KAPITULO 5
«Ta melel lequil [antsot]»
1, 2. 1) ¿Kʼusi toʼox abtelal tspas li Rute? 2) ¿Kʼusitik lek la xchan Rut ta sventa li Mantaletik yakʼoj Dios li ta slumale?
LI Rute tskejan sba ti bu stsopanoj li sevada ti kʼuyepal tsob yuʼun ta sjunul kʼakʼale. Jutuk xa skʼan x-ikʼub osil ti bu tstsobik li sevadae, xchiʼuk epal j-abteletik ti chbatik xa ta jun bikʼit jteklum ti Belén sbie, ti te xkom ti bu nopol oy epal vitsetike. Xuʼ van jnoptik ti solel kʼuxik tajek chaʼi sbekʼtal Rut kʼalal abtejem xaʼox sjunul kʼakʼale, yuʼun muʼyuk xkuxoj-o jsetʼuk. Pe maʼuk noʼox te tsuts li yabtele. Yuʼun chlik smaj ta teʼ sventa xlilij sat li sevadae. Akʼo mi toj tsots li abtele, lek kʼusi kʼot ta stojolal li vaʼ kʼakʼale.
2 ¿Mi mas xa van chlekub batel xkuxlejal li tsebal meʼon antse? Jech kʼuchaʼal laj kiltik li ta yan kapitulo echʼe, li Rute la snop te chkom xchiʼin li Noemie, li smeʼalibe, xchiʼuk laj yalbe ti muʼyuk chikta komele xchiʼuk ti chkʼot ta Sdios ek li Jeova ti jaʼ Sdios li Noemie. Li chaʼvoʼ meʼon antsetike batik ta Belén ti likik talel ta Moab ti jaʼ slumal li Rute, li stuke yakʼoj venta ti smantaltak Jeovae toj lek ta sventa li buchʼutik abol sbaik ta Israele xchiʼuk ta sventa li jyanlumetike. Li avi une chakʼ venta ti buchʼutik chakʼ ta xkuxlejalik li Mantaletik ta slumal Jeovae, oy buchʼutik ti chvinaj ti lekik ta mantale xchiʼuk ti lek yoʼontonike, taje tijbat-o yoʼonton li Rute.
3, 4. 1) ¿Kʼuxi patbat yoʼonton yuʼun Booz li Rute? 2) Li avi ti oy vokolil ta takʼine, ¿kʼuxi tskoltautik li kʼusi kʼot ta stojolal Rute?
3 Jun li buchʼu taje, jaʼ li Booze, jun jkʼulej vinik xchiʼuk ti oy xa sjabilale, li Rute jaʼ te la stsob sevada nax li ta yosil li vinik taje xchiʼuk ti jech ilat kʼuchaʼal stsebe. Li Rute xmuyubaj tsvules ta sjol ti kʼuyelan kʼupil kʼoptaat yuʼun Booz ta skoj ti chchabi li smeʼalib ti oy xa sjabilale xchiʼuk ti tal saʼ koltael ta stojolal li melel Diose, li Jeovae (kʼelo Rut 2:11-14).
4 Akʼo mi jech, li Rute xuʼ van tsvul yoʼonton ta skoj li kʼusi chkʼot ta stojolal ta jelavele. Yuʼun jyanlum ants ti abol sbae, meʼon xchiʼuk chʼabal yalabtak, ¿kʼuxi van ta saʼ li kʼusi chtun yuʼune xchiʼuk li kʼusi chtun yuʼun Noemí li ta jabiletik xtale? ¿Mi bal noʼox van chaʼi ti tstsob sevadae? ¿Buchʼu van chchabiat kʼalal mi yijub xaʼoxe? Pe mi jech tsvul yoʼonton taje, oy onoʼox srason yaʼuk. Li avie, oy ep buchʼutik jech tsvul yoʼontonik, ta skoj li vokolil ta takʼine. Kʼalal ta jchantik batel kʼuyelan koltaat Rut ta skoj li xchʼunel yoʼontone, te chkiltik kʼusitik xuʼ jchantik ta stojolal.
¿Kʼusitik skʼan oyuk sventa jaʼuk jun utsʼ alalile?
5, 6. 1) ¿Kʼusi kʼot ta stojolal Rut kʼalal bat stsob sevada ta yosil Booz ta sba veltae? 2) ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba Noemí kʼalal laj yil li Rute?
5 Kʼalal tsuts yuʼun smajel xchiʼuk stsobel sevada li Rute, laj yakʼ venta ti jutuk mu jun efa la stae, ti yichʼoj van jtob litroe. Skotol li sevada taje 14 kilo yalal. Li sevadae te la sbusan ta jlik manta, vaʼun la xchuk lek li yikatse, laje la skajan batel ta sjol xchiʼuk bat ta Belén kʼalal jaʼo ch-ikʼub xaʼoxe (Rut 2:17, TNM).
6 Xmuyubaj tajek Noemí ti laj yil ti kʼot xa li skʼanbil alibe xchiʼuk xuʼ van labal to laj yil ti jun yalal li yikats xkuchoj talele. Li Rut xtoke yichʼoj kʼotel skomenal sveʼel ti koʼol akʼbat xchiʼuk yaj-abteltak li Booze, taje jaʼ veʼik-o vayel xchiʼuk li smeʼalibe. Li Noemie xi la sjakʼbe li Rute: «¿Bu laʼay ta abtel naxe? ¿Bu ay atsob tal li trigo ti toj ep laj ata tale? Acʼo acʼbatuc ep bendición yuʼun Dios li bochʼo toj lec la xcʼuxubinote» (Rut 2:19). Kʼalal laj yakʼ venta Noemí skotol li kʼusi yichʼoj batel li Rute, laj yakʼ venta ti oy buchʼu lek ilate xchiʼuk ti akʼbat ta ilel slekil yoʼontone.
7, 8. 1) ¿Buchʼu ta stojolal likem tal laj yil Noemí li slekil yoʼonton Booze, xchiʼuk kʼu yuʼun? 2) ¿Kʼuxi laj yakʼ-o ta ilel tukʼil kʼanelal Rut ta stojolal li smeʼalibe?
7 Te loʼilaj xchaʼvoʼalik, li Rute laj yalbe Noemí ti lek yoʼonton akʼbat ta ilel yuʼun li Booze. Xi xmuyubaj la stakʼ li Noemie: «Cʼuxubinatuc yuʼun ti Diose. Yuʼun laj xa yacʼ ta ilel yutsil slequil yoʼnton ta jtojoltic avi tana liʼe, ti laj xcʼuxubinan ti buchʼutic chamem xae» (Rut 2:20, Ch). Jech kʼuchaʼal chkiltike, li Noemie jaʼ ta stojolal Dios laj yil li slekil yoʼonton laj yakʼ ta ilel Booze. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li Jeovae jaʼ tstijbe yoʼonton yajtuneltak ti lekuk yoʼontonike. Jech xtok, chal ti chakʼbe onoʼox smoton li buchʼu lek yoʼonton chakʼ ta ilele (kʼelo Proverbios 19:17). *
8 Li Noemie laj yalbe Rut ti akʼo te stsob-o sevada ti bu ch-abtej smosotak li Booze, jech kʼuchaʼal albate, sventa mu xlaj ta ilbajinel yuʼun li buchʼutik ch-abtejik ta osiltike. Li Rute la xchʼun li kʼusi albat yuʼun li smeʼalibe, xchiʼuk «te la xchiʼin o ta naclej», te vinaj yan velta xtok li stalelal ti jech xa onoʼox ojtikinbile: li tukʼil kʼanelale (Rut 2:22, 23). ¿Li voʼotik une? ¿Mi oy ta koʼontontik skoltael kutsʼ kalaltik kʼalal jaʼo tskʼanik koltaele? Li Jeovae ta onoʼox me xakʼ venta li tukʼilal xchiʼuk li kʼanelal chichʼ akʼel ta ilele.
Li kʼusi kʼot ta xkuxlejal Rut xchiʼuk Noemie tsvules ta joltik ti skʼan oyuk sbalil xkiltik li kutsʼ kalaltike
9. ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal Rut xchiʼuk Noemí ta sventa li utsʼ alalile?
9 ¿Mi jaʼ mero yutsʼ yalal sbaik kʼot li Noemí xchiʼuk Rute? Jlome chalik ti skʼan oyuk totil, meʼil, alab nichʼnabiletik xchiʼuk mukʼtotiletik xchiʼuk yantik sventa xkʼot ta melel utsʼ alalile. Li kʼusi kʼot ta stojolal li Noemí xchiʼuk li Rute jaʼ tskoltautik ta yakʼel venta ti kʼalal jaʼ yajtunelutik li Jeovae, xuʼ me lek xkil jbatik xchiʼuk kutsʼ kalaltik, oyuk junuk oʼontonal xchiʼuk kʼanelal, akʼo mi muʼyuk tsʼakal o mi toj bikʼit li utsʼ alalile. ¿Mi ta jtojtik ta vokol ti oy kutsʼ kalaltike? Li Jesuse la svulesbe ta sjol yajtsʼaklomtak ti xuʼ sta yutsʼ yalalik ta tsobobbail li buchʼutik chʼabal yutsʼ yalalike (Mar. 10:29, 30).
Li Rut xchiʼuk li Noemie la skolta sbaik xchiʼuk la spatbe sba yoʼontonik
«Yuʼun jaʼ oy ta sventa chiscoltautic»
10. ¿Kʼu yelan tskʼan ox tskolta Noemí li Rute?
10 Li Rute te kom-o stsob sevada ta yosil Booz tetik van ta avril jaʼ to kʼalal laj yichʼ tsobel li trigo ti tetik van ta junioe. Li xemanaetike ch-echʼ batel, te van tsnopilan-o Noemí kʼusi xuʼ spas ta stojolal li yalibe. Kʼalal skʼan toʼox xlokʼik batel ta Moab li Noemie, snaʼoj xa onoʼox ti muʼyuk bu stabe smalal li Rute (Rut 1:11-13). Pe li avi une yan-o xa li kʼusi tsnope. La xchiʼin ta loʼil li Rute xchiʼuk xi laj yalbee: «Tseb, ta jcʼan ta jsaʼbot lec anail» (Rut 3:1). Yuʼun li vaʼ kʼakʼaletike, li kʼusi nopemik spasele jaʼ ti tsabe snup xchiʼilik yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike, yuʼun li Noemie kʼotem xa ta mero stseb li Rute. Li Noemie oy ta yoʼonton tsabe «lec [snail]» li Rute, jaʼ xkaltik, jun smalal xchiʼuk sna ti bu xuʼ lek oye o ti xichʼ chabiele. Pe, ¿kʼusi xuʼ spas li Noemie?
11, 12. 1) Kʼalal laj yal Noemí ti jaʼ jchaʼmanvanej li Booze, ¿kʼusi te tsakal skʼoplal li ta Mantal laj yakʼ Diose? 2) ¿Kʼu yelan laj yaʼi Rut li mantal akʼbat yuʼun li smeʼalibe?
11 Kʼalal laj yalbe skʼoplal Rut ta sba velta li Booze, li Noemie xi laj yale: «Yuʼun jaʼ mero cutsʼ calaltic, jaʼ yuʼun jaʼ oy ta sventa chiscoltautic [o chchaʼmanvan]» (Rut 2:20). ¿Kʼusi la skʼan laj yal taje? Li Mantal laj yakʼbe Jeova li Israele te tsakal skʼoplal li koltael chichʼik akʼbel li utsʼ alaliletik ti chil svokolik ta skoj ti pasik ta povreale o ti cham junuk yutsʼ yalalike. Mi oy jun ants ti meʼon kom ti chʼabal yalabe, mas me chil svokol ta skoj ti chʼabal snitilulal chkom li smalale xchiʼuk te noʼox chchʼay li sbie. Pe li Mantal yakʼoj Diose chal ti skʼan xikʼ li meʼon ants li muʼile sventa oyuk snitilulal xkom li buchʼu chame xchiʼuk sventa jaʼ xichʼ komel li kʼusitik oy yuʼun li utsʼ alalile (Deut. 25:5-7). *
12 Li Noemie laj yalbe Rut li kʼusi snopoj tspase. Xuʼ van jnoptik ti labal to laj yaʼi Rut kʼalal albat yuʼun smeʼalib li kʼusi snopoje. Xuʼ van mu to xojtikin lek Rut li Mantaletike, xchiʼuk ep li kʼusitik nopem xaʼiik spasele xuʼ van toj yan-o chil. Ta skoj ti stsakoj lek ta venta li Noemie, la xchikinta lek li kʼusi albate. Yuʼun li kʼusi ch-albat akʼo spase xuʼ van toj kʼexlal sba o toj chopol. Pe akʼo mi jech, li Rute jech la spas xchiʼuk xi laj yale: «Lec oy, ta jpas li cʼusi chavalbune» (Rut 3:5).
13. ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal Rut ta sventa li tojobtasel chakʼik li buchʼutik oy xa sjabilalike? (Kʼelo xtok Job 12:12.)
13 Li kerem tsebetike tsots chaʼiik bakʼintik ta xchʼunel li tojobtaseletik chakʼik li buchʼutik mol meʼelik xae. Yuʼun chalik ti mu xaʼibeik smelolal li vokoliletik xchiʼuk li kʼusi tsnuptanik li kerem tsebetike. Pe kʼalal bikʼit laj yakʼ sba li Rute jaʼ tsvules ta joltik ti jaʼ mas lek mi la jpastik li kʼusi chalbutik li buchʼutik oy xa sjabilalik ti kʼanvanemike xchiʼuk ti oyutik ta yoʼontonike, yuʼun xuʼ me jtabetik sbalil (kʼelo Salmo 71:17, 18). Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿kʼusi jaʼ li tojobtasel laj yakʼ li Noemie? Xchiʼuk, ¿mi la stabe sbalil Rut ti jech la spase?
Li Rute bat ta smajobil trigo
14. ¿Kʼu yelan ti bu tsmajik trigoe, xchiʼuk kʼusi tspasik te?
14 Kʼalal chmal xaʼox batel li kʼakʼale, li Rute chbat ta smajobil trigo, ti bu lek stenlejaltike, ti bu chichʼik batel strigoik li j-abteletik sventa smajik xchiʼuk chikʼaik. Ti bu onoʼox tsmajik li trigoe jaʼ ta jun vits ti bu lek ch-echʼ ikʼ li ta bat kʼakʼale. Sventa xichʼ chʼakel lokʼel li jobel xchiʼuk li solile, tstunesik jun mukʼta pala sventa tsjipik muyel li trigoe, vaʼun jaʼ chkuch batel li solil xchiʼuk sjobelale. Ta skoj ti jaʼ mas ol li sat trigoe chpʼaj yan velta ta smajobil trigo.
15, 16. 1) Alo kʼusi kʼot ta pasel ta smajobil trigo kʼalal laj xaʼox xkux Booz li vaʼ kʼakʼal taje. 2) ¿Kʼuxi laj yakʼ venta Booz ti oy buchʼu te vayem ta yakane?
15 Li Rute te skʼeloj kʼuxi kʼunkʼun tstsuts batel yabtelik li j-ikʼaej trigoetik kʼalal ch-ikʼub xa batele. Li Booze te skʼeloj li buchʼutik chikʼaik li trigoe, xchiʼuk ep xa stsobojik li sbekʼ trigoe. Li Booze lek veʼ, ta tsʼakale bat vayuk ta stsʼel ti bu busul li strigoe. Xuʼ van jaʼ li kʼusi nopem xaʼiik spasel li vaʼ kʼakʼal taje, yuʼun jaʼ sventa chchabiik ta stojolal li j-elekʼetike xchiʼuk ta stojolal li buchʼutik chopol sjolike. Kʼalal laj yil Rut ti vay xa li Booze, snaʼoj ti kʼot xa yorail ti skʼan spas li kʼusi albat yuʼun Noemie.
16 Solel xpʼitpʼun li yoʼontone, li Rute ta kʼunkʼun nopaj batel ta stojolal Booz xchiʼuk kʼalal ochem xa lek svayel laj yile, jech la spas kʼuchaʼal albat yuʼun li Noemie: la sjolbe li yakane, vaʼun te vay ek xchiʼuk te noʼox la smala. Echʼ van kʼuk sjaliluk, pe li Rute solel jal tajek laj yaʼi. Vaʼun, kʼalal oʼlol akʼobal xaʼoxe joyij li Booze. Yuʼun xtʼeltʼun ta sik, xuʼ van jaʼ tspix yan velta li yakane. Pe laj yakʼ venta ti oy buchʼu te oye. ¡Toj chʼayal to kʼot yoʼonton! Xi chal li loʼil ta Vivliae: «Jaʼ to laj yil ti oy jun ants te mochol ta yacane» (Rut 3:8).
17. ¿Kʼusi chaʼtos muʼyuk la stsakik ta venta li buchʼutik laj yalik ti oy kʼusi chopol la spas li Rute?
17 Li Booze xi la sjakʼbee: «¿Bochʼoot?». Xuʼ van xtʼeltʼun ta xiʼel xi la stakʼ li Rute: «Vuʼun Rutun. Acʼbun tal jutuc yoc axaquita ec, yuʼun cutsʼ calal jbatic» (Rut 3:9). Jlom j-al-loʼiletik avie chalik ti tskʼan ox la chiʼinel ta vayel Rut ta skoj li kʼusi la spas xchiʼuk li kʼusi laj yale, pe oy kʼusi chaʼtos ti muʼyuk stsakojik ta ventae. Baʼyel, li Rute jaʼ jech la spas jech kʼuchaʼal nopem toʼox xaʼiik li ta voʼnee, ep li kʼusitik nopem toʼox xaʼiik spasele mu xa xkaʼibetik smelolal. Jaʼ yuʼun mu sta-o chalik ti chopol li kʼusi la spase, yuʼun li mantaletik avi ta sventa talelale toj chopol xa. Ta xchibale, ti kʼuyelan laj yaʼi li Booze chakʼ ta ilel ti lek stalelal laj yakʼ ta ilel li Rute xchiʼuk ti lek li kʼusi la spase.
Li srasonaltak ti kʼu yuʼun bat saʼ Booz li Rute muʼyuk xchopolil xchiʼuk ta sjunul yoʼonton la spas
18. ¿Kʼusi laj yalbe Booz sventa tspatbe yoʼonton li Rute, xchiʼuk bu chib velta laj yakʼ ta ilel tukʼil kʼanelal li Rute?
18 Toj lek van la stakʼ li Booze, xi laj yalbee: «Akʼo yakʼbot bendision li Jeovae, jtseb. Laj avakʼ ta ilel tukʼil kʼanelal li ta slikebale, pe mas to lek laj avakʼ ta ilel li ta slajebale. Yuʼun maʼuk la atʼuj jun vinik ti xjelav to skeremal jech kʼuchaʼal voʼone, mi jkʼulej o mi povre» (Rut 3:10, TNM). Kʼalal «li ta [slikebal]» xie, jaʼ skʼan xal li tukʼil kʼanelal laj yakʼ ta ilel Rut kʼalal jaʼo bat xchiʼuk Noemí ta Israele xchiʼuk kʼalal la xchabie. Kʼalal «li ta [slajebal]» xie, jaʼ liʼe: li Booze snaʼoj ti xuʼ stʼuj junuk vinik ti mas to kerem jech kʼuchaʼal li stuke, akʼo mi jkʼulej o mi povre. Pe li Rute oy ta yoʼonton ti lekuk oy li Noemie xchiʼuk li anima smalale, jaʼ xkaltik, ti teuk-o sbi ta slumal li smalal Noemie. Toj kʼun ta ilel ti solel labal sba laj yil Booz li slekil yoʼonton laj yakʼ ta ilel li Rute.
19, 20. 1) ¿Kʼu yuʼun muʼyuk xnupun ta anil xchiʼuk Rut li Booze? 2) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Booz slekil yoʼonton xchiʼuk ti oy ta yoʼonton ti kʼuyelan chaʼi sba Rut xchiʼuk ti lekuk skʼoplale?
19 Xi to chal li Booze: «Mu xavat avoʼnton, tseb. Scotol li jchiʼiltak liʼ ta lume snaʼic ti ta melel lequil antsote, jech ta jpas li cʼusi laj acʼanbune» (Rut 3:11). Toj lek chaʼi ti chnupun xchiʼuk li Rute xchiʼuk muʼyuk labal laj yaʼi ti albat ti akʼo jaʼuk xchaʼmanvane. Li Booze jaʼ jun tukʼil vinik xchiʼuk maʼuk noʼox tsaʼ li kʼusi tskʼan stuke. Li Booze laj yalbe Rut ti oy to yan buchʼu xuʼ xchaʼmanvan ti jaʼ mero yutsʼ yalal smalal Noemí ti mas nopol xile, jaʼ yuʼun jaʼ chalbe baʼyuk mi tskʼan ch-ikʼvan li utsʼ alalil taje.
Ta skoj ti lek yoʼonton xchiʼuk ti la stsak ta venta yantik li Rute, lek laj yichʼ albel skʼoplal
20 Li Booze laj yalbe Rut ti akʼo to vayuke jaʼ to mi poʼot xa sakube, sventa mu buchʼu x-ilat. Oy ta yoʼonton ti mu chopoluk stalel xvinaje xchiʼuk li stuk eke, yuʼun xuʼ oy buchʼu snop ti pʼajik ta mulivajele. Li Rute te chaʼvay ta yakan li Booze, xuʼ van muʼyuk xa chat yoʼonton ta skoj ti lek la stakʼ li kʼusi la skʼanbee. Te van jayibuk ora ta tsʼakale, kʼalal ikʼ toʼox xvinaje, li Rute lik. Li Booze la snojesbe batel ta sevada li xmochibe, vaʼun sut batel ta Belén xchiʼuk li smotone (kʼelo Rut 3:13-15).
21. ¿Kʼusi koltaat-o Rut sventa laj yichʼ ojtikinel ti jaʼ «ta melel lequil [antse]», xchiʼuk kʼuxi xuʼ jchanbetik?
21 Li Rute xmuyubaj van tajek ti albat yuʼun Booz ti skotol krixchanoetik chalik ti jaʼ «ta melel lequil [antse]». Melel onoʼox ti kʼusi koltaat-o sventa lekuk stalelal li Rute jaʼ ti oy ta yoʼonton chojtikin li Jeovae xchiʼuk ti tskʼan chtun ta stojolale. Jech xtok, yakʼoj ta ilel slekil yoʼonton ta stojolal Noemí xchiʼuk ta sjunul yoʼonton nop ta sventa ti jelel li talel kuxlejalil xchiʼuk li kʼusi nopem xaʼiik ta spasel jlomuk ti mu toʼox xojtikine. Mi ta jchanbetik xchʼunel yoʼonton li Rute, ta me xkakʼtik persa ti ta jtsaktik ta mukʼ li yantike, jech kʼuchaʼal li talel kuxlejalil xchiʼuk li kʼusi nopem xaʼiik spasele. Mi jech ta jpastike, xuʼ me lek jkʼoplaltik ek.
Lek sna ti bu xkuxet noʼox yoʼonton li Rute
22, 23. 1) ¿Kʼusi skʼan xal li matanal akʼbat Rut yuʼun li Booze? (Kʼelo li tsʼib ta yok vune.) 2) ¿Kʼusi laj yal Noemí ti akʼo spas li Rute?
22 Kʼalal kʼot ta na li Rute, xi laj yal li Noemie: «Tseb, ¿cʼu xʼelan ibat avuʼun li cʼusi laj apase?». Kʼalal jech la sjakʼ li Noemie, yuʼun tskʼan tsnaʼ mi jaʼo li meʼon ants Rut jech kʼuchaʼal toʼoxe, jun ants ti stuke xchiʼuk ti chʼabal to makbile, o mi oy xa buchʼu chnupun xchiʼuk. Li Rute laj yalbe ta anil Noemí skotol li kʼusi kʼot ta pasele xchiʼuk laj yakʼbe li matanal la stak talel li Booze (Rut 3:16, 17). *
23 Ta skoj ti lek ojtikinbil ti oy spʼijil li Noemie, chalbe Rut ti junuk noʼox yoʼonton ti te oyuk ta sna xchiʼuk ti akʼo mu xlokʼ ta stsobel trigo ta osiltik li vaʼ kʼakʼal taje. Vaʼun xi laj yalbe ta jamale: «Li vinic leʼe mu snaʼ te noʼox chlaj yoʼnton, jaʼ to me ichapaj yuʼun scotole» (Rut 3:18).
24, 25. 1) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Booz ti jaʼ jun tukʼil vinik xchiʼuk ti maʼuk tsaʼ li kʼusi tskʼan stuke? 2) ¿Kʼuxitik laj yichʼ akʼbel bendision li Rute?
24 Taje jaʼ li kʼusi la spas li Booze. Bat chotluk ta yochebal li lume —ti bu nopem xaʼiik tstsob sbaik li moletik ta Belene— te la smala ti x-echʼ li vinik ti jaʼ batsʼi yutsʼ yalal sbaik xchiʼuk li Elimeleque, li anima smalal Noemie. Li Booze ta stojolal testigoetik laj yalbe yutsʼ yalal Elimelec mi skʼan xchaʼman Rut sventa xnupun xchiʼuk. Pe li vinike muʼyuk la xchʼam, yuʼun chal ti chchʼay-o li xrextoe. Vaʼun te laj yal ta stojolal stestigotak Booz ti jaʼ tsmane xchiʼuk ti tsman skotol li kʼusitik jaʼ yuʼun li Elimeleque xchiʼuk ta xikʼ li Rute, li meʼon ants ti jaʼ toʼox smalal li Mahlone, li skerem Elimeleque. Li srasonal ti kʼu yuʼun jech la spase, jaʼ li kʼusi laj yal Booz liʼe: «Jech liʼ oy o sbi ta yosil li Mahlone, jaʼ li anima smalale. Jech mu xtuʼp o stsʼunubal liʼ ta jtojoltic li Mahlone» (Rut 4:1-10). Yuʼun li Booze jaʼ jun tukʼil vinik xchiʼuk lek yoʼonton.
25 Li Booze nupun xchiʼuk li Rute, jech kʼuchaʼal chal li loʼil ta Vivliae, «li Mucʼul Diose laj yacʼ ti acʼo nabuc xchʼute, jech ivocʼ jun squeremic». Li antsetik ta Belene laj yakʼbeik bendision li Noemie xchiʼuk la skʼupil kʼoptaik Rut ta skoj ti jaʼ mas lek kʼuchaʼal vukub keremetike. Ta mas tsʼakale, li skerem Rute kʼot ta smukʼtot ajvalil David (Rut 4:11-22). Kʼot ta snitilulal Mesías li David eke (Mat. 1:1). *
Li Jeovae laj yakʼbe bendision Rut, yuʼun kʼot ta snitilulal Mesías
26. ¿Kʼusi tsvules ta joltik li kʼusi kʼot ta stojolal Rut xchiʼuk li Noemie?
26 Jech kʼuchaʼal laj xa kiltike, li Rute laj yichʼ akʼbel bendision, li Noemí eke laj yichʼ akʼbel bendision, yuʼun jaʼ koltavan ta stsʼitesel li uni kerem ti xkoʼolaj skerem laj yaʼie. Ti kʼuyelan echʼ xkuxlejalik li chaʼvoʼ antsetik taje, jaʼ tsvules ta joltik ti muʼyuk chchʼay ta sjol Jeova li buchʼutik chakʼbeik yipal spasel skotol li kʼusiuk noʼox abtelal sventa chakʼbe li kʼusi chtun yuʼun li yutsʼ yalalike xchiʼuk ti tukʼ chtunik xtok ta stojolal li slumal ti jaʼ stʼujoje. Li sloʼil xkuxlejal Booz, Rut xchiʼuk Noemie chakʼ ta ilel ti Jeovae ta onoʼox xakʼbe matanal li tukʼil yajtuneltake.
^ par. 7 Jech kʼuchaʼal laj yal li Noemie, li slekil yoʼonton Jeovae maʼuk noʼox chichʼ akʼbel li buchʼutik kuxajtike, tstabeik sbalil ek li buchʼutik chamemik xae. ¿Kʼusi skʼan xal taje? Yuʼun li Noemie chamem xaʼox li smalale xchiʼuk li chaʼvoʼ skeremotake. Li smalal Rute jaʼ toʼox li anima skerem Noemie. Melel onoʼox ti Noemí xchiʼuk li Rute skʼanojik li oxvoʼ viniketik taje. Jaʼ yuʼun kʼalal akʼbatik ta ilel slekil oʼontonal li Noemí xchiʼuk Rute, xkoʼolaj jaʼ laj yichʼik akʼbel laj yaʼiik li oxvoʼ viniketik taje. Yuʼun oy onoʼox ta yoʼontonik yoxvoʼalik ti oyuk buchʼu xchabiatik li antsetik taje.
^ par. 11 Ti oy stakʼ xnupun xchiʼuk li meʼon antse jaʼ baʼyel chichʼ albel li xchiʼil ta vokʼel li buchʼu chame, mi laje jaʼ chichʼ jakʼbel li yutsʼ yalaltak ti mas nopole, jech kʼuchaʼal chkʼot ta pasel ta sventa li rextoile (Núm. 27:5-11).
^ par. 22 Li Booze vakib to spʼisol laj yakʼbe ti mu stakʼ naʼel kʼu yepale, ti xuʼ van chakʼ ta aʼiel ti chjalij vakib kʼakʼale xchiʼuk li jun sabado ti jaʼ sventa kux oʼontonale, li tsatsal abtelal tspas li meʼon Rute jutuk xa skʼan xkux yoʼonton ta jpʼej na ti muʼyuk xa kʼusi xuʼ xkʼot ta stojolale xchiʼuk tsta jun smalal ti ch-akʼbat li kʼusi chtun yuʼune. Jech xtok xuʼ van li vakib spʼisol —o xuʼ van jayibuk pala— laj yichʼ akʼbel li Rute jaʼ noʼox ti kʼuyepal xkʼot yuʼun ti tskajan batel ta sjole.
Xuʼ van chakʼupin skʼelel xtok liʼe
JCHANBETIK LI XCHʼUNEL YOʼONTONIKE
Rut: «Ti bu chabate, te chibat ec»
¿Kʼu yuʼun oy ta yoʼonton laj yikta yutsʼ yalal xchiʼuk slumal li Rute? ¿Kʼusitik stalelal laj yakʼ ta ilel ti jaʼ oyo sbalil ilat yuʼun Jeovae?
KʼUSITIK TSJAKʼIK TA SVENTA VIVLIA
¿Kʼusi chakʼ jchantik li antsetik ti te chalbe skʼoplal ta Vivliae?
Kʼelo li kʼusi lek la spas junantik antsetike xchiʼuk li kʼusi chopol la spas yantike.
CHANUBTASELETIK TA VIVLIA
Koltael sventa xachan Vivlia
Ta jtijkutik avoʼonton sventa xakʼupin xchanel li Vivliae xchiʼuk ti xatunes li koltaeletik liʼe.
