Yehova Eye “Ukuakusitulula Alumbu”

“Suku yene eye Suku yolosuku, haeye Ñala yolosoma, haeye Ukuakusitulula alumbu, omo ove wa tẽla oku situlula elumbu [eli].”​—DAN. 2:47.

O TAMBULULA NDATI?

Ovina vipi vi keya kovaso yoloneke Yehova a siata oku tu situluila?

Nye ci o lomboloka ovitue viatete epandu viocinyama ca tema?

Elitokeko lipi li kasi pokati, kocinyama ca tema lociñumañuma Nevukandesa a mola vonjoi yaye?

1, 2. Ovina vipi Yehova a siata oku tu situluila, kuenda momo lie a ci lingila?

 OLOMBIALI vipi vi ka viala oluali, eci Usoma wa Suku u ka kundula ovoviali osi omanu? Tua kũlĩha etambululo liepulilo eli, momo Yehova Suku ‘ukuakusitulula alumbu,’ eye wa tu lĩha. Yehova, o tu kuatisa oku limbuka olombiali via tukuiwa luprofeto Daniele, kuenda upostolo Yoano.

² Yehova wa situluila Daniele la Yoano ovinjonde viatiamẽla kovinyama vinene via tema. Eye wa sapuilavo Daniele elomboloko liociñumañuma cinene cutale Nevukandesa a mola vonjoi. Yehova wa ecelela okuti, ovolandu aco a sonehiwa Vembimbiliya, kuenda a laviwa oco a tu kuatise. (Va Rom. 15:4) Eye wa ci linga oco a pamise elavoko lietu liokuti, Usoma waye ndopo u ka kundula ovoviali osi omanu.​—Dan. 2:44.

3. Nye tu sukila oku kũlĩha oco tu kuate elomboloko liocitumasuku cimue, kuenda momo lie?

³ Tu konomuisi ovolandu Daniele la Yoano va soneha, kuenda tu kũlĩhĩsi otembo ovoviali ecelãla a fetika oku molẽha kilu lieve. Tu kuata lika elomboloko lia suapo liovitumasuku, nda tua kũlĩha ciwa ocitumasuku catete ci sangiwa Vembimbiliya. Momo lie? Momo, ovitumasuku viosi Viembimbiliya via kunamẽla lika kocitumasuku cimuamue. Omo liaco, ovitumasuku viosi vi sangiwa Vembimbiliya, vi tiamisiwila kocitumasuku caco.

OMBUTO YONYÕHA KUENDA OCINYAMA CINENE CA TEMA

4. Velie va panga onepa kombuto yukãi, kuenda nye va ka linga?

⁴ Noke liusuanji wa lingiwa vocumbo Cedene, Yehova wa popele hati, “ombuto” ya likuminyiwa, yi ka  tunda ‘kukãi.’ a (Tanga Efetikilo 3:15.) Ombuto yaco, oyo yi ka sasõla utue wonyõha okuti, Satana. Yehova wa popelevo hati, ombuto yaco yi ka tunda kocitumbulukila ca Avirahama, kepata lia Isareli, kocikoti ca Yuda, kuenda kepata lia Soma Daviti. (Efet. 22:15-18; 49:10; Osa. 89:3, 4; Luka 1:30-33) Yesu Kristu, eye onepa yatete yombuto. (Va Gal. 3:16) Ekongelo Liakristão olombuavekua, olio onepa yavali yombuto. (Va Gal. 3:26-29) Yesu kumue lolombuavekua, ovo va panga onepa Kusoma wa Suku, una u ka kundula Satana.​—Luka 12:32; Va Rom. 16:20.

5, 6. (a) Ovoviali añami Daniele la Yoano va tukula? (b) Utue wepanduvali wocinyama ca tema ca tukuiwa kelivulu Liesituluilo u lomboloka nye?

⁵ Ocitumasuku catete, ca eciwa vocumbo Cedene, ca tukulavo “ombuto” ya Satana. Ombuto yaco, oyo yeya oku suvuka ombuto yukãi. Velie va panga onepa kombuto yonyõha? Vana va siata oku setukula Satana, poku suvuka Suku loku lambalala afendeli vaye. Satana wa angiliya ombuto yaye vovisoko vio pulitika, kuenda vovosoma alua omanu. (Luka 4:5, 6) Tunde kotembo ya va Isareli, olombiali vimue via siata oku kangisa afendeli va Suku, ca piãla enene Akristão olombuavekua. Momo lie ci kuetele esilivilo oku kũlĩhĩsa ulandu waco? Momo ci tu kuatisa oku limbuka esunga lieci ovinjonde via Daniele levi via Yoano, vi tukuila lika ovosoma ecelãla a kuete unene walua.

⁶ Kesulilo liocita catete, K.K., Yesu wa situluila upostolo Yoano ovinjonde vialua. (Esit. 1:1) Vocinjonde cimue, Yoano wa mola ocinyõha ci kasi veseke liokalunga okuti, oco ondimbukiso Yeliapu. (Tanga Esituluilo 13:1, 2.) Yoano wa molavo ocinyama cimue ci koka usumba ci tunda vokalunga okuti, ca tambula unene Keliapu. Noke, ungelo wa sapuila Yoano hati, ovitue epanduvali viocinyama ci kusuka, ca tukuiwa kelivulu Liesituluilo 13:1, vi lomboloka “olosoma epanduvali,” ale ovoviali. (Esit. 13:14, 15; 17:3, 9, 10) Eci Yoano a soneha ulandu waco, kua pitile ale olosoma vitãlo okuti, yimosi ya kala oku viala, yikuavo “ka yeyile handi.” Olosoma viaco vi lomboloka nye? Tu konomuisi elomboloko liovitue viocinyama ca tema, ca tukuiwa kelivulu Liesituluilo. Noke, tu konomuisavo ndomo ovitumasuku via Daniele, vi pondola oku vokiya elomboloko lietu liatiamẽla kolosoma viaco okuti, eci a soneha ulandu waco, vimue pokati kavio ka via fetikile handi oku viala.

OVITUE VIVALI VIATETE, VI LOMBOLOKA UVIALI WO EGITO​—KUENDA WO ASURIA

7. Utue watete wocinyama ca tema u lomboloka nye, kuenda momo lie?

⁷ Utue watete wocinyama ca tema, u lomboloka ofeka Yegito. Momo lie? Momo ofeka Yegito, oyo ya kala uviali watete wa suvuka afendeli va Suku. Noke, kocitumbulukila ca Avirahama,​—kuna kua tunda ombuto yukãi—​ya likuminyiwile, ca fetika oku li vokiya eci va kala Kegito. Kuenje, va Egito va fetika oku kangisa va Isareli. Satana wa yonguile oku kundula afendeli va Suku osimbu ombuto yaco ka ya tukulukile handi. Wa ci linga ndati? Wa ci linga poku vetiya Fareo oco a tume oku ponda oloñaña viosi vialume via va Isareli eci vi citiwa. Yehova wa tateka elinga liaco, kuenje, wa yovola omanu vaye kupika wo Kegito. (Etu. 1:15-20; 14:13) Noke, Yehova wa iñisa va Isareli Vofeka Yohuminyo.

8. Utue wavali wocinyama ca tema u lomboloka nye, kuenda wa seteka oku linga nye?

⁸ Utue wavali wocinyama ca tema, u lomboloka ofeka yo Asuria. Uviali waco, wa setekavo oku kundula afendeli va Suku. Yehova eye wa vetiya va Asuria oku kangisa usoma wapata ekũi a va Isareli omo liesino liavo lioku fendela oviteka. Pole, va Asuria veya oku linga uyaki lo Yerusalãi. Momo Satana wa yonguile oku kundula ocikoti cepata lina Yesu eya oku citiwila. Omo okuti Yehova hayeko wa tumile va Asuria oku linga uyaki lo Yerusalãi, wa yovola afendeli vaye locikomo poku ponda olohoka viaco.​—2 Olos. 19:32-35; Isa. 10:5, 6, 12-15.

UTUE WATATU, U LOMBOLOKA O BAVULONO

9, 10. (a) Yehova wa ecelela va Bavulono oku linga nye? (b) Ulandu upi weya oku pita oco ocitumasuku caco ci tẽlisiwe?

⁹ Utue watatu wocinyama ca tema Yoano a mola vocinjonde, u lomboloka usoma wo Bavulono. Yehova wa ecelela okuti va Bavulono va nyõla o Yerusalãi loku ambata omanu vaye kumandekua. Osimbu va Isareli ka va pitile lohali yaco, Yehova wa va sapuila ovitangi va laikele oku pita lavio omo liesino liavo. (2 Olos. 20:16-18) Kuenje, wa va sapuilavo hati, olosoma vina via enda oku tumãla “kocalo ca Yehova” ko Yerusalãi, vi tundisiwa kuviali waco. (1 Asa. 29:23) Pole, Yehova wa likuminyile hati, kocitumbulukila ca Soma Daviti, oko ku ka tunda umue ‘o sesamẽla’ oku viala, oco a tambule usoma waco.​—Esek. 21:25-27.

¹⁰ Ocitumasuku cikuavo ca lekisa okuti, eci Mesiya a tukuluka, o sanga okuti, va Yudea va kasi oku amamako oku fendela vonembele ko Yerusalãi. (Dan. 9:24-27) Ocitumasuku cikuavo ca sonehiwa eci handi va Isareli ka va tualiwile kumandekua ko Bavulono ca lekisile okuti, Mesiya o ka citiwila vo Beteleme. (Mika 5:2) Nda ovitumasuku viaco ka via tẽlisiwile, va Yudea nda ka va yovuiwile kumandekua loku tiukila kofeka yavo, oco va tumbulule onembele. Pole, va Bavulono havoko va yovola va Yudea kumandekua. Ocitumasuku caco ca tẽlisiwa ndati? Yehova wa eca etambululo kovaprofeto vaye.​—Amo. 3:7.

11. Onepa yipi yociñumañuma yi lomboloka Uviali wo Bavulono? (Kũlĩhĩsa etosi pombuelo yemẽla.)

¹¹ Uprofeto Daniele wa kala pokati komanu va ambatiwile kumandekua ko Bavulono. (Dan. 1:1-6) Yehova wa kuatisa Daniele oku situlula ovoviali a laikele oku tukuluka voluali. Yehova wa situlula elumbu liaco, poku eca olondimbukiso via litepa. Eye wa lotisa Soma Nevukandesa onjoi yociñumañuma cutale okuti ca lepa, kuenda ci kuete olonepa via litepa. (Tanga Daniele 2:1, 19, 31-38.) Vonduko ya Daniele, Yehova wa lekisa okuti, utue wulu wociñumañuma, u lomboloka Uviali wo Bavulono. b Onete lovoko opalata, vi lomboloka uviali ukuavo weya oku piñala pomangu yo Bavulono. Nye ca pangele onepa kuviali waco, kuenda olonepa viaco via tata ndati afendeli va Suku?

UTUE WAKUÃLA, U LOMBOLOKA VA MEDIA LA VA PERSIA

12, 13. (a) Nye Yehova a situlula catiamẽla koku yuliwa kuo Bavulono? (b) Momo lie Uviali wa va Media la va Persia u sokisiwila lutue wakuãla wocinyama ca tema?

¹² Vokuenda kueci ci pitahãla ocita canyamo konyima, osimbu Daniele ka sonehele ovitumasuku, Yehova wa situluila uprofeto Isaya ovina viatiamẽla kuviali wa laikele oku lundula usoma wo Bavulono. Yehova wa lombolola ndomo olupale luo Bavulono lueya oku nyõliwa, kuenda wa tukula omunu wa songuila uyaki waco. Onduko ya kesongo kaco Kuro, wo ko Persia. (Isa. 44:28–45:2) Daniele wa tambula ovinjonde vikuavo vivali viatiamẽla ko Media lo Persia, okuti, owo wa kala Uviali Woluali. Vocinjonde catete, wa mola ombinji ya kala oku votoka okuti yi lomboloka yimue pokati kolosoma viaco. Ombinji yaco, va yi sapuila oku “lia ositu yalua.” (Dan. 7:5) Vocinjonde cikuavo catiamẽla kuviali waco, Daniele wa molavo ocitupi comeme ci kuete olombinga vivali.​—Dan. 8:3, 20.

¹³ Oco ocitumasuku caco ci tẽlisiwe, Yehova wa vetiya Uviali wa va Media la va Persia, oku lundula o Bavulono, kuenda oku yovola va Isareli oco va tiukile kofeka yavo. (2 Asa. 36:22, 23) Pole, uviali waco wa yonguile oku kundula omanu va Suku. Velivulu lia Ester, mua sonehiwa etutu lia lingiwa la Hamana una wa kala epalanga liatete lia Soma yo ko Persia. Eye, wa sokiyile eteke lioku kundula va Yudea vana va lisanduilile kolonepa viosi viuviali wa va Persia. Etutu liaco ka lia tẽlisiwile, momo Yehova wa teyuila afendeli vaye koku suvukiwa lombuto ya Satana. (Est 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14) Omo liaco, Uviali wo Media lo Persia, u sokisiwavo lutue wakuãla wocinyama ca tema, ca tukuiwa kelivulu Liesituluilo.

UTUE WATÃLO U LOMBOLOKA VA HELASI

14, 15. Ovina vipi Yehova a situlula viatiamẽla Kuviali wo Helasi kosimbu?

¹⁴ Utue watãlo wocinyama cinene ca tema ca tukuiwa kelivulu Liesituluilo, u lomboloka uviali wo Helasi. Daniele poku situlula onjoi ya Nevukandesa, wa popia hati, uviali waco u kuete ondimbukiso yimo liosipi, kuenda ovikalo viociñumañuma ca lepa. Daniele wa molavo ovinjonde vivali vi lombolola ndomo uviali waco wa kala kuenda ekemãlo weya oku kuata.

¹⁵ Vocinjonde Daniele a kuata, wa mola ongue yi kuete avava akuãla. Oyo, yi lomboloka uviali wo Helasi una weya oku lundula lonjanga uviali wa kalako. (Dan. 7:6) Vocinjonde cikuavo Daniele a kuata, wa mola ocitupi cohombo ci kuete ombinga yimosi ya lepa okuti, ca ponda ocitupi comeme yolombinga vivali, okuti, vi lomboloka uviali wo Media lowu wa va Persia. Yehova wa sapuila Daniele hati, ocitupi cohombo ci lomboloka uviali wo Helasi, kuenda ombinga yimosi ya lepa, yi lomboloka yimue pokati kolosoma viaco. Daniele wa soneha hati, eci ombinga ya lepa ya teyiwa, pemome liaco pa tundila olombinga vikuãla vitito. Ndaño okuti ocitumasuku caco ca sonehiwa vokuenda kuanyamo alua konyima eci uviali wo Helasi ka wa tukulukile handi, ovina viosi via kongeliwa vocitumasuku caco, vieya oku tẽlisiwa. Alesandre Unene una wa kala osoma ya va Helasi, eye wa songuila olohoka via li yaka la va Media kuenda va Persia. Oku teka kuombinga ya lepa ku lekisa okuti, eci Alesandre a kuata ekemãlo vuviali waye, oco a fa, okuti wa tẽlisile lika 32 kanyamo. Noke, usoma waye, wa tepiwa ku vakesongo vaye vakuãla.​—Tanga Daniele 8:20-22.

16. Nye Antioku Yakuãla a linga?

¹⁶ Noke yoku lundula uviali wa va Persia, o Helasi yeya oku viala afendeli va Suku. Kotembo yaco, va Yudea va tiukilile ale Kofeka Yohuminyo, kuenda va tumbuluile onembele vo Yerusalãi. Omo okuti va Yudea va nõliwile la Suku, onembele oyo ya kala ocitumãlo cefendelo liocili. Pole, kocita cavali O.Y., o Helasi yina ya lombolokele utue watãlo wocinyama ca tema, ya ñualelapo afendeli va Suku. Kuenje, Antioku Yakuãla, una wa piñalele onepa yimue yusoma wa Alesandre, wa kapa utala wefendelo liesanda vonembele yo vo Yerusalãi, kuenje, wa handeleka omanu okuti, wosi o kuama efendelo lia va Yudea, o pondiwa. Elambalalo liaco, lia lingiwa lonepa yimue yombuto ya Satana! Noke, o Helasi yeya oku lunduiwa kuviali woluali. Nye ca laikele oku kala utue wepandu wocinyama ca tema?

UTUE WEPANDU ‘WOCINYAMA CA TEMA,’ U LOMBOLOKA O ROMA

17. Utue wepandu wa kuata onepa yipi koku tẽlisiwa kuocitumasuku ci sangiwa kelivulu Liefetikilo 3:15?

¹⁷ Eci Yoano a tambula ocinjonde, o Roma oyo ya kala uviali woluali. (Esit. 17:10) Utue wepandu wocinyama ca tema, wa kuata onepa koku tẽlisiwa kuocitumasuku ci sangiwa kelivulu Liefetikilo 3:15. Satana wa vetiya asualali vo ko Roma oku lumana ‘kocisendemãhi’ combuto, pole, epute liaco ka lia pitile otembo yalua. Ca lingiwa ndati? Va Roma va kangisa Yesu omo lialundi a lingiwa hati ocisuanji, kuenje, vo ponda. (Mat. 27:26) Pole, epute liaco lia kaya, momo Yehova wa pindula Yesu.

18. (a) Ofeka yipi yokaliye Yehova a nõla, kuenda momo lie? (b) Ombuto yonyõha ya siata oku lekisa ndati okuti, ya suvuka ombuto yukãi?

¹⁸ Asongui vetavo ko Isareli, va vetiya va Roma oku ñualelapo Yesu kuenje, omanu valua vo likala. Omo liaco, Yehova wa yanduluka va Isareli vana va kala omanu vaye. (Mat. 23:38; Ovil. 2:22, 23) Noke, wa nõla ofeka yokaliye okuti, ‘o Isareli ya Suku.’ (Va Gal. 3:26-29; 6:16) Ofeka yaco, ekongelo Liakristão olombuavekua okuti, vamue pokati kavo va Yudea, vakuavo Vakualofeka. (Va Efe. 2:11-18) Noke yolofa via Yesu lepinduko liaye, ombuto yonyõha ya amamako oku suvuka ombuto yukãi. O Roma ya seteka olonjanja vialua oku kundula ekongelo Liakristão olombuavekua okuti, olio onepa yavali yombuto yukãi. c

19. (a) Daniele wa lombolola ndati uviali wepandu? (b) Nye tu ka lilongisa vocipama cikuavo?

¹⁹ Vonjoi Daniele a lomboluila Nevukandesa, wa tukula ovipindi viutale okuti, vi lomboloka o Roma. (Dan. 2:33) Vocinjonde cikuavo Daniele a kuata, wa mola Uviali wo Roma, kuenda uviali weya oku piñala o Roma. (Tanga Daniele 7:7, 8.) Vokuenda kuanyamo alua, o Roma ya molehẽle kovanyãli vaye ndocinyama ‘ci koka usumba, haico ca pama.’ Pole, ocitumasuku ca popele okuti, kutue wocinyama caco ku tundila “olombinga ekũi,” kuenje, ombinga yimue pokati kavio, yi kuata ekemãlo lialua. Nye ci lomboloka olombinga ekũi, kuenda okambinga katito ka lomboloka nye? Onepa yipi yociñumañuma conjoi ya Nevukandesa yi kuete elomboloko limuamue lokambinga katito? Ocipama ci kasi kemẽ 14, ci ka tambulula apulilo aco.

[Atosi pombuelo yamẽla]

[Apulilo Elilongiso]