NE FANAU au i te 1923 i Hemsworth, se fa‵kai i Yorkshire, i Egelani. E isi soku tuagane matua, ko Bob. I te taimi ko iva ei oku tausaga, ne maua ne toku tamana, telā ne seki fiafia ki faifaiga ‵loi a lotu, a nai tusi kolā ne fakaasi faka‵sau atu ei a lotu ‵se. Ne fiafia malosi a ia ki mea ne faitau ne ia. I nai tausaga mai tua ifo, ne asi mai a Bob Atkinson ki te motou fale kae fakatagi mai ne ia te lāuga e tasi a te Taina ko Rutherford. Ne iloa ei ne matou me ko te potukau foki eiloa telā ne ‵lomi ne latou a tusi konā! Ne fai atu oku mātua ke ‵kai tasi matou mo te Taina ko Atkinson i afiafi katoa ke tali aka ei motou fesili faka-te-Tusi Tapu. Ne ‵kami matou ke ‵kau atu ki fakatasiga i te fale o se taina telā e tai ‵mao eiloa. Ne talia fakavave ne matou te ‵kamiga, kae ne fakatu aka ei se tamā fakapotopotoga i Hemsworth. E seki leva kae ne fakaafe sāle ne matou a tavini asiasi (nei ko ovasia o te fenua) kae ‵kami mai foki a paenia tai ‵pili mai ke ‵kai matou. A te ‵kau fakatasi mo latou ne lasi eiloa te fakamalosiga ki a au.

Ne kamata o fakatu te motou pisinisi, kae ne fai atu toku Tamana ki toku tuagane, “Kafai e fia paenia koe, ka fakagata eiloa ne tatou te mea tenei.” Ne lotomalie a Bob ki ei, kae ne tiaki ne ia te fale ke fanatu o paenia kae ko 21 ana tausaga. I se lua tausaga mai tua ifo, i te taimi ko 16 ei au, ne ‵tofi aka ei au mo fai se paenia. I tafa o fakaotiga o vaiaso, ne galue tokotasi au i te ukega o taimi, kae fakaaoga te testimony card mo te laleo. Kae ne fakamanuia ne Ieova a au ki se akoga faka-te-Tusi Tapu telā ne gasolo malosi atu ki mua. Ne talia fakamuli ne tino e tokouke i tena kāiga a te munatonu. I te tausaga mai tua ifo, ne ‵tofi aka au mo fai se paenia fakapito, fakatasi mo Mary Henshall. Ne uga atu matou ki koga talai i te fenua o Cheshire telā e seai se fakapotopotoga e tausi ki ei.

Ko te kogaloto o te Taua i te Lua a te Lalolagi, kae ne fakatonu atu ki fāfine ke fesoasoani atu ki taumafaiga i te taua. E pelā me ne tavini ga‵lue tumau, ne ‵tau o talia ke se aofia matou i ei e pelā eiloa mo faifeau o nisi lotu. Kae ne seki lotomalie ki ei te fono fakamasino, telā ne fakasala ei au ki aso e 31 i te falepuipui. I te tausaga mai tua ifo, i te taimi ko 19 ei au, ne fakamau toku igoa e pelā me se tino ‵teke. Ne avatu au ki mua o fono tulafono e lua, kae ne fakaseaoga te  motou fono. Mai i mea katoa konei, ne iloa ne au me ne fesoasoani mai te agaga tapu kae ne taofi ne Ieova toku lima, mai te faiga ke ‵mautakitaki kae malosi au.—Isa. 41:10, 13.

Ne fetaui māua mo Arthur Matthews i te 1946. Mai tua fua o tena fakasalaga ki te falepuipui mō se tolu masina e pelā me se tino ‵teke, ne kau atu a ia ki tena taina ko Dennis, se paenia fakapito, i Hemsworth. Ne akoakogina lāua e uiga ki a Ieova mai te taimi koi fo‵liki ei ne te lā tamana kae ne papatiso lāua i te taimi ko kamata ei o liu talavou lāua. E seki leva kae ne ‵tofi aka a Dennis ki Aialani, kae ne nofo atu ei a Arthur e aunoa mo se soa. Ona ko te lā fia‵fia ki te galue malosi mo uiga ‵gali o te talavou tenei, ne ‵kami ne oku mātua a Arthur ke ‵nofo latou. I te taimi ne asi atu au, ne masani o fesoasoani atu māua mo Arthur i te ‵fuluga o tifa māfai ko oti ne ‵kai. Fakamuli loa ne kamata o tusitusi māua. I te 1948, ne toe fakasala a Arthur ki te falepuipui mō te suā tolu masina. Ne avaga māua i a Ianuali 1949 mo te fakamoemoega ke tumau i te taviniga tumau māfai e mafai. Fakatasi mo te fakamanuiaga a Ieova mo te fakasoasoa faka‵lei, ne fakaaoga ne māua ma taimi malō‵lo ki te galue i te ‵tauga o fuagalakau ke maua a nai tupe, ko te mea ke mafai o tumau māua i te galuega paenia.

I se tausaga tupu mai tua ifo, ne fakamolemole mai ke olo atu māua ki te feitu ki Matū o Aialani, muamua la ki Armagh, kae oti aka ki Newry, toeitiiti ko fa‵kai Katolika katoa. Ne ma‵losi ‵ki a tino i ei i te lotu, kae ne ‵tau o fakaeteete malosi kae mafaufau faka‵lei māua māfai ko sau‵tala mo tino. Ne fai a fakatasiga i te fale o se taina mo se tuagane telā e nofo ki te sefulu maila te ‵mao (16 km) mai i te koga e ‵nofo māua i ei. Kāti e tokovalu ne ‵kau atu ki ei. I te taimi ne ‵kami māua ke ‵nofo atu i konā i te po, ne ‵moe māua i te fola kae ne gali ‵ki ki a māua te ‵kaiga i te taeao telā ne fakatoka mo te loto kātoa. Se mea fakafiafia ‵ki ke iloa atu me nei la, ko uke eiloa a Molimau i te koga tenā.

Ko leva ne tavini atu toku tuagane mo tena avaga, ko Lottie, e pelā me ne paenia fakapito i te feitu ki Matū o Aialani, kae i te 1952 ne ‵kau atu matou tokofa ki se fono lasi i Belfast. Ne fakaafe matou katoa ne se taina mo te atafai, fakatasi mo Pryce Hughes, ko te tavini mai te ofisa lagolago i Peletania. I te po e tasi ne sau‵tala matou ki te tamā tusi ko te God’s Way Is Love, telā ne fakatoka fakapitoa loa ki tino Aialani. Ne faipati mai a te Taina ko Hughes e uiga ki te faigata ke talai atu ki tino Katolika i te Fenua Saoloto o Aialani. Ne afuli ki tua a taina mai i olotou fale kae tuku faka‵sau atu ki se potukau saua telā ne fakamalosi aka ne faifeau. Ne fai mai a Pryce: “E manakogina ne tatou a tauavaga mo motoka, ke ‵kau atu ki se galuega fakapito ke tufatufa atu a te tamā tusi i te fenua kātoa.” * ne tali fakavave atu matou, “Ka fai ne matou!” Tela la, tenā te pogai o te tali ne fai atu i te kamataga o te tala tenei.

A te koga e tasi ne mafai o ‵nofo faeloa i ei a paenia  i Dublin ko te fale o Ma Rutland, se tuagane fakamaoni mō se taimi leva. I te taimi ne ‵nofo atu matou i konā kae ‵togi atu a nisi kope totino o matou, ne mafai ne matou tokofa o ‵sopo atu ki te pasikaiti mo se kā i te feitu a Bob kae olo atu o ‵sala se motoka. Ne maua ne matou se motoka ko oti ne fakaaoga kae fetaui ‵lei kae fai ki te tino i a ia ke aumai ne ia ki a matou, me seai loa se tino i a matou e mafai o fakatele. Ne sagasaga a Arthur i te afiafi tenā i te moega, kae mafaufau ki te fakagasue‵suega o kia. I te taeaoakega i te taimi ne taumafai ei a ia o fakatele atu ki tua te motoka, ne vau a te misionale ko Mildred Willett (telā ne avaga fakamuli ki a John Barr). Ne mafai ne ia o fakatele! Ne fakaakoako malie atu i te auala, kae ne toka ei matou ke olo atu!

A te suā mea, e ma‵nako matou ki se fale mo motou ‵nofo. Ne fakaeteete malosi matou ke se ‵nofo i te motoka me e mafai o fa‵ka ne tino ‵teke, telā ne ‵sala matou ki se fale, kae ne seki maua. I te po tenā, ne ‵moe matou tokofa i te motoka. I te suā aso, a te mea fua ne mafai o maua ne matou se tamā fale faka‵piki ki te motoka mo tamā moega fatalua e lua. Ne fai eiloa te mea tenā mo fai te motou fale. Se mea fakaofoofogia me ne seai eiloa se fakalavelave ke fakatu te motou fale tenā i manafa o tino tausi manu mata fia‵fia. Ne fakaoti ne matou a te koga talai telā e nofo ki te 10 ki te 15 (16 ki te 24 km) te ‵mao. Kae mai tua o te ga‵sue atu ki te suā koga, ne toe ‵foki mai matou o āsi atu ki tino i te koga telā ne fakatu i ei te motou fale.

Ne āsi atu matou ki fale katoa i te feitu ki saute saegala o te Fenua e aunoa mo fakalavelave e uke, kae ne tufatufa atu ne matou a tamā tusi e sili atu i te 20,000 kae fakailoa atu ki te ofisa lagolago i Peletania a igoa o tino fia‵fia. Se fakamanuiaga lasi eiloa me ko lau i selau o Molimau i te koga tenā i aso nei!

Ne oko mai te taimi ke toe ‵tofi aka matou ki te feitu ki saute o Lonitona. I loto i nai vaiaso, ne telefoni mai ki a Arthur a te ofisa lagolago i Peletania, o fai atu ke kamata i te galuega asiasi i te vaiaso fou! Mai tua o te fakamasaniga ki ei mō se vaiaso, ne faima‵laga atu māua ki fenua mai lalo i te ma tausiga i Sikotilani. Ne maua ne Arthur a nisi taimi fakaopoopo ke fakatoka ana lāuga, kae ko tena toka o fakafesagai atu ki mea faiga‵ta i te taviniga a Ieova se fakamalosiga lasi ‵ki eiloa ki a au. Ne fia‵fia malosi māua i te ma tōfiga ko te galuega asiasi. Ne talai atu māua i koga talai e seai ne fakapotopotoga i ei mō se fia tausaga, kae nei la, se fakamanuiaga gali ke ‵kau fakatasi mo taina mo tuagane e tokouke.

I te taimi ne maua ei ne Arthur se ‵kamiga ke kau atu ki te Akoga o Kiliata mō se sefulu masina i te 1962, ne ‵tau o fai ne māua se fakaikuga tāua. Ne fakaiku aka ne māua me faitalia me ka nofo au, se mea ‵lei ke talia ne Arthur a te tauliaga tenei. Ona ko te mea ne seai soku soa galue, ne toe uga atu au ki Hemsworth e pelā me se paenia fakapito. I te taimi ne foki mai ei a Arthur mai tua o se tausaga, ne toe ‵tofi aka māua ke ‵kau atu ki te galuega faimalaga kae ne asi atu māua ki Sikotilani kātoa, feitu ki matū o Egelani, mo te feitu ki Matū o Aialani.

I te 1964, ne maua ne Arthur se tōfiga fou e pelā me se tavini mai te ofisa lagolago i te Fenua o Aialani. Ne fia‵fia malosi eiloa māua ki te galuega faimalaga, faitalia me ne manavase malosi au i te kamataga ki te ‵fuliga. Kafai e toe fakafoki te mafaufau, nei la, ko fiafia malosi au ki te tukumaiga o te tauliaga ke tavini atu i te Peteli. E talitonu au me kafai e talia ne koe se tōfiga faitalia me e se manako malosi koe o fai, ka fakamanuia faeloa koe ne Ieova. Ko fakaaoga eiloa toku olaga ki galuega i te ofisa, te fakatokaga o tusi ki pokisi, kuka, mo te ‵fuluga o mea. Ne aofia māua i te galuega ko te faimalaga atu kae ne mafai o fetaui mo taina i te fenua kātoa. A te mea tenei fakatasi mo te lavea atu o te gasolo ki mua o ma akoga faka-te-Tusi Tapu, ne ati aka ei se fesokotakiga pili mo ma kāiga faka-te-agaga i Aialani! Ko se faka‵tau eiloa i te gali o te fakamanuiaga!

A te fono muamua i atufenua i Aialani ne fai i Dublin i te 1965. * Faitalia a ‵tekemaiga ‵lasi i feitu katoa, ne iku manuia eiloa te faiga o te fono. E ‵tusa mo te toko 3,948 ne ‵kau atu ki ei, kae e toko 65 ne papatiso. Ne maua ne tino katoa kolā ne fakaafe ne latou, a sui ki te fono mai nisi fenua e toko 3,500, se tusi fakafetai. Kae ne tavae ne tino i o latou a fale a amioga ‵lei a sui ki te fono. Se ‵fuliga lasi eiloa mō Aialani.

I te 1966 ne ‵kau fakatasi a te feitu ki matū mo te feitu ki saute o Aialani mai lalo i te ofisa lagolago i Dublin—se matugā ‵fuliga lasi ki te mavae‵vae o tino i te fenua i mea fakapolitiki mo mea fakalotu. Ne fia‵fia malosi matou ke lavea atu a tino Katolika e tokouke ko o‵mai ki te munatonu kae tavini fakatasi atu mo olotou taina kolā ne Lotu Polotesano.

I te 2011 ne ‵fuli katoatoa ma olaga i te taimi ne tuku fakatasi ei a ofisa lagolago i Peletania mo Aialani kae ne ‵tofi aka māua ke ga‵lue i te Peteli i Lonitona. Ne oko mai te tala i te taimi ne kamata ei o manavase au ki te malosi ‵lei o Arthur. Ne maua ne ia te masaki ko te polepole. I a Me 20, 2015, ne galo atu ei toku soa mō tausaga e 66 i te mate.

I nai tausaga ko ‵teka atu, ne otia malosi toku loto, fanoanoa, kae loto mafatia. I aso mua, ne fesoasoani mai faeloa a Arthur ki a au. Ko oko eiloa i toku sē sologa i tena galo atu! Kae kafai e fepaki koe mo vaegā tulaga konei, e momea aka ei tou fakapilipili atu ki a Ieova. Ne fakamafanafana mai foki ke iloa atu a te alofagina o Arthur ne tino e tokouke. Ne maua ne au a tusi mai i taugasoa i Aialani, Peletania, mo Amelika foki. A tusi konei, fakatasi mo fakamalosiga mai i te taina ko Arthur ko Dennis mo tena avaga, ko Mavis, mo aku fakatama ko Ruth mo Judy, ne sili atu te lotou fesoasoani mai i lō mea e mafai o fakaasi atu i pati.

A te tusi siki telā ne fakamalosi mai ki a au i se auala lasi ko te Isaia 30:18. E fai mai: “A [Ieova] e fakatalitali mai eiloa ke toe saga atu a ia mo te alofa ki a koutou. E toka eiloa a ia o fai faka‵lei koutou me i a ia e fai mea tonu faeloa. Amutia latou kolā e tuku katoatoa atu olotou loto ki te Aliki.” Ne fakamafanafana tonu mai eiloa ki a au ke iloa atu me e fakatalitali a Ieova mo te kufaki ke faka‵lei a mea kae tuku mai ki a tatou a galuega fakafia‵fia i tena lalolagi fou.

A te ‵toe mafaufau ki te ma olaga, e mafai o lavea atu ne au me ne takitaki kae fakamanuia ne Ieova a te galuega i Aialani! Ne maua eiloa ne au se lagonaga taulia malosi ke fai se tamā tusaga i te gasoloakaga faka-te-agaga tenā. E mautinoa eiloa a te ‵tonu o te manatu me kafai e fai ne tatou a mea e manako ki ei a Ieova ka maua faeloa ne tatou i ei a fakamanuiaga.