1-3. (a) Espiritu sandu lia songuila ndati Paulu lakamba vaye? (b) Ovolandu api tu konomuisa?

 OCIMUNGA cimue cakãi ci siapo olupale luo Filipoi ko Makedonia. Ka pa piti otembo yalua, va pitĩla volui lumue lua likupika lu tukuiwa Gangites. Ndomo ca siata, va tumãla kohulo yolui oco va likutilile ku Suku ya Isareli. Yehova o va mola. —2 Asa. 16:9; Osa. 65:2.

² Vepuluvi liaco, ci pitahãla 800 kolokilometulu kutundilo wo Filipoi, ocimunga cimue calume, ci tunda volupale luo Lustra kombuelo yo Galatia. Noke lioloneke vimue, ovo va pitĩla vetapalo limue lio Roma lia kanduiwa li loña kutakelo, oco va ende vimbo muli omanu valua vocivanja co Asia. Alume vaco okuti, Paulu, Sila la Timoteo, va yongola calua oku linga ungende vetapalo liaco, oco va nyule o Efeso kuenda alupale akuavo muna omanu valua va sukila oku yeva olondaka viwa viatiamẽla ku Kristu. Pole, osimbu ka va fetikile ungende waco, espiritu sandu li va tateka lonjila yimue ka ya tukuiwile. Ovo ka va eceliwa oku kundila vo Asia. Momo lie? Yesu pocakati cespiritu sandu lia Suku, o yongola okuti ocimunga ca Paulu, ci yoka o Asia Menor yosi, ci pita Vokalunga Egeu kuenda ci loña kolohulo violui lutito luo Gangites.

³ Onjila ka ya siatele ndomo Yesu a songuila Paulu lakamba vaye kungende waco toke ko Makedonia, yi tu longisa ovolandu a silivila calua koloneke vilo. Omo liaco, tu kũlĩhĩsi ovolandu amue a pita vokuenda kungende wavali wumisionaliu wa Paulu, una wa fetika vokuenda kunyamo 49 K.K.

4, 5. (a) Nye ca pita locimunga ca Paulu eci ca kala ocipepi lo Bitunia? (b) Onjila yipi olondonge via nõlapo kuenda via kuata onima yipi?

⁴ Omo okuti Paulu lakamba vaye ka va eceliwile oku kundila vo Asia, va enda konano, oco va kundile valupale o Bitunia. Oco va pitĩleko, citava okuti va sukilile oku enda oloneke vialua vatapalo ka a kanduiwile pokati kovaimbo ka muli omanu valua o Frugia  kuenda o Galatia. Pole, eci va kala oku panda vo Bitunia, Yesu pocakati cespiritu sandu, ka va ecelele vali. (Ovil. 16:6, 7) Vepuluvi eli, citava okuti alume vaco, va kuata ale atatahãi. Va kũlĩhĩle eci va kunda, ndomo va kunda, pole, ka va kũlĩhĩle oku va ka kundila. Vupopi wocindekaise, ovo va totuile kepito lio Asia, pole, ka va eceliwile. Va totuile kepito lio Bitunia, pole, ka va eceliwilevo. Ndaño ndoco, Paulu wa nõlelepo oku amamako oku totola, toke eci a ponduile oku sanga epito limue li yikuka. Alume vaco va nõlapo onjila yimue ya molẽhele okuti yi ka va kuatisa, poku loña kutakelo, loku enda 550 kolokilometulu, oku pita valupale alua toke eci va pitĩla vetapu lio Torasi, kuna va ponduile oku enda ko Makedonia. (Ovil. 16:8) Ko Torasi oko Paulu a totola kepito liatatu, pole, onjanja eyi, lia yikuka.

⁵ Luka usonehi Wevanjeliu li tukuiwa londuko yaye, wa likongela kocimunga ca Paulu ko Torasi. Eye o lombolola ovina via li pita ndoco: “Vokuenda kuteke, Paulu wa mola ocinjonde cimue cokuti, ulume umue u Makedonia wa talama, yu wo livondela hati: ‘Yokila ko Makedonia kuenda tu kuatise.’ Eci eye a mola ocinjonde caco, tua seteka oku enda ko Makedonia, loku sima okuti Suku wa tu tuma oku va kundila olondaka viwa.” a (Ovil. 16:9, 10) Kaliye Paulu, wa kũlĩhĩle oku a ka kundila. Citava okuti eye wa sanjukile calua, momo ka liwekelepo oku kundila omanu kovitumãlo vikuavo! Lonjanga yalua, alume ava vakuãla va linga ungende wo vokalunga toke ko Makedonia.

6, 7. (a) Nye tu lilongisila kueci ca pita vungende wa Paulu? (b) Ndeci ca pita la Paulu, ekolelo lipi tu sukila oku kuata?

⁶ Nye tu lilongisila kulandu owu? Kũlĩhĩsa okuti: Noke lia Paulu oku tunda vo Asia, oco lika espiritu sandu lio wilikila ocipango ca Suku. Noke lia Paulu oku panda ko Bitunia, oco lika Yesu o songuila. Noke lia Paulu oku pitĩla vo Torasi, oco lika Yesu o handeleka oku enda ko Makedonia. Omo okuti Yesu eye utue wekongelo, o pondolavo oku tu songuila lonjila yimuamue koloneke vilo. (Va Kol. 1:18) Ndeci, pamue tu kasi oku sokolola vokuenda kuotembo yimue oku talavaya ndakundi votembo yosi, ale oku ilukila kocikanjo kuli esukila liakundi Vusoma. Pole, citava okuti Yesu pocakati cespiritu lia Suku, o ka tu songuila lika noke lioku eca ananga a sukiliwa, oco tu tẽlise ocimãho cetu. Momo lie? Sokolola kocindekaise ci kuãimo: Ukuakuendisa, o ñualisa lika kondio ale kepĩli ekãlu liaye, nda li kasi oku enda. Cimuamue haico catiamẽla  koku vokiya upange wetu woku kunda, Yesu o tu songuila lika nda tu kasi oku enda ale tu likolisilako lutima wosi oku ci linga.

⁷ Pole, nye tu linga nda alikolisilo etu ka a kasi oku eca onima yiwa? Tu sukila hẽ oku liwekapo loku sima okuti espiritu lia Suku ka li kasi oku tu songuila? Sio. Ivaluka okuti, Paulu wa liyakavo lovitangi vimuamue. Ndaño ndoco, eye wamamako oku sanda toke eci kua yikuka epito limue. Tu koleli okuti nda tua sanda lepandi, tu ka sumũlũisiwa poku tu ‘yulukila epuluvi linene’. —1 Va Kor. 16:9.

8. (a) Lombolola ndomo olupale luo Filipoi lua kala. (b) Yipi ya kala onima yi sanjuisa yupange woku kunda wa Paulu ‘kocitumãlo colohutililo’?

⁸ Noke lioku pitĩla vocivanja co Makedonia, ocimunga ca Paulu ca linga ungende woku enda ko Filipoi olupale lumue okuti olonungi viaco via kuatele epela lioku kala olonyitiwe vio Roma. Kasualali vo ko Roma va kala ale kepuyuko, imbo lio Filipoi kokuavo lia kala ndo Italia yimue yitito okuti, o Roma yimue yi sulemo vokati ko Makedonia. Kosamua yombundi yolupale, kohulo yolui lumue lua likupika, olomisionaliu via sanga ocitumãlo cimue va sima okuti, ci kala “ocitumãlo colohutililo.” b Vesambata, ovo va enda kocitumãlo caco, kuenje va sanga okuti akãi valua va liongoluilako oco va fendele Suku. Olondonge via tumãla kuenda via  sapela lavo. Ukãi umue o tukuiwa Ludia, “wa kala oku yevelela kuenje Yehova wa yulula utima waye.” Ludia wa komõha lovina olomisionaliu vio longisa kuenje eye la vakuanjo yaye va papatisiwa. Noke eye wa lipilika, oco Paulu lakamba vaye vungende va sikĩle konjo yaye. c —Ovil. 16:13-15.

9. Valua va siata oku setukula ndati ongangu ya Paulu kuenda asumũlũho api va tambula?

⁹ Sokolola esanju epapatiso lia Ludia lia nena! Citava okuti Paulu wa kuata esanju lialua poku tava elaleko lioku “pita ko Makedonia” kuenda omo Yehova pocakati caye lakamba vaye a tambulula olohutililo viakãi vana va sumbilile Suku! Koloneke vilo, vamanji valua ci kaile amalẽhe, vana va kuka, ale vana ka va kuelele, la vana va kuela, va pondolavo oku ilukila kovikanjo kuli esukila lialua liakundi Vusoma. Ocili okuti, ovo va pondola oku liyaka lovitangi, pole, ka vi sokisiwa lesanju va ka yeva nda va sanga omanu ndeci Ludia okuti, va tava kocili Cembimbiliya. Ove hẽ o pondola oku linga apongoloko a ku ecelela “oku pita” kocikanjo kuna kuli esukila lialua? O sumũlũisiwa calua nda wa ci linga. Tala ulandu wa Aaron, manji umue o kuete ci pitahãla 20 kanyamo, wa ilukila kofeka yimue yo Amerika Sentral. Olondaka viaye vi situlula ovisimĩlo via vamanji valua vakuavo ndoco: “Oku talavaya kofeka yikuavo ca siata oku ndi kuatisa oku kula konepa yespiritu kuenda oku pamisa ukamba wange la Yehova. Upange woku kunda uwa calua kuenda ndi longisa Embimbiliya komanu ecelãla!”

10. Olondele via likongelele ndati koku kokela elambalalo lia pita la Paulu kumue lakamba vaye?

¹⁰ Ocili okuti, Satana wa kala lonyeño yalua omo olondaka viwa via kala oku kundiwa konepa yimue yoluali kuna eye lolondele viaye va kala oku viala okuti ka va tatekiwile. Ka ci tu komõhisa oku kũlĩha okuti, olondele via likongelelevo koku kokela elambalalo lia laikele oku pita la Paulu kumue lakamba vaye! Osimbu ocimunga ca Paulu ca kala oku enda kocitumãlo colohutililo, ufeko umue upika wa kuatiwile londele haeye wa enda oku eca onganyu yalua ku vacime caye omo lioku tãha, wa fetika oku kuama ocimunga caco. Eye wa siatele oku kaluka hati: “Alume ava va kasi oku ku sapuili onjila yepopelo, akuenje va Suku Fũ.” Citava okuti ondele oyo ya vetiya upika oku tukula olondaka viaco, oco cece elomboloko liokuti, upange waye woku tãha kuenda alongiso a Paulu, a kuata  ono yimuamue. Lonjila eyi, omanu nda va yevelela vali upika okuti olondonge viocili via Kristu sio. Paulu wa lingisa okuti upika ũhako, poku tundisa ondele yaco. —Ovil. 16:16-18.

11. Nye ca pita la Paulu kuenda Sila noke yoku tundisa ondele ya kala lupika?

¹¹ Eci vacime vupika waco va limbuka okuti va pumbile onjila yavo ya leluka yoku nganyala olombongo, va kuata onyeño yalua. Ovo va kokela Paulu la Sila toke pocitanda pana olonganji violonumiwa via va Roma via enda oku potoluila ovitangi. Ovo va sanda onjila yoku kuama olonepele locisola cofeka yolonganji viaco, ndu va popia vati: ‘Va Yudea ava va kasi oku koka ombuanja yalua poku longisa oviholo ka tu kuama ale oku vi linga omo okuti tu va Roma.’ Olondaka evi via kuata onima. “Owiñi wosi [wo pocitanda] wa . . . katukila [Paulu la Sila],” kuenje olonganji vio volupale via eca ocihandeleko coku “va tipula lolombueti.” Noke Paulu la Sila va kisikiwa oku kapiwa vokayike. Ukuakayike, wa kapa alume vaco va lemẽhiwa vonepa ya koka yokayike kuenda wa kapa ovolu avo kovikumbi. (Ovil. 16:19-24) Eci ukuakayike a yika epito, citava okuti vokati mua kala owelema walua kuenje Paulu la Sila ka va ponduile oku li mola omunu lukuavo. Pole, Yehova wa kala oku va mola. —Osa. 139:12.

12. (a) Olondonge via Kristu via tendele ndati elambalalo kuenda momo lie? (b) Alambalalo api Satana loloñame viaye va siata oku kuama toke cilo?

¹² Yesu kanyamo a pita, wa lunguile ale olondonge viaye okuti, via laikele oku ‘lambalaliwa.’ (Yoa. 15:20) Omo liaco, eci ocimunga ca Paulu ca yokila ko Makedonia, ca kũlĩhĩle ale okuti, ci ka lambalaliwa. Kuenje eci kueya elambalalo, ovo ka va simĩle okuti va pumba ohenda ya Yehova, pole, va ci tenda ndonjila ya Satana yoku lekisa onyeño yaye. Koloneke vilo, oloñame via Satana via siata oku kuama olonjila ndevi via kuamiwa ko Filipoi. Kolosikola kuenda kovopange, ovanyãli va vangula ovohembi atiamẽla kokuetu oco va koke elambalalo. Kolofeka vimue ovanyãli vakuetavo, va popia alundi atiamẽla kokuetu kolombonge, ndu va popia vati: Olombangi evi Via Yehova, vi kasi oku koka ombuanja yalua, poku tu longisa “oviholo” ka tu tava oku kuama. Kovitumãlo vimue, vamanjetu va siata oku tipuiwa loku kapiwa vokayike. Pole, Yehova o va lete. —1 Pet. 3:12.

13. Nye ca vetiya ukuakayike oku pula hati: “Nye ndi sukila oku linga oco mopeliwe?”

¹³ Paulu la Sila, citava okuti va sukilile otembo yimue oco va tulumũhe loku li sakula ketimba omo liovina viosi via pita keteke liaco. Vokati kuteke vepuluvi lina ka va kaile vali oku yeva evalo lialua  omo lioku tipuiwa, va “likutilila loku sivaya Suku lovisungo.” Vocipikipiki, ocilemawe cinene ca senga oviseveto viokayike! Ukuakayike eci a pasuka wa mola okuti, apito okayike a kala upulule, kuenje wa sima okuti olomandekua via tila. Omo a kũlĩhĩle okuti wa laikele oku kangisiwa omo lioku va ecelela oku tila, “wopa osipata yaye kuenda wa yonguile oku liponda.” Pole, Paulu wa kaluka hati: “Ku ka lilemẽhe, momo vosi tu kasi mulo!” Lesakalalo ukuakayike wa pula hati: “Nye ndi sukila oku linga oco mopeliwe?” Paulu la Sila ka va ponduile oku u popela; pole, te lika Yesu. Omo liaco, vo tambulula hati: “Kolela Ñala Yesu kuenje o popeliwa.” —Ovil. 16:25-31.

14. (a) Ekuatiso lipi Paulu la Sila va eca kukuakayike? (b) Asumũlũho api Paulu la Sila va tambula poku pandikisa kelambalalo lesanju?

¹⁴ Anga hẽ epulilo liukuakayike lia kala lio vutima wosi? Paulu ka tatãlele nda okuti ulume waco wa kala oku vangula ocili ale sio. Ukuakayike wa kala Ukualofeka; eye ka kũlĩhĩle Ovisonehua. Osimbu ka lingile Ukristão, wa sukilile oku lilongisa kuenda oku tava ocili Cembimbiliya. Kuenje Paulu la Sila va sanda otembo yoku u “sapuila ondaka ya Yehova.” Alume vaco omo lioku tiamisila calua utima koku longisa Ovisonehua, citava okuti va ivaleleko evalo lioku tipuiwa. Pole, ukuakayike wa mola apute a longa volonyima viavo, yu wa fetika oku a puenya. Kuenje eye la vakuanjo yaye vosi, “va papatisiwa lonjanga.” Esumũlũho linene Paulu la Sila va tambula, poku pandikisa kelambalalo lesanju! —Ovil. 16:32-34.

15. (a) Olombangi vialua Via Yehova koloneke vilo, vi setukula ndati ongangu ya Paulu la Sila? (b) Momo lie ci sukilila oku amamako oku nyula omanu vocikanjo cetu?

¹⁵ Ndeci Paulu la Sila, Olombangi vialua Via Yehova koloneke vilo, vi kunda olondaka viwa osimbu vi kasi vokayike omo liekolelo liavo kuenda via siata oku kuata onima yiwa. Ndeci, kofeka yimue kuna ovopange etu a tatekiwile, kua kala epuluvi limue okuti ci soka 40 kolopulusendu Violombangi Via Yehova, via lilongisile ocili osimbu via kala vokayike! (Isa. 54:17) Kũlĩhĩsa okuti, ukuakayike wa pinga lika ekuatiso eci ocilemawe ca tuñunya okayike. Cimuamue haico koloneke vilo okuti, omanu vamue ka va la tava kesapulo Liusoma, pamue va pondola oku tava eci va pita locilunga cimue komuenyo wavo. Poku amamako lekolelo oku nyula loku linga apasu komanu vovikanjo vietu, ci ka ecelela okuti tu ka va kuatisa, nda va liyaka locitangi cimue.

16. Ekalo lia pongoloka ndati keteke likuavo noke lioku tipuiwa kua Paulu la Sila?

¹⁶ Lomẽle noke lioku tipuiwa, olombiali violupale via handeleka  oco Paulu la Sila va yovuiwe. Pole, Paulu wa popia hati: “Va tu tipuila kovaso yowiñi osimbu okuti ka tua sombisiwile, ndaño okuti tu va Roma kuenje va tu kapa vokayike. Cilo va yongola oku tu upamo vuyombeki? Lalimue eteke! Ovo muẽle veye, va tu upemo.” Olonganji viaco eci via limbuka okuti alume vaco vavali va kala olonyitiwe vio Roma, “via kuata usumba” momo via lueya omoko yelianjo yolondonge.  d Kaliye ekalo lia pongoloka. Olondonge via tipuiwile kovaso yowiñi; kaliye olombiali via sukilile oku pinga ongecelo kovaso yowiñi. Ovio via livondela Paulu la Sila, oco va tunde vo Filipoi. Ovo va tava, pole, tete vopa otembo yoku ka pamisa ocimunga cokaliye colondonge. Noke oco lika va enda.

17. Ongangu yipi yi kuete esilivilo olondonge viokaliye via ponduile oku lilongisa poku luluvalela kepandi lia Paulu la Sila?

¹⁷ Nda okuti omoko yavo yoku kala olonyitiwe vio ko Roma tete ya sumbiwile, citava okuti Paulu la Sila, nda ka va tipuiwile. (Ovil. 22:25, 26) Pole, nda oco ca li pitile, olondonge vio ko Filipoi nda via kala lovisimĩlo viokuti, alume vaco va kala oku talavaya lomoko yavo yunyitiwe, oco va yuvule oku tala ohali vonduko ya Kristu. Eci nda ca kokela nye kekolelo liolondonge ka via kuatele unyitiwe wo Roma? Momo kokuavo, ocihandeleko nda ka ca va teyuilile koku tipuiwa. Omo liaco, Paulu la Sila poku pandikisa kekangiso, va eca ongangu yiwa kolondonge viokaliye loku lekisa okuti, olondonge via Kristu vi pondola oku amamako oku pama ndaño lelambalalo. Handi vali, Paulu la Sila poku kisika unyitiwe wavo, va kisika olombiali oku litavela kovaso yomanu okuti va lueyele ocihandeleko. Omo liaco, eci ca lingisa okuti olombiali violupale, vi sokolola olonjanja vivali osimbu ka via kangisile vamanji vakuavo va Paulu konepa yespiritu loku eca eteyuilo limue nda kovaso yoloneke kua pita ocitangi cimuamue kombonge.

18. (a) Olomitavaso Akristão koloneke vilo, vi setukula ndati ongangu ya Paulu? (b) Tu ‘teyuila ndati loku imbila uvangi olondaka viwa’ koloneke vilo?

¹⁸ Koloneke vilo, olomitavaso vi songuilavo ekongelo Liakristão pocakati congangu yavo. Ovina viosi ovo va lavoka okuti vi lingiwa la vamanji vakuavo vefendelo, angombo Akristão va lekisavo onjongole yoku vi linga. Lonjila yimuamue ndeci Paulu a linga, etu tu kũlĩhĩsavo ciwa epuluvi kuenda ndomo tu talavaya lomoko yetu kombonge oco tu teyuiwe. Nda ci sukiliwa, tu enda kolombonge vio pocitumãlo, viofeka, ale violofeka vikuavo, oco tu kuate eteyuilo  lia suapo okuti, tu fendela lelianjo. Ocimãho cetu haku pongololako ocihandeleko, pole, coku “teyuila loku imbila uvangi olondaka viwa,” ndeci Paulu a sonehela ekongelo lio ko Filipoi noke lioku pita anyamo ekũi tunde eci a kalako vokayike. (Va Fil. 1:7) Ci kaile okuti tu kuata onima yiwa ale sio kovitangi vio kombonge, ndeci ca linga Paulu lakamba vaye, tu nõlapovo oku amamako oku ‘kunda olondaka viwa’ kuosi espiritu lia Suku li tu songuila oku ci linga.—Ovil. 16:10.