KU VA Heveru vana va kala Vofeka Yohuminyo, unyamo wa enda oku fetika poku senda osi kuenda oku lima okuti, ca enda oku kala kosãi Yenyenye Linene/Mbalavipembe.

Okalendaliu lunar kolosãi 12 (okuti ka kuatele 29 ale 30 koloneke) unyamo waco umbumbulu, oku u sokisa lunyamo wasuapo. Kua siata oku kuamiwa olonjila vialua oco ku sokiyiwe anyamo aco avali. Eci ci pondola oku lingiwa poku vokiya ateke, ale votembo lotembo ku vokiyiwa osãi yimue osimbu handi unyamo ukuavo ka wa fetikile. Lonjila eyi okalendaliu kaco ka enda oku likuata lotembo yoku lima kuenda yoku ungula.

Kotembo ya Mose, Suku wa sapuilile kafendeli vaye okuti unyamo wovipito wa laikele oku fetika kosãi ya Aviva, ale kosãi ya Nisana kotembo yonjovo. (Etu 12:2; 13:4) Ovipito via lingawaile volosãi viaco, mua enda oku kongela oku ungula kuosevata.—Etu 23:15, 16.

Umue ukuakukonomuisa o tukuiwa Emil Schürer wa popia okuti, ca lelukile oku kongela osãi yikuavo vokalendaliu velivulu liaye li popia catiamẽla Kulandu Womanu va Yudea Kotembo ya Yesu. (175 K.K.–A.D. 135). “Ocipito co Paskoa ca enda oku pita voku tunda kuosãi, kosãi ya Nisana (14 Nisana) ca enda oku lingiwa kotembo yondombo noke yoku iñila kuekumbi. Nda kua limbukiwa okuti o Paskoa yi ka lingiwa vunyamo una okuti utanya kuenda uteke vi kala otembo yimuamue, eci ci lekisa okuti kua vokiyiwa osãi 13 osimbu handi osãi ya Nisana ka ya sokiyiwile.”

Olombangi Via Yehova, vi kuama onjila yaco poku sokiya Eteke Liolondalelo ya Ñala, okuti ya siata oku pita kotembo yondombo yi likuata la 14 ya Nisana vokalendaliu ko Heveru. Akongelo osi oluali a siata oku tambula selo * esapulo lieteke liaco.

Pole, va Heveru va kũlĩhĩle ndati otembo osãi ya laikele oku sulila kuenda efetikilo liosãi yikuavo? Koloneke vilo, o pondola oku tala osãi vokalendaliu ka pangiwa, ale vokalendaliu ka sangiwa volotelefone. Kosimbu ka ca lelukile.

Koloneke vietande, olosãi via tendiwile okuti vi kuete 30 koloneke. (Eft 7:11, 24; 8:3, 4) Vokuenda kuotembo, vokalendaliu ka va Heveru osãi ka ya tendiwile okuti yi kuete 30 koloneke. Ku va Heveru, osãi ya enda oku fetika kokutua kuowi. Eci ca lingawaile noke 29, ale 30 koloneke koku fetika kuosãi yikuavo.

Vepuluvi limue, Daviti kuenda Yonatão va tukula osãi poku popia hati: “Hẽla ocipito cosãi yokaliye.” (1Sa 20:5, 18) Citava okuti kocita 11 O.Y., olosãi via enda oku sokiyiwa selo. Va Isareli va ponduile oku kũlĩha ndati otembo ku fetikiwa osãi yokaliye? O Mishnah, okuti elivulu limue mua sangiwile ocihandeleko ca va Yudea kuenda oviholo, mu sangiwa olonumbi vimue. Eci ci lekisa okuti noke lia va Yudea oku tunda ko Bavulono, Vakuekanga linene (va velapo ko Yuda) va kongeliwilevo kupange waco. Vokuenda kuocipito ca lingiwa volosãi epanduvali, Vakuekanga linene va liongolola keteke 30 yosãi. Alume vaco va kuata ocikele coku nõla eteke osãi yikuavo yi fetika. Va ponduile oku ci linga ndati?

Alume vakuacikele va kala ko Yerusalãi va enda oku vanja kilu luteke oco va limbuke efetikilo liosãi yokaliye. Lonjanga yalua, ovo va ponduile oku sapuilako Vakuekanga linene. Eci ocimunga ca limbuka okuti, ci kuete olombangi vialua via Vakuekanga linene, okuti osãi yokaliye ya molẽha, ovo va sapula efetikilo liosãi yokaliye. Nye ci lingiwa nda alende, ale ombundu, vi tateka olondavululi oku mola osãi yokaliye? Esapulo liosãi lia eciwile, lia ponduile oku kuata  30 kateke kuenje osãi yokaliye ya ponduile oku fetika.

Elivulu o Mishnah li lombolola okuti, Vakuekanga linene va nõlapo oku eca esapulo liosãi yokaliye, poku siakãla ondalu kilu Liomunda Yoliveira, ocipepi lo Yerusalãi. Kolonepa vikuavo ko Isareli, ondalu ya enda oku siakãliwa oco ku eciwe esapulo liokaliye. Vokuenda kuotembo, kua enda oku tumiwa olomunga vimue. Va Yudea ko Yerusalãi kuenda kovitumãlo vikuavo, va enda oku tambula esapulo liosãi yokaliye. Kuenje vosi va ponduile oku linga ocipito votembo yimuamue.

Citava okuti o sanga ekuatiso oco o kuate elomboloko liolosãi, ovipito kuenda olosãi vokalendaliu ko Heveru.