Ŵakuchita kafukufuku ŵakuti ntcheŵe yikugwiliskira ntchito mphuno zake kuti yimanye usange ntcheŵe yinyake iyo yasangana nayo njilara panji njichoko kwa iyo, usange njanakazi panji njanalume, kweniso umo yikujipulikira. Para ntcheŵe yingasambizgika makora, yingamanya apo pali mabomba panji munkhwala unyake wakukanizgika na boma. Taŵanthu tikuthemba maso kuti tifufuze na kumanya ivyo vikuchitika apo tili, kweni ntcheŵe yikuthemba mphuno. Panji tingayowoya kuti ntcheŵe “yikuwona” na mphuno.

 Ghanaghanirani fundo iyi: Ntcheŵe yili na luso lwakumanya kunuska mwaluŵiro chomene kuluska ŵanthu. Kafukufuku munyake uwo wupu wa U.S. National Institute of Standards and Technology ukachita, ukalongora kuti ntcheŵe yingamanya sungu la chinthu chinyake nanga chingaŵa kuti chasongonoleka chomene. Ivyo ŵakayowoya pa kafukufuku uyu, vikulongora kuti ntcheŵe yingamanya kuti mu chiziŵa icho ukuru wake ukuyana na hafu ya girawundi wathiramo shunga, nanga wangaŵa muchoko chomene wambura kukwana hafu ya supuni yidoko

 Kasi ntchivichi chikovwira ntcheŵe kuti yipulikenge luŵiro sungu kuluska taŵanthu?

•   Mphuno ya ntcheŵe yikuŵa yakunyeŵa nyengo zose ndipo ivi vikovwira kuti yipulikenge luŵiro sungu la chinthu chinyake.

•   Mphuno ya ntcheŵe yili kugaŵika paŵiri, chigaŵa chimoza yikuthutira kweni chinyake yikunuskira. Para ntcheŵe yikunuska, sungu likunjilira pa chigaŵa chakunuskira pera.

•   Mu mphuno ya ntcheŵe, muli kachigaŵa ako kakovwira kuti yipulikenge luŵiro sungu, ndipo kachigaŵa aka kangakura m’paka masentimita 130, kweni mu mphuno ya munthu kakumalira waka pa masentimita 5.

•   Pa maselo agho ghakukhumbikwa ku munthu pakunuska, ntcheŵe yingaŵa na maselo maulendo pafupifupi 50.

 Ivi ndivyo vikovwira ntcheŵe kuti yipambaniskenge sungu la vinthu vyakupambanapambana. Nanga mungasazga vinthu vinandi pakuphika, kweni ntcheŵe yikumanya sungu la chinthu chilichose icho mwasazgako pachekha. Mwachiyelezgero, ŵakaswiri ŵanyake ŵakuyowoya kuti taŵanthu tingapulika sungu la msuni, kweni ntcheŵe yikumanya kalikose ako ŵaŵikako ku msuni uwo.

 Ŵakuchita kafukufuku ŵa Pine Street Foundation, awo ŵakufufuza matenda gha kansa ŵakuti wongo na mphuno za ntcheŵe vikugwira ntchito mwakukolerana chomene, ndipo vikuŵa nga ni “vinthu ivyo vikugwira ntchito pakumanya sungu la vinthu vyakusuzga kuvimanya.” Sono ŵasayansi ŵakupanga vinthu ivyo vikugwira ntchito nga ni mphuno za ntcheŵe kuti ŵamanyenge apo pali mabomba, katundu wakukanizgika na boma na matenda ghakupambanapambana, kusazgapo kansa.

 Kasi mukuti wuli? Kasi vikachitika waka mwangozi kuti ntcheŵe yiŵe na luso lwapadera lwakunuska? Panji pali munyake uyo wakayipanga?