1-3. (a) Kasi vinthu ivyo vingananga nkharo yiwemi ya mbumba vikufuma nkhu? (b) Kasi ŵapapi ŵakwenera kucitaci kuti ŵavikilire mbumba zawo?

 TIYELEZGERE kuti vula yikulokwa ndipo nyengo yakwana yakuti mwana winu walutenge ku sukulu. Kasi mukucita wuli? Kasi mukumuleka waka kuti walutenge kwambura malaya ghakumuvikilira ku vula? Panji mukumuvwalika malaya ghanandi agho ghangamutondeska kwenda makora? Yayi. Mukumuvwalika vyakuvwara vyakwenelera kuti waleke kuzumbwa.

² Mwakuyana waka, ŵapapi ŵakwenera kusanga nthowa yiwemi yakuvikilira mbumba zawo ku vinthu viheni. Vinthu ivi vingaŵa vyakusanguluska vyaukazuzi, nkhani izo zikulembeka mu nyuzipepara, mapulogiramu gha pa TV panji wayalesi, ŵabwezi, ndiposo ku vinthu vinyake ivyo ŵakusambira ku sukulu. Ŵapapi ŵanyake ŵakucita vinandi yayi, mutepanji palije ico ŵakucita kuti ŵavikilire mbumba zawo. Ŵanyake ŵakughanaghana kuti vinthu vyose ivyo vikucitika kuwaro kwa mbumba yawo ni viheni. Mwantheura, ŵakukhazikiska malango ghanonono mwakuti ŵana ŵakufwatuka yayi. Kweni kasi nchamacitiko kucita makora pa nkhani iyi?

³ Enya, nchamacitiko. Nchiwemi yayi kucita vinthu mwakujumphizga, cifukwa kungiziska masuzgo. (Mupharazgi 7:16, 17) Kasi ŵapapi awo Mbakhristu ŵakucita wuli kuti ŵavikilirenge mbumba zawo? Aghanaghanirani vigaŵa vitatu ivi: masambiro, mendezgano, na vyakusanguluska.

4. Kasi ŵapapi ŵakwenera kughawona wuli masambiro?

⁴ Ŵapapi awo Mbakhristu ŵakuzirwiska masambiro.  Ŵakumanya kuti sukulu yikusambizga ŵana kuŵazga, kulemba, kuyowoyeskana na ŵanji ndiposo kumazga masuzgo. Yikusambizgaso nchito na maluso agho ghangawovwira kuti ŵakhalenge makora mu caru. Masambiro ghawemi ghakovwiraso kuti ŵasange nchito yiwemi.—Zintharika 22:29.

5, 6. Kasi ŵana ŵangamanya wuli nkhani zautesi za kugonana ku sukulu?

⁵ Ndipouli, sukulu yikupangiskaso kuti ŵana ŵamanyane, ndipo ŵanandi ŵa iwo ŵakuŵa na nkharo yiheni. Mwaciyelezgero, tiyeni tiwone maghanoghano ghawo pa nkhani za kugonana ndiposo makhaliro ghawemi na ghaheni. Pa sukulu ya sekondare yinyake ku Nigeria, pakaŵa msungwana muzaghali. Msungwana uyu wakatemwanga kuphalira ŵasambiri ŵanyake nkhani za kugonana izo wakaŵazganga mu mabuku, ndipo iwo ŵakamupulikizganga mwakunweka nangauli ivyo wakayowoyanga vikaŵa vyauzereza. Ŵasungwana ŵanyake ŵakayezgeleranga ivyo wakaŵaphaliranga. Ndipo yumoza wakafwa apo wakafumyanga nthumbo ya pa thengere.

 ⁶ Nchacitima kuti ŵasambizgi ŵanyake nawo ŵakuphalira ŵana nkhani zautesi za kugonana. Ŵapapi ŵanandi ŵakudandaura cifukwa sukulu zinandi zikusambizga ŵana za kugonana, kweni zikusambizga yayi umo ŵangaŵira na nkharo yiwemi. Mama munyake uyo wali na mwana wa vilimika 12 wakati: “Tikukhala mu cigaŵa ico cikutemwa comene vya cisopo, ndiposo kulondezga comene mitheto, kweni pa sukulu ya sekondare ya mu cigaŵa cithu cenecici, ŵana ŵakupokera makondomu!” Iyo na mfumu wake ŵakadandaura comene apo ŵakamanya kuti mwana wawo msungwana wakusongana na ŵanyamata ŵa msinkhu wake. Kasi ŵapapi ŵangavikilira wuli mbumba ku mikhaliro yiheni iyi?

7. Kasi mungatonda wuli nkhani zautesi zakukhwaskana na kugonana?

⁷ Kasi nchiwemi kubisira ŵana nkhani yiliyose yakukhwaskana na kugonana? Yayi. Nchiwemi kuti muŵasambizgenge mwekha nkhani izi. (Zintharika 5:1) Mbunenesko kuti mu vigaŵa vinyake ku Europe na ku North America, ŵapapi ŵanandi ŵakulambalara nkhani zantheura. Ndipo mu vyaru vinyake muno mu Africa, ni viŵi yayi ŵapapi kudumbiskana nkhani za kugonana na ŵana ŵawo. Dada munyake wa ku Sierra Leone wakati: “Nkhakhaliro kithu yayi kucita ntheura.” Ŵanyake ŵakughanaghana kuti kusambizga ŵana za kugonana nkhuŵajulira nthowa yakuti ŵacitenge uzaghali! Kweni kasi Ciuta wakuyiwona wuli nkhani iyi?

8, 9. Ni ulongozgi wuli wakukhwaskana na kugonana uwo ukusangika mu Baibolo?

⁸ Baibolo likulongosora kuti nchiwemi kudumbiskana nkhani ya kugonana na cilato ciwemi, nakuti nchakukhozga soni yayi. Kale mu Israyeli, ŵanthu wose ŵa Ciuta ŵakaphalirika kuti ŵawunganenge pamoza, ŵalara na “ŵana” wuwo. Cilato cake cikaŵa cakuti wose ŵapulikizgenge pamoza Malango gha Ciuta para ghakaŵazgikanga. (Duteronome 31:10-12; Joshua 8:35) Dango likalongosoranga kwambura kubisa kanthu za  kugonana, kuŵa ku mwezi, kufumiska wanalume, uleŵi, kugonana kwa ŵanalume panji ŵanakazi pera, kugonana pa ubali, na kugona nyama. (Leviticus 15:16, 19; 18:6, 22, 23; Duteronome 22:22) Pamanyuma pake, ŵapapi ŵakalongosoranga makora ku ŵana ŵawo mwakuti ŵapulikiske.

⁹ Mu buku la Zintharika vipaturo 5, 6, na 7 muli mavesi agho ghakupeleka ulongozgi uwemi ku ŵapapi wakukhwaskana na uheni wakucita uzaghali. Ghakulongosora kuti nyengo zinyake munthu wangakopeka kucita uzaghali. (Zintharika 5:3; 6:24, 25; 7:14-21) Kweni ghakutisambizga kuti nkhwananga kucita uzaghali ndipo munthu wangaŵa mu suzgo yikuru. Ghakupelekaso ulongozgi kovwira ŵawukirano kulambalara uzaghali. (Zintharika 5:1-14, 21-23; 6:27-35; 7:22-27) Kusazgirapo apa, uzaghali ukupambana comene na kugonana kwa ŵanthu ŵakutorana. (Zintharika 5:15-20) Iyi ni nthowa yiwemi iyo ŵapapi ŵangalondezga pakusambizga ŵana!

10. Cifukwa wuli kusambizga ŵana umo Ciuta wakuwonera kugonana kungaŵapangiska yayi kuti ŵacitenge uzaghali?

¹⁰ Kasi kusambizga ŵana mu nthowa iyi kukupangiska kuti ŵacitenge uzaghali? Yayi. Baibolo likusambizga kuti: “Ŵarunji ŵakuthaskika na umanyi.” (Zintharika 11:9) Kasi mukukhumba kuthaska panji kuvikilira ŵana ŵinu ku vinthu viheni vya mu caru ici? Dada munyake wakati: “Kwambira apo ŵana ŵithu ŵakaŵa ŵacoko comene, tikaŵaphaliranga unenesko wakukhwaskana na kugonana. Mwantheura, para ŵakupulika ŵanyawo ŵakuyowoya nkhani izi, ŵakunwekera yayi. Ŵakuzizikika yayi.”

11. Kasi ŵana ŵangasambizgika wuli nkhani zakukhwaskana na kugonana mwakuyana na msinkhu wawo?

¹¹ Mu vipaturo vya kumasinda tikasambira kuti ŵana ŵakwenera kusambizgika nkhani yakukhwaskana na kugonana mwakutendekera. Para mukusambizga mwana viŵaro vya thupi lake, muphalirani vyose na mazina ghake wuwo. Mukuluta kwa nyengo, cingaŵa cakwenelera kuŵasambizga viŵaro ivyo ŵakwenera cara  kuvizunura bweka. Ŵapapi wose ŵaŵiri ŵasambizgenge ŵana ŵawo kuti viŵaro vyakukhwaskana na kugonana ni vyapadera, ndipo ŵanji ŵakwenera cara kuviwona panji kuvikhwaska, nakuti ŵangavizunuranga yayi mu nkhani zawakawaka. Peneapo ŵana ŵakukura, ŵakwenera kuphalirika ico cikucitika kuti mwanalume na mwanakazi ŵababe mwana. Kucita nthena kukovwira kuti ŵamanyirengethu ivyo viŵacitikirenge. Nga ni umo tikasambilira mu Cipaturo 5, kuŵasambizga nkhani izi kukuŵavikilira ku ŵanthu awo ŵakugona ŵana mwa kuŵacicizga.—Zintharika 2:10-14.

12. Ni maghanoghano wuli ghautesi agho ŵana ŵakusambira ku sukulu?

¹² Ŵapapi ŵakwenera kuŵa ŵakunozgeka kususka maghanoghano ghautesi agho ŵana ŵangasambira ku sukulu. Mwaciyelezgero, ghanoghano lakuti vinthu vikalengeka na Ciuta cara, kweni vikazgoka kufuma ku vinthu vinyake, kutemwa comene mtundu wawo, na ghanoghano lakuti palije cinthu ico nchakuneneska fikepo. (1 Ŵakorinte 3:19; yelezgerani na Genesis 1:27; Leviticus 26:1; Yohane 4:24; 17:17.) Ŵalaraŵalara ŵanandi ŵa sukulu, ŵakudidimizga mwakutalulira kuzirwa kwa masambiro ghakusazgikira. Nangauli nkhani ya masambiro ghakusazgikira nja waliyose payekha, kweni ŵasambizgi ŵanyake ŵakuyowoya kuti ni nthowa yekha iyo yingapangiska munthu kuti wazakaŵe na umoyo uwemi. a—Salmo 146:3-6.

13. Kasi mungacita wuli kuti muvikilire ŵana awo ŵakusambira sukulu ku maghanoghano ghaheni?

¹³ Kuti ŵalimbane na visambizgo vyautesi, ŵapapi ŵakwenera kumanya ivyo ŵana ŵawo ŵakusambizgika. Pa cifukwa ici, ŵapapi kumbukirani kuti namweso muli  na nchito yakuti mucite! Ŵani na mtima wakukhumba kumanya ivyo ŵana ŵinu ŵakusambira. Dumbiskanani nawo para ŵawera ku sukulu. Ŵafumbani ivyo ŵakusambira, ivyo ŵakutemwa, na ivyo vikuŵasuzga. Wonani nchito iyo ŵapika ku sukulu kuti ŵazakalembere ku nyumba, manotisi na magiredi agho ŵakukwera para ŵalemba vilingwa panji mayeso. Ŵamanyani ŵasambizgi ŵawo. Ŵaphalirani kuti mukuwonga comene nchito iyo ŵakugwira ndipo muli ŵakunweka kuŵawovwira mu nthowa yiliyose iyo mungakwaniska.

14. Cifukwa wuli nchakuzirwa kuti ŵana awo ŵakutemwa Ciuta ŵasankhenge ŵabwezi ŵankharo yiwemi?

¹⁴ “Kasi ukasambira nkhu vinthu ivi?” Ni ŵapapi ŵalinga awo ŵali kufumbapo fumbo ili cifukwa ca kuzizwa na cinthu cinyake cambura kwenelera ico mwana wawo wakacita panji kuyowoya? Kasi nyengo zose wakuzgora kuti wakusambira kwa mubwezi wake wa ku sukulu panji mu cikaya? Enya, ivyo tikucezga na ŵanyithu vikukhwaska umoyo withu, kwali ndise ŵana panji ŵalara. Mpositole Paulosi wakacenjezga kuti: “Mungapusikikanga: kwendezgana na ŵaheni kukwananga makhaliro ghawemi.” (1 Ŵakorinte 15:33; Zintharika 13:20) Ŵawukirano ndiwo ŵakukaŵa yayi kupuluskika na ŵanyawo. Kanandi ŵakuŵavya cigomezgo mwa iwo ŵene, antheura ŵakucita vinthu na cilato ca kukondweska waka ŵanyawo. Nchakuzirwa comene kuti ŵasankhenge ŵabwezi ŵankharo yiwemi!

15. Kasi ŵapapi ŵangawovwira wuli ŵana kuti ŵasankhenge ŵabwezi ŵa mikhaliro yiwemi?

¹⁵ Mupapi waliyose wakumanya kuti ni nyengo zose yayi apo ŵana ŵakusankha makora; ntheura ŵakukhumbikwira ulongozgi. Ici cikung’anamura kuti ŵakwenera kuŵasankhira ŵabwezi yayi. Kweni para ŵakukura, ŵasambizgani na kuŵawovwira kumanya mikhaliro iyo ŵakwenera kutemwa mwa awo ŵakukhumba kuti ŵaŵe ŵabwezi ŵawo. Ukhaliro ukuru nkhutemwa Yehova na  kucita ivyo vikumukondweska. (Marko 12:28-30) Ŵasambizgani kuti ŵatemwenge na kucindika awo mbakugomezgeka, ŵalusungu, ndiposo awo mbamwamphu. Pa sambiro la mbumba, wovwirani ŵana kumanya ŵanthu awo ŵali kuzunulika mu Baibolo awo ŵali na mikhaliro iyi. Ŵaciskani kuti ŵatemwenge ŵanthu awo ŵali na mikhaliro yakuyana waka mu mpingo. Namwe mukwenera kulongora ciyelezgero ciwemi pa kusankha ŵabwezi ŵinu.

16. Kasi ŵapapi ŵangamanya wuli ŵabwezi ŵa ŵana ŵawo?

¹⁶ Kasi mukuŵamanya ŵabwezi ŵa ŵana ŵinu? Kasi muli kuŵapempha kuti ŵize nawo ku nyumba mwakuti muŵamanye makora? Mungafumbaso umo ŵanji ŵakuŵawonera ŵabwezi ŵawo. Kasi ŵakumanyikwa na lumbiri luwemi panji na umoyo wa paŵiri? Usange ŵali na umoyo wa paŵiri, wovwirani ŵana ŵinu kumanya cifukwa ico mendezgano gha nthena ghaliri ghaheni. (Salmo 26:4, 5, 9-12) Usange mwawona kuti mwana winu wamba kulongora nkharo yinyake yambura kwenelera, kwali ni mu kavwaliro, kayowoyero, na umo wakucitira vinthu, mukwenera kudumbiskana nayo. Wangaŵa kuti wakucezga na mubwezi uyo wakumusambizga nkharo ziheni.—Yelezgerani na Genesis 34:1, 2.

17, 18. Padera pa kusambizga ŵana kulambalara mendezgano ghaheni, kasi ŵapapi ŵangaŵawovwira wuli?

¹⁷ Kusambizga ŵana kulambalara mendezgano ghaheni nkhwakukwana yayi. Ŵawovwirani kusanga ŵabwezi ŵawemi. Dada munyake wakati: “Nyengo zose tikamusangiranga vyakucita viwemi. Mwantheura, peneapo mwana withu ŵakamukhumbanga kuti waseŵerenge bora pa timu ya pa sukulu iyo wakasambiranga, ine na muwoli wane tikadumbiskana nayo uheni wakucita nthena, comenecomene cifukwa ca ŵabwezi ŵaphya awo wamuseŵera nawo. Ndipo tikaghanaghana za kucema ŵawukirano ŵanyake mu mpingo na kuya nawo pa malo ghawemi kukachaya bora. Ici cikawovwira comene.”

¹⁸ Ŵapapi ŵamahara ŵakovwira ŵana ŵawo kusanga  mabwezi ghawemi na kusangwa na vyakusanguluska viwemi pamoza. Ku ŵapapi ŵanandi, nkhani ya vyakusanguluska yikuŵa yakusuzga.

19. Ni viyelezgero wuli vya mu Baibolo ivyo vikulongora kuti nkhwananga yayi kusanguluka?

¹⁹ Kasi Baibolo likukanizga kusanguluka? Cara!  Baibolo likulongosora kuti pali “nyengo ya kuseka . . . na nyengo ya kuvina.” b (Mupharazgi 3:4) Kale mu Israyeli, ŵanthu ŵa Ciuta ŵakakondwanga na sumu, kuvina, maseŵero, ndiposo kuthya ntharika. Yesu Khristu, wakaluta ku ciphikiro cikuru ca ukwati, kweniso Mateyu Levi wakamucitira “ciphikiro cikuru.” (Luka 5:29; Yohane 2:1, 2) Kuyowoya unenesko, Yesu wakakanizganga yayi kusanguluka. Nkhwananga yayi kuseka na kusanguluka!

20. Kasi ŵapapi ŵakwenera kukumbuka vici para ŵakughanaghanira vyakusanguluska vya mbumba?

²⁰ Yehova ni ‘Ciuta wacimwemwe.’ (1 Timote 1:11, NW) Mwantheura kusopa Yehova kukwenera kuŵa kwakukondweska, kwakudandauliska yayi. (Yelezgerani na Duteronome 16:15.) Mwakawiro ŵana ŵali na nkhongono ndipo ŵangaseŵera na kusanguluka comene cifukwa ca nkhongono izi. Vyakusanguluska viwemi kuti vikukondweska pera yayi. Kweni ni nthowa yakuti mwana wasambire vinthu na kusanga mahara. Ni nchito ya dada kusangira ŵa mu nyumba yake vinthu vyose ivyo ŵakusoŵerwa, kusazgapo vyakusanguluska. Nangauli vili nthena, nchakuzirwa kucita mwamahara.

21. Kasi vyakusanguluska vinyake vya mazuŵa ghano ni viheni mu nthowa wuli?

²¹ Mu “mazuŵa gha ku umaliro” agha, caru cazura na ŵanthu awo “ŵakutemwa vyakusekereska kwakuluska kutemwa Ciuta,” nga ni umo Baibolo likayowoyerathu. (2 Timote 3:1-5) Ŵanthu ŵanandi ŵakutemwa comene vinthu vyakusanguluska. Nchipusu kuti munthu waluwe kupwelelera vinthu vya kuzirwa cifukwa ca kutangwanika na vyakusanguluska ivyo vyazara mu caru. Kusazgirapo apa, vyakusanguluska vinandi vya mazuŵa ghano vikulongora uzaghali, nkhaza, ŵanthu ŵakumwa munkhwara wakuzweteska wongo, na maluso ghaheni  ghanandi. (Zintharika 3:31) Kasi tingacita wuli kuti tivikilire ŵana ku vyakusanguluska viheni?

22. Kasi ŵapapi ŵangasambizga wuli ŵana kusankha vyakusanguluska mwamahara?

²² Ŵapapi ŵakwenera kumanya vinthu ivyo ŵana ŵangasanguluka navyo na ivyo ŵakwenera yayi. Kweni cakuzirwa comene nkhuŵasambizga kupanikizga vyakusanguluska ivyo ni viheni, kweniso utali wa nyengo iyo ŵakwenera kumalira pa vyakusanguluska. Kuŵasambizga vinthu ivi kukukhumbikwira citatata na nyengo. Aghanaghanirani ciyelezgero ici. Dada uyo wali na ŵana ŵaŵiri ŵasepuka wakamanya kuti mwana wake mulara wakutemwa kupulikizga wayalesi ku siteshoni yiphya. Mwantheura zuŵa linyake, dada uyu wakajura wayilesi  ku siteshoni iyo mwana wake wakutemwa kupulikizga, na kulemba mazgu gha sumu zinyake izo zikimbikanga. Zuŵa linyake wakadumbiskana na ŵana ŵake sumu izo wakapulikizga. Wakaŵafumba mafumbo ghakuti nawo ŵayowoyengepo maghanoghano ghawo. Wakamba na fumbo lakuti, “Kasi mukughanaghana wuli?” ndipo wakapulikizganga mwakuzika mazgoro ghawo. Pamanyuma pakudumbiskana fundo zinyake za mu Baibolo, ŵakazomera kuti ŵapulikizgengeso yayi.

23. Kasi ŵapapi ŵangavikilira wuli ŵana ŵawo ku vyakusanguluska vyaukazuzi?

²³ Ŵapapi ŵamahara ŵakusanda sumu, mapulogiramu gha pa TV, mafilimu, mabuku gha nkhani zakukondweska, na maseŵero gha pa vidiyo agho ŵana ŵawo ŵakutemwa. Ŵakuwona vithuzithuzi vya pa cikopi, mazgu ghake, na vyakuŵikamo matepi. Ŵakuŵazgaso nyuzipepara na kuwona vithuzithuzi vya mafilimu panji mabuku. Ŵanandi ŵakuzizwa na “vyakusanguluska” vinyake vya mazuŵa ghano ivyo ŵana ŵakutemwa. Awo ŵakukhumba kuvikilira ŵana ŵawo ku vinthu vyaukazuzi ŵakudumbiskana na mbumba zawo uheni wa vinthu ivi. Ŵakucita nthena mwa kusanda fundo za mu Baibolo na mabuku agho ghakulongosora Baibolo, nga ni buku la Mafunso—Achichepere Akufunsa—Mayankho Amene Amathandiza na nkhani zinyake za mu magazini gha Gongwe la Mulinda na Galamukani! c Para ŵapapi ŵakudemelera ku vinthu ivyo ŵakukhumba kuti ŵana ŵawo ŵasangulukenge navyo na kucita mwavinjeru, mbumba yikuvikilirika ku vinthu viheni.—Mateyu 5:37; Ŵafilipi 4:5.

24, 25. Kasi ni vyakusanguluska wuli ivyo mbumba zingacitira pamoza?

²⁴ Ndipo nadi, kukanizga vyakusanguluska viheni ni nthowa yimoza ya kuvikilira mbumba. Kuti ŵana ŵaleke kwenda mu nthowa ziheni, tikwenera kutonda viheni na viwemi. Mbumba zinandi za Ŵakhristu zikusangwa na  vyakusanguluska vinandi ivyo ŵakucitira pamoza, nga ni kukawona malo, kucezga na ŵabali ndiposo ŵabwezi, kuvakaca, na kuseŵera. Ŵanji ŵasanga kuti kuŵazgira pamoza mwakukwezga nkhwakukondweska. Ŵanyake ŵakusangwa na kuyowoya ndiposo kupulikizga nkhani zakukondweska. Ŵanyakeso ŵakutemwa kucitira pamoza vinthu ivyo ŵakutemwa, nga ni kupara mathabwa, kupenta na nchito zinyake za mawoko, kwimba sumu, panji kuwona cilengiwa ca Ciuta. Ŵana awo ŵakusangwa na vinthu ivi ŵakuvikilirika ku vyakusanguluska vyaukazuzi, ndipo ŵakusanga candulo kuluska kukhala waka pasi na kulaŵilira ivyo vikucitika. Kanandi kucita kukukondweska kuluska kuwonelera waka.

²⁵ Kucezga na ŵabwezi nako kungaŵa kwakusanguluska. Para ŵalongozgeka makora ndiposo mbanandi comene yayi, na kuleka kutora nyengo yitali, ŵana ŵangasambirapo vinandi padera pa kusangwa. Ŵangakhozga ubwezi wawo na ŵanji mu mpingo.—Yelezgerani na Luka 14:13, 14; Yuda 12.

26. Ni ukhaliro wuli wakuzirwa comene uwo ungawovwira kuti mbumba yiŵe ya kuvikilirika ku vinthu viheni?

²⁶ Mwambura kukayika, kuvikilira mbumba yinu ku vinthu viheni kukukhumbikwira citatata. Kweni pali cinthu cinyake ico nchakuzirwa comene kujumpha cilicose ico cingapangiska mbumba kuŵa ya kuvikilirika. Cinthu ici nchitemwa! Usange mu mbumba muli citemwa, pa nyumba pakuŵa pakukondweska, nakuti wose ŵakuyowoyeskana mwakufwatuka. Ici nchivikiliro cikuru ku vinthu viheni. Padera pa citemwa ca mu mbumba, kutemwa Yehova ndiko nkhwakuzirwa comene. Para mbumba yose yikutemwa Yehova, ŵana ŵatinkhenge vinthu vya mu caru ivyo Yehova wakutinkha. Ndiposo ŵapapi awo ŵakutemwa Yehova ŵalondezgenge citemwa cake, mwakucita vinthu mwakuzika, kweniso mwamahara. (Ŵaefeso 5:1; Yakobe 3:17) Usange ŵapapi  ŵakucita nthena, ŵana ŵawonenge yayi kuti kusopa Yehova nkhwambura kukondweska, panji kuŵa nthowa yakuti ŵaleke kusanguluka. M’malo mwake, ŵawonenge kuti kusopa Yehova nkhwakukondweska, ni nthowa iyo ŵangaŵira na umoyo uwemi.

27. Kasi mbumba yingatonda wuli caru?

²⁷ Mbumba izo zikukhala mwakukolerana ndiposo mwakukondwa, zikuteŵetera makora Ciuta. Zikuyezgayezga kukhalira “ŵambura kabanga na kamulandu” kufuma ku vithu viheni vya mu caru, ndipo zikukondweska Yehova. (2 Petros 3:14; Zintharika 27:11) Mbumba izi zikulondezga mikhaliro ya Yesu Khristu, uyo wakalambalara nthowa za Satana izo zikatenge zimukazuzgenge. Ku umaliro wa umoyo wake wa pa caru capasi, Yesu wakati: “Ine ndavivya caru.” (Yohane 16:33) Mphanyi mbumba yinu nayo yavivya panji yatonda caru na kuzakasangwa na umoyo wamuyirayira!