1. Se a te fesili e mafai o fesili ifo ne tatou?

E MATA, e manavase koe i nisi taimi ma mafaufau ki mea kolā ka ‵tupu i aso mai mua—te fakaseaiga o lotu ‵se, te osoatuga o Koka mai Makoka, mo te taua o Amaketo? Kai fesili ifo aka loa koe, ‘Kafai ko oko mai te taimi tenā, e mata, ka tumau au i te fakamaoni māfai ko ‵tupu a mea fakama‵taku konei?’ Kafai ne mafaufau koe penā, ka aoga eiloa ki a koe a te mataupu tenei e uiga ki pati a Iesu i te ‵tou tusi siki fakavae. Ne fai atu a Iesu ki ana soko: “Ke mo a ma ‵pole otou loto. Fakatuanaki.” (Ioa. 14:1) Ka fesoasoani mai a te malosi o te ‵tou fakatuanaki ke fakafesagai atu mo te loto talitonu ki aso mai mua.

2. Ka fakamalosi aka pefea ne tatou ‵tou fakatuanaki, kae ne a mea ka mafau‵fau tatou ki ei i te mataupu tenei?

² A te mafaufau ki auala ke fakafesagai atu ki tofotofoga o ‵tou fakatuanaki i aso nei, ka fakamalosi aka ei a te ‵tou fakatuanaki ke kufaki a tulaga faiga‵ta i aso mai mua. A te mafaufau ki auala e fe‵paki ei tatou mo tofotofoga i aso nei, ka fai ei ke iloa ne tatou a feitu e manakogina ke fakamalosi aka ‵tou fakatuanaki. So se tofotofoga e manumalo tatou i ei, ka fai ei ke malosi atu ‵tou fakatuanaki. Ka fesoasoani mai i ei ke kufaki tatou i tofotofoga i aso mai mua. I te mataupu tenei, ka onoono tatou ki mea e fa ne fe‵paki mo soko o Iesu, kolā e fakaasi mai i ei me ne manakogina ke fakamalosi aka te lotou fakatuanaki. Ka mafau‵fau foki tatou ki auala ke fakafesagai atu ki tulaga faiga‵ta tai ‵pau penā i aso nei, mo te auala e fesoasoani mai a mea konei ke fakatoka ei tatou mō aso mai mua.

3. E ‵tusa mo te Mataio 6:30, 33, se a te manatu tāua ne fia fakamaina faka‵lei mai ne Iesu e uiga ki te fakatuanaki?

³ E ma‵nako sāle a ulu o kāiga ke lava a mea‵kai, gatu, mo se fale mō tena avaga mo ana tama‵liki. E se faigofie faeloa te mea tenei  i aso faiga‵ta konei. Ko oti ne ‵galo a galuega ‵togi a nisi taina tali‵tonu, kae faitalia olotou taumafaiga e uke, ne seki mafai o maua ne latou se isi galuega. Kae e se talia ne nisi tino a galuega kolā e se fetaui mo Kelisiano. I tulaga konā, e manakogina ne tatou, ke malosi ‵tou fakatuanaki me ka fakamautinoa aka ne Ieova ke tuku mai a mea e ‵tau o maua ne ‵tou kāiga. Ne fakaasi manino mai ne Iesu a te mea tenei ki ana soko i te Lāuga i luga i te Mauga. (Faitau te Mataio 6:30, 33.) Kafai e tali‵tonu katoatoa tatou me ka se tuku tiaki ne Ieova a tatou, ka mafai o ‵saga tonu tatou o fai a te mea e ‵tau o fai—ko manakoga o te Malo. Kafai ko lavea ne tatou a te auala ne tausi mai a Ieova i te feitu faka-te-foitino, ka fai eiloa a ia e pelā me se tino tonu ki a tatou, kae ka fakamalosi aka ei te ‵tou fakatuanaki.

4-5. Ne a mea ne fesoasoani atu ki se kāiga i te fakafesagai atu mo te manava‵se ki mea e tausi ei latou?

⁴ Mafaufau ki se kāiga i Venezuela, kolā ne maua ne latou te fesoasoani o Ieova i te fakafesagai atu mo te manava‵se ki mea e tausi ei latou. I aso mua, ne lava eiloa te tausiga o te kāiga o Castro, mai te ga‵lue i te lotou fatoaga. Fakamuli ifo, ne ‵fao te lotou laukele ne se potukau masei kae ‵tuli keatea te kāiga tenā. Ne fai mai te tamana i te kāiga tenā ko Miguel, penei: “Nei la, ko fakalagolago matou ki motou mea e mafai o ‵toki i se tamā laukele ne tuku mai ne se tino. A te mea muamua e fai ne au i taeao katoa, ko te akai atu ki a Ieova ke tuku mai a mea e lava mō te aso tenā.” Ko oko loa te faigata o te olaga ki te kāiga tenei, kae mai te fakatuanaki katoatoa ki te tausiga a te ‵tou tamana alofa, e ‵kau atu faeloa a te kāiga o Castro ki fakatasiga, pelā foki mo te galuega talai. Ne fakamuamua ne latou a manakoga o te Malo i te lotou olaga, kae ne tausi faka‵lei atu a Ieova ki a latou.

⁵ I te taimi faigata tenā, ne ‵saga tonu a Miguel mo tena avaga ko Yurai, ki te auala ne tausi atu a Ieova ki a latou. I nisi taimi, ne fakaaoga ne Ieova a taina tali‵tonu, ke tuku atu a mea mō te lotou kāiga io me ke fesoasoani atu ki a Miguel ke maua sena galuega ‵togi. I nisi taimi, ne tuku atu ne Ieova a mea e manakogina e auala i galuega fesoasoani a te ofisa lagolago. Ne seki tuku tiaki eiloa ne Ieova a latou. Ona ko te mea tenā, ne lavea ne latou a te gasolo aka o malosi a te fakatuanaki o te lotou kāiga. Ne fakamatala mai ne Yoselin, te tamaliki fafine matua, a te suā auala ne fesoasoani atu ei a Ieova ki a latou: “Se mea fakaotia loto ke lavea ‵lei atu a te fesoasoani o Ieova. E kilo atu au ki a Ia e pelā me se taugasoa telā e mafai o fakalagolago au ki ei i toku olaga.” Ne toe fai mai tou fafine: “A tofotofoga ne fe‵paki mo te motou kāiga, ne fakatoka ei matou mō tofotofoga faiga‵ta atu i aso mai mua.”

6. E fakamalosi aka pefea ne koe tou fakatuanaki māfai ko fepaki mo se tulaga faigata i mea tau tupe?

⁶ E mata, e fepaki koe mo se tulaga faigata i mea tau tupe? Kafai e penā loa, tenei te taimi faigata ki a koe. Kae faitalia te faigata ou fakanofonofoga, e mafai o fakaaoga ne koe te taimi tenei ke fakamalosi aka tou fakatuanaki. ‵Talo kae ke faitau ki pati a Iesu i te Mataio 6:25-34 kae mafaufau ‵loto ki ei. Mafaufau ki tala o tino  i aso nei kolā e fakamaoni mai i ei, me e tausi atu a Ieova ki a latou kolā e ga‵lue malosi i te taviniga ki a ia. (1 Koli. 15:58) A te fai penā ka fakamalosi aka ei tou loto talitonu me ka fesoasoani atu a te ‵tou Tamana i te lagi, e pelā mo tena fesoasoani ki nisi tino kolā e ‵pau otou fakanofonofoga. E iloa ne ia a mea e manako koe ki ei, kae e iloa foki ne ia a te auala ke tuku atu a mea konā. I te taimi e lavea ne koe te fesoasoani o Ieova i tou olaga, ka momea aka te malosi o tou fakatuanaki kae ka mafai o kufaki ne koe a tofotofoga faiga‵ta atu i aso mai mua.—Sapa. 3:17, 18.

7. E ‵tusa mo te Mataio 8:23-26, ne tofotofo aka pefea ne “se matagi malosi” a te fakatuanaki o soko?

⁷ I te taimi ne fepaki a Iesu mo ana soko mo se matagi malosi, ne fakaaoga ne Iesu a te taimi tenā ke fesoasoani atu ke lavea ne latou a feitu e manakogina ei te fakatuanaki malosi. (Faitau te Mataio 8:23-26.) I te taimi ne poko malosi ei te matagi, kae ‵fonu te poti i vai, kae ko Iesu e tō tena moe. I te taimi ne ‵fagu ei a ia ne soko kolā ko oko eiloa i te ma‵taku kae fakamolemole atu ke faka‵sao latou, ne fesili atu a te Aliki mo te atafai: “Kaia e ma‵taku malosi ei koutou, koutou kolā e fo‵liki otou fakatuanaki?” Ne ‵tau o iloa ne soko ma‵taku konā, me e mafai eiloa ne Ieova o puipui a Iesu mo latou mai i tulaga fakama‵taku. Se a te akoakoga mō tatou? A te fakatuanaki malosi e mafai o fesoasoani mai ke kufaki ne tatou so se “matagi malosi,” faitalia me se matagi tonu io me se matagi fakatusa.

8-9. Ne tofotofo aka pefea te fakatuanaki o Anel, kae ne a mea ne fesoasoani atu ki a ia?

⁸ Mafaufau ki te auala ne fakamalosi aka ei te fakatuanaki o Anel, se tuagane taka mai Puerto Rico, i te taimi ne fepaki a ia mo se fakalavelave faigata. A tena “matagi malosi” se matagi tonu loa. Ne kamata tena tofotofoga i te 2017 i te taimi ne fakamasei ei a te fale o Anel ne te Alikeni ko Maria. Ona ko te matagi malosi, ne galo atu ei tena galuega ‵togi. “I taimi faiga‵ta konā, ne manavase au,” ko pati a Anel, “kae ne tauloto au ke fakaasi atu te talitonu ki a Ieova e auala i ‵talo, kae ke mo a ma talia te manavase ke taofi aka a mea e ‵tau o fai ne au.”

⁹ Ne taku mai ne Anel se isi mea ne fesoasoani atu ke fa‵ki a ia—ko te fakalogo. Ne fai mai a ia: “A te fakalogo ki fakatonuga mai i te fakapotopotoga a Ieova, ne fesoasoani mai ke kufaki au. Ne lavea ne au te fesoasoani o Ieova i fakamalosiga faka-te-agaga ne maua ne au, kae pelā foki mo te fesoasoani faka-te-foitino ne maua ne au mai i te kautaina.” Ne toe fai mai a ia: “Ne uke atu a mea ne tuku mai ne Ieova ki a au i lō mea ne fakamolemole atu au ki ei, kae ne fai ei ke malosi atu toku fakatuanaki.”

10. Ne a au mea e mafai o fai māfai ko fepaki mo “se matagi malosi”?

¹⁰ E mata, e fepaki koe mo “se matagi malosi” i tou olaga? Kāti e mafai o aofia i ei a tulaga faiga‵ta ona ko fakalavelave o te natula. Io me kāti se matagi malosi fakatusa, e pelā me se masaki lasi, telā e fai ei koe ke manavase kae se iloa a te  mea e ‵tau o fai. E mafai o manavase koe i nisi taimi, kae ke mo a ma talia te manavase ke taofi aka tou talitonu ki a Ieova. Ke fakapilipili atu ki a ia e auala i ‵talo. Ke fakamalosi aka tou fakatuanaki mai te mafaufau ‵loto ki te fesoasoani o Ieova ki a koe i aso mua. (Sala. 77:11, 12) Ka mautinoa i a koe me ka se tuku tiaki lele eiloa ne ia koe i te taimi nei kae penā foki loa ki te se-gata-mai.

11. Kaia e ‵tau ei o fia faka‵logo tatou ki a latou kolā e fai te takitakiga?

¹¹ Se a te suā mea e mafai o fesoasoani atu ke kufaki i tofotofoga? E pelā mo pati a Anel, ko te fakalogo. Ke fakamasani o talitonu ki tino kolā e tali‵tonu ki ei a Ieova mo Iesu. I nisi taimi, e fai ne latou kolā e fai te takitakiga a fakatonuga kolā kāti e foliga sē ‵lei mai ki a tatou. Kae e fakamanuia eiloa ne Ieova a te fakalogo. E iloa ne tatou mai i tena Muna mo tala o tavini fakamaoni me e faka‵sao a tino ne te fakalogo. (Eso. 14:1-4; 2 Nofo. 20:17) Ke mafaufau ‵loto ki vaegā fakaakoakoga penā. A te fai penā ka fakamalosi aka ei tou manakoga ke ‵lago atu ki fakatokaga a te fakapotopotoga i aso nei mo aso mai mua. (Epe. 13:17) Tela la, ka seai se pogai e ‵tau ei o mataku koe ki te matagi malosi telā ko pili o oko mai.—Faata. 3:25.

12. Se a te sokoga o te fakatuanaki mo te kufaki i faifaiga sē fakamaoni e fakaasi mai i te Luka 18:1-8?

¹² Ne iloa ne Iesu me ka tofotofogina te fakatuanaki o ana soko ne faifaiga sē fakamaoni. Ne fai atu ne ia se tala fakatusa i te tusi ko Luka ko te mea ke mafai ne latou o fa‵ki i ei. Ne fai atu ne Iesu se tala o se fafine ko mate tena avaga telā ne fakatagi atu faeloa ke maua se fakamasinoga tonu mai i te famasino. Ne talitonu a ia me ka maua ne ia se fesoasoani māfai e tumau a ia i te fakamolemole atu. Fakamuli loa, ne saga atu te famasino ki a ia. Se a te akoakoga? A Ieova e fakamaoni. Tenā ne fai atu a Iesu: “E tonu la, e mata, ka se fai eiloa ne te Atua se fakamasinoga tonu mō ana tino filifilia kolā e ka‵laga atu ki a ia i te ao mo te po?” (Faitau te Luka 18:1-8.) Ne toe fai atu a Iesu: “Kafai e oko mai te Tama a te tagata, e mata, ka maua eiloa ne ia te fakatuanaki tenei i te lalolagi?” Kafai ko fe‵paki tatou mo faifaiga sē fakamaoni, e ‵tau o fakatalitonu atu i ‵tou kufaki mo te ‵tou tumau i ei me e malosi te ‵tou fakatuanaki e pelā mo te fafine ko mate tena avaga. Ko te vaegā fakatuanaki tenā, e mafai ei o tali‵tonu tatou me ka fesoasoani mai eiloa a Ieova i se taimi pili mai mua nei. E ‵tau foki mo tatou o tali‵tonu ki te ma‵losi o ‵talo. I nisi taimi, e mafai o tali aka ‵tou ‵talo i auala kolā e seki fakamoe‵moe tatou ki ei.

13. Ne fesoasoani atu pefea a ‵talo ki se kāiga kolā ne fe‵paki mo faifaiga sē fakamaoni?

¹³ Mafaufau ki te tala o te tuagane ko Vero, telā e nofo i te Democratic Republic of the Congo. Ne ‵tele kea‵tea a Vero, tena avaga sē talitonu, mo tena tama fafine ko 15 ana tausaga, mai i te lotou fa‵kai i te taimi ne taua atu a sotia ki ei. I te lotou auala, ne fetaui latou mo ne sotia kolā ne taofi kae fakamatakutaku atu ke  tamate latou. I te taimi ne kamata o tagi a Vero, ne taumafai tena tama fafine o fakamafanafana atu, mai te ‵talo atu i se leo maluga kae taku atu faeloa ne ia te igoa o Ieova. I te otiga o tena ‵talo, ne fesili atu te takitaki o te kau sotia, “Toku fafine, ko oi ne akoako ne ia koe ke ‵talo?” Ne tali atu a ia, “Ko toku mātua, kae ne tautali a ia ki te ‵talo fakaakoako i te Mataio 6:9-13.” Ne fai atu te takitaki sotia, “Toku fafine, olo mo te filemu, kae ke na puipui koutou ne Ieova te otou Atua!”

14. Se a te mea e mafai o tofotofo aka ei ‵tou fakatuanaki, kae ne a mea ka fesoasoani mai ke kufaki tatou?

¹⁴ E fakaasi mai i tala penā ke mo a ma manatu mā‵ma tatou ki te tāua o ‵talo. Kae e a māfai e se tali fakavave atu au ‵talo i se auala fakapito? E pelā mo te fafine ko mate tena avaga i te tala fakatusa a Iesu, tumau i te ‵talo atu mo te loto talitonu me ka se tuku tiaki koe ne te ‵tou Atua kae ka tali mai ne ia au ‵talo i te taimi tonu. Tumau i te akai atu ki a Ieova mō tena agaga tapu. (Fili. 4:13) Masaua me ko pili o fakamanuia koe ne Ieova kae ka puli atu eiloa ou logo‵maega i aso mua. Kafai e kufaki ne koe a tofotofoga i te fakamaoni fakatasi mo te fesoasoani o Ieova, ka fakamalosi atu koe ne te mea tenā mō nisi tofotofoga i aso mai mua.—1 Pe. 1:6, 7.

15. Se a te fakalavelave ne fe‵paki mo soko o Iesu i te Mataio 17:19, 20?

¹⁵ Ne akoako ne Iesu ana soko me ka fesoasoani atu te fakatuanaki ke manumalo latou i tulaga faiga‵ta. (Faitau te Mataio 17:19, 20.) I se taimi e tasi, ne seki mafai o afuli ne latou keatea se temoni, faitalia me ko oti ne fai ne latou te mea tenā i nisi taimi. Se a te fakalavelave? Ne fai atu a Iesu me e ‵tau o fakalasi aka te lotou fakatuanaki. Ne fai atu a ia me kafai e lava te lotou fakatuanaki ka mafai o manumalo latou i tulaga faiga‵ta pelā me ne mauga! I aso nei, e mafai foki o fe‵paki tatou mo fakalavelave kolā e foliga faiga‵ta.

16. Ne fesoasoani atu pefea te fakatuanaki o Geydi, ke fa‵ki i se fakalavelave mo te lasi o tena fanoanoa?

¹⁶ Ke mafau‵fau ki te tala o Geydi, se tuagane mai i Guatemala. Ne tamate tena avaga ko Edi, i te taimi ne ‵foki atu lāua mai i se fakatasiga a te fakapotopotoga. Ne fesoasoani atu pefea te fakatuanaki o Geydi ke fa‵ki i te lasi o tena fanoanoa? Ne fai mai tou fafine: “Ne fesoasoani mai a ‵talo ke ‵pei atu taku amoga ki a Ieova, ke maua ei ne au te filemu. Ne lavea ne au a te atafai mai o Ieova e auala i oku kāiga mo taugasoa i te fakapotopotoga. A te galue malosi i te taviniga ki a Ieova ne fakafeoloolo aka ei toku logo‵mae kae fesoasoani mai ke saga fua au ki mea o te aso kae ke se manavase malosi ki te aso ma taeao. Mai te mea ne tupu, ne tauloto ne au me kafai ko fepaki au mo so se tofotofoga i aso mai mua, ka mafai eiloa o fakafesagai atu au ki ei fakatasi mo te fesoasoani o Ieova, Iesu, mo te fakapotopotoga.”

17. Ne a mea e mafai ne tatou o fai māfai ko fepaki mo se tulaga faigata pelā me se mauga?

¹⁷ E mata, e fanoanoa koe i te mate o se tino pele? Ke fakaaoga a taimi o fakamalosi aka tou  fakatuanaki ki te fakamoemoega ko te toetu mai te faitau ki tala o tino kolā ne faka‵tu aka mai te mate i te Tusi Tapu. E mata, e fanoanoa koe ona ko te fakatea o sou kāiga mai te fakapotopotoga? Fai au sukesukega ke fakamaoni aka ne koe me i te auala e polopoloki mai ei a Ieova ko te ‵toe auala ‵lei. Kafai e fepaki koe mo so se fakalavelave, kilo atu ki ei e pelā me se avanoaga ke fakamalosi aka tou fakatuanaki. Fai atu ki a Ieova a mea katoa i tou loto. Ke mo a ma nofo tokotasi koe, kae ke tumau i te ‵kau fakatasi mo taina mo tuagane. (Faata. 18:1) Kau atu ki faifaiga kolā ka fesoasoani atu ke kufaki koe faitalia me e fai koe penā mo loimata. (Sala. 126:5, 6) Ke tumau i te kau atu faeloa ki fakatasiga, galuega talai, mo te faitau ki te Tusi Tapu. Kae saga tonu atu ki fakamanuiaga kolā ko oti ne folafola mai ne Ieova mō aso mai mua. Kafai ko lavea atu ne koe a te fesoasoani o Ieova, ka gasolo aka eiloa o malosi tou fakatuanaki ki a ia.

18. Kafai ko iloa ne koe se feitu vāivāi o tou fakatuanaki, ne a au mea e mafai o fai?

¹⁸ Kafai ko iloa ne koe se feitu vāivāi o tou fakatuanaki mai i tofotofoga ne fepaki mo koe i aso mua io me ko aso nei, ke mo a ma loto vāivāi. Kilo ki te mea tenei e pelā me se avanoaga ke fakamalosi aka tou fakatuanaki. Ke fakamolemole atu e pelā mo apositolo a Iesu, kolā ne fai atu: “Fakalasi aka te motou fakatuanaki.” (Luka 17:5) Ke mafaufau ‵loto foki ki tala ne sau‵tala tatou ki ei i te mataupu tenei. E pelā mo Miguel mo Yurai, ke masaua a taimi katoa ne fesoasoani atu ei a Ieova. E pelā mo te tama fafine a Vero mo Anel, ke ‵talo malosi ki a Ieova maise māfai ko fepaki mo se matugā fakalavelave lasi. Kae e pelā mo Geydi, masaua me e mafai o fesoasoani atu a Ieova e auala i kāiga io me ko taugasoa. Kafai e talia ne koe a te fesoasoani o Ieova ke kufaki i tofotofoga i aso nei, ka sili atu tou loto talitonu me ka fesoasoani atu a ia ki a koe ke kufaki i so se tofotofoga e mafai o fepaki mo koe i aso mai mua.

19. Se a te mea ne loto talitonu ki ei a Iesu, kae se a te mea e mafai o talitonu koe ki ei?

¹⁹ Ne fakaasi atu ne Iesu a feitu kolā e se malosi ‵lei ei te fakatuanaki o ana soko, kae ne talitonu a ia me mai te fesoasoani o Ieova, ka mafai eiloa o manumalo latou i tofotofoga i aso mai mua. (Ioa. 14:1; 16:33) Ne maua ne ia te loto talitonu me ka ‵sao atu se vaitino tokouke i te fakalavelave lasi ona ko te fakatuanaki malosi. (Faka. 7:9, 14) E mata, ka aofia koe i a latou? E auala i te alofa tauanoa o Ieova, e mafai o sao atu koe māfai e fakaaoga nei so se avanoaga ke fakamalosi kae ati aka tou fakatuanaki!—Epe. 10:39.