PA PITA ale anyamo alua, pole toke cilo, ndi ivaluka eteke limue komẽle, okuti kua kala oku linga ombambi yalua, kimbo lio Brookings, kolupale luo Dakota do Sul ko Estados Unidos. Nda limbuka okuti otembo yombambi ya kala oku iya. Nda kala vonjo yimue lokacimunga komanu kuenda vosi yetu tua kala oku luluma calua omo liombambi. Tua kala ocipepi letangi limue mua kala ovava, hao a talala calua! Linga ndi lombolole ulandu womuenyo wange oco o kuate elomboloko lieci tua kalela pocitumãlo caco.

Nda citiwa keteke 7 Yosãi Yelombo yunyamo wo 1936. Olonjali viange via kuata omãla vakuãla kuenda ame ndi kuasula. Onjo yetu ya kala vepia limue litito, volupale luo Dakota do Sul. Ndaño okuti, oku lima kua kuatele esilivilo vomuenyo wepata lietu, pole hacoko ca kuatele esilivilo lia velapo. Olonjali viange via linga Olombangi Via Yehova eci va papatisiwa kunyamo wo 1934. Oku tumbika omuenyo wavo ku Yehova kuenda oku linga ocipango caye, oco ca kuata esilivilo lia velapo komuenyo wavo. Isia yange Clarence kuenje noke inanu yange Alfred, wa kuatele ocikele coku kala o servo de congregação, (okuti cilo o tukuiwa hati mitavaso ya kulu vekongelo) vekongelo lietu litito vimbo lio Konde volupale luo Dakota do Sul.

Epata lietu lia endaenda kolohongele kuenda va enda oku kunda konjo lanjo, oco va sapuile omanu eci Embimbiliya li longisa catiamẽla kovaso yoloneke. Ongangu yolonjali viange kuenda ndomo va tu pindisa ca tu kuatisa oku lekisa ocisola ku Yehova. Ame kumue la manjange ukãi Dorothy, tua fetika oku kunda olondaka Viusoma eci tua tẽlisa anyamo epandu. Kunyamo wo 1943, eci Osikola Yupange Wakristão ya fetika, nda fetika oku linga onepa kosikola yaco.

Olohongele viofeka kuenda olohongele vimbo via panga onepa ya velapo kovimuenyo vietu. Ndi  ivaluka ohongele yimue yofeka kunyamo wo 1949 vimbo lio Sioux Falls, kolupale luo Dakota do Sul. Manji Grant Suiter wa linga ohundo losapi hati: “É mais Tarde do Que Pensais!” Vohundu yaco, wa lombolola okuti, Akristão vosi va litumbika va sukila oku kunda olondaka viwa Viusoma wa Suku. Noke, nda litumbika ku Yehova. Nda papatisiwa kohongele yimbo ya kuamamo kolupale luo Brookings, keteke 12 ya Kuvala wo 1949. Eli olio esunga lieci ame nda kalela vonjo yina mua kala oku linga omabambi yalua, ndomo nda lombolola kefetikilo. Kakuãla ketu pokati komanu va kala vonjo yaco, tua kala oku kevelela oku papatisiwa vetangi limue linene lia pangiwa losipi.

Noke nda lekisa onjongole yoku litumbika kupange wakundi votembo yosi. Nda fetika upange waco eci nda tẽlisa 15 kanyamo, keteke 1 ya Susu wo 1952. Embimbiliya li popia okuti: “U endaenda la vakualondunge o lingavo ukualondunge,” kuenda vepata liange mua kala omanu valua vakualondunge, va mbetiya oku litumbika kupange wakundi votembo yosi. (Olosapo 13:20) Olonjanja vialua nda endaenda oku kunda la inanu yange Julius, wa kuata 60 kanyamo. Ndaño okuti eye wa kala ukulu wendamba, tua solale oku kundila kumosi. Nda lilongisa ovina vialua laye, kuenda ulandu womuenyo waye wa ndi longisavo ovina vialua. Ka pa pitile otembo yalua kuenje Dorothy wa litumbikavo kupange wakundi votembo yosi.

Eci nda kala umalẽhe, olonjali viange via enda oku laleka vamanji vakuakunyula akongelo lakãi vavo, oco va kale konjo yetu. Nda kuatisiwa calua la manji Jesse kuenda ukãi waye Lynn Cantwell. Va ndi kapeleko kuenda va ndi vetiya. Eci va kala oku nyula akongelo a kala ocipepi lonjo yetu, olonjanja vimue va enda oku ndi laleka oco ndende lavo kupange woku kunda. Nda sola calua oku kala pamosi lavo! Nda yonguile oku litumbika kupange wa Yehova ndeci ovo va kasi oku linga kuenda nda yonguilevo oku litumbika kupange wakundi votembo yosi.

Manji wakuamamo ukuakunyula akongelo wa kala manji Bud Miller. Eci eye kumue lukãi waye Joan va nyula ekongelo lietu, nda kuatele 18 kanyamo. Kotembo yaco va mbilikiya oco ndi ñile kupange wusualãli. Asualali vaco va ndi kisika oku linga upange umue u lipatãla locihandeleko ca Yesu, coku yuvula oku litenga vopulitika. Pole, nda yonguile oku kunda olondaka viwa Viusoma. (Yoano 15:19) Nda pinga kokuavo okuti va ndi tenda ndukundi.

Nda kuata esanju lialua eci Manji Miller a ndi sapuila okuti tu enda kumosi kohengele yocimunga  casualali. Eye wa kala embombe kuenda wa sumbiwile lomanu. Eye wa kũlĩhĩlevo ciwa Ovisonehua. Oku kala laye kohongele yaco ca nyiha utõi walua! Eci otembo yohuya ya kala oku sulila kunyamo wo 1954, noke liohongele yaco ovo va tava okuti ndi tendiwa ndukundi. Oku upisa opo, nda kuata elianjo lioku linga ovina vialua kupange wa Yehova.

Noke liokatembo kamue, nda lalekiwa oku enda ko Betele okuti noke ya tukuiwa hati, Fazenda da Torre de Vigia, kimbo lio Staten Island ko lupale luo Nova Yorke. Nda kalako ci panda anyamo atatu. Nda kuata ovolandu awa omo lioku lisanga la vamanji alume lakãi vakualondunge kuenda nda talavaya lavo.

O radio WBBR ya kala vepia vimbo lio Staten Island. Oku upisa kunyamo wo 1924 toke 1957 Olombangi Via Yehova ovo lika via kala oku talavaya ko radio yaco. Pokati kepata lio ko Betele, ci soka 15 toke 20 ya vamanji ovo lika va kuata ocikele coku talavaya kepia liaco. Valua pokati ketu tua kala amalẽhe kuenda ka tua kuatele uloño walua. Pole, tua kala oku talavaya lamanji umue ukulu okuti ombuavekua o tukuiwa hati, Eldon Woodworth. Eye wa kala nda isia yetu kuenda wa tu longisa ovina vialua. Eci olonjanja vimue tua kuata ovitangi pokati ketu, Manji Woodworth wa enda oku popia hati, “ci komohĩsa oku mola ndomo Ñala a siata oku linga upange a yongola oku tẽlisa.”

Manji Frederick W. Franz wa kalavo letu kuenda wa tu kuatisa. Eye wa kala ukualondunge kuenda wa kũlĩhĩle ciwa Embimbiliya. Eye wa tu kapeleko calua. Manji Harry Peterson eye wa kuata ocikele coku tu telekelako. Omo okuti onduko yaye Papargyropoulos ka ya lelukile, tua nõlapo oku tukula onduko yaye yasulako. Eye wa kalavo ombuavekua kuenda wa solele calua upange woku kunda. Manji Peterson ndaño okuti wa kala oku talavaya ko Betele, lalimue eteke a ivaleloko upange woku kunda. Olosãi viosi wa enda oku eca olorevista vilua. Eye wa kũlĩhĩlevo ciwa Embimbiliya kuenda wa enda oku tambulula apulilo etu.

Vepia lietu, tua enda oku pongiya apako lovikũla kuenda tua enda oku vi kapa vololata. Ci panda 45.000 kololata mua kapiwa apako kuenda ovikũla via enda oku tumiwa ko Betele unyamo lunyamo. Nda enda oku linga upange waco la manji umue ukãi ukualondunge o tukuiwa hati, Etta Huth. Manji waco eye wa eca olonumbi viatete vioku pongiya apako kuenda ovikũla. Vamanji akãi vana va kala  vimbo limuamue lepia lietu veya o ku tu kuatisa kuenda manji Etta eye wa kala oku va lekisa ndomo upange waco u lingiwa. Ndaño okuti manji Etta wa kuatele uloño walua woku kapa apako vololata pole, olonjanja viosi wa enda oku sumbila vamanji alume va kuatele ocikele coku songola. Eye wa eca ongangu yiwa kokuetu.

Manji Angela Romano umue pokati kamalẽhe va enda oku kuatisa kupange waco. Manji Etta eye wo kuatisa oku kũlĩha ocili Cembimbiliya. Ame kumue la manji Angie tua kuela kosãi ya Kupupu yunyamo wo 1958 kuenda tua kuata esanju poku fendela kumosi Yehova vokuenda kueci ci soka 58 kanyamo. Vokuenda kuanyamo, ekolelo ukãi wange Angie a kuatela Yehova, olio lia pamisa olohuela vietu. Eye ukualondunge kuenda nda kolela kokuaye ndaño ceci tu liyaka lovitangi.

Kunyamo wo 1957 eci vamanji va landisa onjo yovingungu yi tukuiwa hati, WBBR ya kala vimbo lio Staten Island, ame nda kala oku talavaya ko Betele yo Brooklyn vokuenda kuotembo yimue yitito. Noke lioku kuela la manji Angie nda siapo upange wo Betele. Vokuenda kuanyamo atatu tua talavaya kupange wakundi votembo yosi vimbo lio Staten Island. Vokuenda kuotembo yimue nda talavaya kovingungu vio radio yina ya landisiwa lo Betele yo Brooklyn okuti noke yeya oku tukuiwa hati, WPOW.

Ame kumue lukãi wange Angie tua nõlapo oku ambata omuenyo umue wa leluka oco tu kuate epuluvi lioku kundila vovikanjo vina muli esukila liakundi. Omo liaco, kunyamo wo 1961 tua tava kelaleko lioku litumbika kupange wakundi va likasi volupale luo Falls City vimbo lio Nebraska. Pole noke lioku pitĩla vimbo liaco, ka papitile otembo yalua, kuenje tua lalekiwa oku enda vimbo lio South Lansing, volupale luo Nova Yorke, oco tu ka pindisiwe Kosikola Yupange Wusoma vokuenda kuosãi yimosi. Tua sanjukila epindiso tua tambula kuenda tua kala oku sima okuti tua laikele oku tiukila vimbo lio Nebraska, noke lioku pindisiwa kosikola yaco. Tua komõha calua eci tua tambula ocikele cokaliye. Momo tua tumiwa ndolomisionaliu kofeka yo Kambonja! Oyo, ofeka yimue ya posoka yi kasi Kombuelo yocifuka co Asia okuti, tua mola, tua yeva kuenda tua seteka ovina okuti kokuetu via kala viokaliye. Ocili okuti, tua yonguile oku kuatisa omanu lolondaka viwa viatiamẽla Kusoma.

Pole, ekalo liofeka lio Kambonja lia pongoloka kuenda tua sukilile oku enda Kombuelo yofeka yo Vietname. Noke lianyamo avali nda kala oku vela calua kuenje tua sukilile oku tiukila kofeka yo Estados Unidos. Nda sukilile otembo yimue oco ndi kale luhayele. Noke eci nda kaya, tua litumbika vali kupange wotembo yosi.

Kosãi Yelombo wo 1965 tua fetika upange woku nyula akongelo. Vokuenda kueci ci soka 33 kanyamo, ame kumue lukãi wange tua sanjukila ocikele coku nyula akongelo, coku kala omitavaso o nyula akongelo vofeka kuenda tua kuatisa oku sokiya olohongele viofeka. Nda solele calua upange waco momo olohongele viofeka via enda oku ndi vetiya calua. Vokuenda kuanyamo amue tua nyula akongelo Volupale luo Nova Yorke kuenda olohongele vialua viofeka via enda oku lingiwila Kocila ci tukuiwa hati, Yanke.

Ame kumue lukãi wange Angie tua tambula ovikele vimue ka via lelukile vokuenda kuanyamo.  Kunyamo wo 1995, nda lalakiwa oku kala ulongisi Kosikola Yoku Angiliya Olondingupange. Noke lianyamo atatu tua lalekiwa kupange wo ko Betele. Handi vali, noke lianyamo 40, nda kuata esanju lioku tiukila ko Betele kuna nda fetika upange ulikasi wotembo yosi. Vokuenda kuotembo yimue, nda talavaya Koseketa Yupange kuenda nda kala ulongisi wolosikola vialua. Kunyamo wo 2007, Osungu Yolombangi Via Yehova ya sokiya Oseketa Yolosikola Viupange Wakristão, oco yi kuatise kolosikola viosi via siata oku lingiwa ko Betele kuenda nda kala mitavaso vokuenda kuanyamo amue.

Vokuenda kuanyamo a pita, kua lingiwa apongoloko alua kolosikola via siata oku lingiwa ko Betele. Osikola Yakulu Vekongelo ya sokiyiwa kunyamo wo 2008. Noke lianyamo avali ci pitahãla 12.000 kakulu vekongelo va pindisiwa ko Patterson kuenda ko Betele yo Brooklyn. Osikola yaco yi kasi oku amamako oku lingiwa kovitumãlo vialua. Kunyamo wo 2010 Osikola Yoku Angiliya Olondingupange ya pongoluiwa okuti, Osikola Yoku Pindisa Vamanji Alume ka va Kuelele. Noke kua sokiyiwa osikola yikuavo yi tukuiwa hati, Osikola Yembimbiliya ya Vamanji va Kuele.

Kosãi Yenyenye Linene yunyamo wo 2014, olosikola viaco vivali via kongeliwa kuenje yeya oku tukuiwa okuti, Osikola Yupange Wusoma. Olondonge vi pondola oku panga onepa kosikola yaco, vamanji vana va kuele ale vamanji alume ale akãi okuti ka va kuelele. Vamanji valua va kuata esanju lialua poku yeva okuti, osikola yaco ya laikele oku lingiwavo kolofeta viavo. Ci sanjuisa calua oku mola okuti vamanji valua va ka kuata epuluvi lioku pindisiwa kolosikola viaco. Ndi kuete esanju lialua omo lioku kũlĩha vamanji valua va linga apongoloko kovimuenyo viavo oco va tambule epindiso liaco.

Eci ndi sokolola ekalo liomuenyo wange tunde eci nda papatisiwa vonjo yina mua linga ombambi yalua, ngeca olopandu ku Yehova omo liomanu vakualondunge nda kũlĩha. Ovo va ndi kuatisa oku kũlĩha kuenda oku vumba Yehova lonjila yimue ya sunguluka. Vamue pokati kavo va kala akulu, vakuavo va kala amalẽhe. Vamue va kuatele ovituwa via litepa levi viange. Pole, kovilinga viavo nda limbuka okuti ovo va solele Yehova lutima wavo wosi. Omo liaco, ngeca olopandu omo lioku kuata akamba valua vakualondunge pokati kafendeli va Yehova okuti nda lilongisa ovina vialua lavo.