1. Kasi kugomezga mayere na ufwiti nkhwakuthandazgika wuli?

“MUNO MU Africa, ncambura mahara kufumba usange fwiti ziliko nadi panji cara,” ndimo likuyowoyera buku lakuti African Traditional Religion. Likusazgirapo kuti: “Ŵantu ŵa mikhaliro yakupambana-pambana mu Africa, ŵakugomezga comene ufwiti.” Ŵantu ŵakusambira na ŵambura kusambira wose ŵakugomezga comene mayere na ufwiti. Nanga ŵangaŵa ŵarongozgi ŵa visopo vya Cisilamu na Cikristu, nawo ni nteura pera.

2. Mwakuyana na cigomezgo cakumanyikwa comene, kasi nkongono za mayere zikufuma nkhu?

² Mwakuyana na cigomezgo ico cikumanyikwa comene muno mu Africa, pali ŵantu awo ŵakucita vintu vyakuzizwiska mwakugwiriskira ncito nkongono ya mizimu. Iwo ŵakuyowoya kuti Ciuta ndiyo wakuŵapa nkongono iyi. Kweniso mizimu na ŵapapi awo ŵalikufwa yingagwiriskira ncito nkongono iyi. Ŵantu ŵanyake nawoso ŵakumanya kutorako nkongono iyi na kuyigwiriskira ncito muntowa yiwemi panji yiheni.

3. Kasi mayere ghaheni ni vici, ndipo ŵantu ŵakugomezga kuti ghangacitaci?

³ Pali mayere agho ghakuyowoyeka kuti ngaheni gheneagho ghakucitika na cilato ca kusuzga ŵantu awo mbarwani. Awo ŵakucita mayere gha mtundu uwu wali na nkongono yakutumizga ŵakasuska, viyuni, vibenene, na vinyama vinyake kuti vikasuzgenge ŵantu. Ŵanandi ŵakugwiriskira ncito mayere kutimbira ŵanyawo, kupangiska muntu kuti waleke kubaba, kulowa ndiposo nanga kungaŵa kukomera ŵanyawo.

4. Kasi ŵanandi ŵakugomezga kuti fwiti zikucitaci, ndipo ni vintu wuli ivyo ŵalikuyowoya ŵanji awo ŵalikuleka ufwiti?

⁴ Cinyake cakuyana na mayere agha ni ufwiti. Kukuyowoyeka kuti fwiti zikuleka matupi ghawo usiku na kuduka kuruta kumalo ghanyake kukakumana na fwiti zinyake panji kukasuzga ŵantu. Cifukwa cakuti matupi gha fwiti ghakuŵa kuti ghakugona mu nyumba zawo, ukaboni wa nkani izi ukuyowoyeka na ŵantu awo ŵakaŵa fwiti ndipo walikuleka. Mwaciyerezgero, magazini yinyake ya muno mu Africa yikalemba ivyo ŵantu ŵanyake awo ŵakaŵa fwiti ndipo ŵalikuleka, [comene-comene ŵasungwana ŵa pakati pa virimika vya 13 na 19] ŵeneawo ŵakati: “Nili kukoma ŵantu 150 mwakucitiska ngozi za magalimoto.” “Nili kukoma ŵana ŵankondi mwakonka ndopa zawo.” “Nili kukoma vibwezi vyane vitatu cifukwa ca kumazga ubwezi.”

5. Kasi mayere agho ghakuyowoyeka kuti ngaweme ni vici, ndipo ni mwauli umo ghakucitikira?

 ⁵ Mayere agho ghakuyowoyeka kuti ngaweme ghakucitika na cilato cakujivikilira. Ŵantu awo ŵakucita mayere gha mtundu uwu ŵakuvwara mphete panji makoza gha mayere. Iwo ŵakumwa panji kuphaka matupi ghawo mukhwara wakuŵavikilira. Iwo ŵakubisa mu nyumba zawo vintu ivyo wakugomezga kuti vili na nkongono yakuŵavikilira, panji kuvijimira pasi pa luwaza lwa nyumba zawo. Iwo ŵakugomezga comene vintumwa vyeneivyo ŵakusazgamo mazgu ghakufuma mu Korani panji mu Baibolo.

6. Kasi Satana na viŵanda vyake ŵakacitaci mu nyengo zakale, ndipo ni mwauli umo tikwenera kuwonera nkongono zawo?

⁶ Mbunenesko nadi kuti Satana na viŵanda vyake mbarwani ŵakofya ŵa ŵantu. Iwo ŵali na nkongono iyo yingatimbanizga maghanoghano gha ŵantu, ndipo mu nyengo yakale ŵakanjiranga mu ŵantu na vinyama wuwo. (Mateyu 12:43-45) Nangauli tikwenera cara kudelera nkongono zawo, kweniso tikweneraso cara kuzikuzga comene.

7. Kasi Satana wakukhumba kuti ise tigomezgenge vici, ndipo ici cayerezgereka na vici?

⁷ Satana ni fumu ya kupuruska. Iye wakupusika ŵantu kuti wali na nkongono zinandi comene. Mwaciyerezgero: Mu nkondo iyo yikarwekanga sono-sono apa mu caru cinyake muno mu Africa, ŵasilikari ŵakagwiriskira ncito virwero vyakukuzgira mazgu kofyera ŵarwani ŵawo. Pambere wandambe kurwa, ŵasilikari ŵakajuranga vyakukuzgira mazgu ivyo vikafumiskanga mazgu agho ghakapulikikwanga nga ni virwero vyankongono vyakofya comene. Iŵo ŵakakhumbanga kuti ŵarwani ŵawo ŵaghaneghanenge kuti ŵakurwa na ŵasilikari awo ŵali na virwero vyankongono comene. Mu ntowa yakuyana waka, Satana wakukhumba kuti ŵantu ŵagomezgenge kuti nkongono zake nzambura cigoti. Khumbo lake ndakuti wawofye ŵantu kuti ŵacitenge ivyo iye wakukhumba, kuŵalekeska kucita khumbo la Yehova. Sono tiyeni tisande mautesi ghatatu agho Satana wakukhumba kuti ŵantu ŵaghagomezgenge.

8. Kasi ni utesi wuli uwo Satana wakugwiriskira ncito?

⁸ Utesi wakwamba uwo Satana wakupusika nawo ŵantu ni uwu: Palije cintu ciheni ico cikucitika cekha; cintu ciheni cilicose ico cindacitike na muntu cikucitika na nkongono za mizimu. Mwaciyerezgero, tiyowoye kuti mwana wafwa cifukwa ca phungu. Mama wake wangamanya kuti phungu ni ntenda iyo yikuthandazgika na nyimbo. Kweni wangaghanaghanaso kuti muntu munyake wagwiriskira ncito fwiti kutuma nyimbo kuti yirume mwana wake.

9. Kasi Baibolo likurongora wuli kuti Satana ndiyo wakwambiska suzgo lirilose cara?

⁹ Nangauli Satana wali na nkongono za kwambiskira masuzgo ghanyake, kweni nkupuruka kughanaghana kuti wali na nkongono zakwambiskira masuzgo ghalighose. Baibolo likuyowoya kuti: ‘Cipharizgano kuti nca ŵapusu cara, nanga ndi nkondo kuti nja ŵankongono cara, nesi vyakurya kwa ŵavinjeru, nanga ndi usambazi kwa ŵantu ŵa umanyi, panji ulemu kwa ŵafundi; kweni vintu vya mabuci vikuwira ŵose.’ (Mupharazgi 9:11) Ŵantu awo ŵakucita maseŵero ghakucimbira yumoza wangacimbira comene kuruska ŵanyake, kweni iye nyengo zinyake wangatondeka kuruska. Vintu vinyake ‘vya mabuci’ vingamucitikira, ivyo vingamutondeska. Mutepanji wangakhuŵara na kuwa panji wangarwara, panji nyamakazi yingamukora. Vintu ivi vingamucitikira waliyose. Kuti vikucitika na Satana cara panji ufwiti; vikucitika waka.

10. Ni vintu wuli ivyo vikuyowoyeka vyakukhwaskana na fwiti, ndipo tikumanya wuli kuti nvyautesi?

 ¹⁰ Utesi waciŵiri uwo Satana wakupusika nawo ŵantu ni uwu: Fwiti zikuleka matupi ghawo na kuruta ku malo ghanyake na usiku kukakumana na fwiti zinyake panji kukawonka ndopa za ŵantu panji kukakoma na kurya ŵarwani ŵawo. Sono jifumbani kuti: ‘Usange fwiti zikucita nadi ivi, kasi ncici ico cikufumamo mu thupi lawo?’ Nga ni umo tasambilira, umoyo ni muntu, ni cintu ico cikufumamo mukati mwa muntu cara. Ndipo mzimu ni nkongono iyo yikupangiska thupi kucita vintu, kweni nkongono iyi yingacita cilicose cara kwambura thupi.

11. Kasi tikumanya wuli kuti fwiti zingaleka cara matupi ghawo na kuruta kunyake, kasi mukugomezga nadi ici?

¹¹ Umoyo panji mzimu vingaleka cara thupi na kukacita vintu vinyake, viweme panji viheni. Mwanteura, fwiti zingaleka cara matupi ghawo. Izo kuti zikucita nadi cara vintu ivyo zikuyowoya kuti zikucita panji kughanaghana kuti zacita.

12. Kasi Satana wakupangiska wuli ŵantu kughanaghana kuti ŵacita vintu ivyo ŵandacite?

¹² Kasi tingarongosora wuli ivyo awo ŵakaŵa ŵafwiti ŵakuwulura? Mwakugwiriskira ncito mboniwoni, Satana wangapangiska ŵantu kughanaghana kuti ŵawona, kupulika na kucita vintu ivyo ŵandacite. Mwakucita nteura, Satana wangapangiska ŵantu kuleka kuteŵetera Yehova na kuŵapa maghanoghano ghakuti Baibolo ndautesi.

13. (a) Kasi pali mayere agho ngaweme? (b) Kasi Malemba ghakuyowoyaci za mayere?

¹³ Utesi wacitatu ni uwu: Kugwiriskira ncito mayere agho ghakuyowoyeka kuti ngaweme kulopora urowi. Baibolo likuyowoyapo cara kuti pali mayere ghaweme na mayere ghaheni. Kweni ilo likukanizga mitundu yose ya mayere. Aghanaghanirani za marango agho Yehova wakapereka ku mtundu wa Israyeli ghakukhwaskana na mayere ndiposo awo ŵakucita luso ulu:

• “Mungacitanga mayere cara.”—Leviticus 19:26, NW.

• “Mwanarumi panji mwanakazi uyo wakuwukwa panji uyo ndi fwiti, wakomeke nadi.”—Leviticus 20:27.

•   “Wareke kusangikamo mukati mwinu yumo . . . uyo wakucita maula, panji wamintondwe panji wakufumba ku mizimu.”—Duteronome 18:10-14.

14. Ncifukwa wuli Yehova wakapanga marango ghakwimikana na mayere?

¹⁴ Marango agha ghakarongorerathu kuti Ciuta wakakhumbanga cara kuti ŵantu ŵake ŵacitenge mayere. Yehova wakapereka marango agha ku ŵantu ŵake cifukwa wakuŵatemwa ndipo wakukhumba cara kuti iwo ŵawe ŵazga ŵa wofi na kugomezga mayere. Wakukhumba cara kuti viŵanda viŵasuzgenge.

15. Kasi Baibolo likurongora wuli kuti Yehova ngwankongono comene kuruska Satana?

¹⁵ Nangauli Baibolo likukonkoska cara fundo na fundo pankani yakukhwaskana na ivyo viŵanda vingacita na ivyo vingaleka kucita, kweni likurongora kuti Yehova Ciuta ngwankongono comene kuruska Satana na viŵanda vyake. Yehova wakamupondomoska Satana kumuwuskako kucanya. (Civumbuzi 12:9) Awonani kuti, Satana wakapempa cizomerezgo kuti wamuyezge Job kweni wakapulikira ncenjezgo ya Ciuta yakuti waleke kumukoma Job.—Job 2:4-6.

16. Nkhwa njani uko tingasangako civikiliro?

¹⁶ Lemba la Zintharika 18:10, likuyowoya kuti: “Zina la Yehova ndi cigongwe cakukhora, murunji wakucimbirira kwenekuko na kuphokwa.” Mwanteura tikwenera kugomezga mwa Yehova para tikukhumba civikiliro. Ŵantu ŵa Yehova ŵakugomezga cara vintumwa panji munkhwara nga ncivikiliro cawo ku milimo yiheni ya Satana na viŵanda vyake, nesi kopa kuloweka na fwiti. Ŵateŵeti ŵa Ciuta ŵakugomezga ivyo Baibolo likuyowoya: “Maso gha Yehova ghakulaŵiska uku na uko mu caru cose capasi, kujiwonya nkongono kovwira aŵo mitima yaŵo njakufikapo pamaso pake.”—2 Midauko 16:9.

17. Kasi lemba la Yakobe 4:7 likutisimikizgiraci, ndipo tikwenera kucitaci?

¹⁷ Imwe namwe mungaŵa na cigomezgo ici usange mukuteŵetera Yehova. Lemba la Yakobe 4:7 likuyowoya kuti: ‘Jilambikani kwa Ciuta: kweni yimikanani na Satana, ndipo wati wamucimbirani.’ Usange mukuteŵetera Ciuta waunenesko, kujilambika kwa iye, mungaŵa ŵakusimikizga kuti Yehova wamuvikiliraninge.