1. Kiki ekitusobora kutekerezaaho obututekerezaaho omuntu ow’embabazi?

OBUTUTEKEREZAAHO omuntu ow’embabazi, nitusobora kutekerezaaho omuntu ow’arukuganyira kandi omugabi. Nitusobora n’okutekerezaaho oruganikyo rwa Yesu orw’omusamaliya omurungi. Omusaija ogu ow’ihanga erindi akakwatirwa embabazi Omuyudaaya ayagwire omu basuma. Omusamaliya ‘akakwatirwa embabazi’ Omuyudaaya ow’akaba ahutaire kandi yakora n’entekaniza y’okumurolerra. (Luk. 10:29-37) Ekyokurorraho kinu nikitwegesa ha mbabazi, omulingo omurungi ogwa Ruhanga waitu. Ruhanga aine embabazi habwokuba n’atugonza kandi atwoleka embabazi omu miringo nyingi buli kiro.

2. Mulingo ki ogundi ogu tusobora kwolekamu embabazi?

² Haroho omulingo ogundi omuntu asobora kwoleka embabazi. Ogu nugwo ogw’okuganyira omuntu ow’asemeriire kufubirwa. Yahwe atwolekere embabazi n’omu mulingo ogu. Omuhandiiki wa Zabuli akagamba ati: “Tatukozire nkebibi byaitu okubiri.” (Zab. 103:10) Baitu obwire obumu Yahwe nasobora kuhana omusiisi omu mulingo ogw’amaani.

3. Bikaguzo ki ebiturukwija kubazaaho?

³ Omu kicweka kinu, nitwija kubazaho ebikaguzo bisatu: Habwaki Yahwe ayoleka embabazi? Haroho akakwate hagati y’okuhana okw’amaani hamu n’embabazi? Kiki ekisobora kutukonyera kwoleka embabazi? Leka turole omulingo Baibuli egarukamu ebikaguzo binu.

4. Habwaki Yahwe ayoleka embabazi?

⁴ Yahwe agonza kwoleka embabazi. Omukwenda Paulo akahandiika ati Ruhanga ‘muguuda omu mbabazi.’ Paulo akaba nasoborra ngu Ruhanga aine embabazi habwokuba aha abaheereza be abatahikiriire abaseserweho amagita okunihira okw’okugenda omu iguru. (Bef. 2:4-7) Baitu Yahwe embabazi ze tazoleka  abaseserweho amagita bonka. Omuhandiiki wa Zabuli Daudi, akahandiika ati: “[Yahwe] murungi hali bona: nokuganyirakwe okwembabazi kuhikya emirimoye yona.” (Zab. 145:9) Habwokuba Yahwe agonza abantu, abooleka embabazi buli murundi atunga ensonga y’okukikora.

5. Yesu akeega ata ha mbabazi za Yahwe?

⁵ Busaho muntu arukukira Yesu kumanya omulingo Yahwe agonza kwoleka embabazi. Yahwe na Yesu bakaba bali hamu omu iguru kumara emyaka nyingi muno Yesu atakaizire omu nsi. (Nfu. 8:30, 31) Emirundi nyingi, Yesu yaroraga omulingo Ise y’ayolekamuga abantu abasiisi embabazi. (Zab. 78:37-42) Yesu obuyabaga n’ayegesa, yakiraga kubazaaho omulingo gunu omurungi ogwa Ise.

6. Yesu akatukonyera ata kwetegereza nk’oku ise aine embabazi?

⁶ Nk’oku twarozere omu kicweka ekihoire, Yesu akakozesa oruganikyo orw’omwana ay’azaahire kutukonyera kwetegereza omulingo Yahwe agonza kwoleka embabazi. Omusigazi akaruga omuka yagenda omu nsi yahara kandi “yararangiza oku ebintubye omu ngenso ezibihire.” (Luk. 15:13) Hanyuma, obuyayegarukiremu yaleka engeso ez’obusihani, yayebundaaza kandi yagaruka omuka. Ise akakora ki? Omusigazi onu kitamwetaagise kutwara akaire kaingi kumanya ise ekyarakora. Yesu akagamba ati: “[Mutabani we] obwakaba akiri hara muno, ise yamuleba, yakwatwa embabazi, yairuka, yamugwa omunda, namunywegera muno.” Ise ataswaze mutabani we. Baitu, akamugirra embabazi yamuganyira kandi ya mwikiriza okugaruka omuka. Omwana ow’akaba azaahire akaba asiisire muno baitu habwokuba akegarukamu, ise akamuganyira. Taata ow’embabazi omu kyokurorraho kinu namanyisa Yahwe. Omu mulingo ogu omurungi, Yesu akooleka ngu Ise ayetegekere kuganyira abasiisi abegarukamu kuruga ha mutima.​—Luk. 15:17-24.

7. Omulingo Yahwe ayolekamu embabazi gwoleka guta ngu aine amagezi maingi?

⁷ Yahwe ayoleka embabazi habwokuba nuwe arukukirrayo kimu amagezi. Yahwe aikara nakora encwamu ezigasira ebihangirwe bye. Baibuli n’egamba eti: “amagezi aganyakuruga haiguru,” ugo ‘gaijuire okuganyira n’ebyana ebisemiire.’ (Yak. 3:17) Nk’omuzaire ow’okugonza, Yahwe akimanyire ngu kigasira abaana be obw’abooleka embabazi. (Zab. 103:13; Is. 49:15) Habwokuba Yahwe ayoleka abantu embabazi kibaha okunihira okw’akasumi ak’omu maiso n’obukiraaba ngu tibahikiriire. Nahabweki, habwokuba Yahwe aine amagezi  maingi muno, ayoleka embabazi buli murundi arora ngu haroho ensonga habwaki asemeriire kukikora. Baitu nabwo Yahwe amanyire akasumi nambere atasemeriire kwoleka embabazi. Habwokuba aine amagezi maingi muno, Yahwe tasobora kwoleka embabazi kakuba kukikora kiba nikigenda kwikiriza ekibi kugumizaamu.

8. Obwire obumu kiki ekyetaagwa kukorwa, kandi habwaki?

⁸ Kiki ekitusemeriire kukora kakuba omuheereza wa Ruhanga agumizaamu akigenderiire kukora ekibi? Yahwe akaragira Paulo kuragira ekitebe kuleka kukoragana n’omuntu ogu. (1 Kol. 5:11) Abasiisi abatarukwegarukamu babingwa omu kitebe. Kinu nikyetaagisa kusobora kulinda Abakristaayo abesigwa kandi n’okwoleka ngu nitusagika endengo za Yahwe. Baitu abamu nibasobora kutekereza ngu kubinga omuntu omu kitebe tikirukwoleka embabazi za Ruhanga. Ago mananu? Leka turole.

9-10. Kusigikirra ha Abaheburaniya 12:5, 6 habwaki nitusobora kugamba ngu kubinga eri ntekaniza ey’embabazi? Bazaaho ekyokurorraho.

⁹ Kitusaaliza muno obutuhurra ekirango omu nsorrokano ngu omuntu outumanyire kandi outurukugonza “takyali omu h’Abakaiso ba Yahwe,” nitusobora kutandika kwekaguza obukiraaba kibaire nikyetaagisa kubinga omuntu ogu. Mali kubinga omuntu omu kitebe kikorwa ky’embabazi? Ego. Kwanga kuhana omuntu ow’arukwetaaga kuhanwa tikyoleka magezi, embabazi rundi okugonza. (Nfu. 13:24) Kubinga omuntu nikisobora kumukonyera kuhinduka kandi akegarukamu? Ego. Ab’oruganda na banyaanya itwe baingi abaagwire omu bibi eby’amaani bakagamba ngu kubabinga nikyo ky’abakonyiire kwetegereza nk’oku ekibaakozere kyali kibi, kwegarukamu, kuhindura engeso zaabo, kandi n’okugaruka hali Yahwe.​—Soma Abaheburaniya 12:5, 6.

¹⁰ Tekerezaaho kinu. Omuliisa akyetegereza ngu emu ha ntaama ze erwaire. Akimanyire ngu kusobora kugijanjaba oburwaire obu nikyetaaga kugisoroora omu zindi. Baitu entaama zigonza kwikara hamu. Nahabweki emu obw’esoroorwa, eyetuntura. Eki nikimanyisa ngu omuliisa aba atoolekere entaama ey’erwaire embabazi obwacwamu kugisoroora? Nangwa. Akimanyire ngu kugiikiriza kweteraniza n’ezindi, oburwaire nibwija kujanjaara. Kusorooramu ey’erwaire kirinda igana lyona.​—Lengesaniza na Ebyabalevi 13:3, 4.

11. (a) Omuntu anyakubingirwe omu kitebe nasobora kulegensanizibwa ata n’entaama enyakurwaire? (b) Bintu ki ababingirwe omu kitebe ebibasobora kukora, kandi bukonyezi ki obubasobora kutunga?

¹¹ Nitusobora kulengesaniza omuntu ow’abingwa omu kitebe n’entaama egi ey’erwaire. Omuntu ogu naaba arwaire omu by’omwoyo. (Yak. 5:14) Oburwaire obu nibusisana n’oburwaire obumu oburukuturra muno. Nahabweki, obwire kyetaagisa kubinga omusiisi kuruga omu kitebe. Kuhana kunu kwoleka okugonza kwa Yahwe hali abantu be abesigwa omu kitebe, kandi nikisobora kukonyera omusiisi kwetegereza nk’oku ekiyakozere kyali kibi muno, kandi akegarukamu. Nobukiraaba ngu abingirwe, omuntu ogu nasobora kuba omu nsorrokano nambere asobora kuliisibwa omu by’omwoyo kandi n’okwongera kwombeka okwikiriza kwe. Aine n’obugabe obw’okutunga ebitabu eby’okukozesa omu kwesomesa n’okurora puroguraamu eza JW Broadcasting^®. Kandi abagurusi obubakyetegereza ngu nakora empindahinduka, nibasobora kwikara nibamuha obuhabuzi obusobora kumukonyera kwongera kusemeza enkoragana ye na Yahwe nukwo asobole kugarurwa omu kitebe. *

12. Kikorwa ki eky’okugonza kandi eky’embabazi abagurusi eki basobora kukorra omusiisi ow’atarukwegarukamu?

 ¹² Kikuru kukiijuka ngu abasiisi abatarukwegarukamu nubo bonka ababingwa omu kitebe. Abagurusi bakimanyire ngu ensonga enu y’amaani muno, nahabweki tibanguhiriza kubinga omuntu. Bakimanyire ngu Yahwe ahana “kuhika ha rulengo orusemeriire.” (Yer. 30:11, NW) Bagonza Abakristaayo bagenzi baabo boona kandi tibagonza kukora ekintu kyona ekisobora kubarugirramu akabi omu by’omwoyo. Baitu obwire obumu, ekintu eky’okugonza kandi eky’embabazi nikyo kubinga omuntu omu kitebe.

13. Habwaki kyali nikyetaagisa kubinga Omukristaayo omu kitebe ekya Kolinso?

¹³ Tekerezaaho omulingo omukwenda Paulo yatweize omusiisi ow’akaba atarukwegarukamu omu kyasa eky’okubanza. Omukristaayo omu Kolinso akaba aswire muka ise. Ago gaali mahano! Paulo akaba akimanyire ngu Yahwe akaba aragiire Abaisaleri abaakara ati: “Omusaija alibyama na muka ise, buli asukuire enjuro ya ise: bombi baliitwa mali.” (Lev. 20:11) Ky’amananu ngu Paulo akaba atasobora kuragira ekitebe kwita omusaija ogu, baitu akaragira Abakolinso kumubinga omu kitebe. Obusihani bw’omusaija onu bwali butandikire n’okusiisa abandi omu kitebe, abamu bali batarukukwatwa n’ensoni habw’ekikorwa kye kinu ekibi muno!​—1 Kol. 5:1, 2, 13.

14. Paulo akooleka ata embabazi hali omusaija ayali abingirwe mu kitebe kya Kolinso kandi habwaki? (2 Abakolinso 2:5-8, 11)

¹⁴ Hanyuma y’obwire, Paulo akakimanya ngu omusaija onu akaba akozere empindahinduka ez’amaani. Omusiisi akaba ayegarukiremu kwo! Nobukiraaba ngu omusaija onu akaba aswaize muno ekitebe, Paulo akagambira abagurusi ngu akaba atarukugonza kuba mukaali muno, omu kuhana omusiisi. Akabaragira “okumuganyira nokumuhumuza.” Wetegereze ensonga habwaki Paulo yabaragiire kukora eki, akagamba ngu nukwo “aleke okumirwa okutuntura okurukukira obwingi.” Paulo akakwatirwa embabazi omusaija ow’akaba ay’egarukiremu. Omukwenda akaba atarukugonza kurora omusaija ay’etuntwire muno habw’ekibi kye akahika n’okuhwamu amaani akaleka n’okuserra kuganyirwa.​—Soma 2 Abakolinso 2:5-8, 11.

15. Abagurusi nibasobora bata kugumira ha kihikire kandi akaire nuko kamu bakooleka embabazi?

¹⁵ Kusisanaho na Yahwe abagurusi bagonza kwoleka embabazi. Obukiba nikyetaagisa, tibatiina kuhana omusiisi omu mulingo ogw’amaani  baitu booleka embabazi obukiba nikisoboka kandi obuhaba haroho ensonga enungi ey’okukikora. Kakuba abagurusi batahana omusiisi nibaba batarukumwoleka embabazi baitu nibasagika ekibi kugumizaamu. Abagurusi nubo bonka abasemeriire kwoleka embabazi?

16. Kusigikirra ha Enfumo 21:13, Yahwe atwaza ata abo abanga kwoleka embabazi?

¹⁶ Abakristaayo boona balengaho kwegera ha mbabazi za Yahwe. Habwaki? Ensonga emu eri ngu, Yahwe tarukwija kuhuliiriza abo boona abanga kwoleka abandi embabazi. (Soma Enfumo 21:13.) Busaho n’omu omuliitwe ayakugondeze Yahwe kwanga kuhurra esaara ze, nahabweki twetantarra kimu kwanga kwoleka embabazi. Omu kiikaro ky’okwanga kuhuliiriza Omukristaayo ow’ali omu busaasi tusemeriire kwikara twetekaniize kuhuliiriza ‘okukunga kw’omunaku.’ Kandi omu mulingo nugwo gumu, tuhondera n’obuhabuzi obuli omu Baibuli oburukugamba ngu: “Wena atarukwoleka embabazi naija kucwerwa omusango atolekerwe embabazi.” (Yak. 2:13, NW) N’obwebundaazi obuturayetegereza omulingo turukwetaaga kwolekwa embabazi naitwe nikiija kutwanguhira kuzooleka. Kukira muno twakugondeze kwoleka embabazi omusiisi ow’agarurwa omu kitebe.

17. Omukama Daudi akoleka ata embabazi kuruga ha mutima?

¹⁷ Ebyokurorraho ebiri omu Baibuli nibisobora kutukonyera kwoleka embabazi kandi n’okwerinda obukaali. Teekerezaaho ekyokurorraho ky’Omukama Daudi. Yakiraga kwoleka embabazi kuruga ha mutima. Nobukiraaba ngu Saulo akaba n’agonza kumwita, Daudi akaikara n’amwoleka embabazi habwokuba akaba ali omukama Yahwe ow’akaba asesereho amagita. Ataahule enzigu rundi kugonza kumukora kubi.​—1 Sam. 24:9-12, 18, 19.

18-19. Nyikara ki ibiri nambere Daudi atarayolekere embabazi?

¹⁸ Baitu obwire obumu, Daudi tiyayolekaga embabazi. Ekyokurorraho, Nabali omusaija ow’akaba ali mukaali obuyabalize omu mulingo ogutali gw’ekitiinisa kandi yayanga kuha Daudi hamu n’abasaija be eby’okulya, Daudi akakwatwa ekiniga kandi y’acwamu kwita Nabali hamu n’abasaija boona ab’omu ka ye. Baitu mukazi wa Nabali, Abigairi ow’akaba aine embababzi kandi omugumiisiriza akarahuka kuha Daudi n’abasaija be eby’okulya. Ekyarugiremu, Daudi ataite Nabali hamu n’abasaija be.​—1 Sam. 25:9-22, 32-35.

¹⁹ Ekiro ekindi, nabbi Nasani akagambiraho Daudi ha musaija omuguuda ayaibire akataama k’omutaahi we omunaku yagonzaaga muno. Daudi akabihirwa muno kandi yagamba ati: “Nka [Yahwe] okwali omwomezi, omusaija akozire ekigambo eki asemeriire okufa.” (2 Sam. 12:1-6) Daudi akaba amanyire Ebiragiro bya Musa, omuntu ayabaga aibire entaama akaba asemeriire kuleha entaama ina. (Kurug. 22:1) Mali akaba asemeriire kucwerwa ogw’okufa? Kikaba kitali ky’embabazi kumucwera ogw’okufa. Nasani akaba n’akozesa ekyokurorraho kukonyera Daudi kwetegereza nk’oku ebibi  akaba akozere bikaba by’amaani muno! Yahwe akooleka Daudi embabazi nyingi muno kukira Daudi eziyayolekere omusuma w’entaama omu kyokurorraho kya Nasani!​—2 Sam. 12:7-13.

20. Kiki ekitusobora kwega kuruga omu kyokurorraho kya Daudi?

²⁰ Wetegereze ngu Daudi obwakaba aine ekiniga kingi, akacwamu ngu Nabali hamu n’abasaija be boona baali basemeriire kufa. Kandi ha murundi ogundi Daudi akacwera omusaija ow’omu kyokurorraho kya Nasani omusango gw’okufa. Daudi nk’oku akaba ali musaija w’embabazi, habwaki yacweriire omusuma w’entaama omusango atolekere embabazi? Tekerezaaho ebyali bibaireho omu bwomeezi bwa Daudi, omu kasumi ako, omuntu we ow’omunda akaba n’amurumiriiza. Kucwera omuntu omusango ogutali gw’embabazi kokurorraho ak’omuntu ow’aine obuceke omu by’omwoyo. Yesu akatererra abahondezi be ati: “[Muleke kucwa] omusango, mutacwerwa inywe. Baitu omusango ogumucwa, nainywe muligucwerwa.” (Mat. 7:1, 2) Nahabweki, leka twerinde kuba bantu abakaali, kandi tulengeho kuba baguuda omu mbabazi nka Ruhanga waitu.

21-22. Miringo ki emu eitusobora kwolekamu embabazi?

²¹ Kwoleka embabazi tikigarukira ha nyehurra kwonka. Abantu ab’embabazi bakora ebintu kukonyera abandi. Nahabweki itwena nitusobora kurora omu maka gaitu, omu kitebe, hamu n’omu kiikaro nambere twikara abarukwetaaga obukonyezi. Mali twine emigisa nyingi eitusobora kwolekamu embabazi! Oine ow’omanyire arukwetaaga kuhuumuzibwa? Haroho omuntu outusobora kukonyera, obundi kumuha ebyokulya rundi kumukorra ekintu ekindi ekiramugasira? Haroho Omukristaayo ow’agarwirwe omu kitebe arukwetaaga kuhuumuzibwa, rundi omunywani w’okumugarramu amaani? Nitusobora kugambiraho abandi amakuru amarungi agarukuhuumuza? Kutebeza mulingo gumu ogurukukirrayo kimu oburungi ogutusobora kwoleka embabazi abantu abatutangatangana.​—Yob. 29:12, 13; Bar. 10:14, 15; Yak. 1:27.

²² Kakuba tukimanya ngu haroho abantu abaine ebyetaago nk’ebi, nitwija kukirora nk’oku twine emigisa nyingi ey’okwoleka embabazi. Obutwoleka embabazi tusemeza muno Isiitwe ow’omu iguru anyakuli ‘omuguuda omu mbabazi.’