1. E ‵tusa mo te 1 Petelu 5:2, se a te tauliaga e maua ne toeaina?

 KO OTI ne tuku atu ki toeaina Kelisiano a te tiute ke tausi ne latou a mamoe pele a Ieova. E fakatāua ne tāgata a‵lofa fakamaoni konei te lotou tauliaga ke tavini atu ki olotou taina mo tuagane, kae e ga‵lue malosi latou e pelā me ne “tausi mamoe kolā ka tausi faka‵lei atu ki a latou.” (Iele. 23:4; faitau te 1 Petelu 5:2.) E fakafetai malosi eiloa tatou me isi ne tāgata penei i ‵tou fakapotopotoga!

2. Ne a tofotofoga e mafai o fe‵paki mo nisi toeaina?

² E fe‵paki a toeaina mo fakalavelave e uke i te taimi e fai ei olotou tiute. E pelā mo te tausi atu ki se fakapotopotoga, a te mea tenā se galuega lasi ‵ki. Ne ‵tau mo Tony, se toeaina i Amelika, o fakamasani ke maua se kilokiloga agamalu kae paleni ki galuega e talia ke fai ne ia. Ne fai mai a ia: “I te kamataga o te famai ‵pisi ko te COVID-19, ne talia ne au a galuega e uke pelā mo te fakatokaga o fakatasiga mo te galuega talai. Kae faitalia te uke o aku galuega ne fai, kae koi uke foki nisi galuega e ‵tau o fai. Fakamuli loa, ne seki lava oku taimi ke fai taku faitauga ki te Tusi Tapu, sukesukega totino, mo ‵talo.” Ne fepaki foki a Ilir, se toeaina i Kosovo, mo se fakalavelave fakaa‵tea. I tena nofoga i te koga e fai ei te taua, ne faigata ki a ia ke fakalogo ki fakatonuga mai te fakapotopotoga. Ana muna: “Ne tofotofogina toku loto malosi i te taimi ne ‵tofi au ne te ofisa lagolago ke fesoasoani atu ki taina mo tuagane i se kogā koga fakamataku. Ne mataku au, kae ne seki foliga ‵lei ki a au a fakatonuga ne tuku mai.” Ne faigata ki a Tim, se misionale i Asia, ke fai a galuega e ‵tau o fai ne ia i aso takitasi. Ana muna: “I nisi taimi, ko seai se malosi i a au ke fesoasoani ki taina mo tuagane.” Ne a mea e mafai o fesoasoani ki toeaina kolā e fe‵paki mo tulaga faiga‵ta tai ‵pau penei?

3. E mafai pefea o aoga ki a tatou katoa a te fakaakoakoga a te Famasino ko Kitiona?

 ³ E uke a mea e mafai o tauloto ne toeaina mai te fakaakoakoga a te Famasino ko Kitiona. (Epe. 6:12; 11:32) Ne puipui kae ne tausi foki ne ia a tino o te Atua. (Fama. 2:16; 1 Nofo. 17:6) E pelā mo Kitiona, ko oti ne ‵tofi aka a toeaina ke tausi atu ki tino o te Atua i se vaitaimi faigata. (Galu. 20:28; 2 Timo. 3:1) E uke a mea e mafai o tauloto ne tatou mai te kilokiloga paleni, loto maulalo, mo te fakalogo o Kitiona. Ne tofotofogina tena kufaki i te taimi ne fai ei ana tiute konā. Faitalia me tavini atu tatou e pelā me se toeaina io me ikai, e mafai eiloa o momea aka te lasi o te ‵tou loto fakafetai ki ‵tou toeaina. E mafai o ‵lago atu tatou ki tāgata ga‵lue malosi konei i te feitu faka-te-agaga.—Epe. 13:17.

4. Ne fakaasi atu pefea ne Kitiona te agamalu mo te loto maulalo?

⁴ A Kitiona se tagata agamalu kae loto maulalo. b I te faiatuga a te agelu a Ieova ki a Kitiona me ko oti ne filifili a ia ke faka‵sao a Isalaelu mai te kautau ma‵losi o tino Mitiana, ne tali atu te tagata loto maulalo tenā penei: “A toku kaukāiga ko latou loa e mu‵tana i te matakāiga o Manase, kae ko au ko te ‵toe tino sē taulia eiloa i te kāiga o toku tamana.” (Fama. 6:15) Ne mafaufau a ia me e se fetauli ‵lei a ia mō te galuega tenā, kae e sili atu te mea ne iloa ne Ieova. Mai te fesoasoani o Ieova, ne fakaoti faka‵lei eiloa ne Kitiona te galuega a ia.

5. E mafai pefea o tofotofogina te agamalu mo te loto maulalo o se toeaina?

⁵ E fai ne toeaina te ‵toe mea e mafai o fai ke fakaasi atu te agamalu mo te loto maulalo i mea katoa. (Mika 6:8; Galu. 20:18, 19) E se fai‵pati fakamata‵mata latou e uiga ki te lotou atamai io me ko olotou mea ne fai; e se mafau‵fau foki latou me ko se aoga latou ona ko olotou vāivāiga mo olotou mea ‵se. Kae i nisi taimi ko faigata ke fakaasi atu ne se toeaina a uiga konā. E pelā mo te talia ne ia ne tofiga e uke kae oti aka ko faigata ki a ia ke fai a tofiga katoa konā. Io me kāti ne taku fakamasei a ia ona ko te auala ne fai ei ne ia se galuega io me ne tavaegina a ia ona ko te auala ne fai ne ia se isi galuega. Ne a mea e mafai o tauloto ne toeaina mai i a Kitiona telā ka fesoasoani atu ki a latou i tulaga penā?

6. Ne a mea e mafai o tauloto ne toeaina mai i a Kitiona e uiga ki te agamalu? (Onoono foki ki te ata.)

 ⁶ Fakamolemole atu mō se fesoasoani. A te tino agamalu e iloa ne ia te gataga o ana mea e mafai o fai. Ne lavea atu te agamalu o Kitiona i te taimi ne fakamolemole atu ki nisi tino mō se fesoasoani. (Fama. 6:27, 35; 7:24) E penā foki eiloa a toeaina ‵poto. Ne fai mai a Tony, telā ne sae muamua mai: “Ona ko te auala ne puti aka ei au, ne masani o talia ne au a galuega e uke i lō mea e mafai ne au o fai. Tenā ne aofia ei ne au te mataupu ko te agamalu i te motou tapuakiga a kāiga kae ke iloa atu a manatu o taku avaga. Ne onoono foki au ki te vitio i te jw.org ko te Train, Trust, and Empower Others, as Jesus Does.” Tenā ne kamata ei o ‵kami ne Tony a nisi tino ke fesoasoani ki ana galuega. Ne a mea ne iku mai i ei? Muna a Tony: “Ko mafai o fai faka‵lei a galuega a te fakapotopotoga, kae lava foki toku taimi o fakamalosi au i te feitu faka-te-agaga.”

7. Kafai ko fakamaseigina ne nisi tino, e fakaakoako atu pefea a toeaina ki a Kitiona? (Iakopo 3:13)

⁷ Tali atu mo te filemu māfai e fakamasei ne se tino a koe. A te suā auala e tofotofogina ei a toeaina, māfai ko fakamasei latou ne se tino. E mafai foki o fesoasoani atu te fakaakoakoga a Kitiona. E mautinoa me ne iloa ne ia te gataga o ana mea e mafai o fai, kae ne tali atu a ia mo te filemu ki tino Efalaima kolā ne fakamasei ne latou a ia. (Fama. 8:1-3) Ne seki tali atu a Kitiona mo te kaitaua. Ne fakaasi atu me fakatāua ne ia a nisi tino mai te fakalogologo atu ki olotou fameo, kae ne faka‵noga ne ia mo te atamai te kaitāua o tino. E fakaakoako a toeaina ‵poto ki a Kitiona mai te fakalogo‵logo faka‵lei kae tali atu mo te filemu māfai ko fakamasei latou ne se tino. (Faitau te Iakopo 3:13.) Ko fesoasoani eiloa latou ki te tausiga o te filemu i te fakapotopotoga.

8. E ‵tau o ‵saga atu pefea a tāgata tofia ki tavaega e maua ne latou? Taku mai se fakaakoakoga.

⁸ Ke avatu a tavaega katoa ki a Ieova. I te taimi ne tavae ei ne nisi tino a Kitiona ona ko tena manumalo i Mitiana, ne fakasino atu a ia ki a Ieova. (Fama. 8:22, 23) E fakaakoako atu pefea a tāgata tofia ki a Kitiona? E mafai o avatu ne latou a vikiga ki a Ieova ona ko mea ne fai ne latou. (1 Koli. 4:6, 7) E pelā mo se toeaina telā ne maua ne ia a tavaega ona ko tena atamai i te akoako atu, e mafai o fakasino atu a ia ki te koga ne maua mai ei a akoakoga konā, telā ko te Muna a te Atua, io me ko akoga fakamasani e maua ne tatou mai te fakapotopotoga a Ieova. E mafai ne toeaina o mafaufau ‵loto i nisi taimi me e mata, e akoako atu fua latou ke maua a tavaega mai tino io me ikai. Mafaufau ki te tala o te toeaina e igoa ki a Timothy. I te taimi ne fatoa fai ei a ia mo toeaina, ne fiafia malosi a Timothy o fai a lāuga mō tino katoa. Ana muna: “E fakaaoga ne au a pati fakatomua mo tala fakatusa ‵loa kae faiga‵ta. Kae ne fai i ei ke tavae au ne tino. E fakafanoanoa, me ko ‵saga mai a tino o tavae au i lō te Tusi Tapu io me ko Ieova.” Fakamuli ifo, ne lavea ne Timothy me ‵tau o fakamafuli ne ia te auala e akoako atu ei a ia ko te mea ke se tō ‵saga malosi atu a tino o tavae a ia. (Faata. 27:21) Ne a mea ne iku mai i ei? Ne fai mai a ia: “E o‵mai a tino kese‵kese kae fai mai ki a au te auala ne fesoasoani atu taku lāuga ke mafai o fa‵ki latou i se fakalavelave, kufaki se tofotofoga, io me fakapili‵pili malosi atu ki a Ieova. E sili atu te fiafia e maua ne au mai manatu konā i lō tavaega kolā ne fai mai fua ki a au i te fia tausaga ko ‵teka.”

9. Ne tofotofogina pefea te fakalogo mo te loto malosi o Kitiona? (Onoono ki te ata i te ‵kava.)

⁹ Mai tua o te ‵tofiga o Kitiona ke fai pelā me se famasino, ne tofotofogina tena fakalogo mo tena loto malosi. Ne fakatonu atu ke fai ne ia se galuega fakamataku, ke ofa ki lalo te fatafaitaulaga a Paala. (Fama. 6:25, 26) Fakamuli ifo, mai tua o te fakamaopoopoga o tena kautau, ne  fakatonu fakalua atu ki a Kitiona ke ‵kati ki lalo te aofaki o tena kautau. (Fama. 7:2-7) Oti aka loa, fakatonu atu ei ki a ia ke fano o taua ki te fili i te valuapo.—Fama. 7:9-11.

10. I auala fea e mafai o tofotofogina i ei te fakalogo o se toeaina?

¹⁰ E ‵tau mo toeaina o “toka o faka‵logo.” (Iako. 3:17) A te toeaina fakalogo e toka o tautali ki pati i te Tusi Tapu mo fakatonuga mai te fakapotopotoga kātoa a te Atua. E tuku atu i ei ne ia se fakaakoakoga ‵lei ki nisi tino. Kae koi mafai loa o tofotofogina tena fakalogo. Kāti ka faigata ki a ia ke tautali ki fakatonuga e maua ne ia. I nisi taimi, kāti ka fakalotolotolua a ia ki te ‵lei mo te aoga o se fakatonuga. Io me kāti e fakamolemole atu ke fai ne ia se galuega telā e fai ei ke tu tena saolotoga i se tulaga fakamataku. E mafai pefea o fakaakoako a toeaina ki te fakalogo o Kitiona i tulaga penei?

11. Se a te mea e mafai o fesoasoani atu ki toeaina ke faka‵logo?

¹¹ Fakalogo faka‵lei ki fakatonuga kae tautali i ei. Ne fai atu ne te Atua ki a Kitiona a te auala ke ofa ki lalo te fatafaitaulaga a tena tamana, te koga ke faite i ei te fatafaitaulaga fou ki a Ieova, mo te manu ke ofo atu pelā me se taulaga. Ne seki taumafai a Kitiona o fakafesili aka a fakatonuga konā—ne fakalogo fua a ia ki ei. I aso nei, e maua ne toeaina a fakatonuga mai te fakapotopotoga kātoa a Ieova e auala i tusi, faka‵pulaga, mo pati fakatonutonu e uiga ki te ola ‵lei i te feitu faka-te-foitino mo te feitu faka-te-agaga. E fia‵fia eiloa tatou ki ‵tou toeaina ona ko te lotou faka‵logo fakamaoni ki fakatonuga mai i te Atua. E maua ne te fakapotopotoga a mea aoga mai i ei.—Sala. 119:112.

12. E fakagalue aka pefea ne toeaina a pati i te Epelu 13:17 māfai ko isi se fakamafuliga e manakogina ke fai i te fakapotopotoga?

¹² Ke loto fiafia o fai a fakama‵fuliga. Masaua la, me e auala i te fakatonuga a Ieova, e silia atu mo te 99 pasene o te kautau a Kitiona ne ‵kati ne ia. (Fama. 7:8) Ne mafai o mafaufau ifo a ia: ‘E mata, e ‵tau eiloa o fai te fakamafuliga tenei? E mata, e ‵lei?’ Kae ne fakalogo eiloa a Kitiona. E fakaakoako eiloa a toeaina i aso nei ki a Kitiona mai te faka‵logo ki fakama‵fuliga mai te fakapotopotoga. (Faitau te Epelu 13:17.) E pelā mo te 2014, ne ‵fuli ne te Potukau Pule te auala ke maua a tupe mo faite a Fale Tapuaki mo Fale Fai Fono. (2 Koli. 8:12-14) Ko se manakogina ke tinatina ne fakapotopotoga olotou kaitalafu. I lō te fai penā, ka tuku fakatasi a meaalofa tupe a fakapotopotoga katoa i te lalolagi ke faite ki ei a Fale Tapuaki mo Fale Fai Fono, faitalia foki loa me fo‵liki a meaalofa mai nisi fakapotopotoga. I te taimi ne iloa ei ne José te fakamafuliga tenei, ne fakalotolotolua malosi a ia ki ei, kae fai ifo: ‘Ailoga e isi se Fale Tapuaki e mafai o fakatu aka. E se tenei te auala e fai ei a mea i te lalolagi nei.’ Se a te mea ne fesoasoani atu ki a José ke fakalogo ki te fakatonuga tenei? Ne fai mai a ia: “Ne fakamasaua mai a pati i te Faataoto 3:5, 6 ke talitonu au ki a Ieova. Kae ko ‵gali aka loa a mea ne iku mai i ei! E se gata fua i te uke o Fale Tapuaki e faite ne tatou kae ko tauloto foki tatou ke  fai a meaalofa i auala kese‵kese ko te mea ke mafai o fakapaleni aka a mea.”

13. (a) Se a te mea ne talitonu katoatoa ki ei a Kitiona? (e) E mafai pefea o fakaakoako a toeaina ki a Kitiona? (Onoono foki ki te ata.)

¹³ Ke loto malosi o fai te loto o Ieova. Ne fakalogo a Kitiona ki a Ieova faitalia tena mataku mo te fakamataku o te galuega e ‵tau o fai ne ia. (Fama. 9:17) Mai tua o te mauaga ne ia te fakatalitonuga mai i a Ieova, ne talitonu katoatoa a Kitiona me ka fesoasoani atu eiloa te Atua māfai ko puipui ne ia a tino o te Atua. E fakaakoako eiloa a toeaina kolā e ‵nofo i koga e fakatapu i ei te galuega talai ki a Kitiona. E takitaki ne latou mo te loto malosi te faiga o fakatasiga mo te galuega talai faitalia te fakamataku māfai ko ‵loka latou, puke ke fakafesilisili aka, faka‵tea mai olotou galuega ‵togi, io me fakasaua. c Ka manakogina ne toeaina a te loto malosi i te taimi o te fakalavelave lasi ke faka‵logo latou ki fakatonuga ka tuku atu ki a latou—faitalia te fakama‵taku. E mafai o aofia i ei te auala ke talai atu te fekau ‵mafa o te fakamasinoga mo mea e ‵tau o fai ke ‵sao i te taua a Koka mai Makoka.—Eseki. 38:18; Faka. 16:21.

14. I te auala fea ne tofotofogina i ei te kufaki o Kitiona?

¹⁴ A te galuega a Kitiona e pelā me se famasino e manakogina i ei a galuega e uke. I te taimi ne ‵tele kea‵tea ei i te po a tino Mitiana mai te taua, ne afuli ne Kitiona latou mai te Vanu o Ieseleelu ke oko atu eiloa ki te Vaitafe o te Iolitana, telā kāti e pu‵pupu valevale eiloa. (Fama. 7:22) E mata, ne gata a Kitiona i te Iolitana? Ikai! E tiga loa ne fi‵ta latou, ne olo atu eiloa a ia mo ana tāgata e toko 300 ki te suā feitu kae toe ‵tele o afuli te fili. Fakamuli loa, ne ‵poa ne latou a tino Mitiana, fakatakavale ei ne latou.—Fama. 8:4-12.

15. Ko taimi fea e mafai ei o tofotofogina te kufaki o se toeaina?

¹⁵ Kāti i nisi taimi e mafai o fi‵ta se toeaina i te feitu faka-te-foitino, faka-te-mafaufau, io me i te feitu tau lagonaga ona ko te tausi atu ki te fakapotopotoga mo tena kāiga. I tulaga penā, e fakaakoako pefea a toeaina ki a Kitiona?

16-17. Se a te mea ne fesoasoani ki a Kitiona ke kufaki, kae se a te mea e mafai o tali‵tonu ki ei a toeaina? (Isaia 40:28-31) (Onoono foki ki te ata.)

 ¹⁶ Ke talitonu me ka fakamalosi koe ne Ieova. Ne talitonu a Kitiona me ka tuku atu ne Ieova te malosi ki a ia, kae tenā eiloa te mea ne tupu. (Fama. 6:14, 34) E tasi te taimi, ne ‵tele a Kitiona mo ana tāgata i lalo o afuli a tupu o Mitiana e tokolua kolā kāti ne ‵tele i lā kamela. (Fama. 8:12, 21) Kae mai te fesoasoani o te Atua, ne manumalo a tino Isalaelu konā. E mafai foki o fakalago‵lago a toeaina ki a Ieova, telā “e se mafai a ia o fi‵ta io me vāivāi.” Ka tuku atu ne ia te malosi ki a latou māfai e ma‵nako latou ki ei.—Faitau te Isaia 40:28-31.

¹⁷ Mafaufau ki te tala o Matthew, se tokotasi o te Komiti Fesokotaki mo Fakaimasaki. Se a te mea ne fesoasoani atu ki a ia ke kufaki? Muna a Matthew: “Ko oti ne lavea ne au te ‵tonu o pati i te Filipi 4:13. I taimi e uke ne fi‵ta kae ‵fiu foki au, ne ‵talo malosi au kae akai atu ki te Atua ke tuku mai te malosi faka-te-foitino mo te malosi o te mafaufau e manakogina ne au ke fesoasoani atu ki oku taina. Ko taimi eiloa konā ne lagona ne au te malosi o te agaga o Ieova e fesoasoani mai ki a au ke kufaki.” E pelā mo Kitiona, e mafai o fe‵paki a ‵tou toeaina ga‵lue malosi mo tulaga faiga‵ta i te taimi e tausi ei ne latou a te lafu mamoe. E tonu, e ‵tau o iloa ne latou te gataga o olotou mea e mafai o fai i te feitu faka-te-foitino mo feitu tau lagonaga, kae ke ga‵lue e ‵tusa mo olotou tapulā konā. E mafai o tali‵tonu latou me ka fakalogologo mai a Ieova ki olotou fakatagi mō se fesoasoani kae fakamalosi latou ke kufaki.—Sala. 116:1; Fili. 2:13.

18. Ke toe faka‵foki a mea tāua, e mafai pefea o fakaakoako a toeaina ki a Kitiona?

¹⁸ E uke a akoakoga aoga e mafai o tauloto ne toeaina mai i a Kitiona. E ‵tau o fakaasi atu ne toeaina te agamalu mo te loto maulalo e uiga ki te uke o galuega e ‵tau o talia ne latou mo te auala e ‵saga atu ei ki pati fakamasei io me ko pati tavae e fai ki a latou. E ‵tau o fakaasi atu ne latou te lotou faka‵logo mo te lotou loto malosi, maise ko te pili mai o te olaga tenei. Kae e ‵tau mo latou o tali‵tonu me faitalia so se fakalavelave e fe‵paki mo latou, e mafai eiloa o fakamalosi latou ne te Atua. E loto fakafetai eiloa tatou ki tausi mamoe ga‵lue malosi konei kae “āva malosi faeloa ki vaegā tino penā mo te loto fiafia.”—Fili. 2:29.