ŴALISKA ŵakuzunulika kanandi waka mu Baibolo, kwambira mu buku lakwamba, Genesis mpaka buku laumaliro, Uvumbuzi. (Genesis 4:2; Uvumbuzi 12:5) Ŵanthu ŵakumanyikwa nga ni Abrahamu, Mozesi na Themba Davide, ŵakaŵa ŵaliska. Wamasalimo Davide wakalongosora makora mulimo kweniso ivyo muliska muwemi wakufipa navyo mtima. Ndipo salimo ilo Asafu wakalemba likuti Davide wakaŵa muliska wa ŵanthu ŵa Ciuta mu nyengo yakale.​—Salmo 78:70-72.

Mu nyengo ya Yesu napo nchito ya uliska yikaŵa yakuzirwa. Yesu wakajiyaniska na “muliska muwemi” ndipo pakusambizga vinthu vyakuzirwa, kanandi wakazunuranga mikhaliro ya muliska muwemi. (Yohane 10:2-4, 11) Yehova Ciuta uyo Ngwankhongonozose nayo wali nga ni “muliska.”​—Yesaya 40:10, 11; Salmo 23:1-4.

Kasi muliska wakaliskanga viŵeto vyamtundu wuli? Kasi wakaŵaso na milimo wuli? Ndipo kasi tingasambirako vici ku ŵanthu ŵakulimbikira nchito aŵa?

Kale ŵaliska ŵa mu Israyeli ŵakwenera kuti ŵakaliskapo mberere za ku Siriya izo zili na micira yikuru na weya unandi. Mberere zanalume za mtundu uwu zikuŵa na mphondo [masengwe] kweni zanakazi zikuŵavya. Viŵeto vyakuzika ivi vikusuzga yayi kuvilongozga ndipo vikukaŵa yayi kuliwa.

Ŵaliska ŵakaliskangaso mbuzi. Mbuzi izi kanandi zikaŵanga zifipa panji zakhofi. Zikaŵanga na makutu ghatali ndipo ghakakaŵanga yayi kutwazuka na minga panji makuni ghanyake para zikukwera mu mapiri.

Muliska wakaŵanga na mulimo wakusuzga wa kusambizga mberere na mbuzi kuti zimupulikirenge. Nangauli vikaŵa nthena, ŵaliska ŵawemi ŵakapweleleranga makora viŵeto vyawo ndipo ŵakavithyanga na mazina wuwo. Ndipo para ŵavicema na mazina agha vikapulikiranga.​—Yohane 10:14, 16.

Para cihanya cikusendelera, zuŵa lililose muliska wakajuliranga viŵeto vyake na kukaviryeska mu mizi yapafupi. Pa nyengo iyi ndipo mberere zikandananga comene. Nyengo iyi ndiyoso ŵaliska ŵakameteranga weya wa mberere ndipo yikaŵanga nyengo yakukondweska comene.

Nyengo zinyake munthu wakaŵanga na mberere zicoko waka. Ntheura wakapemphanga muliska uyo wali na mberere kuti wamuliskirengeko mwaganyu. Kanandi ŵaliska ŵanchito aŵa ŵakaŵikangako mahara viŵi yayi ku mberere zaŵene kweni zawo.​—Yohane 10:12, 13.

Para ŵanthu ŵamara kukolora, muliska wakaliskanga viŵeto vyake mu minda iyi. Mu nyengo ya cihanya, ŵaliska ŵakaliskanga viŵeto vyawo ku malo gha kukwera. Kwa mazuŵa ghanandi ŵaliska ŵakagonanga kuwaro mwakuti viŵeto viryenge utheka wakubiliŵira uwo ukasangikanga mu malo ghakukhira kweniso kuti ŵavivikilire. Nyengo zinyake ŵaliska ŵakagonekanga viŵeto vyawo ku mphanji mwakuti vileke kuliwa na ŵakambwe kweniso ŵacimbwe. Para cimbwe walira usiku ndipo viŵeto vyaciluka, vikazikanga para vyapulika mazgu gha muliska.

Mise yiliyose muliska wakapendanga mberere zake na kuwona usange zili makora. Namlenji wakazicemanga ndipo zikamulondezganga pakuluta ku malo uko zamurya. (Yohane 10:3, 4) Ndipo namuhanya muliska wakalutanga nazo ku viziŵa vya maji. Para viziŵa vyawomira, muliska wakalutanga na viŵeto vyake ku visimi ndipo wakavinegheranga maji.

Para nyengo ya vula yili pafupi, muliska wakalutanga na viŵeto vyake mumphepete mwa mapiri na mu vidikha. Para vula yamba, wakaweleranga navyo ku nyumba na kuvijalira mu viŵaya. Muliska watondekenge kucita nthena, mphanyi viŵeto vyose vikafwanga na vula, vimphupulu na ciwuvi cakukhoma. Kwambira waka mu Novembala mpaka apo vula yikamaliranga, ŵaliska ŵakavigonekanga kuwaro yayi viŵeto vyawo.

Muliska wakavwaranga malaya ghapacanya yayi kweni ghakaŵanga ghakomi. Kuti waleke kuzumbwa na vula kweniso kupima na mphepo, wakavwaranga malaya ghakupangika na cikumba ca mberere. Pakuvwara wakacigadaburanga kuti weya uŵe mukati. Mukati wakavwarangamo vesiti. Ndipo ku malundi wakavwarangako nkhwatu izo zikawovwiranga kuti malibwe na minga vileke kumugwaza. Ndipo ku mutu wakavwarangako salu yakuluka.

Vinthu ivyo kanandi muliska wakagwiliskiranga nchito vikaŵanga ivi: Cikwama ca cikumba umo mukaŵanga vyakurya, nga ni cingwa, maolive, vipambi vyakomira, chizi; cibonga cakujivikililira ico kanandi cikaŵanga citali mita yimoza; cimayi ; ndodo yakwendera na kukwelera mu vikwezga; botolo la maji ghakumwa; cakuneghera maji mu visimi vyakunjira; cakuwezgera mberere na mbuzi izo zikuluta kutali panji kucimbizgira vikoko; na thete ilo wakalizganga kuti wajikondweske kweniso kuti wazikiske viŵeto.

Ku viŵeto ivi muliska wakasangangako vyakurya nga ni mkaka na nyama. Weya na vikumba ŵakasinthiskanga na vinthu ndipo ŵakapangirangaso vyakuvwara na mabotolo. Weya wa mbuzi ŵakapangiranga vyakuvwara. Kweniso mberere na mbuzi ŵakavipelekanga kuŵa sembe.

Ŵaliska ŵawemi ŵakaŵanga maso, ŵakugomezgeka kweniso ŵacikanga. Nyengo zinyake ŵakaŵikanga umoyo wawo pa ngozi kuti ŵavikilire viŵeto.​—1 Samuel 17:34-36.

Lekani nchakuzizika yayi kuti Yesu na ŵasambiri ŵake ŵakatenge ŵaliska nchakuwonerapo ciwemi ku ŵalaŵiliri ŵa Cikhristu. (Yohane 21:15-17; Milimo 20:28) Nga ni muliska muwemi mu nyengo yakale, ŵalaŵiliri ŵa mpingo mazuŵa ghano ŵakufwilirapo ‘kuliska mskambo wa Ciuta uwo ŵakupwelelera, mwakucicizgika cara, kweni mwakukhumbisiska; nesi cifukwa ca kutemwa kusanga candulo mu uryarya, kweni mwamwamphu.’​—1 Petrosi 5:2.