‘Makhaliro gha Caru Cino Ghakusintha’

‘Ceneici nkhuyowoya, mwa ŵabali, cakuti nyengo yili kufupiskika.’—1 ŴAKORINTE 7:29.

1, 2. Kasi ni vinthu wuli ivyo mwawona kuti vyasintha pa umoyo winu?

 KASI ni vinthu wuli ivyo mwawona kuti vyasintha mu caru pa umoyo winu? Kasi mungazunurapo vicoko waka? Mwaciyelezgero, ŵadokotala ŵacita vikuru pa kupenja minkhwara. Lekani sono mu vyaru vinyake ŵanthu ŵakukhala vilimika vinandiko. Kukwambilira kwa vilimika vya 1900, ŵanthu ŵanandi ŵakafikanga yayi vilimika 50, kweni sono ŵakukhala vilimika 70, panji kujumpha apa! Kusazgaso apa, tikupindura mu nthowa zinandi para tikugwiliskira nchito makora wayilesi, TV, mafoni gha selura na makina gha fax. Vinthu vinyake ivyo tingaleka cara kuvizunura ni masambiro, vyakwendapo na wanangwa wa kubabika nawo, ivyo vyacitiska kuti ŵanthu ŵanandi ŵakhalenge makora.

² Kuyowoya unenesko, ni vyose yayi ivyo vyasinthira ku uwemi. Tingakana yayi kuti ŵanthu ŵanandi lero mbakajilange, ŵambura nkharo, ŵakumwa munkhwara wakuzelezeska, ŵanandi ŵakupatana, ndarama zikulutilira kucepa nkhongono, ndipo ucigeŵenga wazara caru cose. Inya, mungakhozgera ivyo mpostole Paulosi wakalemba kale kuti: ‘Makhaliro gha caru cino ghakusintha.’—1 Ŵakorinte 7:31.

3. Kasi Paulosi wakang’anamuranga vici pakulemba kuti ‘makhaliro gha caru cino ghakusintha’?

³ Pakuyowoya mazgu agha, Paulosi wakayelezgera caru na luŵaza lwa maseŵero. Awo ŵakuseŵera pa luŵaza ulu mbandyali, ŵavisopo, na ŵanthu ŵakumanyikwa, ndipo waliyose wakucita cigaŵa cake na kufumapo, mwakuti ŵanyake nawo ŵaseŵerepo. Seŵero ili  lacitika kwa vilimika vinandi comene. Kale mbumba yacifumu yikawusanga vilimika vinandi—panji vyakukwana mahandiredi, ndipo vinthu vikasinthanga luŵiro yayi. Kweni lero, usange mulongozgi wakomeka waka, vinthu vikusintha nyengo yeneyiyo! Mu nyengo za vitimbaheti izi, tikumanya yayi ivyo viŵengeko namacero.

4. (a) Kasi Ŵakhristu ŵakwenera kuviwona wuli vyakucitika vya caru lero? (b) Ni maukaboni wuli ghaŵiri ghakukhorweska agho tiwonenge?

⁴ Usange caru ni luŵaza, ndipo ŵalongozgi ndiwo ŵakuseŵera, ipo Ŵakhristu mbakuwonelera. a Kweni cifukwa cakuti “mba caru cara,” iwo ŵakuŵikako mahara comene yayi umo ŵanthu aŵa ŵakuseŵelera, nesi wunthu wawo. (Yohane 17:16) M’malo mwake, ŵakulaŵisiska vilongolero vyakuti umaliro wakofya wa seŵero wuli pafupi—cifukwa ŵakumanya kuti caru ciheni ici cikwenera kumara pambere Yehova wandapeleke caru ciwemi ca urunji ico ŵalindilira nyengo yitali. b Ntheura tiyeni tiwone maukaboni ghaŵiri agho ghakulongora kuti tikukhala mu nyengo za umaliro, nakuti caru ciphya cili pafupi. Maukaboni agha ni (1) Mdauko wa Baibolo na (2) umo vinthu vikuhenipira pa caru.—Mateyu 24:21; 2 Petros 3:13.

Sono Cisisi Cavumbukwa!

5. Kasi “nyengo za ŵamitundu” ni vici, ndipo zikutikhwaska wuli?

⁵ Mdauko cikung’anamura kuyaniska na kuwona kukolerana pakati pa nyengo na vyakucitika. Yesu wakayowoya kuti nyengo yinyake ŵalongozgi ŵa caru ŵanjilenge mu luŵaza na kuseŵera kwambura kujandizgika na Ufumu wa Ciuta. Yesu wakayithya nyengo iyi kuti “nyengo za ŵamitundu.” (Luka 21:24) Paumaliro wa “nyengo” izi, Ufumu wakucanya wa Ciuta wizenge, ndipo Yesu ndiyo waŵenge Fumu. Cakwamba Yesu wawusenge ‘mukati mwa ŵalwani ŵake.’ (Salmo 110:2) Ndipo umo lemba la Daniel 2:44 likuyowoyera, Ufumu uwu “wamkuteketa” maboma ghose gha ŵanthu, ndipo iwo ukhalilirenge muyirayira.

6. Kasi “nyengo za ŵamitundu” zikayamba pawuli, zikaŵa zitali wuli ndipo zikamara pawuli?

⁶ Kasi “nyengo za ŵamitundu” zimalenge pawuli, ndipo Ufumu wa Ciuta wambenge pawuli kuwusa? Zgoro, ilo “likajalirika na kudidimizgika kufikira nyengo ya umaliro,” likusazgapo mdauko wa Baibolo. (Daniel 12:9) Apo “nyengo” iyi yikaŵa pafupi kukwana, Yehova wakacitapo kanthu kuti wavumbure zgoro ku kagulu ka ŵanthu ŵakujicefya awo ŵakasambiranga Baibolo. Mzimu wa Ciuta ukaŵawovwira, ndipo ŵakamanya kuti “nyengo za ŵamitundu” zikayamba apo Yerusalemu wakabwanganduka mu 607 B.C.E. ndipo “nyengo” izi ni vilimika 2,520. Ŵakati ŵapendesera, ŵakasanga kuti “nyengo za ŵamitundu” zikamara mu 1914. Kweniso ŵakamanya kuti nyengo za umaliro wa caru ciheni ici zikayamba mu 1914. Pakuti ndimwe musambiri wa Baibolo, kasi mungalongosora kufuma mu Malemba umo tikusangira cilimika ca 1914? c

7. Ni malemba wuli agho ghakutovwira kumanya kwamba, utali na umaliro wa nyengo zinkhondi na ziŵiri izo zikuzunulika mu buku la Daniel?

⁷ Nthowa yimoza yili kubisika mu buku la Daniel. Pakuti Yehova wakatuma fumu Nebukadinezara kuti waparanye Yerusalemu apo “nyengo za ŵamitundu” zikayambanga mu 607 B.C.E., wakavumbura kwizira mwa fumu yira kuti mitundu yilutilirenge kuwusa kwambura kujandizgika na Ciuta mupaka nyengo  zinkhondi na ziŵiri zimare. (Ezekiel 21:26, 27; Daniel 4:16, 23-25) Kasi nyengo zinkhondi na ziŵiri izi ni zitali wuli? Mwakuyana na Civumbuzi 11:2, 3 ndiposo 12:6, 14, nyengo zitatu na hafu ni mazuŵa 1,260. Ntheura nyengo zinkhondi na ziŵiri ni mazuŵa 2,520. Mbwenu ngeneghagha nthena? Yayi, cifukwa Yehova wakavumbura nthowa yakumanyira utali wa nyengo izi kwa nchimi Ezekiel iyo yikaŵako mu nyengo ya Daniyele kuti: “Nkhupa iwe dazi limoza kwa cilimika cimoza.” (Ezekiel 4:6) Ntheura nyengo zinkhondi na ziŵiri ni vilimika 2,520. Usange tikupenda vilimika 2,520 kwambira mu 607 B.C.E., tikusanga kuti nyengo za ŵamitundu zikamara mu 1914.

Ukaboni wa “Nyengo ya Umaliro”

8. Kasi mungayowoya ukaboni wuli kulongora kuti vinthu vyahenipa kwamba mu 1914?

⁸ Ivyo vikucitika mu caru kwamba mu 1914 mupaka lero mbukaboni wakuti mdauko wa Baibolo ngwaunenesko. Yesu wakayowoya kuti cimanyikwiro ‘ca umaliro wa mgonezi’ ni nkhondo, njala, na miliri. (Mateyu 24:3-8; Civumbuzi 6:2-8) Vinthu ivi ndivyo vikucitika nadi kwamba mu 1914. Mpostole Paulosi wakasazgirapo ukaboni unyake, wakati nkharo ya ŵanthu yizamusintha. Tose tikujiwonera tekha kuti ivyo wakalongosora Paulosi ndivyo vikucitika nadi.—2 Timote 3:1-5.

9. Kasi awo ŵakuwona umo vinthu vikwendera ŵakuti nchivici cacitika kwamba mu 1914?

⁹ Kasi ‘makhaliro gha caru cino’ ghasintha comene nthena kwamba mu 1914? Mu buku lakuti Generation of 1914, (muwiro wa 1914) munthu wakusambira Robert Wohl wakuti: “Awo ŵakayiwona nkhondo iyi, ŵangakana yayi kuti caru cakale cikamara, ndipo cinyake cikayamba mu Ogasiti 1914.” Pakukhozgera mazgu agha, dokotala Jorge A. Costa e Silva, mulongozgi wa nchito yakovwira ŵanthu ŵavifusi mu wupu wa World Health Organization, wakalemba kuti: “Tikukhala mu nyengo iyo vinthu vikusintha luŵiro comene, mwakuti ŵanthu ŵakwenjerwa comene kweniso kusuzgika na maghanoghano kuluska kale.” Kasi namwe mukuwona nthena?

10. Kasi Baibolo likutingweluska wuli za uyo wakunanga vinthu mu caru kwamba mu 1914?

¹⁰ Kasi ninjani uyo wakunanga vinthu? Lemba la Civumbuzi 12:7-9 likumuvumbura kuti: ‘Kucanya kukaŵa nkhondo: Mikayeli [Yesu Khristu] na ŵangelo ŵake ŵakalwanga na cinjoka [Satana Dyabulosi]; ndipo cinjoka cikalwanga pamoza na ŵangelo ŵake; ndipo kuti ŵakaluska cara, panji nesi malo ghawo kuti ghakawonekaso kucanya cara. Ndipo cinjoka cikuru cikaponyeka pasi, . . . uyo wakupusika caru cose capasi.’ Ntheura Satana ndiyo wakwambiska masuzgo, ndipo cifukwa cakuti wakacimbizgika kucanya mu 1914, lekani ŵakuti: “Soka ku caru ca pasi na nyanja! cifukwa Satana wali kwikhira kwa imwe, wakuŵa na ukali ukuru, uku wakumanya kuti nyengo yake njicoko waka.”—Civumbuzi 12:10, 12.

 Umo Cigaŵa Caumaliro Cicitikirenge

11. (a) Ni nthowa wuli izo Satana wakucita kuti wapusike ‘caru cose capasi’? (b) Kasi Paulosi wakati Satana wafwilirengepo comene kucita vici?

¹¹ Satana wakumanya kuti nyengo yamumalira, lekani kwamba mu 1914 wathukutera comene kuti ‘wapusike caru cose capasi.’ Nyengo zose mupusikizgi mulara uyu wakubisama pakucita vinthu, ndipo wakutuma ŵalongozgi ŵa caru na ŵasepuka ŵake kuti ŵamucitirenge ivyo wakukhumba. (2 Timote 3:13; 1 Yohane 5:19) Cinyake ico wakukhumba nchakuti wapusike ŵanthu, kuti ŵawonenge ngati muwuso wake ungaŵapa mtende weneko. Nthowa iyi yamovwira nadi, cifukwa ŵanthu ŵacali kugomezga kuti ŵanganozga vinthu, nangauli ŵakuwona kuti vikulutilira kunangika. Mpostole Paulosi wakayowoyerathu kuti pambere caru ici cindaparanyike, kupulikikwenge nchemerezgo ya Satana. Wakalemba kuti: ‘Ŵacali kunena, mtende na cimango, penepapo pharaniko lakucilukizga liŵizilenge nga ndi mihero pa mwanakazi wa nthumbo.’—1 Ŵatesalonika 5:3; Civumbuzi 16:13.

12. Kasi ŵanthu ŵakucitaci kuti ŵakhazikiske mtende lero?

¹² Lero ŵandyali ŵakutemwa comene kuzunura mazgu ghakuti “mtende na cimango” para ŵakulongosora mapulani ghawo. Ndipo ŵakapatula cilimika ca 1986 kuŵa Cilimika ca Mtende pa Caru Cose, nangauli mtende wa caru cose kukaŵavya mu cilimika ici. Kasi ivyo ŵakucita ŵalongozgi ŵa caru ndivyo Paulosi wakayowoyanga pa 1 Ŵatesalonika 5:3, panji wakanenanga cinthu cinyake ico para cacitika cimanyikwenge pa caru cose?

13. Kasi pharaniko ilo lizamulondezgana na nchemerezgo ya “Mtende na cimango,” Paulosi wakaliyaniska na vici, ndipo tikusambirapo vici?

¹³ Pakuti maucimi gha Baibolo ghakupulikikwa makora usange ghafiskika, panji para ghayamba kufiskika, ipo tikwenera kulindilira kuti tiwone ico cicitikenge. Kweni Paulosi wakati pharaniko ili licitikenge mwakudeska pamanyuma pa kucemerezga kuti “mtende na cimango,” ndipo likuyana na vyakuŵinya vya mwanakazi wa nthumbo. Nyengo zose mwanakazi wa nthumbo wakumanya kuti mwana wakukura mu nthumbo mupaka myezi 9. Wangapulika para mtima wa kabonda wukukhung’uska, panji usange kabonda kakujinyolora mu nthumbo. Nyengo zinyake kakubwalanthuka. Ivi vikulutilira apo mazuŵa ghakusendelera, mupaka para kwakhala zuŵa limoza, ndipo mwanakazi wakwamba kupulika vyakuŵinya, kulongora kuti nyengo yakuti mwana wababikire yakwana. Ntheura, nangauli tikumanya yayi umo nchemerezgo ya “mtende na cimango” yizamupulikikwira, kweni yizenge mwakudeska, na vyakuŵinya, ndipouli, cizamuŵa cakukondweska kuwona kuti uheni ukumara ndipo caru ciphya cikwamba.

14. Kasi munthazi vinthu vicitikenge mu ndondomeko wuli, ndipo vilongozgerenge ku vici?

¹⁴ Pharaniko ilo likwiza lizamuŵa lakofya kwa Ŵakhristu awo ŵazamuliwona. Cakwamba, mafumu gha caru (gulu la ndyali za Satana) ghazamuwukira Babulone Mukuru (cigaŵa ca cisopo) na kumuparanya. (Civumbuzi 17:1, 15-18) Ntheura vinthu vizamuvundumuka, ufumu wa Satana uzamugaŵikana, cigaŵa cimoza cizamuwukira cinyake, ndipo Satana wazamuŵavya nkhongono kuti walamure. (Mateyu 12:25, 26) Yehova wazamucitiska mafumu gha caru kuti ‘ghacite khumbo lake,’ la kuwuskapo ŵalwani ŵake ŵa cisopo pa caru capasi. Para cisopo cautesi cabwanganduka, Yesu Khristu wazamulongozga ŵasilikari ŵake ŵakucanya na kuthereska cigaŵa cakukhalira ca ufumu wa Satana—ŵamalonda na ŵandyali. Paumaliro, Satana wazamukakika. Seŵero lizamumalira penepapo.—Civumbuzi 16:14-16; 19:11-21; 20:1-3.

15, 16. Apo tikukumbuskika kuti “nyengo yili kufupiskika,” kasi tikwenera kucitaci na umoyo withu?

¹⁵ Kasi vinthu vyose ivi vicitikenge pawuli? Tikumanya yayi zuŵa nesi ora. (Mateyu 24:36) Kweni tikumanya kuti “nyengo yili kufupiskika.” (1 Ŵakorinte 7:29) Ntheura  nchakuzirwa kuti ticite vinthu mwavinjeru mu nyengo iyo yakhalako. Mwauli? Mpostole Paulosi wakulongosora kuti tikwenera ‘kujiwombolera nyengo’ ku vinthu vyambura kuzirwa mwakuti ticite vinthu vyakuzirwa, ndipo ticitenge mwamahara zuŵa lililose. Cifukwa wuli? “Pakuti mazuŵa ghano ngaheni.” Ndipo usange ‘tikumanyiska ico ni khumbo la Fumu’ kwa ise, tingasakaza yayi nyengo yakuzirwa yicoko waka iyo yakhalako.—Ŵaefeso 5:15-17; 1 Petros 4:1-4.

¹⁶ Pakuti tamanya kuti caru cose ciheni ici cimalenge, kasi waliyose wakwenera kucita wuli? Mpostole Petrosi wakalemba mazgu ghakuti tipindule nagho, wakati: ‘Apo vyeneivi vyose vizamkwengetuka ntheura, imwe mukwenera kuŵa ŵanthu ŵa makhaliro ghose ghatuŵa na kusopa Ciuta!’ (2 Petros 3:11) Inya nadi, tikwenera kuŵa ŵanthu ŵa mtundu uwu! Mwakuyana na ulongozgi wamahara wa Petrosi, tikwenera kuwoneseska kuti (1) makhaliro ghithu ngatuŵa, ndipo (2) ticitenge vinandi pakuteŵetera Yehova cifukwa cakuti tikumutemwa nadi.

17. Ni vipingo wuli vya Satana ivyo Ŵakhristu ŵakwenera kugega?

¹⁷ Usange tikutemwa Yehova, tizamukana kupusikika na maucenjezi gha caru. Pakuti tamanya ico cicitikilenge caru ici, ipo nchambura mahara kudokera kawonekero kake kakung’anima na umoyo wa kutemwa vyakukondweska uwo wuli mu caru. Nangauli tikukhala mu caru na kugwira nchito mwenemumo, tikwenera kupulikira ulongozgi wavinjeru wakuti tileke kusuŵiliramo nkhanira. (1 Ŵakorinte 7:31) Nakuti tikwenera kujivikilira comene kuti tileke kupusikika na mahara gha caru. Caru ici cikwaniskenge yayi kumazga masuzgo ghake. Ndipo cikhalilirenge yayi. Tikumanya wuli? Ndimo mazgu ghakupelekeka na Ciuta ghakuyowoyera: ‘Caru cikuluta na makhumbiro ghake, kweni uyo wakucita khumbo la Ciuta, wakukhalilira muyirayira.’—1 Yohane 2:17.

Viwemi Comene Vili Munthazi!

18, 19. Kasi mukulindilira vinthu wuli mu caru ciphya, ndipo cifukwa wuli muzamuwona kuti mukalindilira pa waka yayi?

¹⁸ Sonosono apa Yehova wacimbizgenge Satana na ŵanthu ŵake kuti ŵafumepo pa luŵaza. Ndipo awo ŵazamupona ŵazamutumbikika na Yehova, na kwamba kunozga luŵaza ulo luzamukhalilira muyirayira. Nkhondo yizamunangaso yayi luŵaza ulu; Ciuta ‘wazamulekeska nkhondo ku vigoti vya vyaru.’ (Salmo 46:9) M’malo mwakuti cakurya cizakapeleŵere, ‘kuzamuŵa vyakurya vinandi mu caru; . . . vizamuŵa tikatika.’ (Salmo 72:16, NW) Kweniso kuzamuŵavya majere, ŵapolisi, matenda gha gozoli, kuzelezeka na minkhwara, kupatana, ukavu, na ucigeŵenga.—Salmo 37:29; Yesaya 33:24; Civumbuzi 21:3-5.

¹⁹ Malaro nagho ghazamubanankhuka ndipo ŵanthu ŵanandi awo ŵazamuwuka ŵazamuti waka nyomi pa luŵaza lwa caru. Cizamuŵa cakukondweska comene para muwiro umoza uzamukumana na unyake, na para ŵabwezi awo ŵakalekana kale ŵakuvumbatirana mwacitemwa! Ndipo wamoyo waliyose pa nyengo iyo wazamusopa Yehova. (Civumbuzi 5:13) Para vyose ivi vyacitika, paradiso wazamuthandazgika pa caru cose capasi. Kasi muzamujipulika wuli para mukuskolera luŵaza ulu? Muzamuyowoya mwacimwemwe kuti, ‘Ivi ndivyo nkhalindiliranga nyengo yose iyi. Nkhacita makora kulindilira mwe!’

[Mazgu ghamusi]

Kasi Mungazgora Wuli?

• Kasi mazgu gha mpostole Paulosi ghakuti ‘makhaliro gha caru cino ghakusintha’ ghafiskika wuli lero?

• Kasi mdauko wa Baibolo ukuvumbura wuli “nyengo za ŵamitundu”?

• Umo vinthu vikusinthira mu caru vikulongora wuli kuti ‘umaliro wa mgonezi’ ukayamba mu 1914?

• Pakuti tamanya kuti “nyengo yili kufupiskika,” kasi ise tikwenera kucita wuli?

[Mafumbo]

[Cithuzithuzi pa peji 30]

Sono cisisi cavumbukwa!