Kasi mungachita wuli para mwana winu wamuphalirani kuti ŵanyake ŵakumusuzga ku sukulu? Kasi mungaphalira msambizgi kuti wamulange mwana uyo wakusuzga mwana winu? Panji kasi mungamusambizga mwana winu umo wangawezgelera para ŵakumusuzga? Pambere mundasankhe chakuchita, ghanaghaniranipo dankha fundo izi. a

•  Kasi nkhwenera kumanya vichi vya ŵanthu awo ŵakusuzga ŵanyawo?

•  Kasi ningawovwirapo wuli?

 Kasi kusuzga ŵanthu ŵanyake ni vichi? Usange munthu nyengo zose wakutimbira dala munyake panji kumuyowoyera misinjiro ndikuti wakumusuzga. Ndipouli, ni nyengo zose yayi para munthu ŵamofya panji kumunyoza ndikuti ŵakumusuzga.

 Chifukwa wuli ntchakuzirwa kumanya ivyo kusuzga munthu kukung’anamura? Ŵanthu ŵanyake ŵakuwona kuti ŵanyawo ŵakuŵasuzga para ŵaŵachitira waka chinthu chilichose icho chaŵakhuŵazga, nanga kangaŵa kanthu kachoko uli. Para mukunjilirapo pa ka nkhani kalikose ako mwana winu wakhuŵazgana na ŵanyake, ndikuti mukumovwira yayi mwana winu umo wangamazgira mphindano payekha. Para mwana winu wakumanya umo wangamazgira mphindano payekha, vingamovwira sono kweniso kunthazi para wazakakura.

 Fundo ya mu Baibolo: “Ungakwiyanga luŵiro chara.”—Mupharazgi 7:9.

 Fundo yakuti mughanaghanirepo: Nangauli pali vinyake ivyo mungakhumbikwira kunjilirapo, kweni paliso vinthu vinyake ivyo vingamupa mwaŵi mwana winu kuti wasambire kuzizipizga kweniso umo wangachitira para wapambana maghanoghano na ŵanyake.—Ŵakolose 3:13.

 Kweni kasi mungachita wuli para mwana winu wakumuphalirani kuti ŵanyake ŵakumusuzgira dala?

•   Mutegherezgani mwakuzikira mwana winu. Yezgani kumanya (1) ivyo vikuchitika na (2) chifukwa icho ŵanyake ŵakumusuzgira. Lekani kuchimbilira kudumura ivyo mungachita pambere mundapulike nkhani yose. Jifumbani kuti ‘Kasi nkhumanya nkhani yose?’ Kuti mumanye nkhani yose mukwenera kudumbiskana na msambizgi wa mwana winu, panji ŵapapi ŵa mwana uyo wakusuzga mwana winu.

   Fundo ya mu Baibolo: “Usange munthu wakuzgora nkhani pambere wandayipulikiske, mbuchindere na soni.”—Zintharika 18:13.

•   Para mwana winu ŵakumusuzga, movwirani kumanya kuti ivyo wakuchita panji kuyowoya para ŵakumusuzga vingapangiska vinthu kuŵa makora panji kuhenipirathu. Mwachiyelezgero, Baibolo likuti: “Zgoro lakuzika likuwezga ukali, kweni mazgu ghakukalipa ghakwambiska mbembe.” (Zintharika 15:1) Nadi kuwezgera kungapangiska kuti vinthu vihenipirethu. Ndipo kungapangiska kuti ŵanyake ŵalutilire kumusuzga.

   Fundo ya mu Baibolo: “Lekani kuwezgera uheni pa uheni, nesi kutuka pa kutuka.”—1 Petrosi 3:9.

•   Mulongosolerani mwana winu kuti kukana kuwezgera chikung’anamura kuti ngwatulo yayi. Kweni ntchilongolero chakuti wali na nkhongono chifukwa wandazomerezge kuti vyakuchita vya ŵanyake ndivyo vimulongozgenge. Apa ndikuti mwana winu wathereska munthu uyo wakumusuzga kwambura kutimbana nayo.

   Fundo iyi njakuzirwa chomene para mwana winu ŵakumusuzga pa Intaneti. Usange mwana winu wangawezgera mazgu ghamsinjiro agho ŵanyake ŵakumuyowoyera pa Intaneti, vingapangiska waka kuti ŵalutilire kumusuzga, kweniso vingapangiska kuti nayo wambe kusuzga ŵanyake. Ntheura, nyengo zinyake zgoro liwemi nkhuleka kuzgora, ndipo nthowa iyi yingawovwira kuti munthu uyo wakusuzga mwana winu mukuluta kwanyengo waleke kumusuzga chifukwa chakuti wakumuzgora chilichose yayi.

   Fundo ya mu Baibolo: “Para nkhuni palije, moto ukuzimwa.”—Zintharika 26:20.

•   Nyengo zinyake vingachitika kuti mwana winu wagege waka ŵanthu awo ŵakumusuzga panji malo agho chingaŵa chipusu kumusuzga. Mwachiyelezgero, para wamanya uko ŵanthu awo ŵakusuzga ŵanyawo ŵakusangika wangachita makora kwenda nthowa yinyake.

   Fundo ya mu Baibolo: “Munthu wakuchenjera wakuwona ulwani na kubisama, kweni muzeleza wakujendera bweka ndipo wakupwetekeka.”—Zintharika 22:3.

 YEZGANI KUCHITA IVI: Wovwirani mwana winu kuti waghanaghanirepo uwemi na uheni wakuchita vinthu vyakulondezgapo ivi. Mwachiyelezgero:

•  Kasi chingachitika ntchivichi usange wangasurako waka ŵanthu awo ŵakumusuzga?

•  Wuli usange wangaphalira awo ŵakumusuzga kuti ŵamuleke?

•  Wuli usange wangakaphara ku ŵasambizgi wake?

•  Kasi “wangajivikilira” kwa awo ŵakumusuzga usange wangachita waka vinthu mwamilangwe?

 Kwali mwana winu ŵakumusuzga maso na maso panji mpha Intaneti, mukwenera kumanya umo mungamovwilira. Ntheura yezgani kudumbiskana na mwana winu nthowa iyo yingamovwira. Ndipo musimikizgirani kuti mulutilirenge kumovwira m’paka suzgo ili limare.

 Fundo ya mu Baibolo: “Mubwezi wanadi wakutemwa nyengo zose ndipo ni mubali uyo wali kubabikira kovwira mu suzgo.”—Zintharika 17:17.