1. Osimbu Yesu ka file, nye a sapuila kulume ongangala wa kala konele yaye? (Luka 23:39-43)

 YESU kuenda olongangala vivali via kala konele yaye, va kala oku tala ohali osimbu omuenyo wa kala oku puamo. (Luka 23:32, 33) Olongangala vivali via kala oku popia lãvi Yesu, momo ovo ka va kaile olondonge viaye. (Mat. 27:44; Mar. 15:32) Pole, umue pokati kavo weya oku lekisa ovituwa viwa. Eye hati: “A Yesu, njivaluke eci wiñila Vusoma wove.” Yesu wo kumbulula hati: “Ocili, ndu ku sapuila etaili siti, ove o ka kala kumue lame Vocumbo Celau.” (Tanga Luka 23:39-43.) Ka kuli uvangi u lekisa okuti, ulume ongangala wa tava kesapulo liatiamẽla ‘Kusoma wo kovailu’ una Yesu a kunda eci a kala palo posi. Handi vali, Yesu ka popele nda okuti ulume waco wa ponduile oku iñila Vusoma wokilu. (Mat. 4:17) Yesu wa kala oku popia catiamẽla Koluali Luokaliye palo posi. Momo lie tu ci popela?

2. Nye ci lekisa okuti ulume ongangala wa likekembela citava okuti wa kala u Yudea umue?

² Ulume ongangala wa likekembela citava okuti wa kala u Yudea umue. Ulume waco ongangla wa sapuila ukuavo hati: “Ove hẽ ku kuetele usumba Suku, omo okuti cilo wa tambula eyambulo limuamue?” (Luka 23:40) Va Yudea va enda oku fendela Suku, pole, omanu vakualofeka va enda oku tava kolosuku vialua. (Etu. 20:2, 3; 1 Va Kor. 8:5, 6) Nda alume vaco vavali olongangala ka va kaile va Yudea, citava okuti ukuavo nda wa pula hati, “Ove hẽ ku kuetele usumba olosuku?” Handi vali, Yesu ka tumiwile komanu vakualofeka, pole, wa tumiwile “kolomeme via nyẽlela vionjo ya Isareli.” (Mat. 15:24) Suku wa situluilevo ku va Isareli okuti eye wa ponduile oku pindula vana va fa. Citava okuti, ulume ongangala wa kuatele ukũlĩhĩso waco kuenda olondaka viaye via lekisa okuti eye wa kolelele okuti Yehova wa ponduile oku pindula Yesu oco a ka viale Vusoma wa  Suku. Handi vali, ulume waco citava okuti, wa lavokaile okuti Suku wa ponduilevo oku u pindula.

3. Nye ulume ongangala a sima eci Yesu a popia catiamẽla Kocumbo Celau? Ci lombolola. (Efetikilo 2:15)

³ Omo okuti ulume waco ongangala wa kala u Yudea, wa kũlĩhĩle eci catiamẽla ku Adama la Eva kuenda Kocumbo Celau Yehova a ecele kokuavo. Omo liaco, ulume ongangala citava okuti wa kũlĩhĩle ciwa okuti Ocumbo Celau Yesu a popia ca ponduile oku kala ocumbo cimue ca posoka calua palo posi.—Tanga Efetikilo 2:15.

4. Olondaka Yesu a sapuila ku umue pokati kolongangala vi tu vetiya oku sokolola nye?

⁴ Olondaka Yesu a sapuila kulume ongangala vi pondola oku tu vetiya oku sokolola ndomo omuenyo u ka kala Voluali Luokaliye. Cilo, tu pondola oku lilongisa catiamẽla kekalo liombembua lia kala vuviali wa Soma Salomone. Embimbiliya li popia okuti, Yesu wa velapo Salomone kuenda tu lavoka okuti eye o ka talavaya kumue la vana va ka viala laye, oco va lingise ongongo ocumbo cimue ca posoka. (Mat. 12:42) Ocili okuti, “olomeme vikuavo,” vi sukila oku kũlĩhĩsa eci ovio vi sukila oku linga oco vi lekise okuti via lipongiyila oku ka kala otembo ka yi pui Vocumbo Celau.—Yoa. 10:16.

5. Nye o sima catiamẽla kekalo liomuenyo u ka kala Voluali Luokaliye?

⁵ Poku sokolola catiamẽla komuenyo u ka kala Voluali Luokaliye, nye o sima? Citava okuti o sokolola kocumbo cimue colonelẽho ca posoka calua ndeci ca kala ocumbo Cedene. (Efet. 2:7-9) Ove pamue ivaluka ocitumasuku ci sangiwa ku Mika kuna ku popia okuti afendeli va Suku va ka tumãla “omunu lomunu vemẽhi liuti waye wuyuva kuenda vuti waye wukuyu.” (Mika 4:3, 4) Citava okuti ivalukavo ovinimbu Viembimbiliya vi popia okuti ku ka kala okulia kualua. (Osa. 72:16; Isa. 65:21, 22) Li sokolola vocumbo cimue ca posoka okuti wa tumãla komesa yimue kueyuka okulia kualua kupepa. Sokolola oku vanja loku yeva elemba liolonelẽho. Handi vali, o ka sola calua oku yeva onjuela yesanju liepata kuenda liakamba oku kongelamo vana va ka pinduiwa okuti va sanjukila oku kala pamosi. Ovina viosi evi vi ka kalako muẽle, hanjoiko. Tu koleli okuti ovina viosi evi vi ka kala palo posi. Voluali Luokaliye tu ka lingavo upange u sanjuisa.

6. Nye tu ka linga Voluali Luokaliye? (Tala ociluvialuvia.)

⁶ Yehova wa tu lulika lonjongole yoku sanjukila upange tu linga. (Uku. 2:24) Etu tu ka kuata upange walua vokuenda Kuohulukãi Yanyamo Wuviali wa Kristu. Vana va ka puluka kohali ya piãla kuenda olohuluwa via vana va ka pinduiwa, va ka sukila uwalo, okulia, locitumãlo coku kala. Oco ku ka tẽlisiwe asukila aco, tu ka linga upange walua! Ndeci, Adama la Eva va va sapuilile oco va tate  ongongo, kuenje tu ka kuatavo esanju lioku lingisa ongongo Ocumbo Celau. Sokololavo esanju tu ka kuata lioku longisa olohuluwa via vana va ka pinduiwa okuti, ka va kũlĩhĩle calua catiamẽla ku Yehova kuenda kocipango caye loku kuatisavo vana va kala vakuekolelo, osimbu Yesu keyile palo posi!

7. Ekolelo lipi tu sukila oku kuata kuenda momo lie?

⁷ Tu koleli okuti, eci tu ka kala Voluali Luokaliye, tu ka kuata ombembua, tu ka kuata ovina viosi tu sukila kuenda tu ka kolapo. Momo lie? Momo Yehova wa lekisa ale ndomo omuenyo u ka kala vemẽhi liuviali Womõlaye. Tu pondola oku ci limbuka kulandu wuviali wa Soma Salomone.

8. Olondaka vi sangiwa Kosamo 37:10, 11, 29, via tẽlisiwa ndati noke lia Soma Daviti oku vi soneha? (Tala “Apulilo a Lingiwa la Vakuakutanga,” Vutala ulo Wondavululi.)

⁸ Soma Daviti wa vetiyiwa oku soneha eci catiamẽla kekalo liomuenyo ndomo wa laikele oku kala eci soma ukualondunge haeye wa koleliwa a ka viala. (Tanga Olosamo 37:10, 11, 29.) Etu olonjanja viosi tua siata oku tangela omanu Olosamo 37:11, eci tu sapela lavo catiamẽla Koluali Luokaliye lu laika oku iya. Tu kuete esunga liwa lioku ci linga momo, Yesu oco a popia Vohundo a linga Komunda, poku lekisa okuti, ca laikele oku tẽlisiwa kovaso yoloneke. (Mat. 5:5) Pole, olondaka via Daviti vi lekisavo okuti omuenyo wa laikele oku kala ndeci viokoloneke via Soma Salomone. Eci Salomone a vialele o Isareli, afendeli va Suku va sanjukile omo liombembua kuenda ekalo liwa liofeka okuti, “yi tumõha asenjele lowiki.” Suku wa popele hati: “Nda wamamiko oku endela voviholo viange . . . , Ngeca ombembua vofeka kuenje vu ka tungamo okuti, lomue u lingisi usumba.” (Ovis. 20:24; 26:3, 6) Olohuminyo evi vieya oku tẽlisiwa eci Salomone a kala Soma yo Isareli. (1 Asa. 22:9; 29:26-28) Handi vali, Yehova wa likuminyile okuti olondingaĩvi ‘ka vi ka kalako vali.’ (Osa. 37:10) Olondaka vi sangiwa Kolosamo 37:10, 11, 29 via tẽlisiwa kosimbu, pole, vi ka tẽlisiwavo kovaso yoloneke.

9. Nasoma yo ko Sieva nye a popele catiamẽla kuviali wa Soma Salomone?

⁹ Asapulo ombembua kuenda ekalo liwa va  Isareli va kuata vemẽhi liuviali wa Salomone, a pitĩlile ku nasoma yo ko Sieva. Eye wa tunda kofeka yimue yo kupãla loku enda ko Yerusalãi oco a ka ci li muile eye muẽle. (1 Olos. 10:1) Noke yoku kũlĩhĩsa lutate usoma wa Salomone, nasoma wa popia hati: “Ndaño onepa yimue ka ya sapuiwile kokuange. . . . Omanu vove va sumũlũha kuenda va sumũlũhavo akuenje vove vana va kasi kovaso yove otembo yosi oku yevelela olondunge viove!” (1 Olos. 10:6-8) Ekalo liwa omanu va kuata vemẽhi liuviali wa Salomone, lia lekisa ocindekaise cekalo Yehova a ka eca komanu vemẽhi liuviali Womõlaye Yesu.

10. Yesu wa velapo ndati Salomone?

¹⁰ Yesu wa velapo Salomone kolonepa viosi. Salomone wa kala omunu umue ka lipuile okuti, wa lingaile akandu alua ana eya oku kokela eyambulo komanu va Suku. Pole, Yesu Ombiali yimue ya lipua okuti, ka yi kuete ekandu lalimue. (Luka 1:32; Va Hev. 4:14, 15) Yesu wamamako oku pandikisa lekolelo ndaño loloseteko vialua a liyaka lavio via tunda ku Satana. Kristu wa lekisa okuti, eye lalimue eteke a ka lueya, ale oku linga cimue ci pondola oku kokela ovitangi kolonungi viaye vakuekolelo. Ocili okuti, esumũlũho limue linene kokuetu eye oku kala Soma yetu.

11. Velie va ka kuatisa Yesu oku viala?

¹¹ Yesu o ka viala leci ci soka 144.000 komanu okuti, va ka talavayela kumosi koku tata omanu kuenda oku tẽlisa ocipango ca Yehova catiamẽla kongongo. (Esit. 14:1-3) Ovo va pita voloseteko kuenda vovitangi vialua osimbu va kala palo posi, omo liaco, ovo va ka kuata elomboloko liovina vi pita lomanu va ka kala palo posi. Pole, ovikele vipi va ka kuata?

12. Upange upi Yehova a ka eca kueci ci soka 144.000 komanu?

¹² Upange wa eciwa ku Yesu kuenda ku vana va ka vialela kumosi, walua calua okuti, una wa eciwile ku Salomone u sule. Soma yaco yo ko Isareli wa sukilile oku tata olohuluwa viomanu vofeka yimosi lika. Pole, vana va ka viala Vusoma wa Suku, va ka kuatisa oku tata olohuluwa lolohuluwa viomanu va ka kala voluali luosi. Ocili okuti, Yehova wa eca ocikele cimue cesumũlũho kueci ci soka 144.000 viomanu!

13. Ocikele cipi ci likasi vana va ka viala kumue la Yesu va ka kuata?

¹³ Ndeci Yesu, ci soka 144.000 komanu, va ka kala olosoma kuenda ovitunda. (Esit. 5:10) Eci handi va Isareli va sukilile oku pokola Kocihandeleko ca eciwile ku Mose, ovitunda via enda oku kuatisa omanu oku amamako oku kuata uhayele konepa yoketimba kuenda oku pamisa ukamba wavo la Yehova. Ocihandeleko ca kala ‘ndulembo wovina viwa via laikele oku iya,’ omo liaco, ca sunguluka oku popia okuti, vana va ka viala kumue la Yesu, va ka kuatisa koku tata omanu kovina va ka sukila konepa yetimba kuenda koku pamisa ukamba wavo la Yehova. (Va Hev. 10:1) Tu kasi oku lavoka kuenda oku ka mola onjila olosoma viaco lovitunda va ka kuama oco va sapele letu tulonungi Viusoma tu ka kala palo posi, momo handi cilo, ka tua ci kũlĩhĩle. Onjila yosi Yehova a ka sokiya, tu sukila oku kolela okuti, Vocumbo Celau ci laika oku iya, vana va ka kala palo posi, va ka tambula olonumbi vina ovo va sukila.—Esit. 21:3, 4.

14. Ukamba upi u kasi pokati ‘kolomeme vikuavo’ la vamanji va Kristu?

¹⁴ Yesu wa tukula vana va ka viala kumue laye okuti, ‘okacunda.’ (Luka 12:32) Eye wa tukulavo ocimunga cavali okuti, “olomeme vikuavo.” Ovimunga viaco vivali, via kongeliwa kuenje via linga ocunda cimuamue. (Yoa.  10:16) Ovimunga evi vivali koloneke vilo, vi kasi ale oku talavayela kumosi kuenda vi ka amamako oku ci linga osimbu ongongo yi ka kala Ocumbo Celau. Toke kotembo yaco, ocili okuti, vana va panga onepa ‘kokacunda,’ va ka kala ale kilu kuenda vana va panga onepa ‘kolomeme vikuavo’ va ka sanjukila oku kala komuenyo otembo ka yi pui. Pole, kuli ovina vimue “olomeme vikuavo” vi sukila oku linga cilo oco va lekise okuti va yongola oku kala Voluali Luokaliye.

15. (a) “Olomeme vikuavo” vi talavayela ndati kumue la vamanji va Kristu? (b) O setukula ndati ongangu ya vamanji vaco? (Tala elitalatu.)

¹⁵ Ulume una ongangala wa likekembela osimbu ka file, wa lekisa olopandu kueci Kristu o lingila. Cimuamue haico, etu ‘tulomeme vikuavo’ tu kuete apuluvi alua cilo oku lekisa ndomo tu liyevite catiamẽla ku Yesu. Ndeci, tu lekisa ocisola kokuaye konjila ndomo tu tata vamanji vaye olombuavekua. Yesu wa popia okuti, wa ponduile oku sombisa olomeme lonjila ndomo ovo va tata vamanji vaye. (Mat. 25:31-40) Tu pondola oku kuatisa vamanji va Kristu poku lekisa ombili kupange woku kunda kuenda woku linga olondonge. (Mat. 28:18-20) Omo liaco, tu yongola oku talavaya ciwa lovimalẽho va tu ĩha vioku songola alilongiso Embimbiliya ndeci, elivulu Sanjukili Omuenyo Otembo ka yi pui! Nda ku kasi oku songola elilongiso Liembimbiliya komunu umue, momo lie ku kuatela ocimãho coku songola elilongiso Liembimbiliya komanu valua ndomo ci li kuata lepondolo liove?

16. Nye tu sukila oku linga cilo, oco tu lipongiyile oku ka kala olonungi Viusoma wa Suku?

¹⁶ Ka tu sukila oku kevelela oku ka kala Voluali Luokaliye oco tu lekise ovituwa Yehova a tu yonguila. Pole, cilo muẽle tu sukila oku likolisilako oku kala vakuacili kolombangulo vietu, kovilinga kuenda kovituwa. Handi vali, tu sukila oku kala vakuacili ku Yehova, kohueli yetu kuenda ku vamanjetu Akristão. Nda tu pokola kolonumbi via Yehova osimbu tu kasi voluali lulo lũvi, ci ka leluka kokuetu oku ka pokola kokuaye Voluali Luokaliye. Tu pondolavo oku lilongisa ovoloño amue kuenda ovituwa vi lekisa okuti tua lipongiliya oku ka kala voluali luokaliye. Tala ocipama losapi  hati, “Wa Lipongiliya hẽ ‘Oku Piñala Ongongo’?” ci sangiwa vocipama cilo.

17. Anga hẽ tu kala lesumuo omo liakandu tua linga kosimbu? Cilombolola.

¹⁷ Pamue tu likolisilako oku liwekapo oku sokolola kakandu tua linga kosimbu. Ocili okuti, lalimue eteke nda tua lisandela esunga omo liocilumba cocisembi, oco tu linge “ekandu ocipango.” (Va Hev. 10:26-31) Tu koleli okuti, nda tu yongola oku likekembela lutima wosi kakandu etu, tu sukila oku pinga ku Yehova kuenda kakulu vekongelo oco va tu kuatise oku pongolola ovituwa vietu kuenje Yehova o tu ecela. (Isa. 55:7; Ovil. 3:19) Ivaluka olondaka Yesu a sapuila ku va Fariseo viokuti: “Sieyilile oku kovonga vakuesunga, te vakuakandu.” (Mat. 9:13) Ocilumba cocisembi ci kuete unene walua woku tuvika akandu etu.

18. Ovina vipi o yongola oku ka sapela lulume ongangala wa fila ocipepi la Yesu?

¹⁸ O pondola hẽ oku sokolola okuti o kasi Voluali Luokaliye oku sapela lulume ongangala una wa sapela la Yesu? Ocili okuti kavali kene vu ka popia ndomo wa sanjukili ocilumba ca Yesu. Citava okuti o ko pinga oco a ku sapuileko vali catiamẽla kovina via lipita vokuenda kuowola ya sulako womuenyo wa Yesu palo posi kuenda ndomo a liyeva eci Yesu atambulula epingilo liaye. Citavavo okuti eye o ka ku pula ndomo wa pandikisa koloneke via sulako violuali lua Satana. Eci ci ka kala esumũlũho linene oku longisa Ondaka ya Suku komanu oku kongelamo ulume waco!—Va Efe. 4:22-24.

19. Momo lie omuenyo Voluali Luokaliye ka lu ka kumila? (Tala ociluvialuvia koñoño.)

¹⁹ Omuenyo Voluali Luokaliye ka lu ka kuma. Otembo yosi tu ka kuata omanu va lekisa onjongole kuenda tu ka linga upange uwa. Handi vali, eteke leteke tu ka kũlĩha ciwa Isietu wo kilu kuenda oku sanjukila ovina a ka tu ĩha. Otembo yosi tu ka kuata ovina vialua vioku lilongisa viatiamẽla kokuaye kuenda koviluvo viaye. Osimbu tu kasi lomuenyo tu kamamako oku pamisa ukamba wetu la Suku. Tu pandula calua Yehova la Yesu omo lioku tu ĩha elavoko liomuenyo ko pui Voluali luokaliye!