1, 2. (a) Momo lie ka ca lelukilile oku pokola kolombiali? (b) Apulilo api tu ka konomuisa?

WA SIATA hẽ oku mola ndomo omõla a kala eci vo tuma oku linga ocina cimue ka sole? Ocipala caye ci nyumãla. Eye wa kũlĩha okuti o sukila oku pokola kolonjali viaye, kuenda o linga eci vo tuma ndaño olonjanja vimue co tĩlila oku ci linga. Eci ci lekisa ciwa ocitangi tua siata oku liyaka laco.

² Ka ca lelukile oku pokola komanu vana va kuete omoko yoku tu tumĩla. Olonjanja vimue ove wa siata hẽ oku pita locitangi caco? Nda oco, ivaluka okuti haveko lika o kasi oku liyaka locitangi caco. Koloneke vilo, omanu ka va sumbilile vali olombiali. Pole, Embimbiliya li tu vetiya oku pokola komanu va kuete unene woku tu tumĩla. (Olosapo 24:21) Nda tu yongola oku kala vocisola ca Suku, tu sukila oku kuama onumbi yaco. Omo liaco, tu sukila oku li pula ndoco: Momo lie ka ca lelukilile oku pokola komanu va kuete omoko yoku tu songuila? Nye Yehova a tu kisika kuenda nye ci tu kuatisa oku pokola? Tu pondola oku lekisa ndati epokolo kolombiali?

3, 4. Ndamupi ekandu lia fetika, kuenda li tu tateka ndati oku lekisa epokolo?

³ Tu konomuisi ovina vivali via siata oku tu tateka  oku pokola komanu vana va kuete omoko yoku tu tumĩla. Esunga liatete, lieli okuti ka tua lipuile. Liavali, vana va kuete omoko yoku tu tumĩla lavovo ka va lipuile. Eci Adama la Heva va sinila Suku vocumbo Cedene, oco ekandu lia fetika. Kuenje vosi yetu tua tekela kesino omo tua citiwila vekandu.​—Efetikilo 2:15-17; 3:1-7; Osamo 51:5; Va Roma 5:12.

⁴ Ka ca lelukile oku lekisa umbombe momo ekandu tua piñala, li tu vetiya oku kuata epela kuenda olonamãlala. Ndaño tu kasi ale oku vumba Suku anyamo alua, pamue tu lekisa olonamãlala kuenda epela. Sokolola eci ca pita la Kora, una wa kala kupika kumue lafendeli va Yehova. Ndaño wa kuatele ovikele vialua, lopo wa lingila usuanji Mose ulume umue wombokele calua. (Atendelo 12:3; 16:1-3) Soma Usiya, omo liepela wa iñila vonembele ya Yehova oku eca ocilumba, pole upange waco wa lingawaile lika lovitunda. (2 Asapulo 26:16-21) Omo liocituwa caco cĩvi, alume vaco va yambuiwa. Vosi yetu tu sukila oku yuvula ocituwa cavo cĩvi. Tu sukila oku yuvula epela, momo li tu tateka oku lekisa epokolo.

5. Omanu ka va lipuile va siata oku viala ndati vakuavo?

⁵ Omanu ka va siatele oku pokola kolombiali omo liovituwa vĩvi ndeci ungangala, evĩho kuenda undiandia. Tunde kosimbu, olombiali via siata oku linga evĩho lialua. (Tanga Ukundi 8:9.) Saulu eci a nõliwa la Yehova oco a kale osoma, wa kala embombe. Noke epela lio vetiya oku lambalala Daviti ulume umue ukuekolelo. (1 Samuele 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Daviti ndaño wa kaile osoma yiwa, wa vĩhisavo unene waye eci a linga ukahokolo lukãi wa Uriya u Hiti, noke wa tuma  Uriya oco a file kuyaki. (2 Samuele 11:1-17) Omanu ka va lipuile, ka va tẽla oku songuila ciwa vakuavo, capiãla enene nda ka va sumbilile Yehova. Ulume umue ukuapulitika kofeka yo Bretanya noke yoku popia ndomo asongui vetavo lio Katolika va enda oku lambalala vakuavo, wa soneha ndoco: “Vana va kuete omoko yoku viala, va lavisa vakuavo, kuenda ka va kapeleko omanu.” Omo liaco, tu kũlĩhĩsi epulilo eli: Momo lie tu sukilila oku sumbila olombiali?

6, 7. (a) Ocisola tu kuetele Yehova ci tu vetiya oku linga nye? (b) Nye ca kongeliwa voku pokola, kuenda tu ci linga ndati?

⁶ Ocisola tu kuetele Yehova kuenda omanu oco ci tu vetiya oku pokola kolombiali. Etu tu yongola oku linga ovina vi sanjuisa Yehova momo tu u sole calua. (Tanga Olosapo 27:11; Marko 12:29, 30.) Yehova eye o kuete omoko yoku viala oluali luosi, puãi tunde eci kua lingiwa usuanji vocumbo Cedene, omanu valua va likala uviali waye omo lioku tiamẽla ku Satana. Pole, etu tu kuete esumũluho lioku teyuila uviali wa Yehova. Olondaka vi sangiwa kelivulu Liesituluilo 4:11, vi pamisa ekolelo lietu. Ovio vi tu kuatisa oku limbuka okuti Yehova eye Ombiali ya sungulukila oluali luosi! Omo liaco, eteke olio eteke tu tavi oku songuiwa la Yehova.

⁷ Esumbilo liaco, li lomboloka oku linga ovina va tu tuma. Tu pokola ku Yehova omo liocisola tu u kuetele. Pole, olonjanja vimue ka ca lelukile oku lekisa epokolo. Kapuluvi aco, tu sukila oku tava oku linga eci va tu tuma, ndeci omõla tua tukula kocinimbu catete. Ivaluki okuti Yesu wa tava oku linga eci Isiaye o tuma ndaño ka ca lelukile oku ci linga. Eye wa sapuila Isiaye hati:  “Ocipango cange ka ci ka lingiwe, te cove ci lingiwa.”​—Luka 22:42.

8. (a) Oku linga ovina Yehova a tu tuma ci lomboloka nye, kuenda Eye o tenda ndati elinga liaco? (b) Nye ci tu kuatisa oku yevelela elungulo loku tava oku lunguiwa? (Tala vokakasia  kemẽla 46-47.)

⁸ Koloneke vilo, Yehova wa siata oku tu lungula Londaka yaye kuenda omanu va kasi palo posi. Omo liaco, tu sukila oku sumbila Yehova poku lekisa epokolo lietu komanu, kuenda kolombiali vina eye a kasi oku ecelela oku tu viala. Eci tu lavisa akulu vekongelo, poku likala alungulo va eca lekuatiso Liovisonehua oco tu pindisiwe, tu sumuisa Suku. Eci va Isareli va lisiõsiõla yu va lingila usuanji Mose, Yehova wa tenda elinga liavo ndu okuti lia lingiwa kokuaye.​—Atendelo 14:26, 27.

9. Momo lie ocisola tu kuetele vakuetu ci tu vetiyila oku pokola kolombiali? Ci lombolola.

⁹ Etu tua siatavo oku sumbila vana va kuete ovikele, omo liocisola tu kuetele vakuetu. Momo lie? Sokolola okuti ove usualali kuenda o kasi kuyaki. Oco vu yule uyaki waco, o sukila oku pokola kolonumbi via kesongo kovita. Nda ove o lingila usuanji kesongo kene, o kapa kohele omuenyo wasualali vosi. Koloneke vilo, tu kasi vuyaki umue unene, una okuti Yehova eye lika o tu teyuila. Embimbiliya li tukula Suku hati “Yehova yolohoka.” (1 Samuele 1:3) Eye o kasi oku Songuila olohuluwa viovangelo. Yehova o tendavo afendeli vaye palo posi ndolohoka. (Osamo 68:11; Esekiele 37:1-10) Anga hẽ eci tu lingila usuanji omanu vana Yehova a nõla oku tu songuila, ka tu kasi oku kapa omuenyo wa vamanjetu kohele? Eci umue a lavisa akulu vekongelo, vamanji vosi va sumua. (1 Va Korindo 12:14, 25, 26) Nda omõla umue wa sina, vosi vepata va tala ohali yalua.  Omo liaco, ocisola tu kuetele vakuetu ci tu vetiya oku lekisa esumbilo kuenda epokolo.

10, 11. Onjongole yoku tatiwa ciwa, yi tu vetiya ndati oku lekisa epokolo?

¹⁰ Tua sumbila olombiali momo via siata oku linga ovina vi tu kuatisa. Yehova o tu handeleka oku pokola kolombiali momo wa kũlĩha onima yi iyilila koku ci linga. Eye o kisika omãla oku pokola kolonjali viavo oco va kale otembo yalua komuenyo. (Esinumuĩlo 5:16; Va Efeso 6:2, 3) Yehova o tu tuma oku pokola kakulu vekongelo oco tu kuate ekalo liwa kespiritu. (Va Heveru 13:7, 17) Kuenda o tu kisika oku pokola kolombiali omo ovio vi tu teyuila.​—Va Roma 13:4.

¹¹ Ku tava hẽ okuti oku kũlĩha esunga lieci Yehova a tu kisikila oku pokola kolombiali ci tu kuatisa? Omo  liaco, tu konomuisi olonepa vitatu tu sukila oku lekisa epokolo.

12. Ocikele cipi Yehova a eca kulume, kuenda ulume o sukila oku songuila ndati epata liaye?

¹² Yehova eye usovoli wepata. Eye, Suku yesokiyo kuenda ka kuete ombuanja. Eye, wa eca ovihandeleko vi kuatisa apata oku kala ciwa. (1 Va Korindo 14:33) Yehova wa eca kulume ocikele coku songuila epata. Alume va sukila oku kuama ongangu ya Kristu Yesu, poku setukula ndomo eye a tata ekongelo. (Va Efeso 5:23) Ka citava okuti ulume o linga ungangala lepata liaye, ale o tomba omoko a kuete yoku tata epata. Eye o sukila oku lekisa ocisola, ocikembe kuenda umbombe. Ulume o sukilavo oku ivaluka okuti ka velelepo Yehova una wo wĩha ocikele caco.

13. Ukãi o sanjuisa ndati Yehova poku tẽlisa ovikele viaye vepata?

¹³ Ukãi wa lulikiwa oco a kale oñuatisi yulume waye. Eye o kuetevo ovikele viaye vepata, momo Embimbiliya li popia eci catiamẽla ‘kovihandeleko via nyõho.’ (Olosapo 1:8) Pole, ocikele a kuete ka ca velelepo culume waye. Ukãi Ukristão, o sukila  oku sumbila ulume waye kuenda oku u kuatisa oco a tẽlise ovikele viaye. Eci ka ci lomboloka okuti poku ci linga ukãi o lavisa ulume waye ale u velapo. Pole, poku ci linga ukãi o sukila oku yuvula oku tomba ulume waye. Nda poku tetulula ocitangi cimue ukãi o limbuka okuti ulume o kasi oku kuama onjila ka ya sungulukile, eye o lekisa ocisimĩlo caye lesumbilo, pole amamako oku pokola. Nda ulume hukristãoko, epokolo liukãi li ko vetiya oku vumba Yehova.​—Tanga 1 Petulu 3:1.

14. Omãla va pondola oku sanjuisa ndati olonjali viavo kuenda Yehova?

¹⁴ Eci omãla va pokola kolonjali viavo, va sanjuisa Yehova. Kuenda va sanjuisavo olonjali viavo. (Olosapo 10:1) Omãla vana va kasi oku tekuiwa lonjali yimosi, va sukilavo oku lekisa epokolo. Momo eci omunu lomunu  a likolisilako oku tẽlisa ovikele viaye loku kuama olonumbi via Suku, vepata mu kala ombembua kuenda esanju. Kuenje eci ci sanjuisa Yehova Suku, Usovoli wapata.​—Va Efeso 3:14, 15.

15. (a) Tu lekisa ndati okuti tua sumbila uviali wa Yehova vekongelo? (b) Onumbi yipi yi tu kuatisa oku pokola kuava va tu songuila? (Tala vokakasia  kemẽla 48-49.)

¹⁵ Yehova wa nõla Omõlaye oco a kale Usongui wekongelo Liakristão. (Va Kolosai 1:13) Yesu wa nõla “ukuenje wa kolelua haeye wa lunguka” oco a kuatise afendeli va Suku palo posi. (Mateo 24:45-47) Osungu Yolombangi Via Yehova, oyo ocindekaise “cukuenje wa lunguka”. Koloneke vilo, Osungu Yolombangi Via Yehova, ya siata oku tuma vamanji va nyula akongelo oku eca olonumbi kakulu vekongelo ndeci ca kala kocita catete. Eci tu pokola kakulu vekongelo, tu kasi oku pokola ku Yehova. ​—Tanga 1 Va Tesalonike 5:12; Va Heveru 13:17.

16. Akulu vekongelo va nõliwa ndati lespiritu sandu?

¹⁶ Akulu vekongelo loloñuatisi viavo, pamue va lueya, momo ka va lipuile. Pole, akulu vekongelo ovo “olongavelo komanu,” via eciwa oku pamisa ekongelo konepa yespiritu. (Va Efeso 4:8) Akulu vekongelo va nõliwa lespiritu sandu. (Ovilinga 20:28) Va nõliwa ndati? Alume vaco, va sukila oku kapako olonumbi vi sangiwa Vondaka ya Suku. (1 Timoteo 3:1-7, 12; Tito 1:5-9) Akulu vekongelo poku nõla vamanji va loñoloha va sukila oku likutilila oco espiritu lia Yehova li va kuatise.

17. Momo lie vamanji akãi va sukilila oku futa elesu poku songola ohongele yimue vekongelo?

¹⁷ Olonjanja vimue akulu vekongelo loloñuatisi  viekongelo ka va kuete otembo yoku linga ovopange amue ndeci, oku songola ohongele yoku enda kupange woku kunda. Nda pali manji umue wa papatisiwa, citava okuti o songola ohongele yaco. Nda ka pali manji ulume wa papatisiwa, manji umue ukãi wa papatisiwa, citava okuti o songola ohongele yaco. Kuenje poku ci linga, o sukila oku futa elesu. * (1 Va Korindo 11:3-10) Eci ka ci lekisa okuti akãi ka va kuete esilivilo. Onumbi yaco, yeca kakãi epuluvi lioku lekisa esumbilo liavo kesokiyo Yehova a linga lioku songuila epata kuenda ekongelo.

18, 19. (a) O pondola oku lombolola ndati olonumbi vi sangiwa kelivulu lia va Roma 13:1-7? (b) Tu lekisa ndati esumbilo kolombiali?

¹⁸ Akristão vocili va kapako onumbi yi sangiwa kelivulu lia Va Roma 13:1-7. (Tanga.) Poku tanga ulandu waco, o ka limbuka okuti ondaka “olombiali,” ya tukuiwa vovinimbu evi, yatiamẽla komanu va kasi oku viala oluali lulo. Osimbu Yehova a ecelela okuti olombiali viaco vi amamako, ovio vi tu lingila ovopange amue tu sukila. Etu tu lekisa esumbilo lietu poku kapako ovihandeleko via tumbikiwa lolombiali. Omo liaco, tu sukila oku feta elisimu, loku lisonehisa kombonge oco tu kuate ovicapa viuvangi, kuenda oku feta ulambu poku linga olomĩlu. Pole, eci olombiali vi tu kisika oku lueya ovihandeleko via Suku, tu likala, kuenda tu kuama ongangu yovapostolo eci va popia hati: “Cetu oku pokola ku Suku, komanu hakoko.”​—Ovilinga 5:28, 29; tala vokakasia “ Kulie Ndi Sukila Oku Pokola?” kemẽla 42.

 ¹⁹ Tu sukilavo oku lekisa esumbilo poku vangula lolombiali. Pamue va tu vilikiya oku ka vangula lombiali yimue. Upostolo Paulu wa lekisa ocituwa caco poku sapela la Soma Herode Agripa, kuenda nguluvulu Festo. Ndaño olombiali viaco via enda oku lueya calua, Paulu lopo wa lekisa esumbilo kokuavio. (Ovilinga 26:2, 25) Tu kuama ongangu ya Paulu poku lekisa esumbilo eci tu kasi oku vangula lolosipayu. Amalẽhe va sukila oku sumbila alongisi vavo kosikola, kuenda asongui vakuavo. Tu sukilavo oku sumbila omanu vana ka va sole Olombangi Via Yehova. Ocili okuti omanu valua va siata oku limbuka esumbilo lietu.​—Tanga Va Roma 12:17, 18; 1 Petulu 3:15.

20, 21. Oku sumbila olombiali ci tu ĩha asumũlũho api?

²⁰ Tu amamiko oku lekisa esumbilo. Upostolo Paulu wa soneha hati: “Sumbili omanu vosi.” (1 Petulu 2:17) Omanu va komõha calua eci va limbuka esumbilo lietu. Ivaluka okuti ocituwa caco ka ca siatele oku lekisiwa koloneke vilo. Pole, tu sukila oku kapako onumbi ya Yesu eci a popia hati: “Ocinyi cene ci taimile ndoco kovaso omanu okuti va mola ovilinga viene viwa kuenje va sivaya Isiene o kasi kilu.”​—Mateo 5:16.

²¹ Ndaño tu kasi voluali lulo luevĩho, lopo tu pondola oku sanga vakuavitima via sunguluka, va yongola oku kũlĩha ocili. Eci tu lekisa esumbilo vepata, vekongelo, kuenda kolombiali, tu vetiya omanu oku endela letu vocinyi. Oku lekisa esumbilo ceca ulamba walua! Esumbilo tu lekisa komanu, li sanjuisa Yehova Suku kuenda li tu kuatisa oku amamako oku kala vocisola caye. Anga hẽ kuli ocina ca velapo okuti oku kala vocisola ca Suku ci sule?