1. Momo lie omanu valua koloneke vilo ka va kolelela Kembimbiliya?

 OMANU valua koloneke vilo, ka va tẽla oku likolela omunu lukuavo. Ka va kũlĩhĩle u va pondola oku kolela. Ovo ka va kũlĩhĩle nda va sumbila omanu ndeci, vakuapulitika, olonoño kuenda vakualomĩlu vana okuti, va likolisilako oku linga eci ciwa kokuavo. Handi vali, ovo ka va sumbilile asongui vatavo vana va litukula okuti Akristão. Kuenje eci ka ci komõhisa nda okuti ovo ka va kolela Kembimbiliya, elivulu asongui vaco vatavo va lekisa okuti va pokola kokualio.

2. Ndomo ca tangiwa Kolosamo 119:160, ekolelo lipi tu sukila oku kuata?

² Afendeli vosi va Yehova, va kolela okuti eye “Suku yocili” kuenda eye otembo yosi o tu yonguila eci ciwa. (Osa. 31:5; Isa. 48:17) Tua kũlĩha okuti tu pondola oku kolela kovina tu tanga Vembimbiliya momo tu tava okuti, “ondaka yosi [ya Suku] oyo ocili.” b (Tanga Olosamo 119:160.) Etu tu tava kocisimĩlo ca umue ukuakutanga Embimbiliya wa soneha hati: “Lacimue Suku a popia okuti uhembi, ale ka ca tẽlisiwile. Afendeli va Suku va kolela kueci eye a popia momo ovo va tava ku Suku wa popia olondaka viaco.”

3. Nye tu konomuisa vocipama cilo?

³ Tu kuatisa ndati omanu vakuavo, oku kuata ekolelo limuamue ndeli tu kuetele Ondaka ya Suku? Tu sokololi kasunga atatu eci tu kolelela Kembimbiliya. Tu ka konomuisa okuti eci Embimbiliya li popia ka ci pongoloka, ovitumasuku Viembimbiliya  via siata oku tẽlisiwa kuenda Embimbiliya li kuete unene woku pongolola omuenyo womanu.

4. Momo lie omanu vamue va simila okuti Embimbiliya ka lia suilepo?

⁴ Yehova Suku wa nõla eci ci soka 40 kalume vakuekolelo oco va sonehe alivulu Embimbiliya. Pole, lacimue ociña cosimbu ca supulukapo toke koloneke vilo. c Cosi tu kuete ca kopiyaliwa. Kuenje ca siata oku kokela omanu vamue oku lipula nda eci va kasi oku tanga Vembimbiliya koloneke vilo, ca suapo muẽle ndeci ca sonehiwile kosimbu. Ove wa lipulile ale ndomo tu pondola oku kolela nda olio lia suapo muẽle?

5. Nye ca kongelele volokopia Viovisonehua vio Heveru? (Tala ociluvialuvia koñoño.)

⁵ Oco esapulo Liembimbiliya li teyuiwe, Yehova wa sapuila afendeli vaye oco ku lingiwe olokopia viaco. Eye wa handelekele olosoma vioko Isareli oku linga olokopia viavo muẽle Viocihandeleko ca sonehiwa kuenda wa popia okuti va Lewi ovo va ponduile oku longisa Ocihandeleko caco komanu. (Esin. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Eci va Yudea va yovuiwa kumandekua ko Bavulono, ocimunga cimue ca loñoloha ca vakuakulinga olokopia ca fetika oku linga olokopia vialua Viovisonehua vio Heveru. (Esera 7:6 etosi) Alume vaco va kala vakuotate. Koloneke vilo, vana va linga olokopia ka va tendi lika olondaka, pole, va tendavo ololetala oco va kolele okuti ovina viosi va kopiyala via suapo. Pole, omo omanu ka va lipuile, volokopia viaco mu sangiwa olondaka vimue via lueyiwa. Kua lingiwa olokopia vialua kuenje olondaka vina via lueyiwa vieya oku limbukiwa ño noke. Ndamupi?

6. Ku limbukiwa ndati olondaka vimue via lueyiwa vi sangiwa volokopia Viembimbiliya?

⁶ Vakuakukonomuisa koloneke vilo, va kũlĩha onjila yiwa yoku sanga olondaka via lueyiwa la vana va linga olokopia Viembimbiliya. Sokolola ocindekaise eci: Alume va soka 100, va nõliwa oco va linge okopia yocipama cimue. Umue pokati kavo, o lueya olondaka vimue vokopia yaye. Onjila yimue yoku limbuka olondaka eye a lueya, poku sokisa okopiya yaye leyi ya vakuavo. Cimuamue haico okuti, poku sokisa oviña vialua Viembimbiliya, vakuakukonomuisa va tẽla oku limbuka okuti, vamue va kuakukopiyala va lueya olondaka vimue.

7. Utate upi vana va linga olokopia Viembimbiliya va kuata?

⁷ Vana va linga olokopia vioviña Viembimbiliya, va likolisilako calua oco vi lingiwe lonjila ya suapo. Tu konomuisi ulandu umue u ci lekisa. Oviña viovisonehua vio Heveru via malusuiwa kunyamo 1008 ale 1009 K.K. Oviña viaco vi tukuiwa hati, Leningrado Codex. Koloneke vilo, atendelo alua oviña Viembimbiliya kuenda olofragmento a siata oku sangiwa okuti a kasi vali osimbu kueci ci soka 1.000 kanyamo, okuti o Leningrado Codex ci sule. Vamue pamue va sima okuti, noke lioku soneha kuenda oku kopiyala oviña viaco votembo yimue yi soka 1.000 kanyamo, ocisonehua co Leningrado Codex ca ponduile oku li tepa calua loviña viosimbu. Pole, eci haciliko. Vakuakulinga akonomuiso, va sokisa oviña viaco via sangiwa, ndaño okuti olondaka vimue ka vi li kuata, pole, esapulo Liembimbiliya lia teyuiwa.

8. Etepiso lipi li kasi pokati kolokopia Viovisonehua vio Helasi kuenda olokopia vikuavo vialivulu osimbu?

⁸ Akristão vatete va kuamale olokopia Viovisonehua vio Heveru. Lutate walua ovo va linga olokopia vieci ci soka 27 kalivulu  Viovisonehua vio Helasi, okuti va enda oku vikuama kolohongele kuenda kupange woku kunda. Noke lioku sokisa oviña via supuluka Viovisonehua vio Helasi, lovisonehua vikuavo votembo yimue, vakuakulinga akonomuiso va pitĩla petosi liokuti: “Kuli vali oviña vialua Viovisonehua vio Helasi koloneke vilo okuti alivulu akuavo ci sule, . . . kuenda ovio vi lekisa okuti via suapo vali.” Elivulu losapi Anatomia Yotestamento Yokaliye li popia hati: “Tu pondola oku kolela okuti eci tu tanga Kovisonehua vio Helasi viokoloneke vilo, esapulo liaco limuamue leli liasonehi vosimbu.”

9. Ndomo ca tangiwa ku Isaya 40:8, ocili cipi tua limbuka catiamẽla kesapulo Liembimbiliya?

⁹ Vokuenda kuanyamo alua, vakuakupongolola va likolisilako calua lutate, oku linga olokopia Viembimbiliya kuenje omo lialikolisilo aco tu kuete Embimbiliya lia suapo tua siata oku tanga loku lilongisa koloneke vilo. d Kakuli atatahãi okuti Yehova eye wa lingisa oco Ondaka yaye yi pitile kokuetu koloneke vilo loku yi teyuila. (Tanga Isaya 40:8.) Omanu vamue pamue va sima okuti, ndaño esapulo Liembimbiliya lia teyuiwa, ka ci lekisa okuti olio lia tunda ku Suku. Kaliye tu konomuisi ovovangi amue a lekisa okuti, Embimbiliya lia tunda muẽle ku Suku.

10. Tukula ulandu umue wocitumasuku u lekisa okuti olondaka vi sangiwa ku 2 Petulu 1:21, viocili. (Tala ociluvialuvia.)

¹⁰ Vembimbiliya mu sangiwa ovitumasuku vialua via tẽlisiwa okuti tunde apa via sonehiwa pa pita ale anyamo alua. Asapulo a siata oku lekisa okuti ovolandu aco ocili. Eci ka ci tu komõhisa momo tua kũlĩha okuti Ono Yembimbiliya Yehova. (Tanga 2 Petulu 1:21.) Sokolola kovitumasuku viatiamẽla koku nyõliwa kuolupale luo Bavulono. Kocita cecelãla O.Y., Yehova wa sapuila uprofeto Isaya okuti, olupale luo Bavulono lua laikele oku nyõliwa. Eye wa lombolola okuti, ulume umue o tukuiwa Kuro eye wa laikele oku nyõla olupale kuenda wa lombololavo ndomo a ponduile oku ci linga. (Isa. 44:27–45:2) Isaya wa popelevo  okuti o Bavulono ya laikele oku nyõliwa kuenda oku siala ovingululu. (Isa. 13:19, 20) Ocili okuti ocitumasuku eci, ca tẽlisiwa muẽle. Va Media kuenda va Persia va lundula o Bavulono kunyamo 539 O.Y. kuenda kocitumãlo kuna kua sangiwile olupale luaco lua kemãla kua siala ovingululu.—Tala ovideo losapi hati: Embimbiliya Lia Tukula Oku Nyõliwa Kuo Bavulono, yi sangiwa velivulu Sanjukili Omuenyo Otembo ka yi pui! ocipama 3 etosi 5.

11. Lombolola ndomo elivulu lia Daniele 2:41-43, li kasi oku tẽlisiwa koloneke vilo.

¹¹ Ovitumasuku Viembimbiliya ka via tẽlisiwile lika kosimbu, tu letevo oku tẽlisiwa kuavio koloneke vilo. Ndeci, sokolola koku tẽlisiwa kuocitumasuku ca Daniele catiamẽla Kunene Woluali wo Anglo-Amerikana. (Tanga Daniele 2:41-43.) Unene waco Woluali wo Anglo-Amerikana wa ponduile oku kala “nẽli u pama” ndutale “nẽli u leñela” ndotuma. Kuenje cilo tua limbuka okuti ovitumasuku viaco viocili. Uviali wo Grã-Bretanya kuenda o Anglo-Amerikana wa siata oku lekisa okuti, wa pama ndutale poku kuata ayulo amue Kovoyaki a Pita Voluali omo lioku kuata asualali va pama. Unene wayo wa siatavo oku tepuluka omo liombuanja ya siata oku lingiwa lolonungi vialio, ovo va ci linga poku yakela elianjo liavo loku vetiya omanu oku kala konele yavo. Onoño yimue yopulitika ya popia hati: “Ka kuli ofeka layimue yi molẽha ndu okuti yi kasi oku vialiwa lonjila yimue ya sunguluka, pole, konepa yopulitika yi likuetele ukuse, nda o Estadus Uniduko koloneke vilo.” Handi vali, o Grã-Bretanya, okuti onepa yikuavo yi kuete unene voluali luosi, vokuenda kuanyamo yi kasi oku tepiwa, momo omanu ka va tava okuti yi pondola oku li kongela kolofeka vio União Europea. Oku litepa kuaco, kua siata oku tateka o Anglo-Amerikana okuti Uviali Ukuete Unene Voluali, koku nõla onjila yimue.

12. Ovitumasuku Viembimbiliya vi tu ĩha ekolelo lie?

¹² Ovitumasuku vialua Viembimbiliya via siata oku tẽlisiwa, vi pamisa ekolelo lietu liokuti olohuminyo via Suku viatiamẽla kovaso yoloneke vi ka tẽlisiwa muẽle. Etu tu liyeva ndeci ukualosamo a liyeva poku likutilila ku Yehova hati: “Ndi livela epopelo liove, momo ondaka yove oyo elavoko liange.” (Osa. 119:81) Vembimbiliya Yehova lohenda yalua, wa tu likuminya oku tu ĩha “ekalo liwa kuenda elavoko limue.” (Yer. 29:11) Elavoko tu kuete liokovaso yoloneke, ka lia tiamẽlele kalikosilo omanu va siata oku linga, pole, kolohuminyo via Yehova. Omo liaco, tu sukila oku pamisa onjongole yetu Kondaka ya Suku poku lilongisa lutate ovitumasuku Viembimbiliya.

13. Ndomo ci sangiwa Kolosamo 119:66, 138, esunga lipi likuavo tu kuete lioku kolela Kembimbiliya?

¹³ Ocina cikuavo tu sukila oku linga, oku kolela Kembimbiliya. Tu konomuisi onima yiwa omanu va kuata eci va kapako elungulo liayo. (Tanga Olosamo 119:66, 138.) Ndeci, ohueli yimue ya yonguile oku linyala, cilo ya sanjuka omo lioku kapako alungulo Embimbiliya. Omãla vavo va sanjuka omo lioku kulila vepata limue okuti, olonjali viavo Akristão muna vatatiwa ciwa haivo va soliwe.—Va Efe. 5:22-29.

14. Tukula ulandu umue u lekisa okuti oku kapako alungulo Embimbiliya ci kuatisa omanu oku linga apongoloko.

¹⁴ Poku kapako alungulo Embimbiliya, ndaño muẽle omanu vana va lingaile ovina vĩvi, va pongolola omuenyo wavo. Tu konomuisi ndomo oku kapako elungulo Liembimbiliya  ca kuatisa ulume umue wa kala vokayike o tukuiwa Jack. e Eye wa kala omunu umue ongangala calua, handi vali, wa kala pokati kolomandekua via pisiwila olofa. Pole, eteke limue Jack wa kuama elilongiso limue Liembimbiliya. Ohenda vamanji va lekisa poku songola elilongiso Liembimbiliya yo vetiya calua kuenje wa fetikavo oku lilongisa. Osimbu a kala oku kapako olonumbi Viembimbiliya komuenyo waye, ovituwa viaye kuenda ekalo liomuenyo waye via fetika oku pongoloka. Kuenje Jack wa linga ukundi noke weya oku papatisiwa. Eye wa lekisa ombili poku kundila olomandekua vikuavo catiamẽla Kusoma wa Suku kuenda wa kuatisa vakuãla pokati kavo oku lilongisa Embimbiliya. Eci eteke liaye lioku pondiwa lia pitila, Jack wa kala ulume umue wa pongolokele. Umue pokati kavakuakuteyuila olomandekua wa popia hati: “Jack hamunuko umuamue nda kũlĩhĩle vanyamo 20 apita. Olombangi Via Yehova via pongolola omuenyo waye.” Ndaño okuti Jack weya oku pondiwa, ongangu yaye yi lekisa okuti tu pondola oku kolela Kondaka ya Suku kuenda oyo yi kuete unene woku pongolola omanu.—Isa. 11:6-9.

15. Oku kapako ocili Cembimbiliya ci kuatisa ndati oku limbuka afendeli va Yehova koloneke vilo? (Tala ociluvialuvia.)

¹⁵ Omo lioku kapako ocili Cembimbiliya afendeli va Yehova va likuete omunga. (Yoa. 13:35; 1 Va Kor. 1:10) Ombembua kuenda omunga yi kasi pokati ketu, ya siata oku limbukiwa momo, omanu valua koloneke vilo, va litepa kovisimĩlo viatiamẽla kopulitika, kekova kuenda kekambo lioku likuata omunga voluali. Eci umalẽhe umue o tukuiwa Jean a mola omunga yi kasi pokati Kolombangi Via Yehova, eye wa komõha calua. Eye wa kulila vofeka yimue yo Afrika. Eci uyaki wa fetika, eye wa likongela kuyaki waco, pole, noke wa enda kofeka yikuavo. Kofeka yaco, wa lisanga  Lolombangi Via Yehova. Jean wa popia hati: “Nda lilongisa okuti, olondonge viocili ka vi litengi vopulitika kuenda vi li kuete omunga. Handi vali, ovo va lisole pokati.” Eye wamisako hati: “Nda pesela omuenyo wange poku teyuila ofeka yimue. Pole, eci nda lilongisa ocili Cembimbiliya, nda vetiyiwa oku tumbika omuenyo wange ku Yehova.” Jean wa pongolola omuenyo waye. Eye cilo ka yaki lomanu vakuavituwa via litepa, pole, eye o kundila ocili Cembimbiliya komanu vosi a sanga. Omo okuti, alungulo Embimbiliya a kuatisa omanu valua vakuakova a litepa, ci lekisa okuti tu pondola oku kolela Kondaka ya Suku.

16. Momo lie ci kuetele esilivilo kokuetu oku pamisa ekolelo lietu Kondaka ya Suku?

¹⁶ Omo okuti oluali lulo lu kasi oku amamako kevĩho, ekolelo tu kuetele ocili li ka setekiwa. Omanu pamue va ka seteka oku tu kokela atatahãi atiamẽla kocili Cembimbiliya, ale kukuenje wakolelua haiye wa lunguka una Yehova a nõla oco a songuile afendeli vaye koloneke vilo. Pole, nda tua kolela okuti Ondaka ya Yehova olonjanja viosi yocili, tu ka tẽla oku teyuila ekolelo lietu katatahãi aco. Kuenje tu ka “nõlapo oku pokola [ku Yehova] otembo yosi, toke kesulilo.” (Osa. 119:112) Ka tu ka kuata “osõi” yoku sapuila omanu vakuavo catiamẽla kocili kuenda oku va vetiya oku ambata omuenyo wavo ndomo ci li kuata locili caco. (Osa. 119:46) Kuenje “lepandi lesanju” tu ka tẽla oku pandikisa kovitangi, oku kongelamo elambalalo.—Va Kol. 1:11; Osa. 119:143, 157.

17. Ocisonehua cetu cunyamo ci tu ivaluisa nye?

¹⁷ Tu kuete esanju lialua omo okuti Yehova wa tu situluila ocili! Ocili caco ci tu kuatisa oku tulumũha, oku kolela kuenda ndomo tu ambata omuenyo wetu voluali lumue lua vĩha. Ci tu ĩhavo elavoko lia kolapo liokovaso yoloneke vemehi liuviali Wusoma wa Suku. Ocisonehua cetu cunyamo 2023, ci tu kuatisa oku tava okuti cosi ci sangiwa Vondaka ya Suku, ocili!—Osa. 119:160.