Msungwana munyake wakabisama pakuti munthu wangamuwona yayi, maso ghake ghakaŵa waka dodoli pa malo ghanyake mu matete. Wakakhala waka chete, kwambura kusunkhunyika, apo maji mu mlonga ukuru wa Nayelo ghakakhiranga pachokopachoko. Nyengo yikajumphapo, kweni msungwana wakalutilira kulindilira na kulaŵiska, kwambura kutimbanizgika na tuvibenene uto tukamuzingiliranga. Apo wakalaŵiskanga pakabisika chitete chakuti chinganjira yayi maji; mukati mwake mukaŵa bonda uyo ni mudumbu wake. Chitima chikamukora msungwana kuwona mwana uyu wali mu matete yekha na yekha. Kweni wakamanya kuti ŵapapi ŵake ŵakachita makora chomene; iyi yikaŵa nthowa yekha iyo bonda uyu wangaponera mu nyengo yakusuzga iyi.

Msungwana uyu wakalongora chikanga chikuru, ndipo wakaŵa pafupi kulongoraso chikanga mu nthowa yinyake. Mu mtima wake mukamba kuŵa mukhaliro uwemi wa chipulikano. Chipulikano ichi chikaŵa pafupi kuwonekera pa nyengo iyi, ndipo chikasintha umoyo wake wose. Vyaka vinandi pamanyuma, wakati wakura, chipulikano chake chikamulongozga mu nyengo yakukondweska chomene mu mdauko wa ŵanthu ŵakwake. Chipulikano chenechichi chikamovwiraso apo wakabudiska vinthu. Kasi wakaŵa njani? Ndipo tingasambirako vichi ku chipulikano chake?

Baibolo likuyowoya yayi kuti mwana uyu wakaŵa njani, kweni tikumanya kuti wakaŵa njani. Wakaŵa Miriyamu, mwana mulara wa Amuramu na Yokebedi, ŵazga Ŵachihebere mu charu cha Eguputo. (Maŵazgo 26:59) Mudumbu wake wakathyika Mozesi. Aroni, mukuru wa bonda uyu, wakaŵa na vyaka pafupifupi vitatu pa nyengo iyi. Vikumanyikwa yayi kuti Miriyamu wakaŵa na vyaka vilinga pa nyengo iyi, kweni ntchakupulikikwa kusachizga kuti wakaŵa na vyaka vyambura kujumpha pa 10.

Miriyamu wakakhalanga mu nyengo zakusuzga chomene. Ŵaeguputo ŵakamba kuchita wofi na Ŵahebere, ŵanthu ŵakwake Miriyamu, ndipo ŵakaŵazgora ŵazga na kwamba kuŵayuzga. Apo ŵazga vinthu vikalutilira kuŵendera makora kweniso ŵakamba kwandana, Ŵaeguputo wakachita wofi ndipo ŵakamba kuŵachitira nkhaza ziheni chomene. Farawo wakalangura kuti ŵabonda wose ŵanalume Ŵachihebere ŵakomeke para ŵababika waka. Miriyamu wakwenera kuti wakamanyanga chipulikano icho ŵakalongora ŵazamba ŵaŵiri Shifura na Puwa, awo mwachisichisi ŵakakana kupulikira dango lira.—Ekisodo 1:8-22.

Miriyamu wakawonaso chipulikano cha ŵapapi ŵake. Bonda wachitatu uyu wati wababika, Amuramu na Yokebedi ŵakamubisa kwa myezi yitatu yakwambilira ya umoyo wake. Ŵakazomerezga yayi kuti kopa languro la themba kuŵachitiske kukoma mwana wawo. (Ŵahebere 11:23) Kweni ntchipusu yayi kubisa bonda, ntheura ŵakakhumbikwiranga kusankha chinthu chakuchitiska chitima chomene. Yokebedi wakabisa mwana na kumuŵika pa malo agho munthu munyake wangamusanga, uyo wangamuvikilira na kumulera. Pa nyengo iyi mama uyu wakwenera kuti wakalombanga chomene apo wakalukanga chitete, kuchiphaka phura kuti maji ghaleke kunjira, na kuleka mwana wake wakutemweka mu Mlonga wa Nayelo! Tikukayika yayi kuti wakaphalira Miriyamu kuti wakhale penepera kuti wawone ivyo vichitikenge.—Ekisodo 2:1-4.

Miriyamu wakalindiliranga waka. Pamanyuma, wakawona ŵanthu ŵakwiza. Ŵakaŵa ŵanakazi awo ŵakizanga ku mlonga. Nakuti ŵakaŵa Ŵaeguputo bweka yayi. Wakaŵa mwana msungwana wa Farawo na ŵateŵeti ŵake, wakiza kuzakageza mu Nayelo. Panyake Miriyamu munthumbo mukati waka songonu! Wakawona kuti vingachitika yayi kuti mwana wa Farawo wasuleko dango la themba na kusankha kuvikilira mwana Wachihebere. Miriyamu wakwenera kuti wakalomba chomene pa nyengo iyi.

Mwana wa Farawo ndiyo wakadankha kuwona chitete mu matete. Wakatuma muteŵeti wake kuti wakamutolere chitete ichi. Pakuyowoya vya mwana wa themba uyu, nkhani iyi yikuti: “Wakati wachijura wakawona mwana msepuka wakulira.” Nakalinga wakamanya ivyo vikachitika: Mama munyake Wachihebere wakakhumbanga kuponoska umoyo wa mwana wake. Kweni mwana wa Farawo wakamulengera chitima bonda wakutowa uyu. (Ekisodo 2:5, 6) Miriyamu wakaŵa maso, ndipo wakawona kuti mwanakazi uyu wamutemwa bonda uyu. Msungwana wakamanya kuti nyengo yake yakwana, nyengo yakuti walongolere chipulikano chake mwa Yehova. Wakachita chikanga, ndipo wakaluta kukakumana na mwana wa Farawo.

Tikumanya yayi kuti mwana msungwana Wachihebere vikamumaliranga wuli usange wachita chikanga kukumana na ŵamunyumba yachifumu na kuyowoyapo. Ndipouli, Miriyamu wakafumba fumbo lakudinjika mwana wa themba, wakati: “Kasi nkhamuchemerani mulezi ku ŵanakazi ŵa Ŵahebere kuti wazakawonkheskenge na kumulelerani mwana uyu?” Apa wakafumba fumbo lakwenelera nadi. Mwana wa Farawo wakamanyanga kuti iyo wangawonkheska yayi bonda. Panyake wakawona kuti chingaŵa chamahara usange msepuka uyu wangakalelekera pakati pa ŵanthu ŵakwake; wangakamutora kuŵa mwana wake na kuya nayo ku nyumba kwake para wakulirako, na kulutilira kumulera kweniso kumusambizga. Miriyamu wakwenera kuti wakakondwa mu mtima apo mwana wa themba yura wakamuzgora kuti: “Luta!”—Ekisodo 2:7, 8.

Miriyamu wakachimbilira ku nyumba ku ŵapapi ŵake awo ŵakafipanga mtima. Wakwenera kuti wakachitanga chikwikwi pakulongosolera amama ŵake mwakukondwa nkhani iyi. Yokebedi wakamanya kuti vyose ivi vyachitika chifukwa cha Yehova, ndipo wakaluta na Miriyamu kukakumana na mwana wa Farawo. Panyake Yokebedi wakachita nga kuti wandakondwe apo mwana wa themba wakamuphaliranga kuti: “Tora mwana uyu ukanilelere, ndipo nikupenge malipiro.”—Ekisodo 2:9.

Pa zuŵa lira, Miriyamu wakasambira vinandi vya Yehova, Chiuta wake. Wakamanya kuti wakuŵaghanaghanira ŵanthu ŵake ndipo wakupulika para ŵakumulomba. Wakasambiraso kuti mbanthu ŵalara pera yayi panji ŵanalume awo ŵakuŵa na chikanga kweniso chipulikano. Yehova wakupulika ŵateŵeti ŵake wose ŵakugomezgeka. (Salimo 65:2) Mazuŵa ghano, tose—ŵana na ŵalara, ŵanalume na ŵanakazi—tikumbukenge fundo iyi mu nyengo zakusuzga izi.

Yokebedi wakawonkheska na kupwelelera mwana yura. Miriyamu wakwenera kuti wakamba kumutemwa chomene mudumbu wake uyo wakawovwirapo kumuthaska. Panyake wakamovwira kusambira kuyowoya ndipo wakwenera kuti wakakondwa mwana uyu wati wamba kuzunura zina la Chiuta wake, lakuti Yehova. Mwana wakati wakura, yikaŵa nyengo yakuti ŵakamupeleke kwa mwana wa Farawo. (Ekisodo 2:10) Mbumba yose yikwenera kuti yikaŵa na chitima pakulekana na mwana uyu. Miriyamu wakwenera kuti wakakhazganga waka kuzakawona umo Mozesi, zina ilo mwana wa Farawo wakamupa, wazamuchitira para waŵa mulara! Kasi walutilirenge kutemwa Yehova apo wakakhalanga mu nyumba yachifumu pakati pa Ŵaeguputo?

Nyengo yikati yajumphapo, zgoro likawoneka lekha. Miriyamu wakwenera kuti wakajipulikanga makora chomene mu mtima pakupulika kuti mudumbu wake wakura kufika pakusankha kuteŵetera Chiuta wake m’malo mwa kuyegheka na vinthu vinandi ivyo ŵamunyumba yachifumu ya Farawo ŵakakhumbanga kumuchitira! Mozesi wati wakwaniska vyaka 40, wakavikilira ŵanthu ŵakwake. Wakakoma Mueguputo chifukwa cha kuyuzga muzga Wachihebere. Pakopa kuti wangakomeka, Mozesi wakachimbiramo mu Eguputo.—Ekisodo 2:11-15; Milimo 7:23-29; Ŵahebere 11:24-26.

Mu vyaka vinyake 40, Miriyamu wakwenera kuti wakapulikaso chilichose yayi chakukhwaskana na mudumbu wake apo wakakhalanga kwakubisama kutali ku Midiyani, uko wakaliskanga mberere. (Ekisodo 3:1; Milimo 7:29, 30) Apo Miriyamu wakazizipizganga m’paka ku uchekuru, wakawona kuti kusuzgika kwa ŵanthu ŵakwake kwafika paheni chomene.

Miriyamu wakwenera kuti wakaŵa na vyaka vya m’ma 80 apo Mozesi wakizanga, wati watumika na Chiuta kuti wakawombore ŵanthu ŵake. Aroni ndiyo wakayowoyanga m’malo mwa Mozesi, ndipo pamoza ŵadumbu ŵa Miriyamu ŵaŵiri aŵa ŵakaluta kwa Farawo kukamupempha kuti wazomerezge kuti ŵanthu ŵa Chiuta ŵalutenge. Miriyamu wakwenera kuti wakachita ivyo wangakwaniska kuŵawovwira na kuŵakhwimiska Farawo wati waŵakanira, kweniso apo ŵakalutangaso kanandi waka kwa Farawo, na apo Yehova wakatuma miliri 10 kuchenjezga Ŵaeguputo. Paumaliro, pa muliri waumaliro—kukomeka kwa ŵana ŵakwamba wose mu Eguputo—nyengo yakuti Ŵaisrayeli ŵafume mu Eguputo yikakwana! Miriyamu wakwenera kuti wakaŵa muchanya kovwira ŵanthu ŵakwake apo ŵakanyamukanga uku Mozesi wali panthazi.—Ekisodo 4:14-16, 27-31; 7:1–12:51.

Pamanyuma, apo Ŵaisrayeli ŵakaŵa pakati pa ŵankhondo ŵa Eguputo na Nyanja Yiswesi, Miriyamu wakawona mudumbu wake Mozesi wakwimilira musi mwa nyanja na kuwuska ndodo yake. Nyanja yikagaŵikana pakati! Apo wakalongozganga ŵanthu kwambuka pasi pakomira, Miriyamu wakwenera kuti wakawona kuti chipulikano chake mwa Yehova chasazgikira. Wakateŵeteranga Chiuta uyo wangachita chilichose, wangafiska layizgo lililose!—Ekisodo 14:1-31.

Pamanyuma, ŵanthu wose ŵati ŵambuka makora m’paka pamtunda kweniso nyanja yikati yabizga Farawo na ŵankhondo ŵake, Miriyamu wakawona kuti Yehova wakaŵa wankhongono chomene kuluska ŵankhondo ŵankhongono chomene mu charu. Ŵanthu ŵakawona kuti ntchiwemi kwimbira Yehova. Ntheura, Miriyamu wakadangilira ŵanakazi pakwimba mazgu agha: “Yimbirani Yehova, chifukwa wakwezgeka chomene. Waponya mu nyanja hachi na wakukwerapo wake.”—Ekisodo 15:20, 21; Salimo 136:15.

Iyi yikaŵa nyengo yapadera chomene kwa Miriyamu, yakuti wangaluwa yayi. Pa vyakuchitika ivi ndipo Baibolo likuchema Miriyamu kuti ntchimikazi. Miriyamu ni mwanakazi wakwamba kuchemeka ntchimi. Miriyamu njumoza wa ŵanakazi ŵachoko waka awo ŵakateŵeteranga Yehova munthowa yapadera iyi.—Ŵeruzgi 4:4; 2 Mathemba 22:14; Yesaya 8:3; Luka 2:36.

Ntheura Baibolo likutikumbuska kuti Yehova wakutiwona ndipo ngwakunozgeka kutitumbika pa ivyo tikuyezgayezga kuchita, kuzikira kwithu, kweniso khumbo lithu lakuti timulumbe. Tose, ŵana na ŵalara, ŵanalume na ŵanakazi, tingalongora chipulikano mwa Yehova. Iyo wakukondwa na chipulikano chanthena ichi; wakuchiluwa yayi, ndipo ngwakukondwa kuzakatipirapo njombe. (Ŵahebere 6:10; 11:6) Ichi ntchifukwa chiwemi chakuti tiyezgere chipulikano cha Miriyamu!

Mwaŵi wa uteŵeti na kumanyikwa vili na vitumbiko kweniso uheni wake. Apo Ŵaisrayeli ŵakawombokwanga ku wuzga, Miriyamu wakwenera kuti wakaŵa mwanakazi wakumanyikwa chomene mu mtundu wawo wose. Kasi wambenge kujikuzga panji kujikhumbira vikuru? (Zintharika 16:18) Chachitima ntchakuti nyengo yinyake ivi ndivyo wakachita.

Myezi yichoko waka ŵati ŵafuma mu Eguputo, Mozesi wakakumana na ŵanthu awo ŵakafuma kutali, ŵakaŵa awiskevyara a Yeturo. Ŵakiza na muwoli wa Mozesi Zipora, pamoza na ŵana ŵawo ŵaŵiri. Mozesi wakatora mu vyaka 40 ivyo wakakhalira mu Midiyani. Nyengo yinyake Zipora wakawelera kukwake ku Midiyani, panji kukawona waka ŵanthu, ndipo sono adada ŵake ŵakiza nayo uko Ŵaisrayeli ŵakazenga msasa. (Ekisodo 18:1-5) Ŵanthu ŵakwake Mozesi ŵakwenera kuti ŵakakondwa! Ŵakwenera kuti ŵakaŵa muchanya kuti ŵawone muwoli wa munthu uyo Chiuta wakasora kuti waŵafumiske mu Eguputo.

Kasi Miriyamu nayo wakakondwa? Panyake pakwamba wakakondwa. Kweni vikuwoneka kuti nyengo yikati yajumphapo wakamba kujikuzga. Panji wakamba kughanaghanira udindo wake, wakatenge Zipora watorenge malo ghake pakuŵa mwanakazi wakumanyika chomene pakati pa ŵanthu. Mulimose umo vingaŵira, Miriyamu na Aroni ŵakamba kuyowoya nkhani ziheni. Ndipo nkhani zanthena, nakalinga zikambiska ukali na thinkho, nga umo vikuŵira kanandi. Pakwamba, ŵakanenanga Zipora; ŵakadandawuranga kuti wakaŵa Muisrayeli yayi kweni Mukushi. * Kweni nkhani yikafika paheni chomene ŵakambaso kudandawura na Mozesi. Miriyamu na Aroni ŵakatenge: “Kasi Yehova wakuyowoya mwa Mozesi pera? Asi wakuyowoyaso kwizira mwa ise?”—Maŵazgo 12:1, 2.

Mu mazgu agha, tikuwona kuti mu mtima wa Miriyamu na Aroni mukaŵa poyizoni muheni. Ŵakakondwanga yayi kuwona umo Yehova wakamugwiliskiranga ntchito Mozesi, ŵakakhumbanga kuti nawo ŵaŵe na mazaza na nkhongono zinandi. Kasi chikaŵa chifukwa chakuti Mozesi wakachitanga nkhaza ndipo wakakhumbanga kuti ŵanthu ŵachindikenge iyo pera? Yayi. Mbunenesko nayo wakaŵa na masuzgo ghake, kweni wakaŵa wakujikuzga panji kujikhumbira vikuru yayi. Baibolo likutiphalira kuti: “Mozesi uyu wakaŵa wakuzika chomene pa ŵanthu wose awo ŵakaŵa pa charu chapasi.” Mulimose umo vingaŵira, Miriyamu na Aroni ŵakachita makora yayi, ndipo ŵakaŵa pangozi. Nga umo nkhani iyi yikuyowoyera, “Yehova wakapulikizganga.”—Maŵazgo 12:2, 3.

Mwamabuchi Yehova wakaŵachema wose ŵatatu kuti ŵalute ku chihema chakukumanamo. Pa chihema pakaŵa mzati wa bingu wakofya, kwimira kuŵapo kwa Yehova, likakhira na kwimilira pa mulyango. Kufuma apo, Yehova wakayowoya. Wakasuska Miriyamu na Aroni, wakaŵakumbuska vya ubwezi wapadera uwo wakaŵa nawo na Mozesi kweniso umo wakamugomezgeranga. Yehova wakafumba kuti: “Ipo chifukwa wuli mukawopa chara kuyowoya mwakwimikana na muteŵeti wane Mozesi?” Miriyamu na Aroni ŵakwenera kuti ŵakatenthema. Yehova wakawona muyuyuro uwo ŵakachitira Mozesi nga ŵachitiraso iyo Yehova.—Maŵazgo 12:4-8.

Vikuwoneka kuti Miriyamu ndiyo wakambiska nkhani izi, wakapuluska mudumbu wake Aroni kuti wakolerane nayo pakuwukira mulamu wawo. Panji ndicho chifukwa Miriyamu ndiyo wakapika chilango. Yehova wakamutimba na vyoni. Nthenda yakofya iyi yikachitiska thupi lake “tuu nga ntchiwuvi.” Nyengo yeneyiyo, Aroni wakajiyuyura pamaso pa Mozesi, wakamupempha kuti wawovwirepo, wakati: “Ivyo tachita mbuchindere.” Mozesi, pakuŵa munthu wakuzika, wakalilira kwa Yehova kuti: “Mwe Chiuta, muchizgani, naŵeya.” (Maŵazgo 12:9-13) Chitima icho ŵanalume ŵaŵiri aŵa ŵakaŵa nacho chikulongora umo ŵakamutemweranga mudumbu wawo, nangauli nayo wakabudiskanga.

Yehova wakalongora lusungu. Wakamuchizga Miriyamu wati wapera. Ndipouli, Yehova wakati wakhale payekha mazuŵa 7 kuwaro kwa msasa wa Israyeli. Chikwenera kuti chikaŵa chipusu yayi kwa Miriyamu kupulikira mazgu agha, ndipo soni zikamukora apo wakafumangamo mu msasa. Kweni chipulikano chake chikamuponoska. Mu mtima wake, wakamanyanga kuti Dada wake Yehova, ngwaurunji ndipo wakumulanga chifukwa cha kumutemwa. Ntheura wakachita ivyo wakaphalirika. Ŵanthu wose ŵakalindiliranga waka mu msasa apo iyo wakaŵa payekha mazuŵa 7. Kufuma apo, Miriyamu wakalongoraso chipulikano chake—pa nyengo iyi wakajiyuyura pakuzomera ‘kutolekeraso mu msasa.’—Maŵazgo 12:14, 15.

Yehova wakulanga awo wakuŵatemwa. (Ŵahebere 12:5, 6) Wakamutemwanga chomene Miriyamu lekani wakakhumba yayi kumuleka waka na kujikuzga kwake. Chilango chikamuŵinya, kweni chikamuponoskaso. Pakuti wakazomera kulangika, Chiuta wakambaso kumutemwa. Wakakhala m’paka pafupifupi kuumaliro wa vyaka ivyo Ŵaisrayeli ŵakayendera mu mapopa. Apo wakafwanga pa Kadeshi mu mapopa gha Zini, wakwenera kuti wakaŵa na vyaka pafupifupi 130. * (Maŵazgo 20:1) Vyaka vinandi chomene pamanyuma, Yehova wakamuchindika Miriyamu chifukwa cha kumuteŵetera mwakugomezgeka. Kwizira mwa ntchimi yake Mika, Yehova wakakumbuska ŵanthu ŵake kuti: “Nkhamuwomborani ku nyumba ya wuzga; Nkhatuma Mozesi, Aroni, na Miriyamu panthazi pinu.”—Mika 6:4.

Tingasambira vinandi chomene kwa Miriyamu. Tikwenera kuvikilira awo ŵangajivikilira yayi na kuyowoyapo mwachikanga, nga umo wakachitira apo wakaŵa mwana. (Yakobe 1:27) Nga ni Miriyamu, tikwenera kuphalirako ŵanyithu mazgu gha Chiuta mwakukondwa. (Ŵaroma 10:15) Nga ndiyo, tikwenera kusambira kukana poyizoni wa sanji na ukali. (Zintharika 14:30) Kweniso nga Miriyamu, tikwenera kujiyuyura na kuzomera para Yehova wakutilanga. (Ŵahebere 12:5) Para tikuchita vinthu ivi, tiyezgenge nadi chipulikano cha Miriyamu.