Wopani Yehova na Kusunga Marango Ghake

“Muwope Ciuta, na kusunga marango ghake, cifukwa ici ndico mlimo wose wa muntu.”—MUPHARAZGI 12:13.

1, 2. (a) Kasi wofi ungavikilira wuli thupi lithu? (b) Ncifukwa wuli ŵapapi ŵavinjeru ŵakusambizga ŵana ŵawo kuti ŵaŵe na wofi wakwenelera?

 MUNTU munyake zina lake Leonardo da Vinci wakawona kuti “cikanga cikukomeska muntu, kweni wofi ukuvikilira umoyo.” Inya nadi, cikanga cawakawaka cikujara muntu kumaso kuti waleke kuwona urwani, kweni wofi ukumukumbuska kuti wacenjere. Mwaciyerezgero, usange tafika pafupi na cibuwu na kuwona utali wake, ŵanandi ŵa ise mwakawiro tikopa ndipo tikusendelera kumanyuma. Mwakuyana na umo tikasambilira mu nkani iyo yajumpa, wofi wakwenelera ukupangiska kuti tiŵe na ubwezi uwemi na Ciuta pera cara, kweniso ukutivikilira ku urwani.

² Ndipouli, kuti tiŵe na wofi na vintu vyakucitiska ngozi vyalero, tikwenera kusambira danka. Pakuti ŵana ŵacoko ŵakumanya kantu cara za kofya kwa magesi panji galimoto pamsewu, iwo ŵangapwetekeka uheni comene. a Ŵapapi ŵavinjeru ŵakusambizga ŵana ŵawo kuti ŵaŵe na wofi wakwenelera, kuŵacenjezga nyengo na nyengo mwakuti ŵaleke kupwetekeka. Ŵapapi ŵakumanya kuti wofi uwu uvikilirenge umoyo wa ŵana ŵawo.

3. Ncifukwa wuli Yehova wakuticenjezga za vipingo vyauzimu, ndipo wakucenjezga mwauli?

³ Yehova nayo ndimo wakufipira mtima na umoyo withu. Pakuti ni Dada wacitemwa, iye wakutisambizga kwizira mu Mazgu ghake na gulu lake mwakuti tandule. (Yesaya 48:17) Kusambizga kwake kukusazgapo kuticenjezga “ruta-ruta” za vipingo vyauzimu mwakuti tiviwopenge. (2 Midauko 36:15; 2 Petros 3:1) Mu mdauko wose, ŵantu ŵanandi mpanyi ŵandapwetekeke mwauzimu na kusuzgika usange ‘ŵaŵenge na mtima wakopa Ciuta na kusunga marango ghake.’ (Duteronome 5:29) Kasi tingaŵa wuli na mtima wakopa Ciuta na kuleka kupwetekeka mwauzimu mu “nyengo zinonono” izi?—2 Timote 3:1.

Fumaniko ku Uheni

4. (a) Kasi nkutinka wuli uko Ŵakristu ŵakwenera kuŵa nako? (b) Kasi Yehova wakuwona wuli mikhaliro yiheni? (Wonani futunoti.)

⁴ Baibolo likurongosora kuti “kumopa Yehova ndiko kutinka uheni.” (Zintharika 8:13) Dikishonale yinyake iyo yikurongosora Baibolo yikuti, kutinka uku ni “kaghanaghaniro ka muntu kurazga ku ŵantu, vintu ivyo nvyakuseruska, vyaunyankasi, vyaukazuzi, vyeneivyo muntu wangatemwa cara kuvikora panji kuvidaŵira.” Mwanteura, kopa Ciuta kukusazgapo kunyanyara panji kuseruka na vintu vyose ivyo nviheni mu maso ya Yehova. b (Salmo 97:10) Wofi uwu ukutiphalira kuti tifumeko ku uheni, nga ni umo tingawukiramo mu mpepete mwa cibuwu para wofi wakubabika nawo waticenjezga. Baibolo likuyowoya kuti: “Na kumopa  Yehova muntu wakuwukako ku uheni.”—Zintharika 16:6.

5. (a) Kasi tingakuzga wuli wofi wakwenelera na kutinka viheni? (b) Kasi nkani ya mtundu wa Israyeli yikutisambizga vici?

⁵ Para tighanaghanirenge za vyakufumapo viheni ivyo kwananga kukwiziska, mbwenu tiŵenge na wofi wakwenelera na kutinka viheni. Baibolo likutiphalira kuti tivunenge ivyo tikuseŵa—kwali tikuseŵa mwakuyana na thupi panji mwakuyana na mzimu. (Ŵagalatiya 6:7, 8) Pa cifukwa ici, Yehova wakurongosora makora za uheni wa kuzerezga marango ghake na kusida kusopa kutuŵa. Ciuta walekenge kuvikilira Ŵaisrayeli, mtundu ucoko wura, mpanyi ukamara na mitundu yinyake yankongono na yankaza. (Duteronome 28:15, 45-48) Vyakufumapo viheni vya kuleka kupulikira kwa Ŵaisrayeli vilikulembeka vyose mu Baibolo kuŵa “cakusoka” mwakuti tiwope Ciuta na kusambirapo kantu.—1 Ŵakorinte 10:11.

6. Ni viyerezgero wuli vya mu Malemba ivyo tikwenera kusanda para tikusambira kopa Ciuta? (Wonani futunoti.)

⁶ Padera pa ivyo vikacitikira mtundu wose wa Israyeli, Baibolo liri na vyakucitika vyanadi vya ŵantu ŵanyake awo ŵakayeyeka na sanji, uzaghali, uryezi, na kujitemwa. c Ŵanyake mwa ŵantu aŵa ŵakateŵetera Yehova kwa virimika vinandi, kweni pakaŵa zuŵa limoza ilo ŵakaleka kopa Ciuta ndipo ŵakavuna vyakuŵinya. Kughanaghanira viyerezgero vya mu Malemba kungatikhozga kuti nase tileke kucita maubudi ya nga ni aya. Mwee, naco ncitima ico tingaŵa naco usange tingamba kurondezga urongozgi wa Ciuta pamanyuma pakuti tapwetekeka danka! Mwakupambana na umo ŵanandi ŵakuyowoyera, kupwetekeka danka ni sambiro liwemi cara.—Salmo 19:7.

7. Ninjani uyo Yehova wakumucemera mu hema lake lakuyerezgera?

⁷ Cifukwa cinyake cikuru ico tikwenera kopera Ciuta ncakuti tikukhumba kuvikilira ubwezi withu na iye. Tikopa kukwiyiska Yehova cifukwa tikuzirwiska ubwezi uwo tili nawo na iye. Ninjani uyo ni bwezi la Ciuta, mweneuyo wangakhala mu hema lake lakuyerezgera? Ni muntu yekha uyo “wakwenda [mwakunyoroka, NW] na kucita urunji.” (Salmo 15:1, 2) Usange tikuzirwiska ubwezi uwu na Mlengi withu, mbwenu tendenge mwakunyoroka pa maso pake.

8. Kasi Ŵaisrayeli ŵanyake mu nyengo ya Malaki ŵakayuyura wuli ubwezi wawo na Ciuta?

⁸ Ncacitima kuti mu nyengo ya Malaki, Ŵaisrayeli ŵakayuyura ubwezi wawo na Ciuta. Mu malo mwa kopa na kucindika Yehova, iwo ŵakizanga na viŵeto virwari na vyakupendera kuzakapereka sembe. Kuleka kopa Ciuta kukawonekaso umo ŵakacitiranga mu ntengwa zawo. Ŵakapatanga ŵawoli ŵawo pa kafukwa kacoko mwakuti ŵatore ŵamwali. Malaki wakaŵaphalira kuti Yehova wakutinka “kupatana” ndiposo kuti kuleka kugomezgeka kwawo kukaŵalekaniska na Ciuta. Kasi Ciuta wakatenge wakondwenge wuli na sembe zawo penepapo jotcero likazura na masozi ya ŵawoli ŵawo awo ŵakaŵacimbizga? Kuswera dala marango kwa nga ni uku kukacitiska Yehova kufumba kuti: “Kundiwopa kulinku?”—Malaki 1:6-8; 2:13-16.

9, 10. Kasi tingarongora wuli kuti tikuzirwiska ubwezi withu na Yehova?

⁹ Lero, Yehova wakuwonaso mitima yakusweka ya ŵawoli, ŵafumu na ŵana ŵanandi ŵambura kwananga, ndiposo na ŵana awo ŵakuhangayika cifukwa ca uzaghali uwo ŵantu ŵakucita. Kuyowoya unenesko, Yehova wakudandaula  comene. Uyo ni bwezi la Ciuta wakuwona mikhaliro iyi umo Iye wakuyiwonera, wakukhozga ntengwa yake, wakukana kacitiro ka kucaru ka kuyuyura ntengwa, ndipo ‘wakucimbira uzaghali.’—1 Ŵakorinte 6:18.

¹⁰ Mu ntengwa na mu vigaŵa vinyake vya umoyo withu, kutinka vyose ivyo nviheni pamaso pa Yehova, pamoza na kuzirwiska ubwezi withu na iye, kupangiskenge Yehova kukondwera nase. Mpostole Petros wakayowoya makora kuti: “Kwakuneneska nkuwona kuti Ciuta ndi murumbacisko cara: kweni mu mitundu yose uyo wakumopa na kucita urunji ngwa mapokereko na iyo.” (Milimo 10:34, 35) Tili na viyerezgero vinandi vya mu Malemba ivyo vikurongora umo kopa Ciuta kukaciskira ŵantu ŵanyake kucita ico nciwemi mu viyezgo ivi na ivi.

Ŵantu Ŵatatu Awo Ŵakawopa Ciuta

11. Kasi mpa ciyezgo wuli apo Abrahamu wakamanyikwa kuti wakaŵa ‘wakopa Ciuta’?

¹¹ Pali muntu yumoza pera mu Baibolo uyo Yehova wakayowoya kuti wakaŵa bwezi lake—Abrahamu. (Yesaya 41:8) Abrahamu wakayezgeka apo Ciuta wakamupempa kuti wapereke sembe Yisake, mwana wake yekha, mweneuyo Ciuta wakalayizga Abrahamu kuti mtundu ukuru ufumirenge mwa mwana uyu. (Genesis 12:2, 3; 17:19) Kasi “mbwezi wa Ciuta” wakatenge watondenge ciyezgo ici? (Yakobe 2:23) Panyengo iyo Abrahamu wakafumiska cimayi kuti wakome Yisake, mungelo wa Yehova wakati: “Ungagonekanga woko lako pa mwana, nesi kucita kantu kwa iye; cifukwa sono ndamanya kuti ukumopa Ciuta, pakuti ulije kundinora ine mwana wako, mwana wako yumoza pera.”—Genesis 22:10-12.

12. Ncivici cikapangiska Abrahamu kopa Ciuta, ndipo ise tingacita wuli kuti tirongore mzimu uwu?

¹² Nangauli Abrahamu nyengo yakumanyuma wakarongora kale kuti wakopa Yehova, kweni panyengo iyi wakarongora kopa Ciuta mu ntowa yapadera nkanira. Kujipereka kwake na mtima wose kuti wapereke sembe Yisake, kukaŵa kwapadera comene kuruska kupulikira waka. Abrahamu wakagomezga nadi kuti Dada wake wakucanya wazamukwaniriska layizgano Lake mwa kuwuska Yisake usange nkhwakwenelera. Nga ni umo Paulos wakalembera, Abrahamu wakakhorwa kuti ‘ico [Ciuta] wakalayizga wakamanyaso kucicita.’ (Ŵaroma 4:16-21) Kasi tili ŵakunozgeka kucita khumbo la Ciuta  nangauli kungasazgapo kujikavuska? Kasi tili na cigomezgo cakuti kupulikira uku kuperekenge vitumbiko vyamuyirayira, kumanya kuti Yehova ‘[“wakupereka njombe,” NW] kwa ŵeneaŵo ŵakumupenja’? (Ŵahebere 11:6) Enya, uku nadi ndiko kopa Ciuta.—Salmo 115:11.

13. Ncifukwa wuli Yosefe wakaneneskanga nadi apo wakayowoya kuti wakaŵa ‘wakopa Ciuta’?

¹³ Tiyeni tiwoneso muntu munyake uyo wakawopa Ciuta pakucita vintu—Yosefe. Apo wakaŵa muzga mu nyumba ya Potifara, zuŵa lirilose Yosefe wakayezgekanga kuti wacite uzaghali. Pakaŵavya ntowa yiliyose iyo wakatenge wagwenterenge muwoli wa bwana wake mweneuyo wakamunyengereranga kuti wagone nayo. Zuŵa linyake wakati “wamukora,” Yosefe ‘wakacimbira, na kufuma mu nyumba.’ Ncivici cikamutuma Yosefe kuwukako ku uheni nyengo yeneyiyo? Kuyowoya unenesko, cifukwa cikuru ncakuti wakawopa Ciuta, na kuŵambara kucita “uheni uwu ukuru na kwanangira Ciuta.” (Genesis 39:7-12) Yosefe wakaneneska nadi apo wakayowoya kuti wakaŵa ‘wakopa Ciuta.’—Genesis 42:18.

14. Kasi lusungu lwa Yosefe lukarongora wuli kopa Ciuta?

¹⁴ Virimika vikati vyajumpapo, Yosefe wakawonana maso na maso na ŵakuru ŵake ŵambura citima awo ŵakamuguriska ku wuzga. Cifukwa ca njara yazanimuwone iyo yikawira ŵabali ŵake, Yosefe mpanyi wakasangirapo mwaŵi wa kuwezgera nkaza izo ŵakuru ŵake ŵakamucitira. Kweni kucitira ŵantu nkaza kukurongora kopa Ciuta cara. (Leviticus 25:43) Mwanteura, Yosefe wakagowokera ŵakuru ŵake apo wakawona kuti mitima yawo yasinta nadi. Nga ni umo Yosefe wakacitira, kopa Ciuta kutikhuŵirizge kuti titonde uheni na uwemi, ndiposo kuti tileke kuthera ku ciyezgo.—Genesis 45:1-11; Salmo 130:3, 4; Ŵaroma 12:17-21.

15. Ncifukwa wuli kacitiro ka Job kakakondweska mtima wa Yehova?

¹⁵ Job, nayo ni muntu munyake uyo wakawopa Ciuta. Yehova wakati kwa Diabolosi: “Kasi wamuwonerera muteŵeti wane Job, kuti palije yumoza mu caru wakuŵa nga ndiye, muntu muweme wakufikapo na wakunyoroka, wakumopa Ciuta na kuŵambara viheni.” (Job 1:8) Kunyoroka kwa Job kukakondweska mtima wa Dada wake wakucanya kwa virimika vinandi comene. Job wakawopa Ciuta cifukwa wakamanya kuti ici ncintu cakukhumbikwa ndiposo ndimo muntu wakwenera kukhalira. Job wakati: ‘Wonani, kumuopa Yehova ndivyo vinjeru; kupatuka ku viheni ndiyo mahara.’ (Job 28:28) Pakuti wakaŵa na muwoli wake, Job wakadokeranga ŵamwali ŵanyake yayi, nesi kuŵa na maghanoghano gha uzaghali mu mtima wake. Nangauli wakaŵa musambazi, kweni wakakana kuŵika mtima wake pa cuma, ndipo wakakanirathu kusopa vikozgo.—Job 31:1, 9-11, 24-28.

16. (a) Ni mu ntowa wuli izo Job wakarongorera lusungu? (b) Kasi Job wakarongora wuli kuti wakaŵa muntu wakugowokera?

¹⁶ Inya, kopa Ciuta kukung’anamura kucita ciwemi na kupatuka ku ciheni. Ndico cifukwa cake Job wakacitira milimo yiwemi ŵaciburumutira, ŵakupendera, na ŵakavu. (Leviticus 19:14; Job 29:15, 16) Job wakamanya kuti “uyo wakana kumucitira lusungu mbali wake, ndiko kuti wareka kumopa Wankongonozose.” (Job 6:14) Kuleka kucitira muntu lusungu kukatenge kusazgengepo kuleka kugowokera panji kusunga vifukwa kusingo. Wakati waphalirika na Ciuta, Job wakapemperera ŵabwezi ŵake ŵatatu awo ŵakamukwenyerezga comene. (Job 42:7-10) Kasi nase tingarongora mzimu wakugowokera Ŵakristu ŵanyithu para ŵatibudira? Lurombo lwakufumira pasi pa mtima kurazga ku  muntu uyo watikwiyiska, lutovwirenge kuleka kuŵa na kafukwa kusingo na muntu uyo. Vintu viwemi ivyo Job wakaŵa navyo cifukwa ca kopa Ciuta vikutikumbuska za ‘unandi wa uwemi wa Yehova uwo waŵikira awo ŵakumopa iye.’—Salmo 31:19; Yakobe 5:11.

Kopa Ciuta na Kopa Muntu

17. Kasi kopa muntu kungaticitira vici, ndipo ncifukwa wuli kucita ntena nkughanaghana pacoko?

¹⁷ Penepapo kopa Ciuta kukutituma kucita ico nciwemi, kopa muntu kukukandira pasi cipulikano cithu. Pa cifukwa ici, apo wakaphaliranga ŵapostole kuti ŵapharazgenge na mwampu makani ghawemi, Yesu wakati kwa iwo: “Mungopanga aŵo ŵakukoma thupi, kweni ŵalive kumanya kukoma mzimu: kweni uyo wakumanya kukoma mzimu na thupi mu Gehena, ndiyo mumopenge.” (Mateyu 10:28) Uyo wakopa muntu wakughanaghana pacoko, cifukwa Yesu wakayowoya kuti, muntu wangaparanya cara vintu viwemi ivyo vikwiza kuntazi. Mwakusazgirapo, tikopa Ciuta cifukwa tikumanya kuti wali na nkongono zikuru kuruska nkongono za ŵantu. (Yesaya 40:15) Nga ni umo Abrahamu wakacitira, ise nase tili na cigomezgo cose mu nkongono za Yehova kuti wazamuwuska ŵateŵeti ŵake ŵakugomezgeka. (Civumbuzi 2:10) Pa cifukwa ici, tikuyowoya na mtima wose kuti: ‘Usange Ciuta wali na ise, ndi njani wimikanenge nase?’—Ŵaroma 8:31.

18. Ni mwauli umo Yehova wakuperekera njombe kwa awo ŵakumopa?

¹⁸ Kwali yumoza wa mu mbumba panji munyithu uyo tikusambira nayo sukulu wakutinka unenesko, kweni tiwonenge kuti “mu kumopa Yehova muntu wangakhazikika.” (Zintharika 14:26) Tipempe Ciuta kuti watipe nkongono, pakuti iye wakutipulika. (Salmo 145:19) Yehova wakuruwa cara awo ŵakumopa. Kwizira mwa mprofeti wake Malaki, iye wakutiphalira kuti: ‘Penepapo awo ŵakumopa Ciuta ŵakayowoyanga, muntu uyu ku munyake; Yehova wakategherezga, wakapulika, ndipo buku la cikumbusko likasimbikira awo ŵakumopa Yehova na kuranguruka na zina lake.’—Malaki 3:16.

19. Ni wofi wuli uzamumara, ndipo ni wofi wuli uzamukhalirira?

¹⁹ Sono nyengo yilipafupi yakuti muntu waliyose pano pacaru capasi wasope Yehova ndipo kopa muntu kumarenge sono-sono. (Yesaya 11:9) Kopa njara, matenda, ucigeŵenga, na nkondo nako kuzamumara. Kopa Ciuta kuzamukhalirira muyirayira penepapo ŵateŵeti ŵakugomezgeka kucanya na pasi ŵazamucindika na kupulikira Ciuta. (Civumbuzi 15:4) Panyengo yasono, tiyeni tose tirondezge urongozgi wa Solomon uwu: ‘Mtima wako ungaŵanga na sanji na ŵakwananga, kweni iwe uŵenge wakumopa Yehova zuŵa lose. Pakuti nadi kuli nyengo kuntazi ndipo cigomezgo cako kuti cidumulike cara.’—Zintharika 23:17, 18.

[Mazgu ghamusi]

Kasi Mukukumbuka?

• Ni mwauli umo tikusambilira kutinka ico nciheni?

• Kasi Ŵaisrayeli ŵanyake mu nyengo ya Malaki ŵakayuyura wuli ubwezi wawo na Yehova?

• Kasi tingasambirapo vici za Abrahamu, Yosefe, na Job pa nkani ya kopa Ciuta?

• Ni wofi wuli uzamukhalirira, ndipo ncifukwa wuli?

[Mafumbo]

[Cithuzithuzi pa peji 25]

Ŵapapi ŵavinjeru ŵakusambizga ŵana ŵawo kuti ŵaŵe na wofi wakwenelera

[Cithuzithuzi pa peji 26]

Nga ni umo wofi ukutiwuskirako ku urwani, kopa Ciuta kukutipatuska ku ico nciheni

[Cithuzithuzi pa peji 28]

Job wakarutilira kopa Ciuta nangauli ŵabwezi ŵake ŵatatu ŵakamunenanga comene

[Kulongosora Cithuzithuzi]

Kufuma mu Baibolo lakuti Vulgata Latina, 1795