Paul: Tua kala lesanju lialua! Ca kala kosãi ya Kuvala yunyamo wo 1985, tua kala oku enda ko ­Liberia, Kutakelo wo Afrika oco tu ka fetike ocikele cetu cumisionaliu. Ombalãu tua endela ya talama vo Senegal. Anne wa popia okuti, “oco tu pitĩle ko Liberia kua kambele eci ci panda owola yimosi!” Noke kueya esapulo liokuti: “Vana va loña ko Liberia va tuluke vombalãu, momo omanu vamue va kasi oku linga ombuanja oco va kundule ombiali yo ko Liberia, omo liaco ka tu pondola oku endako.” Vokuenda kuoloneke ekũi tua kala lolomisionaliu vio ko Senegal, tua yeva esapulo liokuti omanu valua ko Liberia va kala oku pondiwa kuenda ombiali yaco ka ya kaile oku ecelela omanu oku tunda volonjo viavo momo nda va ci lingile, nda va pondiwa vepuluvi liaco.

Anne: Etu tu kuete usumba walua. Tunde vutila omanu va ndi luka onduko yokuti Anne Ukuosumba, momo ndaenda oku kuata lonjanja usumba. Ndaño muẽle poku tẽha etapalo, ndi sakalala! Pole tua yonguile oku enda ko Liberia ndaño ca kokele ohele.

Paul: Ame la Anne tua citiwila kocitumãlo cimuamue okuti kutakelo wo Inglaterra. Olonjali viange kuenda ina ya Anne, via tu vetiya calua oco tu kale akundi votembo yosi kuenje tua litumbika kupange waco eci tua mala osikola ya pita pokati. Ovo va sanjukile calua omo lionjongole yetu yoku kala akundi votembo yosi. Eci nda kuata 19 kanyamo, nda lalekiwa o ku ka talavaya ko Betele kuenda noke liuvala wetu kunyamo wo 1982, Anne wa talavaya lame kupange waco.

Anne: Tua solele calua oku kala ko Betele, pole, tua yonguilevo oku talavaya kocikanjo cimue okuti kuli esukila liakundi. Ko Betele tua talavaya la vamanji vamue va kala olomisinaliu kuenda ongangu yavo yiwa lovolandu avo, a tu vetiya oku kuata onjongole yoku kalavo olomisionaliu. Vokuenda kuanyamo atatu, kovoteke osi tua enda oku likutilila catiamẽla konjongole yetu yoku kala olomisionaliu kuenje kunyamo 1985 tua yeva esanju lialua eci tua lalekiwa oku pindisiwa kocisoko 79 Cosikola yo Gileada! Noke tua tumiwa ko Liberia Kutakelo wo Afrika.

Paul: Ndomo tua lombolola ale kefetikilo, tua londa vombalãu yatete ya kala oku tiuka ko Liberia. Omanu va kala lesakalalo lialua kuenda ka ca tavele oku tunda konjo vokuenda kuolowola vimue. Omanu va kala lusumba walua okuti, ndaño muẽle ceci ekãlu limue lia linga onjuela, vosi va tila loku kaluka. Oco ka tu ka sakalale calua, tua enda oku tanga elivululu  Liolosamo kovoteke osi. Ndaño okuti ekalo lia tĩlile calua vo Liberia, tua solaile calua upange wetu. Anne wa enda oku talavaya ndomisionalia kuenda ame nda talavaya ko Betele la manji John Charuk. a Nda lilongisa ovina vialua la manji John Charuk, momo eye wa kala ale ko Liberia tunde osimbu kuenda wa kũlĩhĩle ciwa ovitangi lekalo lia vamanji.

Anne: Momo lie tua solaile ocikele cetu ko Liberia? Momo lia vamanji. Ovo va tu lekisa ocisola calua kuenda va kuatele ekolelo lia pama. Tua linga akamba vawa; vamanji va linga epata lietu liokaliye. Ovo va tu ĩha alungulo awa kuenda va enda oku tu vetiya. Oku kundila ko Liberia ca enda oku tu komõhisa calua. Ndeci, nda tua kala lika otembo yimue yitito kolonjo viomanu tu kundila, ovo va enda oku sumua calua! Omanu va enda oku vangula catiamẽla Kembimbiliya kovitumãlo viosi. Ca lelukile kokuetu oku likongela vombangulo. Tua kuata olondonge vialua okuti ka ca lelukile oku sanga otembo yoku va longisa vosi. Ca kala ocikanjo cimue ci komõhisa!

Paul: Noke lioku pita anyamo akuãla, ofeka ya kuatele ombembua yimue ya pita pokati, pole, kunyamo wo 1989 ovina via pongoloka kuenda uyaki wa fetika vali. Keteke 2 yosãi Yenyenye Linene yunyamo wo 1990, omanu vana ka va solaile ombiali va tambula ovitumãlo viosi ocipepi lo Betele. Vokuenda kuolosãi vitatu, ka tua kuatele epondolo lioku vangula lomanu va kala kovitumãlo vikuavo, oku kongelamo epata lietu kuenda olofiliale vikuavo. Kua kala ungangala walua kolonepa viosi, ekambo liokulia kualua kuenda akãi valua va enda oku tipuiwa. Ekalo liaco lĩvi liamamako vokuenda kueci ci soka 14 kanyamo kuenda lia nyõla ofeka yosi.

Anne: Ovikoti vimue viapata via enda oku liyaka kuenda oku liponda lapata akuavo. Kovitumãlo viosi, kua kala asualali va limalẽha lovota kuenda va enda oku iñila volonjo viosi loku ambata ovina viosi va yonguile. Kokuavo oku ponda omanu kua kala ndoku ponda “osanji yimue.” Asualali va sitika atapalo oco va lavulule omanu kuenda olonjanja vialua va enda oku ponda vana va yonguile oku pita, noke va enda oku kapa atimba aco kilu liatimba akuavo. Ovina viaco via enda oku pita ocipepi lo Betele. Olombangi Via Yehova vakuekolelo via pondiwavo, oku kongelamo olomisionaliu vivali.

Olonjanja viosi eci asualali va enda oku sanga apata ana okuti a suvukiwa, va enda oku a ponda. Vamanjetu va enda oku kapa omuenyo wavo kohele poku salamisa vamanji vakuavo. Vamanji olomisionaliu kuenda vana va talavaya ko Betele, va endavo oku ci linga. Vamanji vamue va tilila ko Betele omo liuyaki, va kala konepa yombuelo yosapalalo,  pole, vakuavo tua enda oku kala lavo volohondo vietu konepa yo konano. Tua tepa ohondo yetu okuti, onepa yimue mu kala epata limue li kuete omanu epanduvali.

Paul: Oloneke viosi asualali va enda oku seteka oku iñila ko loku tala nda tua salamisa omanu vamue. Olonjanja viosi eci ovina evi via enda oku pita, omanu vavali pokati ketu va endaenda toke pombundi yo Betele oco va ka sapele lasualali vaco osimbu vamanji vavali vakuavo va lavulula oku upisa ponjanela. Nda vamanji vaco vavali va kasi oku tunda pombundi va kapa ovaka avo kovaso, ya kala ondimbukiso yokuti ovina vi kasi ciwa. Pole, nda va kapa ovaka avo konyima, ya kala ondimbukiso yokuti asualali vaco va tema calua kuenje vamanji va kasi ponjanela va sukilile lonjanga yalua oku salamisa akamba vetu.

Anne: Eteke limue, vamanji ka va tẽlele oku tateka ocimunga cimue casualali ca temele calua. Ame lamanji umue tua li yikila vo armaliu yimue ya kala vokalete. Manji yaco wa iñila konepa yitito yo armaliu. Asualali va ndi kuama lovota toke kosapalalo yo konano. Ovo va veta lonyeño yalua vepito lietu. Paul wa seteka oku va tateka loku va sapuila okuti, “ukãi wange o kasi vokalete oku linga ocina cimue.” Eci nda yika epito lio armaliu muna mua kala manji ukuavo, olio lia linga onjuela. Noke nda sukilile oku tiuwiya ovina viosi via kala vo armaliu yaco kuenje poku ci linga cambata otembo yalua. Nda kũlĩhĩle okuti asualali va laikele oku ndi pula eci nda kala oku linga kuenje nda kuata usumba kuenda etimba liange lia fetika oku luluma. Nda kũlĩhĩle okuti ndi sukila oku tula utima osimbu sia yikuile epito. Nye nda ponduile oku linga? Nda likutilila ku Yehova oku pinga ekuatiso. Noke nda yikula epito kuenda nda va lama okuti nda tula utima. Esualali limue lia iñila kuenje lia sandiliya vo armaliu. Eye wa komõha omo okuti ka sangelemo omunu umue. Esualali liaco kuenda ocimunga caye va sandiliya volohondo vikuavo. Pole, ka va sangelemo laumue.

Paul: Vokuenda kuolosãi vimue, ka tua kuatele okulia kualua. Pole, okulia kuespiritu kua tu pamisa. Efendelo liomẽle lio ko Betele olio lika lia kala “ongau” yetu kuenje vosi yetu tua sanjukilile ongusu olio lia enda oku tu ĩha.

Tua kũlĩhĩle okuti nda tua sandiliyile okulia ale ovava, nda ka tua tẽlele oku teyuila vamanjetu kuenje nda va pondiwa. Olonjanja viosi Yehova wa enda oku tu ĩha ovina tua sukilile votembo ya suapo kuenda lonjila yimue yi komõhisa! Yehova wa tu tata kuenda wa tu kuatisa oku tula utima.

Ekalo liofeka lia tĩlile calua, pole, ocinyi cocili ca tu ĩha elavoko. Vamanjetu va sukilile oku tila olonjanja vialua oco va popele ovimuenyo viavo, pole, ovo vamamako oku kuata ekolelo lia pama kuenda oku tula utima ndaño lovitangi. Vamanji vamue va enda oku popia okuti oku pandikisa ndaño lovitangi viaco via tĩla, ca kala oku va pongiyila “ohali ya piãla.” Akulu vekongelo vakuotõi kuenda amalẽhe, va enda oku linga ovina vialua oco va kuatise vamanji vakuavo. Vamanji va tila uyaki, va li kuatisa pokati kuenda va fetika oku kundila kovikanjo va kala. Ovo va teta oviti va sanga vusenge oco va pange Olonjango Viusoma kuenda va fetika oku linga olohongele. Kotembo yaco yovitangi, oku kala kolohongele kuenda oku kunda, ca enda oku eca elavoko ku vamanji kuenda oku va pamisa calua. Eci tua endaenda oku ava okulia, ovowalo kuenda ovina vikuavo, vamanji va enda oku pinga akolombele oco va ka kunde la-o okuti ovina vikuavo havioko. Eci ca enda oku tu pamisa calua. Omanu valua va talisiwa ohali omo liuyaki, va yonguile oku yevelela olondaka viwa. Ovo va enda oku komõha omo liesanju kuenda ocituwa ca sunguluka Olombangi Via Yehova via enda oku lekisa,  momo va kala oku nina ndocinyi vowelema waco. (Mat. 5:14-16) Ombili vamanji va lekisa, ya vetiya asualali vamue olongangala oku kala Olombangi via Yehova.

Paul: Olonjanja vimue tua sukilile oku tunda ko Liberia. Vokuenda kuolonjanja vitatu tua tunda ko Liberia tua tiukila lonjanga, pole, olonjanja vivali tua tundilemo tua tumala unyamo umosi. Manji umue omisionalia wa lombolola eci catiamẽla kovituwa poku popia hati: “Kosikola yo Gileada va tu longisa oku tiamisila utima kocikele cetu kuenda eci oco tua linga. Omo liaco, eci tua liusika la vamanji kotembo yaco yovitangi, tua yeva esumuo lialua!” Pole, tua kuata esanju omo okuti tua tẽla oku kuatisa kupange woku kunda ko Liberia ndaño okuti tua kala kolofeka vikuavo ocipepi.

Anne: Kosãi ya Kupemba yunyamo wo 1996, ame kumue la vamanji vatatu, tua kala oku tunda lekãlu lio ko Betele loku ambata ovicapa vi kuete esilivilo lialua viatiamẽla kupange wo ko Liberia. Tua yonguile oku enda kocitumãlo cimue ca kolapo okuti ca kala konele yikuavo yolupale, ocinala ci soka 16 kolokilometulu. Vepuluvi liaco, asualali veya pocitumãlo tua kala. Ovo va temele calua kuenje va fetika oku loyela vilu, va tu talamisa kuenje ame kumue la vamanji vavali, tuopiwa vekãlu kuenje vambata ekãlu, osimbu Paul handi a kala vokati. Etu tua kuata esakalalo lialua. Vocipikipiki tua mola okuti Paul wa kala oku iya. Pole, wa kala oku pupa osonde vutue. Kefetikilo tua simile okuti vo lemẽha calua pole, noke tua limbuka okuti eci hacoko momo wa tẽla oku enda eye muẽle toke kokuetu! Eye wa lilemẽha eci esualali limue lio sinda oco a tunde vekãlu. Ci sanjuisa ceci okuti, lia kala epute limue litito.

Ocipepi locitumãlo tua kala, pa kala ekãlu limue liasualali okuti mueyukile omanu valua va kala lusumba. Tua yonguile oku iñilamo, pole, omo okuti mueyukile calua, tua kuatelela kolonele yekãlu liaco. Ongendisi yaco ya lupuka calua kuenje tua puluka oku kupuka. Tua kaluka oco a talame, pole, eye wa kala lusumba woku ci linga. Ka tua kupukile pole, eci tua pitĩla, tua kavele calua kuenda tua kala oku luluma omo liusumba.

Paul: Tua kala lika luwalo wetu wa liña hawo wa toka kuenda tua sanjukile calua omo tua kala lomuenyo. Tua pekela ocipepi lombalãu yimue ya kala lapangu alua haiyo ya molehẽle ndu okuti ya nyõleha. Oyo ya laikele oku tu ambata ko Serra Leoa keteke lia kuamamo. Tua eca olopandu omo tua kala lomuenyo, pole, tua sakalalele calua la vamanji va kala ko Liberia.

Anne: Tua pitĩla ciwa ko Betele yo Freetown, ko Serra Leoa, kuna vamanji va tu tambula ciwa. Pole, vocipikipiki kua pita ocina cimue sia lavokaile. Nda fetika oku sokolola ovina vĩvi via pita ko Liberia. Oloneke viosi ndaenda oku kuata usumba wokuti ocina cimue cĩvi ca laikele oku pita kuenje sia kuataile ovisimĩlo via sunguluka, ca kala ndu okuti nda kala oku lota. Olonjanja vialua vuteke ndaenda oku pasuka loku luluma omo liusumba waco. Nda kuata ocitangi poku fuima. Paul wa enda oku ndi kuata kapepe loku likutilila lame. Tua enda oku imba ovisungo Viusoma toke eci ndi liwekapo oku luluma. Nda simile okuti nda laikele oku vela calua omo liovina viosi via li pita lame kuenje nda sia tẽlele vali oku talavaya ndomisionalia

Lalimue eteke ndi ka ivalako ovina vieya oku li pita noke. Vosemana yaco nda tambula olorevista vivali. Yatete Omasuli! 8 Yevambi wo 1996. Vorevista yaco mu sangiwa ocipama cimue losapi: “Como lidar com a síndrome do pânico.” Nda limbuka esunga lieci nda kala oku luluma omo liusumba. Orevista yavali Utala Wondavululi 15 ya Kupemba wo 1996 kocipama losapi hati: “Como obtêm essa força?” Vutala waco Wondavululi, mu sangiwa ociluvialuvia cocimbiambiũlu cimue ca lemẽhiwa kevava limue. Ocipama caco ca tu sokisa locimbiambiũlu cimue camamako oku palãla ndaño avava aco a lemẽhiwa. Oco ca lombolola ndoco: Ndaño tu liyeva okuti tua hongua omo liovina vĩvi via pita komuenyo wetu, Yehova o pondola oku tu ĩha espiritu liaye oco tu amameko oku kuatisa vakuetu. Pocakati cocipama caco, Yehova wa eca kokuange ongusu nda sukilile. (Mat. 24:45) Nda konomuisa ovipama vikuavo ndevi kuenje nda vi kongela pamosi. Ovipama viaco via ndi kuatisa calua. Noke liotembo yimue, sia kaile vali oku tala ohali omo lioku sokolola ovina vĩvi.

Paul: Olonjanja viosi tua tiukilile konjo yetu ko Liberia, tua enda oku yeva esanju. Toke kesulilo liunyamo wo 2004, tua kala ale kupange wetu ci panda 20 kanyamo. Noke uyaki wa pua. Kua lingiwa esokiyo limue lioku semũlula o Betele. Pole, vocipikipiki, tua tambula ocikele cimue cokaliye.

Tua liyaka lovitangi vialua. Tua solele calua vamanjetu ko Liberia. Ovo va kala ndepata lietu kuenda ka tua yonguile oku va sia. Omo okuti tua muile ale ndomo Yehova a tu sumũlũisa poku sia epata lietu oco tu ende kosikola yo Gileada, tua tava ocikele cokaliye. Tua tumiwa ko Gana ofeka yimue ocipepi.

Anne: Eci tua tunda ko Liberia, tua lila calua. Pole, tua komõha calua eci manji umue ukulu haeye wa loñoloha o tukuiwa Frank a tu sapuila hati: “Ene vu sukila oku tu ivala!” Eye wamisako hati: “Tua kũlĩha okuti lalimue eteke vu ka tu ivala, pole, cilo vu sukila oku tiamisila utima kocikele cene cokaliye.” Ovina manji yaco a tu sapuila, via tu kuatisa oku lipongiyila oku linga akamba vokaliye vofeka yimue okuti ka tua kũlĩhĩle lomanu valua kuenda cosi ca kala cokaliye kokuetu.

Paul: Ka pa pitile otembo yalua oco tu fetike oku sola va manjetu ko Gana, ovo va linga epata lietu liokaliye. Ko Gana kua kala Olombangi vialua Via Yehova! Tua lilongisa calua kocituwa cakamba vetu vokaliye coku kala vakuacili kuenda kekolelo liavo lia pama. Noke lioku talavaya ko Gana ci soka 13 kanyamo, tua tambula ocikele cikuavo ka tua lavokaile. Tua lalekiwa o ku ka talavaya ko Betele yo Kenia yi kasi Kutundilo wo Afrika. Ocili okuti tua enda oku yeva ongeva la vamanjetu va siala ko Gana kuenda ko Liberia pole, lonjanga yalua tua linga akamba vokaliye. Ndeci ko Gana kuenda ko Liberia kua kala esukila lialua liakundi, ko Kenia kua kalavo esukila lialua kupange woku kunda.

Anne: Komuenyo wange nda liyaka lovitangi via tĩla kuenda olonjanja vimue ndaenda oku yeva usumba walua. Eci tu kasi povitumãlo vina vi koka ohele kuenda tu pita lovitangi vialua komuenyo, tu pondola oku kuata esakalalo ale oku kava calua. Ka tu pondola oku lavoka okuti Yehova o tu teyuila kovina viosi. Toke cilo, eci ndi yeva onjuela yovota, ndi kuata usumba walua kuenda ovoko ange a luluma. Pole, nda lilongisa oku talavaya ciwa lekuatiso liosi Yehova a eca oco tu kuate ongusu pocakati ca vamanji. Kuenda nda siatavo oku limbuka okuti, nda tu amamako oku lilongisa, oku likutilila, oku endaenda kolohongele kuenda oku kunda, Yehova o tu kuatisa oku tẽlisa ocikele cetu.

Paul: Omanu vamue va siata oku tu pula ndoco: “Momo lie vu solele ocikele cene?” Citava okuti olofeka viaco via posoka pole, vi pondolavo oku koka ohele. Oco hẽ ocina cipi tu sole vali? Ocina tu sole vali, va manjetu okuti epata lietu. Ndaño okuti tua tunda kapata kuenda kovitumãlo via litepa, tu kuete ovisimĩlo vimuamue viatiamẽla ku Yehova. Tua enda oku sima okuti tua tumiwa oco tu vetiye vamanji pole, etu tua enda oku pamisiwa lavo.

Kolonepa viosi tu enda, tu kuete epata! Osimbu tu panga onepa kekongelo limue, tu kuete epata kuenda ocitumãlo cimue coku kala. Ocili ceci okuti nda tu amamako oku kolela ku Yehova, eye o ka tu kuatisa ndomo ci li kuata lesukila lietu.—Va Fil. 4:13.