1, 2. Kasi Ŵaisrayeli ŵakaŵa mu suzgo wuli apo ŵakanjira mu chigaŵa cha Sinayi mu 1513 B.C.E., ndipo Yehova wakaŵakhozga wuli?

 ŴAISRAYELI ŵakaŵa mu suzgo apo ŵakanjira mu chigaŵa cha Sinayi kukwambilira kwa chaka cha 1513 B.C.E. Ŵakaŵa pafupi kwamba ulendo wakofya, uwo ŵakajumpha “mu mapopa ghakuru na ghakofya, umo mukaŵa njoka zamoto na ŵakalizga.” (Dotoronome 8:15) Kweniso pakaŵa mitundu iyo yikaŵatinkhanga chomene ndipo yikaŵafingiranga kurwa nawo nkhondo. Yehova ndiyo wakapangiska kuti ŵanthu ŵake ŵasangane na masuzgo agha. Kweni kasi Chiuta wakaŵavikilira pakuŵa ŵanthu ŵake?

² Mazgu agho Yehova wakaŵaphalira ghakaŵa ghakukhozga chomene, wakati: “Mwawona mwekha ivyo nili kuchitira Ŵaeguputo, kuti nimunyamurani pa mapapindo gha nombo na kwiza namwe kwa ine.” (Ekisodo 19:4) Yehova wakakumbuska ŵanthu ŵake kuti wakaŵaponoska ku Eguputo. Wakayelezgera kuti, wakagwiliskira ntchito nombo kuŵanyamura kuti waŵaponoske. Kweni pali vifukwa vinyake ivyo “mapapindo gha nombo” ghaliri ghakwenelera nadi kuyaniska na chivikiliro cha Chiuta.

3. Chifukwa wuli “mapapindo gha nombo” ngakwenelera nadi kuyaniska na chivikiliro cha Chiuta?

³ Nombo yikugwiliskira ntchito mapapindo ghake ghakuru, na ghankhongono pa kuwuruka muchanya pera yayi. Para dazi laŵara chomene, nombo yanakazi yikutandazura mapapindo ghake, agho ghakutandazuka kukwana mamita ghaŵiri na kubenekelera ŵana ŵake nga ambulera, kuŵavikilira kuti ŵaleke kuphya na zuŵa. Nyengo zinyake, yikuvunga ŵana ŵake mu mapapindo kuti ŵaleke kupima na mphepo. Nga umo nombo yikuvikililira ŵana ŵake, Yehova nayo wakavikilira mtundu uphya wa Israyeli. Apo ŵakaŵa mu mapopa, ŵakeneranga kulutilira kugomezgeka kuti ŵasange chivikiliro mu mufwiri wa mapapindo ghankhongono gha Yehova. (Dotoronome 32:9-11; Salimo 36:7) Kweni kasi ise  mazuŵa ghano, ntchakwenelera kulindilira kuti Chiuta wativikilirenge?

4, 5. Chifukwa wuli tikwenera kugomezga kuti Yehova wazamufiska nadi layizgo lakuti wazamupeleka chivikiliro?

⁴ Yehova wali na nkhongono za kuvikililira ŵateŵeti ŵake. Iyo ni “Chiuta Wankhongonozose,” ndipo zina ili likulongora kuti wali na nkhongono zamaseŵera yayi. (Genizesi 17:1) Nga umo viliri kuti vingachitika yayi kuti munthu wakanizge majigha, palije uyo wangakanizga nkhongono za Yehova. Pakuti iyo wali na nkhongono zakuchitira chilichose icho wakukhumba, tingafumba kuti, ‘Kasi Yehova wakukhumba nadi kugwiliskira ntchito nkhongono zake kuti wavikilire ŵanthu ŵake?’

⁵ Zgoro ndakuti enya! Yehova wakutisimikizgira kuti wazamuvikilira ŵanthu ŵake. Pa lemba la Salimo 46:1 pakuti: “Chiuta ntchiphokwero chithu na nkhongono zithu, movwiri wakugomezgeka mu nyengo ya suzgo.” Tikugomezga kuti wazamufiska nadi ivyo walayizga kuti wativikilirenge chifukwa chakuti iyo “wakuteta yayi.” (Tito 1:2) Tiyeni tiwone viyelezgero vinyake vyakumanyikwa makora ivyo Yehova wakugwiliskira ntchito kuti walongore umo wakuvikilira ŵanthu ŵake.

6, 7. (a) Kasi mu nyengo yakale muliska wakavikiliranga wuli mberere zake? (b) Kasi Baibolo likupeleka chiyelezgero wuli icho chikulongora kuti Yehova wakukhumbisiska kuvikilira na kupwelelera mberere zake?

⁶ Yehova ni Muliska withu, ndipo ise “tili ŵanthu ŵake na mberere za mu mskambo wake.” (Salimo 23:1; 100:3) Ni nyama zichoko waka izo zikukhumbikwira kovwirika nga mberere. Mu nyengo yakale, muliska wakakhumbikwiranga kuŵa wachikanga kuti wavikilire mberere ku nkhalamu, mphumphi, nkhalamira na ŵankhungu. (1 Samuyeli 17:34, 35; Yohane 10:12, 13) Kweni nyengo zinyake muliska wakeneranga kuŵa na chitemwa kuti wavikilire mberere. Para mberere yababira kutali na chiŵaya, muliska wachitemwa wakayivikiliranga pa nyengo iyo yikukhumbikwira wovwiri, na kunyamura kana ako kababika kuluta nako ku chiŵaya.

 ⁷ Yehova wakujiyaniska na muliska, ivi vikutovwira kugomezga kuti ngwakukhumbiskiska nadi kutivikilira. (Ezekiyeli 34:11-16) Kumbukani umo lemba la Yesaya 40:11, ilo likalongosoleka mu mutu 2 wa buku ili likulongosolera Yehova. Lemba ili likuti: “Wapwelelerenge mskambo wake nga ni muliska. Na woko lake wawunganyenge pamoza twana twa mberere, ndipo watuyeghenge pa chifuŵa chake.” Kasi kana ka mberere kakasangikanga wuli pa “chifuŵa” cha muliska? Kakwenera kuti kakizanga pafupi na muliska, panji kakamugung’uranga na malundi wuwo. Kweni muliska ndiyo wakeneranga kusindama na kunyamura kana ka mbelere na kukaŵika pa chifuŵa chake. Ichi ntchiyelezgero chiwemi chomene, ndipo chikulongora kuti Muliska withu Mukuru ngwakukhumbisiska kupwelelera na kuvikilira ŵateŵeti ŵake.

8. (a) Kasi Yehova wakulayizga kuti wavikilirenge anjani, ndipo lemba la Zintharika 18:10 likusimikizgira wuli fundo iyi? (b) Kasi kusanga chivikiliro mu zina la Chiuta kukusazgapo vichi?

⁸ Yehova wakuvikilira waka waliyose yayi. Wakuvikilira ŵanthu ŵekha awo ŵakusendelera kwa iyo. Lemba la Zintharika 18:10 likuti: “Zina la Yehova ntchigongwe chakukhora. Murunji wakuchimbilira kwenekuko na kuvikilirika.” Mu nyengo yakale, ŵakazenganga vigongwe mu mapopa kuti ŵanthu ŵabisamengemo. Kweni vikaŵa kwa munthu uyo umoyo wake wuli pangozi kuchimbilirako kuti wapone. Ndimo viliriso na kubisama mu zina la Chiuta. Pali vinandi ivyo munthu wakwenera kuchita kuti wavikilirike, chifukwa kuzunura waka zina la Chiuta ntchakukwana yayi, ndipo zina la Chiuta palekha lingachita munthondwe yayi. Kweni tikwenera kumumanya na kumugomezga mweneko wa zina, na kuchita vinthu ivyo vikukolerana na fundo zake za urunji. Yehova watilongora lusungu lukuru ulo lukutisimikizgira kuti usange tisendelenge kwa iyo na chipulikano, waŵenge chigongwe chakutivikilira.

9. Kasi Yehova wachita vichi padera pakulayizga waka kuti wativikilirenge?

⁹ Yehova wachita vinandi padera pakulayizga waka kuti wativikilirenge. Munyengo yakale, wakalongora mu nthowa yakuzizwiska kuti wali na nkhongono za kuvikilira ŵanthu ŵake.  Mu mbiri ya Ŵaisrayeli, “woko” lankhongono la Yehova likatondeskanga ŵalwani ŵakofya kuchita kalikose. (Ekisodo 7:4) Ndipouli, Yehova wakagwiliskiraso ntchito nkhongono zake pa kuvikilira ŵanthu ŵake, waliyose payekha.

10, 11. Kasi ni viyelezgero wuli vya mu Baibolo ivyo vikulongora umo Yehova wakugwiriskilira ntchito nkhongono zake zakuvikilira pakovwira ŵanthu ŵake?

¹⁰ Ŵanyamata ŵatatu Ŵachihebere awo ŵakumanyikwa kuti Shadireki, Misheki na Abedinego ŵakati ŵakana kusindamira chikozgo cha golide icho Themba Nebukadinezara likimika, Themba ili likakwiya chomene ndipo likati liŵaponyenge mu ng’anjo ya moto. Nebukadinezara, uyo wakaŵa Themba lankhongono chomene pa charu chose wakanyoza Yehova na kufumba kuti, “ni chiuta nju uyo wangamuthaskani mu mawoko ghane?” (Daniyeli 3:15) Ŵanyamata ŵatatu aŵa ŵakagomezganga na mtima wose kuti Chiuta wawo wali na nkhongono zakuti wangaŵavikilira, kweni iwo ŵakaghanaghanapo yayi kuti ndimo wachitirenge nadi. Ŵakazgora kuti: “Para mungatiponya mu ng’anjo yakugolera moto, Chiuta withu uyo tikumuteŵetera wangatithaska.” (Daniyeli 3:17) Unenesko ukaŵa wakuti, nanga ng’anjo yira ŵangasonkhezga maulendo 7 panji kujumphizga, kweni yikaŵa kanthu yayi kwa Chiuta wawo wankhongono. Yehova wakaŵavikilira nadi, ndipo Themba likachichizgika kuzomera kuti: “Palije chiuta munyake uyo wangaponoska nga ni chiuta uyu.”—Daniyeli 3:29.

¹¹ Yehova wakalongoraso nthowa yinyake yapadera chomene kuti wali na nkhongono zakuvikilira, apo wakasamuskira umoyo wa Mwana wake yekha mu nthumbo ya Mariya, mwali Wachiyuda. Mungelo wakaphalira Mariya kuti “uŵenge na nthumbo na kubaba mwana mwanalume.” Mungelo wakayowoyaso kuti: “Mzimu utuŵa wizenge pa iwe, ndipo nkhongono ya Wapachanya Nkhanira yikubenekelerenge.” (Luka 1:31, 35) Vikuwoneka kuti aka kakaŵa kakwamba kuti Mwana wa Chiuta waŵe wambura kuvikilirika. Kasi zakwananga za mama wambura urunji uyu, zimukhwaskenge yayi bonda mu nthumbo? Kasi Satana wapwetekenge yayi panji kukoma Mwana uyu pambere wandababike? Vingachitika yayi! Yehova wakapanga chiliŵa chakuvikilira Mariya kuti paŵavye chilichose, kwali ni zakwananga zake, nkhongono  yiliyose yakupweteka, munthu wakukoma, panji chiŵanda chilichose kuti chipweteke Mwana uyo wakaŵa mu nthumbo, kufuma panyengo iyo wakaŵira na nthumbo kuya munthazi. Yehova wakalutilira kuvikilira Yesu panyengo iyo wakaŵa muwukirano. (Mateyu 2:1-15) Pakaŵavya chilichose chakuti chipweteke Mwana wake wakutemweka, mpaka pa nyengo yake ya kwimikika.

12. Chifukwa wuli Yehova wakavikiliranga ŵanthu ŵanyake mwamunthondwe mu nyengo yakale?

¹² Chifukwa wuli Yehova wakavikilira ŵanthu ŵanyake mwamunthondwe nthena? Nyengo zinandi Yehova wakavikiliranga ŵanthu kuti wavikilire chinthu chinyake chakuzirwa chomene kuti wafiske khumbo lake. Mwachiyelezgero, chikaŵa chakuzirwa chomene kuti Yesu waleke kukomeka panyengo iyo wakaŵa bonda kuti khumbo la Chiuta lifiskike, na kovwira ŵanthu kusanga chandulo. Vinthu vinandi vyakukhwaskana na umo Chiuta wakulongolera nkhongono zake zakuvikilira, vikalembeka mu Malemba. Ndipo “vikalembeka kuti vitisambizge, kuti para tazizipizga na kusanguluskika na Malemba, tiŵe na chigomezgo.” (Ŵaroma 15:4) Enya, viyelezgero ivi vikukhozga chipulikano chithu mwa Chiuta wankhongono. Kweni kasi mazuŵa ghano tikwenera kukhazga chivikiliro wuli kwa Chiuta?

13. Kasi Yehova wakutiponoska mwamunthondwe visuzge viti wuli? Longosorani.

¹³ Layizgo la Chiuta lakuti wavikilirenge ŵanthu ŵake, likung’anamura kuti visuzge viti wuli iyo watiponoskenge mwamunthondwe yayi. Chiuta withu wakutiphalira kuti tilekenge kukumana na masuzgo mu charu ichi yayi. Ŵateŵeti ŵanandi ŵakugomezgeka ŵa Yehova ŵakukumana na masuzgo ghakuru, nga ukavu, nkhondo, ulwari na nyifwa. Yesu wakaphalira ŵasambiri ŵake mwambura kubisa kuti ŵazamukomeka chifukwa cha chipulikano chawo. Lekani Yesu wakadidimizga chomene za kuzirwa kwa kuzizipizga m’paka kuumaliro. (Mateyu 24:9, 13) Usange nyengo zose Yehova wangagwiliskira ntchito nkhongono zake kuponoska ŵanthu ŵake mwamunthondwe, mbwenu  Satana wangasangirapo mwaŵi wa kumunyoza na kukayikira usange tikugomezgeka kwa Chiuta kufumira nadi pasi pa mtima.—Yobu 1:9, 10.

14. Kasi ni viyelezgero wuli ivyo vikulongora kuti Yehova wakuvikilira ŵateŵeti ŵake wose mwakuyana yayi?

¹⁴ Mu nyengo yakale napo, Yehova wakagwiliskira ntchito nkhongono zake zakuvikilira kuti waponoske muteŵeti wake waliyose ku nyifwa yayi. Mwachiyelezgero, mu 44 C.E., Herode wakakoma mpostole Yakobe. Kweni pakati pajumpha nyengo yichoko waka, Petrosi wakaponoskeka “mu woko la Herode.” (Milimo 12:1-11) Ndipo Yohane, munung’una wa Yakobe, wakakhala na umoyo nyengo yitali kuluska Petrosi na Yakobe. Ntheura tikwenera yayi kukhazga kuti Chiuta withu wavikilirenge ŵateŵeti ŵake wose mwakuyana waka. Nakuti, “nyengo na vyakuchitika vyamabuchi vikuwira” tose. (Mupharazgi 9:11) Kasi Yehova wakutivikilira wuli mazuŵa ghano?

15, 16. (a) Kasi mbukaboni wuli uwo ukulongora kuti Yehova wakupeleka chivikiliro chakuthupi ku ŵateŵeti ŵake wose pamoza? (b) Chifukwa wuli tikusimikizga kuti Yehova wavikilirenge ŵateŵeti ŵake sono, na pa “suzgo yikuru”?

¹⁵ Chakwamba, ghanaghanirani za chivikiliro chakuthupi. Pakuŵa ŵateŵeti ŵa Yehova, tikukhazga kuti wativikilirenge tose pamoza. Chifukwa para wangaleka kutivikilira, mbwenu Satana wamarenge tose. Ghanaghanirani fundo iyi: Satana “fumu ya charu ichi,” yikukhumba kuwuskirapothu panji kuti kumazgirathu kusopa kwaunenesko. (Yohane 12:31; Chivumbuzi 12:17) Maboma ghanyake ghankhongono chomene ghakanizga ntchito yithu yakupharazga ndipo ghayezgayezga kuti tilekerethu kuŵako. Kweni ŵanthu ŵa Yehova mbakukhora ndipo ŵakulutilira kupharazga kwambura wofi. Chifukwa wuli maboma ghankhongono ghatondeka kumazga ntchito ya ŵanthu ŵachoko waka kweniso awo ŵakuwoneka kuti nkhagulu ka Ŵakhristu ŵambura chivikiliro? Chifukwa Yehova watibenekelera mu mapapindo ghake ghankhongono.—Salimo 17:7, 8.

¹⁶ Wuli pakuyowoya za kuvikilirika mwakuthupi panyengo ya “suzgo yikuru”? Tikwenera yayi kopa cheruzgo cha Chiuta.  Nakuti, “Yehova wakumanya kuŵathaska ku chiyezgo ŵanthu awo ŵakumusopa mwakujipeleka, kweni ŵambura urunji wakuŵasungira zuŵa la cheruzgo kuti ŵazakaparanyike.” (Chivumbuzi 7:14; 2 Petrosi 2:9) Pasono tikwenera kusimikizgira za vinthu viŵiri ivi: Chakwamba, Yehova wazomerezgenge yayi kuti ŵateŵeti ŵake ŵakugomezgeka ŵamare pa charu. Chachiŵiri, wazamupeleka njombe ya umoyo wamuyirayira mu charu chiphya chaurunji kwa awo ŵakulutilira kugomezgeka. Nanga ŵangafwa wazamuŵawuska. Kweniso awo ŵali kufwa, ŵali mu malo gha chivikiliro panji kuti mu chikumbusko cha Yehova.—Yohane 5:28, 29.

17. Kasi Yehova wakutivikilira wuli kwizira mu Mazgu ghake?

¹⁷ Mazuŵa ghano napo, Yehova wakutivikilira na “mazgu” ghake gha umoyo, agho ghali na nkhongono za kuchizga mitima na kusintha umoyo. (Ŵahebere 4:12) Para tikulondezga ivyo mazgu ghake ghakuyowoya, tingavikilirika ku vinthu vinandi ivyo vingatipweteka. Pa lemba la Yesaya 48:17 Yehova wakutiphalira kuti: “Ine Yehova . . . [nkhumusambizgani] kuti musange chandulo.” Tikugomezga kuti tingaŵa na umoyo uwemi na kukhala nyengo yitali para tikulondezga ivyo Mazgu gha Chiuta ghakuyowoya. Mwachiyelezgero, chifukwa chakuti tikulondezga ulongozgi wa mu Baibolo wa kukana kuchita uzaghali na ukazuzi wose, tikugega kuchitako vizgoŵi vyose vyaukazuzi na vyakupweteka ivyo ŵanthu ŵanandi awo ŵakuleka kopa Chiuta ŵakupwetekeka navyo. (Milimo 15:29; 2 Ŵakorinte 7:1) Tikukondwa kweniso tikuwonga chomene Yehova chifukwa cha umo Mazgu ghake ghakutivikililira.

18. Kasi Yehova wakutipa chivikiliro wuli chauzimu?

¹⁸ Chakuzirwa chomene ntchakuti Yehova wakutivikilira mwauzimu. Chiuta withu wachitemwa wakutivikilira ku vinthu ivyo vingatipweteka mwauzimu. Wakutipa ivyo tikukhumbikwira kuti tizizipizge viyezgo na kuvikilira ubwezi withu na iyo. Ivi vikovwira kuti Yehova wativikilire kwa vyaka vichoko waka yayi, kweni kwamuyirayira. Ghanaghanirani za vinthu vinyake ivyo Chiuta wakupeleka ivyo vikutivikilira mwauzimu.

19. Kasi mzimu wa Yehova ungatovwira wuli kuti titonde suzgo yiliyose iyo tingakumana nayo?

 ¹⁹ Yehova ‘wakupulika malurombo.’ (Salimo 65:2) Usange takumana na masuzgo ghanandi pa umoyo, tingapembuzgika para tingamuphalira Chiuta ivyo vili mu mtima withu. (Ŵafilipi 4:6, 7) Wangamazga masuzgo ghithu mwa munthondwe yayi, kweni wangazgora malurombo ghithu na kutipa mahara gha umo tingachitira nagho. (Yakobe 1:5, 6) Kweni chakuzirwa chomene ntchakuti, Yehova wakupeleka mzimu utuŵa kwa awo ŵakumulomba. (Luka 11:13) Mzimu wankhongono uwu ungatovwira kuti titonde suzgo yiliyose iyo tingakumana nayo. Ungatipaso “nkhongono zakuluska zakawiro” kuti tizizipizge m’paka panyengo iyo Yehova wazamuwuskirapo masuzgo ghose mu charu chiphya icho chikwiza sonosono apa.—2 Ŵakorinte 4:7.

20. Kasi ŵasopi ŵanyithu ŵangalongora wuli nkhongono ya kuvikilira ya Yehova?

²⁰ Nyengo zinyake Yehova wangalongora nkhongono zake zakuvikilira kwizira mu ŵasopi ŵanyithu. Yehova wapangiska kuti ŵanthu ŵake ŵaŵe ‘paubali’ wa pa charu chose. (1 Petrosi 2:17; Yohane 6:44) Kwizira mu ubali uwemi uwu, tikuwona ukaboni wakuwoneka na maso wakuti nkhongono ya mzimu utuŵa wa Chiuta yikulongozga nadi ŵanthu ŵake. Mzimu uwu ukupambika  vipambi mwa ise—mikhaliro yiwemi na yakukondweska, kusazgapo chitemwa, lusungu na uwemi. (Ŵagalatiya 5:22, 23) Para tasangana na suzgo, musopi munyithu wangatipa ulongozgi wakovwira chomene ndipo wangatipembuzga, usange vyanthena vyachitika tingawonga Yehova chifukwa cha chivikiliro icho wakutipa.

21. (a) Kasi ntchakurya wuli cha panyengo yake icho Yehova wakutipa kwizira mwa “muzga wakugomezgeka na wavinjeru”? (b) Kasi imwe pa mwekha mwasanga chandulo wuli na ivyo Yehova wakupeleka kuti vitivikilire mwauzimu?

²¹ Yehova wakupelekaso chinthu chinyake kuti chitivikilire: Chakurya chauzimu cha panyengo yake. Yehova watuma “muzga wakugomezgeka na wavinjeru” kuti watipe chakurya chauzimu, kuti watovwire kusanga nkhongono kufuma mu Mazgu ghake. Gulu la muzga wakugomezgeka likugwiliskira ntchito mabuku, kusazgapo magazini gha Gongwe la Mulinda, Wukani! na jw.org kweniso maungano gha mpingo, gha dera na gha chigaŵa kuti watipe “chakurya pa nyengo yakwenelera.” (Mateyu 24:45) Kasi muli kupulikapo fundo yinyake pa maungano gha Chikhristu, mu zgoro la mubali panji mudumbu, mu nkhani, panji mu lurombo, iyo yikamukhozgani na kumupembuzgani? Kasi nkhani yinyake yakufuma mu magazini ghithu yili kumufikanipo pa mtima? Kuluwa yayi kuti Yehova wakupeleka vinthu vyose ivi kuti wativikilire mwauzimu.

22. Kasi nyengo zose Yehova wakugwiliskira ntchito nkhongono zake mu nthowa wuli, ndipo tikusanga chandulo wuli?

²² Yehova ntchiphokwero “ku wose awo ŵakubisama mwa iyo.” (Salimo 18:30) Tikumanya kuti wakugwiliskira ntchito nkhongono zake kuti wativikilire ku ngozi zose yayi. Ndipouli, wakugwiliskira ntchito nkhongono zake zakuvikilira na kuwoneseska kuti khumbo lake lafiskika. Paumaliro, ŵanthu ŵake ŵakusanga chandulo na ivyo wachita. Para tasendelera kwa iyo na kukhalilira mu chitemwa chake, Yehova wazamutipa umoyo uwemi wamuyirayira. Apo tikulindilira nyengo iyo, pasono tikwenera kuwona waka suzgo yiliyose mu charu ichi kuŵa ‘yipepu na ya kanyengo kachoko waka.’—2 Ŵakorinte 4:17.