1. I te auala fea e ‵tau ei o fai a Kelisiano e pelā me se lakau? (Onoono foki ki te ata.)

 “E SE mafai o ‵fati ne te matagi te lakau telā e mafai o mapale.” E fakaasi mai i te tugapati tenei se uiga tāua telā e fai ei ke ola leva se lakau: ko te mapalegofie. Ke manuia i te feitu faka-te-agaga, e ‵tau mo Kelisiano o toka o fai a fakama‵fuliga io me ‵palegofie. E pefea la? E ‵tau o uiga faigofie tatou mai te toka o fai a fakama‵fuliga māfai ko ma‵fuli a ‵tou fakanofonofoga kae ke āva ki kilokiloga mo fakaikuga a nisi tino.

2. Ne a uiga ka fesoasoani mai ke toka tatou o fai a fakama‵fuliga māfai ko ma‵fuli ‵tou fakanofonofoga, kae ne a mea ka sau‵tala tatou ki ei i te mataupu tenei?

² E pelā me ne tavini a Ieova, e ma‵nako tatou ke uiga faigofie. E ma‵nako foki tatou ke loto maulalo kae a‵lofa atafai. I te mataupu tenei, ka onoono tatou ki auala ne fesoasoani atu a uiga konei ki nisi Kelisiano ke fakafesagai atu ki fakama‵fuliga i olotou olaga. Ka onoono foki tatou ki te auala e aoga ei a uiga konei ki a tatou. Kae muamua la, ke tauloto tatou ki mea e uke mai i a Ieova mo Iesu, ko toe fakaakoakoga ‵lei katoatoa o te uiga faigofie.

3. E iloa pefea ne tatou me i a Ieova e uiga faigofie?

³ E taku a Ieova ko “te Kaupapa” me i a ia e ‵mautakitaki kae e se gasuesue. (Teu. 32:4) Kae ko ia e uiga faigofie foki. I te taimi e ma‵fuli ei a mea, e tumau te ‵tou Atua i te faiga o fakama‵fuliga ko te mea ke fakataunu tena fuafuaga. Ne faite ne Ieova a tino ki ana foliga ko te mea ke toka latou o fai a fakama‵fuliga māfai ko ma‵fuli olotou fakanofonofoga. Ne tuku mai ne ia a fakatakitakiga  ma‵nino i te Tusi Tapu ke fesoasoani mai ke fai ne tatou a fakaikuga ‵poto faitalia a fakalavelave e fe‵paki mo tatou. A te fakaakoakoga a Ieova mo fakatakitakiga ne tuku mai ne ia e fakamaoni mai i ei me e tiga e fai a ia pelā me ko “te Kaupapa,” kae ko Ieova e uiga faigofie foki.

4. Taku mai se fakaakoakoga o te uiga faigofie o Ieova. (Levitiko 5:7, 11)

⁴ A faifaiga a Ieova e ‵lei katoatoa kae uiga faigofie. E se masei a ia i ana faifaiga ki tino. Mafaufau ki te auala ne fakaasi atu ne Ieova te uiga faigofie ki tino Isalaelu. Ne seki manako a ia ke ‵pau katoa a taulaga a tino e ofo atu, faitalia me se tino maumea io me mativa. I nisi taimi, ne talia ne ia ke ofo atu ne tino taki tokotasi olotou taulaga e ‵tusa mo olotou fakanofonofoga.—Faitau te Levitiko 5:7, 11.

5. Taku mai se fakaakoakoga o te loto maulalo mo te alofa atafai o Ieova.

⁵ E fakamalosi aka ne te loto maulalo mo te alofa atafai o Ieova ke uiga faigofie a ia. Ne fakaasi mai ne Ieova a tena loto maulalo i te taimi ko pili ei o fakaseai ne ia a tino amio ma‵sei i Sotoma. E auala i ana agelu, ne fakatonu atu a Ieova ki te tagata amiotonu ko Lota ke ‵tele ki koga maugā. Ne mataku a Lota ma fano ki ei. Tenā ne fakamolemole atu a ia ke olo tena kāiga o faka‵lafi i Soala, se tamā fa‵kai telā ne fakaiku aka ne Ieova ke fakaseai atu. Ne mafai fua o faimālō ne Ieova ke fakalogo a Lota ki Ana fakatonuga takitasi. Kae e ui ei, ne talia ne ia te fakamolemole a Lota, faitalia me iku atu ki te fakasaoga o Soala. (Kene. 19:18-22) E fia senitenali ki tua, ne fakaasi atu ne Ieova te alofa atafai ki tino i Nineva. Ne uga ne ia te pelofeta ko Iona ke folafola atu te fakaseaiga o te fa‵kai mo tino ma‵sei i ei. Kae i te taimi ne sala‵mō ei a tino Nineva, ne alofa a Ieova ki a latou kae fakasao ne ia te fakai.—Iona 3:1, 10; 4:10, 11.

6. Fakamatala mai te auala ne fakaakoako atu a Iesu ki te uiga faigofie o Ieova.

⁶ Ne fakaakoako a Iesu ki te uiga faigofie o Ieova. Ne uga mai a ia ki te lalolagi ke talai ki “mamoe o te fenua o Isalaelu kolā ko ‵galo.” Kae ne uiga faigofie a ia i te faiga o te galuega tenā. I se taimi e tasi, ne fakamolemole atu se fafine telā e sē se Isalaelu ke faka‵lei aka tena tama fafine ne “pukea malosi ne te temoni.” Ne fai eiloa ne Iesu mo te alofa atafai a te manakoga o te fafine tenā kae faka‵lei ne ia tena tama fafine. (Mata. 15:21-28) Mafaufau ki te suā fakaakoakoga. I te kamataga o tena galuega talai, ne fai atu a Iesu: “So se tino e fakafiti ne ia au . . . , ka fakafiti foki ne au a ia.” (Mata. 10:33) Kae e mata, ne fai ne ia te mea tenā ki a Petelu, telā ne fakafiti ne ia a ia fakatolu taimi? Ikai. Ne iloa ne Iesu me ne salamō tonu a Petelu kae fakatuanaki foki. Mai tua o tena toetuga, ne fakasae atu a Iesu ki a Petelu kae kāti ne fakamautinoa atu me ko oti ne fakamagalo ne ia a ia kae koi alofa eiloa a ia ki a Petelu.—Luka 24:33, 34.

7. E ‵tusa mo te Filipi 4:5, se a te kilokiloga e ma‵nako tatou ke maua ne nisi tino e uiga ki a tatou?

⁷ Ko oti ne lavea ne tatou me i a Ieova te Atua  mo Iesu Keliso ne tino uiga faigofie. Kae e pefea tatou? E manako a Ieova ko tatou ke uiga faigofie. (Faitau te Filipi 4:5.) E mafai o fesili ifo tatou: ‘E mata, e ‵kilo mai a tino ki a au e pelā me se tino uiga faigofie, e loto malamalama, kae taliagofie ne au a mea? Io me ‵kilo mai latou ki a au me e uiga faigata, sauā, io me fai ‵tonu? E mata, e faimālō ne au a nisi tino ke fai a mea e ‵tusa mo te mea e mafaufau au me ‵tau o fai? Io me fakalogologo mua au ki nisi tino kae talia olotou manatu māfai e fetaui ‵lei?’ A te lasi o ‵tou uiga faigofie e fakaasi mai ei a te lasi o te fakaakoako o tatou ki a Ieova mo Iesu. Mafaufau ki auala e lua e manakogina i ei te uiga faigofie—māfai ko ma‵fuli ‵tou fakanofonofoga kae māfai e ‵kese a kilokiloga mo fakaikuga a nisi tino mo tatou.

8. Ne a manatu aoga e mafai o fesoasoani mai ke uiga faigofie māfai ko ma‵fuli ‵tou fakanofonofoga? (Onoono foki ki te fakamatalaga mai lalo.)

⁸ E manakogina ke uiga faigofie tatou māfai ko ma‵fuli ‵tou fakanofonofoga. A fakama‵fuliga penā e mafai o fai ei ke ‵sae aka a fakalavelave seki fakamoemoegina. Kāti se masaki fakafuasei. Io me ko mafuli te tulaga o mea tau tupe io me ko mea fakapolitiki i te fenua e ‵nofo tatou i ei kae ko fai i ei ke faigata te olaga. (Fai. 9:11; 1 Koli. 7:31) Ke oko foki loa ki se fakamafuliga ki ou tofiga i te fakapotopotoga e mafai o faiga‵ta ‵ki. Faitalia so se fakamafuliga, e mafai eiloa o manuia tatou māfai e fai ne tatou a mea e fa konei: (1) talia te tulaga ko oko ki ei, (2) ‵kilo ki aso mai mua, (3) ke maua se kilokiloga ‵lei, mo te (4) fai a mea mō nisi tino. b Ke mafau‵fau tatou ki nisi tala ‵tonu kolā e fakaasi mai i ei te aoga o mea konei.

9. Ne fakafesagai atu pefea se tauavaga misionale ki fakalavelave seki fakamoemoegina?

⁹ Talia te tulaga ko oko ki ei. Emanuele mo Francesca ne ‵tofi ke ga‵lue e pelā me ne misionale i se isi fenua. I te taimi eiloa ko kamata lāua o tauloto ki te ‵gana kae fakamasani mo tino i te lā fakapotopotoga fou, kae poko te COVID-19 telā ko tapu ei te fakatasitasi lāua mo nisi tino. E seki leva kae mate fakapoi te mātua o Francesca. Ne solopū malosi a Francesca ki tena kāiga, kae ne seki mafai o fanatu a ia ki a latou ona ko te masaki ‵pisi. Ne a mea ne fesoasoani atu ke fa‵ki a ia i tulaga faiga‵ta konā? Muamua la, ne ‵talo fakatasi a Emanuele mo Francesca e pelā me se tauavaga ke maua te poto o fakafesagai atu ki fakalavelave i aso takitasi. Ne tali ne Ieova lā ‵talo e auala i meakai faka-te-agaga e maua ne lāua i te taimi tonu. E pelā mo pati fakamalosi ne maua ne lāua mai se taina telā ne fakasau‵tala aka i se vitio, penei: “Ko te vave o talia ne tatou a fakama‵fuliga ki ‵tou fakanofonofoga, ko te vave foki ke toe maua ne tatou te fiafia kae ke fakaaoga faka‵lei a ‵tou fakanofonofoga fou.” c A te lua, ne taumafai lāua ke ati aka te lā atamai i te talai atu i telefoni kae ne kamata foki i ei ne lāua se akoga faka-te-Tusi Tapu. Te tolu, ne talia ne lāua mo te fia‵fia a pati fakamalosi a‵lofa mo te fesoasoani o taina i te fakapotopotoga. E tokotasi te tuagane alofa ne lafo atu faeloa ne ia se tamā manatu mai te Tusi Tapu i aso katoa mō se tausaga e tasi. Kafai foki e talia ne tatou a ‵tou fakanofonofoga ‵fou, e mafai eiloa o fia‵fia tatou ki ‵tou mea e mafai o fai.

10. Ne fakamasani pefea se tuagane ki se matugā fakamafuliga lasi i tena olaga?

¹⁰ ‵Kilo ki aso mai mua, kae ke maua se kilokiloga ‵lei. A Christina, se tuagane mai Romania  telā e nofo i Tiapani, ne fanoanoa malosi i te taimi ne fakaseai i ei te fakapotopotoga Palagi telā ne kau sāle a ia ki ei. Kae ne seki tumau a ia i te mafaufau ki te mea tenā. I lō te fai penā, ne fakaiku aka ne ia ke fai te ‵toe mea e mafai i tena fakapotopotoga Tiapani e auala i te faiga ke uke ana mea e fai i te galuega talai. Ne fakamolemole a ia ki se tino ne ga‵lue muamua lāua ke fesoasoani atu ki ana taumafaiga ke momea aka te ‵lei o tena ‵gana. Ne talia ne te fafine ke fakaaoga ne lāua te Tusi Tapu mo te polosiua ko te Ke Ola ki te Se-Gata-Mai! ke akoako a Christina ki te ‵gana Tiapani. E se gata fua i te gasolo o ‵lei te ‵gana Tiapani a Christina kae ne kamata foki o fiafia te fafine tenā ki te munatonu. Kafai e ‵kilo tatou ki aso mai mua mo se kilokiloga ‵lei, e mafai loa o maua a ikuga ‵lei mai mea seki fakamoemoegina kolā ne ‵tupu.

11. Ne fakafesagai atu pefea se tauavaga ki te tulaga ne fepaki mo te lotou fenua i mea tau tupe?

¹¹ Fai a mea mō nisi tino. Ne seki toe maua te peofuga a se tauavaga kolā e ‵nofo i se fenua e fakatapu i ei te ‵tou galuega i te taimi ko seai ei ne tupe i te fenua. Ne a lā mea ne fai? Muamua la, ne fakafaigofie ne lāua te lā olaga. Oti aka, i lō te manavase ki lā fakalavelave, ne fakaiku aka ne lāua ke ‵saga o fesoasoani ki nisi tino mai te ga‵lue malosi i te galuega talai. (Galu. 20:35) Ne fai mai te tagata, “A te fakalave‵lave malosi i te galuega talai e fai ei ke se uke taimi ke mafau‵fau ki mea sē aoga kae ke uke a taimi ke ‵saga tonu ki te faiga o te loto o te Atua.” Kafai ko ma‵fuli ‵tou fakanofonofoga, ke mo a ma puli a te tāua ke fesoasoani atu ki nisi tino, maise loa te faiga o te galuega talai.

12. E fesoasoani mai pefea te fakaakoakoga a te apositolo ko Paulo ke fakamafulifuli ne tatou te faiga o ‵tou galuega talai?

¹² E ‵tau o uiga faigofie tatou i ‵tou galuega talai. E fetaui tatou mo tino kolā e kese‵kese olotou talitonuga, kilokiloga, mo olaga ne ‵mai ei latou. Ne uiga faigofie te apositolo ko Paulo, kae mafai o tauloto tatou mai i a ia. Ne ‵tofi ne Iesu a Paulo ke fai “mo apositolo mō fenua fakaa‵tea.” (Loma 11:13) Tenā ne talai atu ei a Paulo ki tino Iutaia, tino Eleni, tino ‵poto, tino ma‵tiva, tino ma‵luga, mo tupu. Ko te mea ke oko atu te munatonu ki loto o tino kese‵kese konā, ne fai eiloa ne Paulo “a mea katoa kolā e fai ne vaegā tino kese‵kese katoa.” (1 Koli. 9:19-23) Ne mafaufau faka‵lei a ia ki tuu mo aganuu, olaga, mo talitonuga o ana tino fakalogo‵logo kae fulifuli te auala e talai ei a ia. E mafai foki o magoi te faiga o ‵tou galuega talai māfai e mafaufau faka‵lei ki manakoga o ‵tou tino fakalogo‵logo kae fai a fakama‵fuliga ke fetaui mo mea konā.

13. Se a te tulaga fakamataku e fakamatala mai i te 1 Kolinito 8:9 e mafai o ‵kalo kea‵tea tatou mai i ei māfai e āva tatou ki kilokiloga a nisi tino?

¹³ A te uiga faigofie e fesoasoani mai ke āva tatou ki kilokiloga a nisi tino. E pelā mo nisi tuagane, e fia‵fia o fakaaoga a mea vali laugutu mo fulumata, kae ko nisi e se fai penā. Nisi Kelisiano e fia‵fia o inu mo te faka‵tau ki meainu ma‵losi, kae fakaiku ne nisi tino ke se pa‵tele eiloa ki ei. E ma‵nako a Kelisiano katoa ke tausi faka‵lei ki olotou ola ‵lei kae kese‵kese a auala e filifili ne tatou ke tausi atu ki ‵tou ola ‵lei. Kafai ko tō fakatāua ne tatou ‵tou fakaikuga kae taumafai o faimālō atu ki tino i te fakapotopotoga, e mafai o fai ne tatou ke vāi‵vai a nisi tino kae fakamāfua aka ei a mavae‵vaega. E se ma‵nako eiloa tatou ke fai se vaegā mea penā! (Faitau te 1 Kolinito 8:9; 10:23, 24) Ke mafau‵fau tatou ki fakaakoakoga e lua kolā e fakaasi mai ei a te aoga māfai e fakagalue aka a fakatakitakiga i te Tusi Tapu ke fai ei tatou ke paleni kae fakatumau te filemu.

14. Ne a fakatakitakiga i te Tusi Tapu e ‵tau o masaua ne tatou e uiga ki ‵tou gatu mo teuga?

¹⁴ Gatu mo teuga. E seki fakatonu mai ne  Ieova a gatu e ‵tau o ‵pei tatou ki ei, kae ne tuku mai ne ia a fakatakitakiga ke tau‵tali i ei. E ‵tau o ‵pei tatou ki gatu kolā e fakaaloalo atu ei ki te Atua, e fakaasi atu ei te uiga faigofie, te agamalu mo te “mafaufau ‵lei.” (1 Timo. 2:9, 10; 1 Pe. 3:3) Tela la, e se taumafai tatou ke ‵saga mai a tino ki a tatou ona ko ‵tou teuga. Ka fesoasoani atu foki a fakatakitakiga i te Tusi Tapu ki toeaina ke mo a ma fai ne latou ne tulafono ma‵keke ki gatu mo vaegā teuga o ulu. E pelā mo toeaina i se fakapotopotoga e tasi, ne ma‵nako ke fesoasoani atu ki nisi taina talavou kolā ne fakaakoako ki te ‵katiga lauiloa o ulu o tino i te lalolagi telā e ‵mutu kae mata fulula‵lala. E mafai pefea o fesoasoani atu a toeaina e aunoa mo te faiga o se tulafono makeke ki ei? Ne fai atu te manatu o te ovasia o te seketi ki toeaina ke fai atu ki taina, “Kafai e ‵tu koutou i te tulaga kae ko tino fakalogo‵logo e ‵saga malosi atu ki ou teuga i lō au pati e fai, ko tena uiga e isi se fakalavelave ki ou gatu mo teuga.” A te fakamatalaga faigofie tenei ne faka‵lei aka i ei te fakalavelave e aunoa mo te faiga o se tulafono makeke. d

15. Ne a tulafono mo fakatakitakiga i te Tusi Tapu e fesoasoani mai ki ‵tou filifiliga ki te tausiga o ‵tou ola ‵lei? (Loma 14:5)

¹⁵ Tou ola ‵lei. E ‵tau o fakaiku aka ne Kelisiano taki tokotasi te auala ke tausi atu ki tena ola ‵lei. (Kala. 6:5) E isi ne nai tulafono i te Tusi Tapu e ‵tau o tau‵tali ki ei a Kelisiano māfai ko fai olotou filifiliga ki togafiti fakatokita, e pelā mo te ‵kalo kea‵tea mai te fakaaogaga o te toto mo faifaiga faivailakau. (Galu. 15:20; Kala. 5:19, 20) A nisi mea aka e tuku eiloa ki te tino mo tena filifiliga. Nisi tino e talia fua ne latou a vailakau mai te fakaimasaki mō te tausiga o olotou ola ‵lei, kae ko nisi tino e talia ne latou a nisi vaiao. Faitalia me pefea te ‵lei ki a tatou a nisi talavaiga, e ‵tau eiloa o āva tatou ki te saolotoga o ‵tou taina mo tuagane ke fai olotou filifiliga  ki te tausiga o olotou ola ‵lei. E ‵tusa mo te mea tenei, e ‵tau o masaua ne tatou a manatu konei: (1) Ko te Malo o te Atua fua ka faka‵lei katoatoa ne ia a masaki. (Isa. 33:24) (2) E ‵tau mo Kelisiano taki tokotasi o “fakamautinoa” faka‵lei a te ‵toe mea ‵lei ki a ia. (Faitau te Loma 14:5.) (3) E se fakamasino ne tatou a nisi tino io me fakavāivāi ne tatou a latou. (Loma 14:13) (4) E fakaasi atu ne Kelisiano a te alofa kae fakatāua atu ne latou te ‵kau fakatasi o te fakapotopotoga i lō te lotou saolotoga ke fai olotou filifiliga totino. (Loma 14:15, 19, 20) Kafai e masaua ne tatou a manatu konei, ka faka‵mautakitaki ne tatou te va fakataugasoa ‵pili mo ‵tou taina mo tuagane kae fesoasoani ki te faiga ke filemu te fakapotopotoga.

16. E mafai pefea o fakaasi atu ne se toeaina te uiga faigofie i ana faifaiga ki nisi toeaina? (Onoono foki ki ata.)

¹⁶ E ‵tau o fai a toeaina pelā me ne fakaakoakoga ‵lei o te uiga faigofie. (1 Timo. 3:2, 3) E pelā me se fakaakoakoga, e se ‵tau o fakamoemoe se toeaina me ka talia faeloa ana manatu ona ko ia e matua atu i nisi toeaina. E iloa ne ia me e mafai o fakaaoga ne Ieova tena agaga tapu ke fai mai ne se tino i te potukau o toeaina se manatu telā ka fesoasoani atu ki te faiga ne latou se fakaikuga poto. Kae kafai e lotoma‵lie a toeaina ki se fakaikuga telā e se soli i ei se fakatakitakiga i te Tusi Tapu, e ‵lago atu a toeaina uiga faigofie ki te fakaikuga tenā faitalia me e ‵lei atu ki a latou te suā manatu.

17. Ne a fakamanuiaga e maua ne Kelisiano uiga faigofie?

¹⁷ E tau ne Kelisiano a fakamanuiaga e uke ona ko te lotou uiga faigofie. E maua ne tatou a va fealofani mo ‵tou taina mo tuagane, kae maua ne te fakapotopotoga te filemu. E fia‵fia tatou ki uiga ‵gali mo tuu mo aganuu kese‵kese i tino tapuaki a Ieova kolā e ‵kau fakatasi. Kae sili i mea katoa, e fia‵fia tatou me e fakaakoako eiloa tatou ki te ‵tou Atua uiga faigofie ko Ieova.