ramabindu, a si ha muṅwaleli. Nga hu fanaho, Bivhili i na mulaedza wa Mudzimu, hu si wa vhanna vhe vha i ṅwala. Nga zwenezwo, Bivhili yoṱhe ngangoho ndi “fhungo ḽa Mudzimu.”—1 Vha-Thesalonika 2:13.

6, 7. Ndi ngani u tendelana ha mafhungo a re Bivhilini zwi tshi swayea vhukuma?

⁶ Zwo dzhia miṅwaha i fhiraho 1600 u ṅwala Bivhili yoṱhe. Vhaṅwali vhayo vho tshila zwifhingani zwo fhamba-fhambanaho nahone vha bva kha masia manzhi a vhutshilo. Vhaṅwe vho vha vhe vhalimi, vharei vha khovhe, na vhalisa. Vhaṅwe vho vha vhe vhaporofita, vhahaṱuli, na mahosi. Luka, muṅwali wa Evangeli o vha e ṅanga. Bivhili i a tendelana u bva mathomoni u swika magumoni naho yo ṅwalwa nga vhathu vhane vha bva kha vhubvo ho fhamba-fhambanaho. *

⁷ Bugu ya u thoma ya Bivhili i ri vhudza nḓila ye vhuleme ha vhathu ha thoma ngayo. Bugu ya u fhedza i sumbedza uri ḽifhasi ḽoṱhe ḽi ḓo vha paradiso, kana ngade. Bugu dzoṱhe dza Bivhili dzi amba nga ha ḓivhazwakale ya miṅwaha ya zwigidi nahone dzi tshimbidzana na u ḓadzea ha ndivho ya Mudzimu. Bivhili i tendelana nga nḓila i mangadzaho, fhedzi zwenezwo ndi zwine ra nga zwi lavhelela kha bugu i bvaho ha Mudzimu.

8. Ṋeani tsumbo dzi sumbedzaho uri Bivhili yo tea nga lwa saintsi.

⁸ Bivhili yo tea nga lwa saintsi. I na mafhungo e a vha a sa athu ḓivhiwa musi i tshi ṅwalwa. Sa tsumbo, bugu ya Levitiko i na milayo ye ya vha yo ṅwalelwa Vhaisiraele vha kale malugana na u dzudzwa ha mulwadze e eṱhe uri a sa shate vhaṅwe vhulwadze hawe na tsiramalwadze ngeno tshaka dzo vha tangaho dzi sa ḓivhi tshithu nga ha eneo mafhungo. Nga tshifhinga tsha musi hu  na mahumbulele o khakheaho nga ha tshivhumbeo tsha ḽifhasi, Bivhili yo amba uri ḽo ita mutengelele, kana khungulu. (Yesaya 40:22) Bivhili yo amba nga ho teaho uri ḽifhasi ‘ḽo fhahewa hu si na he ḽa tikwa.’ (Yobo 26:7) Ndi ngoho uri Bivhili a si bugupfarwa ya saintsi. Fhedzi i amba nga ho teaho musi i tshi haseledza mafhungo a saintsi. Naa zwenezwi a si zwine ra nga zwi lavhelela kha bugu i bvaho ha Mudzimu?

9. (a) Bivhili i sumbedza nga nḓila-ḓe uri yo tea nahone i a fulufhedzea musi i tshi bula mafhungo a ḓivhazwakale? (b) U fulufhedzea ha vhaṅwali vhayo hu ni vhudza mini nga ha Bivhili?

⁹ Hafhu Bivhili i bula mafhungo a ḓivhazwakale nga ho teaho nahone i a fulufhedzea. I amba mafhungo nga ho livhaho. Mafhungo a hone ha kateli madzina fhedzi, fhedzi a katela na mutevhe wa lushaka lwa vhathu. * Yo fhambana na ḓivhazwakale dza shango, dzine dza sa ambe nga ha u kundwa ha vhathu vhadzo, vhaṅwali vha Bivhili vho vha vha tshi fulufhedzea, vho ita na u ṅwala nga ha vhukhakhi havho na ha lushaka lwavho. Sa tsumbo, kha bugu ya Bivhili ya Numeri, muṅwali wayo ane a vha Mushe o tenda vhukhakhi hawe vhuhulwane he a ṱarafelwa hone lu vhavhaho. (Numeri 20:2-12) U fulufhedzea ho raloho a hu wanali kha maṅwe mafhungo a ḓivhazwakale, fhedzi hu wanala Bivhilini nga ṅwambo wa uri ndi bugu i bvaho ha Mudzimu.

10. Ndi ngani zwi sa mangadzi uri Bivhili ndi bugu i thusaho?

¹⁰ Nga ṅwambo wa uri Bivhili yo hevhedzwa nga Mudzimu i “a lamulela, kha u funza na kha thovhedzo na kha u vhuyedzedza nḓilani.” (2 Timotheo 3:16) Ee, Bivhili ndi bugu i thusaho. I sumbedza nga ho dzikaho nḓila ine vhathu vha vha ngayo. Zwenezwo a zwi mangadzi ngauri Muṅwali wayo, Yehova Mudzimu, ndi Musiki! U pfesesa mahumbulele ashu na maḓipfele ashu khwine u ri fhira. Zwiṅwe hafhu, Yehova u a ḓivha zwine ra zwi ṱoḓa u itela uri ri takale. Hafhu u a ḓivha vhukando vhune ra fanela u vhu iledza vhutshiloni.

11, 12. (a) Yesu o haseledza nga ha mini kha Pfunzo yawe ya Thavhani? (b) Ndi afhio maṅwe mafhungo a shumaho a re Bivhilini, nahone ndi ngani nyeletshedzo yayo i sa fhelelwi nga tshifhinga?

 ¹¹ Ṱhogomelani nyambo ya Yesu ine ya vhidzwa Pfunzo ya Thavhani, yo ṅwalwaho kha Mateo dzindima 5 u ya kha 7. Kha yeneyi pfunzo ya vhuimo ha nṱha, Yesu o amba nga ha zwithu zwo vhalaho, u katela na nḓila ya u wana dakalo ḽa ngoho, nḓila ya u dzudzanya khanedzano, nḓila ya u rabela, na nḓila ya u vha na mavhonele o teaho nga ha zwithu zwi vhonalaho. Maipfi a  Yesu a na maanḓa nahone a a thusa ṋamusi nga nḓila ye a vha e ngayo tshifhingani tsha musi a tshi a amba.

¹² Maṅwe maitele a Bivhili a kwama vhutshilo ha muṱa, mashumele, na vhushaka na vhaṅwe vhathu. Maitele a Bivhili a shuma kha vhathu vhoṱhe, nahone nyeletshedzo yayo i a vhuyedza tshifhinga tshoṱhe. Vhuṱali vhu wanalaho Bivhilini ho nweledzwa nga maipfi a Mudzimu e a a vhudza muporofita Yesaya: “Nṋe Yehova Mudzimu wau ndi U funza zwi farisaho; ndi U tshimbidza kha yau nḓila, ine wa pfi U fare yone.”—Yesaya 48:17.

13. Ndi zwidodombedzwa zwifhio zwe Yehova a hevhedza muporofita Yesaya uri a zwi ṅwale malugana na Babele?

¹³ Bivhili i na vhuporofita ho vhalaho, vhunzhi havho ho no ḓi ḓadzea. Ṱhogomelani tsumbo i tevhelaho. Nga muporofita Yesaya, we a tshila ḓanani ḽa vhumalo ḽa miṅwaha B.C.E., Yehova o amba hu tshee nga phanḓa uri muḓi wa Babele wo vha u tshi ḓo fheliswa. (Yesaya 13:19; 14:22, 23) Ho ṋewa zwidodombedzwa u itela u sumbedza nḓila ye zwenezwi zwa vha zwi tshi ḓo itea ngayo. Mmbi dzi vutshelaho dzo vha dzi tshi ḓo xisa mulambo wa Babele nahone dza dzhena muḓini dzi songo vhuya dza lwa. A si zwenezwo fhedzi. Vhuporofita ha Yesaya ho ita na u bula khosi ye ya vha i tshi ḓo kunda Babele—Korese.—Yesaya 44:27–45:2.

14, 15. Zwiṅwe zwa zwidodombedzwa zwa vhuporofita ha Yesaya nga ha Babele zwo ḓadzea hani?

¹⁴ Nga murahu ha miṅwaha ya 200—nga vhusiku ha ḽa 5/6 October, 539 B.C.E.—mmbi yo fhaṱa mishasha tsini na muḓi wa Babele. Mulangammbi wayo o vha e nnyi? O vha e Korese khosi ya Peresia. Tsho vha tshi tshifhinga tsha u ḓadzea ha honoho vhuporofita vhu mangadzaho. Fhedzi naa mmbi ya Korese yo vha i tshi ḓo vutshela Babele i songo vhuya ya lwa, samusi zwo vha zwo ambiwa hu tshee nga phanḓa?

¹⁵ Vhababele vho vha vhe tshimimani nga honoho vhusiku nahone vho ḓipfa vho tsireledzea mitsheṱoni yavho mihulwane ya muḓi. Nga tshenetsho tshifhinga, nga vhuṱali Korese a pambusa maḓi a mulambo we wa vha u tshi elela u buḓa nga muḓini wonoyo. Mulambo wa xa nga u ṱavhanya lwe vhanna vhawe  vha kona u wela nahone vha swika mitsheṱoni ya muḓi. Fhedzi mmbi ya Korese yo vha i tshi ḓo kona hani u dzhena mitsheṱoni ya Babele? Nga tshiitisi tshi sa ḓivhiwi, mahothi a wonoyo muḓi o siiwa o aṱama honoho vhusiku nga ṅwambo wa u sa londa!

16. (a) Yesaya o amba mini hu tshee nga phanḓa nga ha zwe zwa vha zwi tshi ḓo itea Babele? (b) Vhuporofita ha Yesaya malugana na u fheliswa ha Babele ho ḓadzea hani?

¹⁶ Malugana na Babele, ho dzula ho ambiwa uri: “U ḓo vha shubi ḽa lini na lini; a u nga dzulwi nga muthu, na̗ u ya ha mirafho na mirafho; na Mu-Arabia ha nga fhaṱi thumba henefho; na mulisa ha nga ladzi sambi ḽawe henefho.” (Yesaya 13:20) Honovhu vhuporofita a ho ngo sokou amba nga ha u wa ha wonoyo muḓi fhedzi. Ho sumbedza uri muḓi wa Babele wo vha u tshi ḓo fheliswa tshoṱhe. Ni nga vhona vhuṱanzi ha u ḓadzea ha eneo maipfi. Mbuno ya uri a huna vhadzulapo fhethu he ha vha hu muḓi wa Babele wa kale—khilomithara dza 80 tshipembe ha Baghdad, Iraq—ndi vhuṱanzi ha uri zwe Yehova a zwi amba nga Yesaya zwo ḓadzea: “Ndi ḓo hu swiela nga luswielo lwa u lozwa.”—Yesaya 14:22, 23. *

17. U ḓadzea ha vhuporofita ha Bivhili zwi khwaṱhisa hani lutendo?

 ¹⁷ U ḓivha uri Bivhili ndi bugu ya vhuporofita vhu fulufhedzeaho zwi a khwaṱhisa lutendo, naa a si zwone? I ngoho, arali Yehova Mudzimu o ḓadzisa mafulufhedziso awe a tshifhingani tsho fhiraho, ri na zwiitisi zwo khwaṱhaho zwa u fulufhela uri u ḓo ḓadzisa na fulufhedziso ḽawe ḽa ḽifhasi ḽa paradiso. (Numeri 23:19) Vhukuma, ri na ‘fulufhelo ḽa u tshila tshoṱhe ḽe Mudzimu, a sá zwifhiho, a ḽi amba, zwifhinga zwa kale na kale zwí sathu u vha hone.’—Tito 1:2. *

18. Ndi afhio maipfi a maanḓa ane muapostola Paulo wa Mukriste a a bula nga ha “ipfi ḽa Mudzimu”?

¹⁸ Kha zwe ra zwi haseledza kha heyi ndima, zwi khagala uri ngangoho Bivhili ndi bugu yo khetheaho. Fhedzi tshithu  tshine tsha ita uri i vhe ya ndeme a si u sokou tendelana hayo, u tea hayo siani ḽa saintsi na ḽa ḓivhazwakale, vhuṱali hayo vhu shumaho, na vhuporofita hayo vhu fulufhedzeaho. Muapostola Paulo wa Mukriste o ṅwala a ri: “Ipfi ḽa Mudzimu ndi tshithu tshi tshilaho, tshi shumaho; u tshea ḽi fhira banga na̗ u ṱuṱulwa hani thungo dzoṱhe. Ḽi a phulekanya, ḽa swika huné ḽa fhandakanya mbilu na muya, na mikala na mwongo; ndi muṱalukanyi wa zwiné mbilu ya fhima ya elekanya zwone.”—Vha-Heberu 4:12.

19, 20. (a) Bivhili i nga ni thusa hani uri ni ḓiṱolisise? (b) Ni nga sumbedza hani uri ni dzhiela nṱha Bivhili, ine ya vha tshifhiwa tsho khetheaho tsha Mudzimu?

¹⁹ U vhala “ipfi” ḽa Mudzimu kana mulaedza wawe Bivhilini, zwi nga shandula vhutshilo hashu. Zwi nga ri thusa uri ri ḓiṱolisise u fhira naho hu lini. Ri nga kha ḓi amba uri ri funa Mudzimu, fhedzi nḓila ine ra aravha ngayo zwine Ipfi ḽawe ḽo hevhedzwaho, Bivhili, ḽa ri funza zwone zwi ḓo dzumbulula mihumbulo yashu ya ngoho, na ndivho dzashu dza vhukuma dza mbiluni.

²⁰ Vhukuma Bivhili ndi bugu i bvaho ha Mudzimu. Ndi bugu ine ya fanela u vhaliwa, u gudiwa na u funwa. Sumbedzani uri ni dzhiela nṱha tshenetshi tshifhiwa tshi bvaho ha Mudzimu nga u bvela phanḓa ni tshi ṱolisisa zwi re ngomu khayo. Musi ni tshi ita zwenezwo, ni ḓo pfesesa nga vhuḓalo ndivho ya Mudzimu nga ha vhathu. Ndima i tevhelaho i ḓo haseledza uri yeneyo ndivho ndi ifhio na uri i ḓo ḓadzea hani.